كذاب

«ان الله لا يهدى من هو مسرف كذاب; ⁽¹⁾ .

خداى كسى را كه از حد بگذراند و بسيار دروغ بگويد، هدايت نخواهد كرد.»

از نظر لفظ

كذاب، مبالغه كاذب است. كاذب كسى است كه دروغ بگويد. كذاب كسى است كه‏بسيار دروغ بگويد. در زبان فارسى، هياتى كه دلالت‏بر مبالغه در معنا داشته باشد،سراغ ندارم. شايد واژه دروغ گو، بسيار دروغ گفتن را نيز برساند. اگر بگوييم او دروغ‏مى‏گويد يا بگوييم او دروغ گوست، جمله نخست كسى را كه يك بار دروغ گفته باشدشامل مى‏شود، ولى جمله دوم ويژه كسى است كه بارها دروغ گفته باشد، به طورى كه‏دروغ گويى از صفات او شده باشد.

از اين سخن دانسته شد كه دروغ گفتن با دروغ گو بودن تفاوت دارد و دروغ گو ازنظر معنا به كذاب نزديك مى‏باشد.

كذاب چه كسى است؟

مردى خدمت‏خليفه پنجم پيغمبر اسلام‏صلى الله عليه وآله امام محمد باقرعليه السلام عرض مى‏كند:كذاب كسى است كه دروغ بگويد؟ امام مى‏فرمايد:

«لا و لكن المطبوع على الكذب; ⁽²⁾ .

كذاب كسى است كه طبيعتش به دروغ آميخته شده و دروغ گويى جبلى او شده باشد.»

كسانى كه به بعضى از مواد مخدر اعتياد پيدا مى‏كنند، در آغاز كار، از دگران شرم‏مى‏كنند كه در حضور آن‏ها ماده مخدر را استعمال كنند و به طور نهانى و سرى اين كاررا انجام مى‏دهند، ولى وقتى كه عادت شد، شرم بر طرف مى‏شود و از آگاه شدن دگران‏ابايى نخواهند داشت، مگر آن كه از خطرى بيم داشته باشند.

دروغ گو در آغاز دروغ گويى چنين است و شرم دارد كه دگران به دروغش‏پى‏ببرند، ولى هنگامى كه دروغ گويى عادت او گرديد، شرم بر طرف مى‏شود و گاه‏مى‏شود كه يكى از حاضران را بر سخن خود گواه مى‏گيرد، در صورتى كه خودش‏مى‏داند كه گواه، او را دروغ گو مى‏داند.

اين گونه دروغ گويان بسيارند. آن‏ها مى‏دانند كه كسى را كه گواه خود گرفته‏اند، ازصدق سخنشان بى خبر، بلكه به نادرستى آن يقين دارد و گواه گرفتن، دروغ ديگرى ازدروغ‏هاى آن‏ها مى‏باشد.

كاذب و كذاب

كاذب اگر دروغ بگويد، پشيمان مى‏گردد، بلكه در وقت دروغ گفتن، اعصابش نيزناراحت مى‏باشد و از چشم و رنگ چهره و لرزش صدايش، ممكن است‏به دروغش‏پى برد.

ولى كذاب از دروغ گويى پشيمانى ندارد. هنگام دروغ گفتن، اعصابش‏ناراحت نمى‏شود، از چشم و رنگ چهره و لرزش صدايش، نمى‏توان به دروغش‏پى‏برد، چون همگى حالت طبيعى دارند و با كمال قرصى دروغ مى‏گويد و براى اثبات‏صحت گفتارش سوگند مى‏خورد; او دروغ گويى را راه موفقيت و محبوب شدن‏مى‏داند! او دروغ گويى را نشانه زيركى و عقل مى‏شناسد! زهى تصور باطل! زهى‏خيال محال!

فراموشى كذاب

امام جعفر صادق‏عليه السلام مى‏فرمايد:

«ان مما اعان الله به على الكذابين النسيان; ⁽³⁾ .

از چيزهايى كه خدا براى رسوايى دروغ گويان، كمك قرار داده،فراموشى‏است.»

