فصل 10: احكام موسيقى

برخی از مردمان مسلمان در کشورهای غيز اسلامی و حتی احياناً در خود کشورهای اسلامی معمولاً به آهنگ ها،موسيقی ها، آوازهای

خوانندگان،پايکوبی رقاصان در گوشه وکنار خيابان ها،مدرسه ها،خانه های همسايگان و در اتومبيل ها و اتوبوسها در حال حرکت،گوش می کنند وچون گاهی اوقات، آن صدا ها گوش خراش است خودبه خود اين سؤال پيش می آيد آيا اين آهنگها آوازهارا می توان گوش کرد؟آيا رقص برای ماجايز است؟

مادر ذيل، به اين سؤالات پاسخ می دهيم.

مسئله539ـ موسيقی ، هنر وفنی است از هنرهاو فنون بشری و در زمان های اخير رواج بيشتری دارد. برخی از انواع آن حلال است و می توان به آن گوش داد و برخی ديگر حرام می باشد و گوش دادن به آن جايز نمی باشد.

مسئله540ـ موسيقی حلال، آن است که با مجالس لهو و لعب تناسب ندارد و به عکس آن،موسيقی حرام به موسيقی ای گفته می شودکه با مجالس لهو و لعب هماهنگی دارد.

مسئله541ـ مقصود از جمله((متناسب با مجالس لهو و لعب)) اين نيست که آن موجب آرامش روحی و تغييرحال و وضع انسان می شود که چنان چيزی خوب است و احياناً موسيقی و آواز حلال نيز آن وضع را به وجودمی آورد بلکه مقصود ازآن ، اين است که شنونده آن خصوصاً اگر باهنر و فن موسيقی آشناباشد می داند که کداميک با مجالس لهو و لعب ومشابه آنها،تناسب داردوآنها يک ندراد.

مسئله542ـ رفت و آمد به جاهايی که درآنها موسيقی حلال پخش می شود،جايز است وگوش دادن به آن حتی مدت طولانی ،مادام که به حرام نينجامد بی اشکال می باشد.

مسئله543ـ به اماکن عمومی که در آنها موسيقی حرام پخش می شود،می توان رفت و آمد کرد به شرط آنکه به آن موسيقی از روی عمدو قصد، گوش ندهند مانند سالن هااستقبال و بدرقه مسافران،پاويون ها، پارک های عمومی ،رستوران ها،قهوه خانه ها،و امثال آنها،زيراگوش دادن به موسيقی حرام،ممنوع است نه کشيدن هر صدايی هر چندکه از روی عمد گوش ندهيم،حرام باشد.

مسئله544ـ موسيقی حلال رادرآموزشگاههای ويژه و ياديگر جاهای مناسب،می توان آموخت.

اعم ازآنکه يادگيرنده بزرگسال باشد و يا کوچک به شرط آنکه آمد و رفت به آن اماکن در تربيت وبنياد دينی او اثر منفی نگذارد.

مسئله545ـ غنا و آواز خوانی حرام است و گوش دادن و کاسب کاری به وسيله ان نيز حرام می باشد و مقصود از غنا و آواز خوانی حرام، آن سخنان لهوی است که به آهنگ های مبتذل در نزد اهل لهو و لعب، می انجامد.

مسئله546ـ خواندن قرآن ،دعا،ذکر و ورد با آهنگ های شناخته شده در نزد اهلو لهو و لعب،جايز نيست و بنابر احتياط واجب،جز آنها نيز به صورت شعر و نثر با همان آهنگ، خوانده نشود.

مسئله547ـ حرمت استماع موسيقی و غنای حرام در سنت نبوی مورد توجه قرار گرفته است.

رسول خدا در يک حديث شريف فرمود: خواننده، زناکار، نی نواز، دف زن، همگی کر و کور و لال از قبر به عرصات محشر واردکی شوند.

وفرمود: هر کس به لهو و غنای حرام گوش دهد در گوش او به روز قيامت مس مذاب ،می ريزند.

و باز فرمود:غنا و موسيقی حرام و مبتذل، وسيله و راهی به سوی زناست.

مسئله548ـ زن در برابر شوهرش به قصد لذت و تحريک او و جز آن،جايز است بر قصد اما درمقابل مردان ديگر نبايد رقص کند و بنابر احتياط واجب در برابر زنان نيز نرقصد.

مسئله549ـ دست و کف زدن درجشن ها،عروسی ها و ميلاديه های مذهبی برای همه زنان و مردان جايز است.

واينک به نمونه های از استفتائات و پاسخ های آيت الله العظمی سيستانی توجه کنيد:

مسئله550ـ راجع به موسيقی حلال و موسيقی حرام،سؤال فراوان می شود.آيا می توانيم بگوييم :

موسيقی ای که غريزه جنسی را تحريک می کند و مبتذل و شهوت بر انگيز است، حرام می باشد و اما موسيقی ای که آرام بخش اعصاب بوده و روح و روان را راحتی بخشدو يا آهنگ هايی که بافيلم ها همراه است(موسيقی متن) و موسيقی های حماسی و رزمی ، موسيقی حلال می باشد؟

جواب: موسيقی حلال، آن است که بامجالس لهو و لعب مناسب نبست هر چند که ممکن است آرام بخش اعصاب نباشد مانند مارش نظامی و عزا.

مسئله551ـ هم چنانکه از موسيقی حلال و حرام سؤال فروان می شود از آوازخوانی حلال و حرام نيز پرسش فروان به عملی آيد آيا در اين باره نيز می توان گقت: آواز خوانی ای که غريزه جنسی و شهوانی را برمی انگيزد و در سطح گسترده به ارضای شهوت جنسی بينجامد،آن آواز خوانی حرام است و اما آواز خوانی هايی که غرائز سليم خفته را بيدار می کندو نفوس آدمی و افکار انسان را در سطح بالايی ارتقا می بخشد مثل آوازهای دينی ،که سيره نبوی و ستايش امامان را زمزمه می کند و يا آوازهای حماسی و سرودهای نشاط آور و سازنده اخلاقی ،عرفانی ، حلال می باشند؟

جواب: غنا و آواز خوانی به طور کلی حرام است و آن بنابر نظر و رأی برگزيده ما،عبارت است از کلام بيهوده ولهوی که با آواز وآهنگ متناسب در نزد اهل لهو و لعب،اجرا می شود و تلاوت قرآن،دعاو ثنای انبياءو اولياء وامامان اهل بيت هم با همين وضع و آهنگ حرام است و خواندن چيزهای ديگر از انواع کلمات غير لهوی مانند سرودهای حماسی ،رزمی با همان لحن و آهنگ غنايی که ياد شد،بنابر اختياط واجب حرام است.و اما آوازهايی که تعريف مابر آن صدق نکند،ذاتاً حرام نمی باشد.

مسئله 552ـ آيا به آوازخوانی های دينی و مدح و ثنای امامان که همراه موسيقی اجراء می شود می توان گوش داد؟

جواب: حکم اين سؤال از حکم مسئله قبل، معلوم می شود.

مسئله 553ـ آيا به قرائت قاريی که صدايش را ترجيع می دهد و می لرزاند، بدون قصد لذّت می توان گوش داد؟

جواب: اگر آهنگی که در قرائت، از آن آهنگ استفاده می شود از نوع غنای حرام نباشد شنيدن آن، مانعی ندارد.

مسئله 554ـ برخی خوانندگان و سرودخوانان، آهنگ و لحن مردمان فاسق و فاجر را تقليد می کنند و قصيده هايی در مدح امامان معصوم می خوانند پس مضمون، مخالف آن چيزی است که اهل فسق و فجور بدان مأنوس اند ليکن اصل لحن و آهنگ مربوط به آنان است آيا چنين آواز خوانی جايز است و گوش دادن به آن چطور است؟

جواب: بنابر احتياط، حرام است.