كذاب، دروغى را كه مى‏گويد به زودى فراموش مى‏كند، چون واقعيت ندارد وچيز بى واقعيت دوامى نخواهد داشت و مانند موج‏هاى سراب نمايان مى‏شود وسپس نابود مى‏گردد.

بار ديگر، جور ديگر دروغ مى‏گويد. در دو مجلس نسبت‏به يك موضوع، دوگونه‏سخن مى‏گويد، شنوندگان كه اطلاعات خود را در مورد سخنان او، تحت اختياريكدگر گذاردند، همگى به دروغش پى خواهند برد. آيا چنين كسى سخنش نزد دگران‏ارزش دارد؟ هرگز! هر چند داراى عالى‏ترين مقامات باشد. آيا ديگر كسى به او اعتمادخواهد كرد؟ آيا چنين كسى قابل هدايت‏خواهد بود؟

قرآن چه نيكو مى‏گويد:

«ان الله لا يهدى من هو مسرف كذاب.» ⁽⁴⁾ .

نخستين كذاب در اسلام

نخستين كسى كه از طرف رسول خداصلى الله عليه وآله به لقب كذاب ناميده شد، عربى بود به‏نام مسيلمه. او در آغاز، مسلمان شد، ولى سپس ادعاى پيغمبرى كرد و نامه‏اى بدين‏مضمون براى پيغمبر اسلام فرستاد:

«از مسيلمه رسول الله به سوى محمد رسول الله، سلام عليك. بدان كه من با تو درپيغمبرى شريك هستم. حكومت نصف زمين از آن من و نصف ديگر از آن قريش. تاآخر نامه.»

پيغمبر اسلام در جواب چنين نوشت:

بسم الله الرحمن الرحيم.

از محمد رسول الله به مسيلمه كذاب. سلام بر كسى كه راه حق را پيروى كند. زمين‏از آن خداست و به هر كس از بندگانش بخواهد مى‏دهد. سر انجام نيك، از آن مردم باتقواست و بس.

رسول خداصلى الله عليه وآله از دنيا رفت. مسيلمه كارش بالا گرفت. تعصب عشيره‏اى ومنطقه‏اى كه در عرب فراوان مى‏باشد، موجب شد كه در ميان افراد عشيره‏اش و اهالى‏مرز و بومش، پيروان بسيارى پيدا كند. سر انجام در زمان حكومت ابو بكر به دست‏مسلمانان كشته شد.

كذاب ديگر

هنگامى كه رسول خداصلى الله عليه وآله از سفر حجة الوداع مراجعت مى‏فرمود، بر اثرخستگى و كوفتگى سفر، بيمارى بر حضرتش عارض شد. اين خبر در يمن به گوش‏اسود عنسى رسيد. او هم ادعاى پيغمبرى كرد و چون اطلاعاتى از شعبده داشت،كارهاى عجيب و غريبى از خود نشان مى‏داد.

اسود نيز پيروان بسيارى پيدا كرد و كشور يمن را به تصرف در آورد و ماموران‏رسول خداصلى الله عليه وآله را بيرون كرد.

فرماندار كل كه نامش «شهر» بود و گويا ايرانى بود، در برابر او مقاومت كرد.اين مرد مسلمان، آن قدر استقامت كرد تا در راه دفاع از اسلام جان داد و كشته‏شد.

اسود، همسر اين مرد بزرگوار رشيد را به زنى گرفت. حدود متصرفات اسود، ازطرفى حضر موت و از طرفى طائف و از طرفى احسا و بحرين بود، بلكه تا عدن‏برسيد و وجودش براى اسلام خطر بزرگى شد.

پيغمبر اسلام به مسلمانانى كه در آن سامان بودند، نوشت كه با اين كذاب نيرومند،مبارزه كنند و شرش را دفع كنند. يك مسلمان جوان مرد ايرانى به نام فيروز موفق شدكه اسود را بكشد و خطرش را بر طرف كند.

از طرف خدا، كشته شدن اسود عنسى به رسول وحى شد. پيغمبر فرمود: عنسى‏كشته شد. او را مبارك مردى كشت كه از دودمانى مبارك بود. پرسيدند: كه او راكشت؟ پيغمبر فرمود: فيروز فاز فيروز. ⁽⁵⁾ .