مسئله 555ـ آيا بانوان در شب زفاف و عروسی می توانند با هر نوع آهنگی آواز خوانی کنند حتی با آهنگ های متناسب مجالس لهو و لعب؟ و آيا آنان می توانند از آلات و ابزار موسيقی استفاده کنند؟ و آيا آن وضع را می توان در مجلس عقد خواني، شب حنابندان و يا مناسبت های ديگر، تکرار کرد يا مخصوص شب عروسی است؟

جواب: بنابر احتياط واجب، چنان آواز خوانی ها حتی در شب زفاف و عروسی هم ترک شود تا چه رسد به شبها و مناسبت های ديگر و حکم موسيقی و آواز خوانی حلال و حرام در مسائل قبل توضيح داده شد.

مسئله 556ـ آيا به سرودهای انقلابی همراه پيانو، ساز، دف و نی و پيانو برقی می توان گوش داد؟

جواب: اگر موسيقی و آهنگ پخش شده، از نوع موسيقی متناسب با مجالس لهو و لعب، باشد، گوش کردن به آن، جايز نيست.

مسئله 557ـ مقصود از جمله "متعارف نزد اهل فسق و فجور" چيست؟

جواب: اين جمله، در فتاوای ما نيامده است و آنچه ما در تعريف غنا و آهنگ گفتيم عبارت از جمله "آهنگ شناخته شده نزد اهل لهو و لعب" است و معنای آن، واضح است.

مسئله 558ـ مسلماني، سهل انگار بوده و اکنون، ملتزم و متعهد گشته است. آيا او می تواند، تنها و يا با دوستانش همانند گذشته بعضی آوازها و موسيقی ها را که گوش می داده همچنان گوش دهد و آنها را زمزمه کند؟

جواب: با صدق عنوان موسيقی و آوازخوانی حرام، جايز نيست.

مسئله 559ـ آوازهايی هستند با لغت بيگانه و با صدای اجنبی و استادان زبان می گويند که يادگيزی زبان همراه آن آواز و موسيقي، آسيان تر است آيا به هدف آموزش زبان به چنان موسيقی و آواز می توان گوش داد؟

جواب: اگر غنا و موسيقی حرام بر آن صدق کند گوش دادن به آن، جايز نمی باشد.

مسئله 560ـ ابزار و الات موسيقي، بسيار فراوان و گوناگونند. و در مجالس موسيقی و خوانندگانی مورد استفاده قرار می گيرند و گاهی هم، فقط برای راحتی و آرامش روحی نواخته می شوند آيا ساختن و خريد و فروش و نواختن آنها به قصد آرامش روحی و گوش دادن به نوازندگی آن کس که بر آنها می نوازد جايز است؟

جواب: داد و ستد آلات و ابزار موسيقی حرام و ساختن و گرفتن دستمزد بر آنها، جايز نمی باشد و مقصود از آلت لهو حرام آن است که آن، برای چنان کاری ساخته شده و ماليّت آن بستگی به چيزی دارد که به آن هدف ساخته شده و جز در لهو حرام مصرف ندارد.

مسئله 561ـ آيا ساختن و خريد و فروش آلات موسيقی که برای بازی بچه ها و آرام کردن آنها فراهم گشته است جايز است؟ و آيا بزرگسالان می توانند از آنها استفاده کنند؟

جواب: اگر موسيقی حاصل از آنها، همان موسيقی متناسب با مجالس لهو و لعب باشد داد و ستد آنها جايز نيست و افراد بالغ و مکلّف نمی توانند از آنها استفاده کنند.

مسئله 562ـ در برخی مدارس رسمی انگلستان برای دانش آموزان رقص ياد می دهند و آن را روی آهنگ موزيکی تنظيم و همراه می کنند که حرکت رقص کننده را به هنگام رقص توجيه می کند آيا در چنين کلاس درسی می توان حاضر شد؟ و اگر دختر و يا پسر جوان برای شرکت در چنان کلاسي، شوق و رغبت نشان دهند بر پدر و مادر واجب است که آنان را منع کنند؟

جواب: حضور دانش آموزان نوجوان، در چنين کلاسهايی اگر بر تربيت ديينی آنان اثر منفی باقی بگذارد که غالباً چنين است، جايز نمی باشد بلکه بنابر احتياط، به طور مطلق جايز نيست.