مدعيان پيغمبرى

به طور كلى هر يك از مدعيان پيغمبرى كذاب مى‏باشند، چون لازمه ادعاى‏پيغمبرى دروغ بسيار گفتن است، چه از نظر تكرار دعواى پيغمبرى و چه از نظرتشريع احكام و جعل قوانين.

دروغ گويانى بسيار در جهان بوده و هستند و خواهند بود كه بر اثر جاه‏طلبى وخود پسندى، ادعاى پيغمبرى و فرستادگى از جانب خدا كرده‏اند و مى‏كنند و خواهندكرد.

گاهى هم، بر اثر نادانى بشر، موفقيتى چند روزه به دست آورده‏اند و دسته‏اى پيروبراى خويش درست كرده‏اند، ولى چندان دوامى نداشته‏اند. از اين گونه دين‏هاى‏دروغى تاكنون در جهان بسيار پيدا شده و سپس ناپديد شده است. چيزى كه حقيقت‏نداشته باشد، قابل بقا نخواهد بود. ممكن است اوضاع و احوال محيط، چند روزى به‏ادامه اين دين‏ها كمك كند، ولى به اصطلاح فلاسفه، اين‏ها حركت قسرى است و قسردوام ندارد.

راه موفقيت اين پيغمبرهاى دروغين، استفاده از غريزه طمع و شهوت بشر ياتحريك حس انتقام او مى‏باشد، چنان كه كمونيست‏ها نيز براى نشر مسلك خود ازاين سه غريزه استفاده مى‏كنند، بلكه اصل مسلك كمونيست نيز پيدا شده و برخاسته‏از اين سه غريزه مى‏باشد. صفت‏حسد هم در رشد آن مدخليت كامل دارد، چنان چه‏در جلد دوم(حسد) گفته شد.

هلاكت كذاب

خليفه ششم پيغمبر اسلام، امام جعفر صادق‏عليه السلام چنين مى‏گويد:

«ان الكذاب يهلك بالبينات و يهلك اتباعه بالشبهات; ⁽⁶⁾ .

كذاب از روى دانستن هلاك مى‏شود و پيروان خود را از روى ندانستن‏هلاك مى‏كند.»

كذاب خود مى‏داند كه دروغ مى‏گويد. او هيچ اشتباه نمى‏كند. پيش او مانند روزروشن است كه در ادعايش دروغ گو مى‏باشد، ولى پيروان خود را در اشتباه مى‏اندازدو نمى‏گذارد كه حقيقت‏براى آن‏ها روشن شود.

وى از نادانى مردم، سوء استفاده مى‏كند و آن‏ها را گمراه كرده و بر اثر گمراهى‏به هلاكت مى‏اندازد. آرى كذاب، خودش را دانسته، جهنمى مى‏كند و پيروان خود راندانسته به جهنم مى‏برد.

روش پيغمبران دروغين

روش پيغمبران دروغين، در دعوت، نشر دروغ مى‏باشد و بس. اينان بايستى‏ادعاى دروغ خود را از بامداد تا شامگاه، هزاران بار، نزد هر كسى تكرار كنند. صدهادستورهاى جعلى و حكم‏هاى دروغى بياورند، عباراتى عجيب و غريب و غير عادى‏از خود ببافند و سپس آن‏ها را جمع كرده و كتاب آسمانى خود بنامند و ادعا كنند كه آن‏عبارات بى سر و ته، وحى الهى مى‏باشد; رفتار خود را پيغمبرى وانمود كنند و انكارمعجزه كنند و يا به سحر و جادو مردم را بفريبند و آن‏ها را به نام معجزه قالب بزنند ودروغ عملى را بر دروغ‏هاى لفظى خود بيفزايند.

بايستى هزاران حقه و نيرنگ و افسون به كار برند تا براى ادعاى خود پيرو پيداكنند و با پيروان، طورى رفتار كنند كه آن‏ها در اين پيروى ثابت‏بمانند و وسط راه او راول نكنند.

رنگ‏هاى ديگر كذاب

كذاب بودن، اختصاص به ادعاى پيغمبرى ندارد و داراى رنگ‏هاى ديگرى نيزمى‏باشد. هر كس به دروغ ادعا كند كه داراى منصبى از مناصب الهى است، كذاب‏خواهد بود، خواه ادعاى نبوت باشد، خواه ادعاى امامت، خواه ادعاى نيابت‏خاصه وبا بيت‏باشد، خواه ادعاى نيابت عامه و مرجعيت تقليد. ادعاى دروغين در هر يك ازاين مناصب، مانند ادعاى پيغمبرى، مستلزم دروغ گفتن بسيار مى‏باشد.

اگر كسى در دين، منصبى براى خويش ادعاكند كه در ميان مناصب الهى، آن گونه‏منصب نباشد، چنين كسى نيز در زمره كذابان به شمار خواهد بود.

جعفر كذاب

پس از وفات خليفه يازدهم رسول خداصلى الله عليه وآله حضرت امام حسن عسكرى‏عليه السلام‏جعفر ادعاى امامت كرد و گفت: من خليفه دوازدهم رسولم. جعفر، منكر وجودفرزندى براى حضرت امام حسن عسكرى شد و خود را وارث برادر معرفى كرد و به‏جاى آن كه مهربانى كند، حقوق برادر زاده عالى مقامش را غصب كرد.

جعفر، مردى فاسق، باده گسار، بى سواد و نادان بود. در نادانى او همين بس كه‏پول زيادى براى مركز قدرت برد تا با تاييد كردن آن‏ها، مسلمانان امام دوازدهمش‏بشناسند. او هنوز نفهميده بود كه امامت، منصبى است‏خدايى و دست‏بشر نمى‏توانددر آن دخالتى داشته باشد.

سلاطين مستبد گذشته مسلمانان كه خود را خليفه مى‏ناميدند، هر چه كوشيدند كه‏امامت آل على را از ميان بردارند (كشتند، سوختند، مسموم كردند ولى) نتوانستند،خودشان رفتند و امامت‏باقى ماند.

جعفر به شيعيان، نامه نوشت و خود را امام معرفى كرد. جعفر، ياران حضرت‏ولى عصر - ارواحنا فداه - را استهزا مى‏كرد كه بيهوده انتظار كه را مى‏كشيد، چنين كسى‏وجود ندارد. جعفر بر شيعيان سخت گرفت، بر بستگان برادر عظيم الشانش سخت‏گرفت، توهين كرد، به زندان تهديد كرد، ولى نتيجه نگرفت، يك تن هم پيرو پيدانكرد، و احدى به امامتش قائل نشد.

شيعيان، امام را مى‏شناختند و شرايط امام را مى‏دانستند، از زمان رسول خداصلى الله عليه وآله‏معلوم بود كه امام دوازدهم كيست. پيغمبر اسلام از نام و كنيه‏اش خبر داده بود.

امامان يازده گانه در گذشته، هر كدام در موقع مقتضى، خليفه دوازدهم; رسول وامام دوازدهم مسلمانان را معرفى كرده بودند. شيعيان در زمان پدرش حضرت امام‏حسن عسكرى‏عليه السلام حضرتش را در كودكى ديده بودند و به طور كامل مى‏شناختند.

مدعيان مهدويت

همه اديان اتفاق دارند كه روزى مردى توانا و پاك، ظهور خواهد كرد تا جهان رابراى هميشه پر از عدل و داد كند و جهانيان را از شر ظالمان و ستمگران برهاند.

فطرت بشر نيز بدين سخن پاى بند است، كه ظلم دوام نخواهد داشت و روزى‏حكومت عدل تشكيل خواهند شد، حكومتى كه جهانى باشد و اختصاص به كشورى‏يا قاره‏اى يا نژادى نداشته باشد.