مسئله 563ـ آيا يادگيری هنر رقص جايز است؟

جواب: بنابر احتياط به طور مطلق جايز نمی باشد.

مسئله 564ـ آيا می توان مجالس رقصی به پاکرد که در آنها زن و شوهر با هم و با آهنگ موزيک آرام و جامه های رسمي، می رقصند؟

جواب: جايز نيست.

مسئله 565ـ آيا رقص زنان در جلوی زنان و مردان در جلوی مردان در يک جشن، آن هم جداگانه با موزيک و يا بدون آن، جايز است؟ جواب: رقص زن و يا مرد به طور کلي، محل اشکال است و احتياط در ترک آن است و حکم موزيک در مسائل قبل، گفته شد.

مسئله 566ـ آيا زن می تواند دربرابر شوهرش با موزيک و يا بدون آن، برقصد؟

جواب: بدون موزيک، جايز می باشد.

مسئله 567ـ در برخی کشورهای غربی دانش آموزان دختر و پسر را به آموختن هنر رقص، مجبور می کنند و اين گونه رقص با موزيک متعارف همراه نيست و جنبه لهوی نداردو فقط مادّه درسی محسوب است آيا پدران و مادران می توانند به فرزندان دختر و يا پسر خود اجازه حضور در آن کلاسها را بدهند؟

جواب: اگر چنان کاری با تعليم و تربيت دينی فرزندان، منافات داشته جايز نيست بلکه بنابر احتياط و با فرض بلوغ فرزندان، اجازه حضور در چنان کلاسی به طور مطلق حرام می باشد مگر آنکه آنان برای خود حجّت شرعی داشته باشند مثلاً از کسی تقليد کنند که او حضور در چنان کلاسی را جايز می شمرد در اين صورت، دادن اجازه حضور بلامانع است.

فصل 11: مسائل متفرقه

شما خواننده گرامی در اين فصل برخی مسائل و استفتائات شرعی در امور مختلف حياتی را می خوانيد که در فصول گذشته کتاب، کمتر می گنجيد زيرا تناسبی با آن فصلها نداشت و به همين سبب آنها را در عنوان مسائل متفرقه آورديم.

مسئله 568ـ مستحبّ است فرزندان خود را با نامهايی که بندگی خدا - عزّ و جلّ - را ياد می آورد، بناميم. هم چنانکه نامگذاری با نام محمّد (صلی الله عليه و آله) و نام های ديگر پيامبران و رسولان و نام علي، حسن، حسين، جعفر، طالب، حمزه، و فاطمه، استحباب دارد و نامگذاری با نام دشمنان اسلام و اهل بيت (عليهم السلام) کراهت دارد.

مسئله 569ـ سر پرستی طفل، دختر باشد و يا پسر تا دو سال هجري، حق مشترک پدر و مادر است پس هيچ پدری در طول دو سال اوّل زندگی نمی تواند طفل را از مادرش جدا کند پس از دو سال حق سرپرستی متعلّق به پدر است و بنابر احتياط مستحبي، طفل تا هفت سالگی از مادر جدا نشود.

مسئله 570ـ اگر پدر و مادر يک طفل با فسخ عقد و يا طلاق، از همديگر جدا شوند تا فرزندان آنان اعم از دختر و يا پسر دو ساله نشده اند، حق حضانت و سرپرستی مادر، تا شوهر نکرده باشد، ساقط نمی شود و پدر و مادر هر دو در حق سرپرستی مشترکند و به شکلی که به توافق برسند آن را اعمال می کنند.

مسئله 571ـ اگر مادر طفل، پس از طلاق و جدايی از شوهر قبلي، شوهری ديگر اختيار کند حق سرپرستی او ساقط می شود و آن، به عهده پدر می باشد.