مدعيان مهدويت از اين دو چيز استفاده كرده و ادعا كرده و مى‏كنند كه تشكيل‏دهنده آن حكومت مى‏باشند، از اين رو خود را مهدى ناميده‏اند. تاريخ، افراد بسيارى‏مى‏شناسد كه چنين ادعايى كرده‏اند و به نام عدل، جناياتى مرتكب شده‏اند، ولى‏چيزى نگذشت كه ادعاى باطل آن‏ها روشن شده و دروغشان ثابت و مدلل گرديده‏است. اينان خودشان را به چاه هلاكت انداخته‏اند و افرادى نادان را در هلاكت وگمراهى قرار داده‏اند. راه جلوگيرى از پيدايش كذاب‏ها به طور عموم، تقويت ايمان‏در دل بشر مى‏باشد و بس.

نشانه كذاب

امام جعفر صادق‏عليه السلام فرمود: نشانه كذابى كه به دروغ، ادعاى يكى از مناصب الهى‏را مى‏كند، آن است كه از آسمان و زمين و مشرق و مغرب خبر مى‏دهد، ولى وقتى كه ازوى از حرام و حلال خدا بپرسى، هيچ نمى‏داند. ⁽⁷⁾ .

چقدر زشت است كه كسى ادعاى مرجعيت در تقليد كند، ولى در مباحث فقه‏جاهل باشد و در رساله عمليه‏اش بر خلاف موازين فقه نظريه بدهد.

اطلاعات هر كسى بايستى در مرحله نخست، مربوط به همان شغل خودش باشد.پزشكى كه طب نداند، مانند درختى است‏بى بر. كسى كه ادعاى مرجعيت دارد،بايستى كاملا و به طور دقيق به احكام خدا آشنا باشد تا مبادا فتوايى بر خلاف‏«ما انزل الله‏» بدهد.

واعظى را ديدم كه بر اريكه منبر دم از اتم مى‏زد، ولى آيا از مواعظ محمد وآل محمد اطلاعى داشت؟ نمى‏دانم. آيا از اخلاقيات اسلام، از اجتماعيات اسلام‏اطلاعى داشت؟ نمى‏دانم.

در اين روزها شهرتى پيدا شده كه آخوند بايستى همه چيز بداند. فكر همه چيزدانستن موجب شده كه آخوند معلومات اصلى خود را از دست‏بدهد، بلكه از هر دوسو رانده شود.

آخوند بايد نخست در رشته اصلى خود معلومات كافى داشته باشد، سپس دررشته‏هاى ديگر وارد شود. آخوندى كه معلومات دينى نداشته باشد، مانند ناطقى‏است كه زبان نداشته باشد.

يكى از بدبختى‏هايى كه دامن گير مسلمانان شده آن است كه هر كس كه خود رامعتقد به دين مى‏داند، گمان مى‏كند كه از احكام خدا اطلاع دارد و با فكر جاهل خودمى‏تواند مسائل دينى را حل كند، در صورتى كه هر علمى، درس خواندن دارد و علم‏دين بيش از علوم ديگر درس خواندن، مى‏خواهد. دوره تحصيل علم دين از همه‏علوم بيش‏تر است.

به خاطر دارم، مردى كه خود را متخصص در شيمى مى‏دانست، در فقاهت ووظايف دينى عالمى را راهنمايى مى‏كرد و دستور مى‏داد! فقط از اين جهت كه خود رامسلمانى معتقد مى‏دانست. به او گفتم: شما براى هر چيزى تخصص قائل هستيد،ولى براى علم دين تخصص قائل نيستيد؟! در هر رشته‏اى بايستى به متخصص آن‏رجوع كرد.

پى‏نوشتها:

1) غافر (40) آيه 28.

2) الكافى، ج 2، ص 340 - 341، باب الكذب، ح 12.

3) الكافى، ج 2، ص 341، باب الكذب، ح 15.

4) غافر (40)، آيه 28.

5) نگارنده احتمال مى‏دهد كه اين جمله، فارسى باشد و چنين بوده: فيروز باذ فيروز و رسول اكرم‏صلى الله عليه وآله در حق فيروزدعا كرده باشد، چون در زبان فارسى ب و ف تبديل پذيرند.

6) الكافى، ج 2، ص 339، باب الكذب، ح 7.

7) الكافى، ج 2، ص 340، باب الكذب، ح 8.