مسئله 572ـ حق سرپرستی بر طفل، با بلوغ و رشد او پايان می يابد و پس از آن، هيچ کس حق سرپرستی او را ندارد و فرزند چه پسر باشد و يا دختر، مستقل است و مالک جان خود می باشد و پدر و مادر و هيچ کس مدعی حقّی بر او نيست پس او با هر کس بخواهد، پدر، مادر و يا شخص ثالث، می تواهند زندگی کند مگر آنکه جدايی او از پدر و مادر موجب اذيت و آزار آنان شود و به سبب محبت و دلسوزی که نسبت به وی دارند، رنجيده خاطر شوند که در اين صورت مخالفت آنان جايز نيست و اگر پدر و مادر در اين خصوص نيز اختلاف کنند مادر بر پدر مقدّم است.

مسئله 573ـ اگر پدر، بميرد حق سرپرستی طفل به مادر می رسد تا او به سن بلوغ و رشد برسد و هيچ کس بر او مقدّم نيست.

مسئله 574ـ اگر مادر، در زمانی که حق حضانت و سرپرستی طفل را داشته از دنيا برود، پدر به سرپرستی طفل ميپردازد.

مسئله 575ـ سرپرستي، وظيفه پدر و مادر است و حق فرزند به حساب می آيد و اگر آنان از سرپرستی طفل سرباز زنند به قبول چنان مسئوليتی وادار می شوند.

مسله 576ـ اگر طفلی پدر و مادر را يکجا از دست بدهد، حق سرپرستی او به جدّ پدری می رسد.

مسئله 577ـ پدر، مادر و هر کسی که حق سرپرستی طفل را دارد ميتواند آن را به شخص ديگر که مورد اطمينان است، واگذارد تا او به وظايف و مسئوليت های شرعي، قيام کند.

مسئله 578ـ کسی که سرپرستی طفلی را به عهده می گيرد اعم از پدر، مادر و يا شخص ثالث، بايد مسلمان، عاقل و امين بر سلامت طفل باشد پس اگر پدر، کافر و مادر مسلمان و طفل محکوم به اسلام بود، حق سرپرستی به مادر اختصاص پيدا می کند و به عکس، اگر مادر کافر باشد و پدر مسلمان، آن حق، از آن پدر می شود.

مسئله 579ـ بر پسر واجب است که هزينه زندگی پدر و مادرش را بپردازد.

مسئله 580ـ بر پدر واجب است که هزينه زندگی فرزند خود را پسر باشد و يا دختر بپردازد.

مسئله 581ـ در وجوب انفاق بر رحم و خويشاوند نزديک، فقر و ناداری شرط است به اين معنا که او نيازمندی های زندگی را فعلاً نداشته باشد مثل خورد و خوراک، جامه، مسکن، رختخواب، لحاف و امثال آنها.

مسئله 582ـ نفقه واجب شرعي، اندازه معينی ندارد بلکه مقدار واجب آن است که زندگی او در زمينه های خودر و خوارک، لباس، مسکن، و ديگر نيازمندی ها برابر شئون او و به تناسب زمان و مکان، فراهم باشد.

مسئله 583ـ کسی که نفقه و هزينه زندگی او بر عهده ديگری واجب است، اگر او از پرداخت آن، خودداری کند، صاحب حق می تواند او را به پرداخت آن حق، وادارد ودعوی را نزد حاکم و زمامدار وقت ببرد هر چند که او حاکم جائز باشد و اگر از آن طريق به حق خود نرسيد هر گاه، مالی نزد او بود می تواند به اذن حاکم شرع و به اندازه نياز خود از آن، برداشت کند واگر آن هم ميسر نگرديد به اجازه حاکم، از سوی آن شخص که نفقه بر او واجب است، وام می گيرد آنگاه ذمّه او به آن وام مشغول می شود و او بايد آن را بپردازد و هر گاه مراجعه به حاکم به طور کلی ممکن نبود به برخی مومنان عادل ودادگر مراجعه می کند تا او برايش قرض کند و آن شخص مسئول که از پرداختن نفقه خودداری کرده است، بايد وام را بپردازد.

مسئله 584ـ اگر حفظ دين حنيف و احکام مقدسه آن و صيانت نواميس مسلمين و نگهبانی بلاد اسلامی موقوف بر اين باشد که شخص و يا اشخاصی از دارايی خود، خرج کنند، چنان خرج و انفاقی واجب می شود و او نمی تواند از کسي، عوض بطلبد.

و اينک برخی استفتائات و پاسخ های آيت الله العظمی سيستانی دام ظلّه:

مسئله 585ـ صورتگری و يا صحنه سازی از زندگانی محمد (صلی الله عليه و آله) و يا ديگر پيامبران گذشته و يا معصومين (عليهم السلام) و يا هر راز و رمز مقدس تاريخی و نشان دادن آنها بر پرده سينما و يا صفحه تلويزيون و يا تئاتر و غيره جايز است؟

جواب: اگر اصل حرمت و بزرگداشت آنان رعايت شود و شخصيت مقدّس آنان را در اذهان مردم خدشه دار نکند مانعی ندارد.

مسئله 586ـ آيا قرآن، دعاها و ذکرهای ويژه محافظت، روزی و يا عافيت و سلامت را می توان به کافران هديه داد؟

جواب: اگر جانب احترام رعايت شود و آنها در معرض بی حرمتی قرار نگيرند، مانعی ندارد.

مسئله 587ـ بر روی برخی ورقه های کاغذ نامهای جلاله، اسامی معصومين (عليهم السلام) و يا برخی آيه های قرآنی نوشته شده است و ما نمی توانيم آنها را به دريا و رودخانه بريزيم آنها را چه کنيم؟ با علم به اين که نمی دانيم با کيسه های زباله چه می شود و آنها را کجا می ريزند؟

جواب: ريختن آنها در کيسه های زباله جايز نيست که بی احترامی به حساب می آيد امّا می توان نوشته ها را هر چند با مواد شيميايي، از بين برد و يا در جايی پاک دفن کرد و يا بسيار خرد کرد مانند خاک.

مسئله 588ـ آيا استخاره به طريقی که امروزه در ميان ما متداول است، شرعاً وارد و پسنديده است؟ و آيا تکرار آن ضرری دارد اگر با تصدّق همراه شود تا با خواسته استخاره کننده، برابر گردد؟

جواب: استخاره به هنگام حيرت و تساوی احتمالات و رجحان نداشتن يک احتمال، به قصد رجاء انجام می شود آن هم پس از فکر و مشورت، اما تکرار آن به سبب حيرت، صحيح نيست مگر در صورت تغيير موضوع و دادن صدقه به مقدار از مال.

مسئله 589ـ حدود مبلغی که به وکلای خود اجازه می دهيد از وجوه شرعي، به مصرف برسانند چقدر است؟

جواب: آنچه در اجازه های ما آمده است يک سوّم و يا نصف است که مجاز به مصرف آن می باشند و معنای جمله آن نيست که آن سهم مذکور، به مجاز اختصاص دارد بلکه آن در مصارف مقرّره بايد هزينه شود که گاهی خود او مورد آن مصرف نيست مثل اين که شخص مجاز، علوی است و زکات اشخاص غير علوی را گرفته است. و در پرتو اين بيان، اگر شخص مجاز ، بين خود و خدا خويشتن را مورد مصرف آن سهم ديد و مطابق ضوابط شرعی ، عمل کرد مثل اينکه او فقير به معنای شرعی کلمه است و يا او از مصارف زکات يا سهم سادات و يا رد مظالم باشد می تواند به اندازه احتياج و در شأن خود برداشت و هزينه کند نه زيادتر .م به اين ترتيب اگر او خدمت شرعی کرده و در اعلای کلمه دين کوشيده است به تناسب عمکلکرد و خدمت دينی اش استحقاق دريافت سهم امام (ع) را دارد . اما اگر او استحقاق وجهی را که دريافت کرده است نداشته باشد فقط می تواند سهم تعيين شده در اجازه نامه را در موارد مقرره شرعی به مصرف برساند .

مسئله 590ـ اگر اطمينان انسان نسبت به نماينده يک مرجع تقليد به سبب خطاهايی که در مصرف وجوه شرعی به او منسوب می دارند متزلزل شود .

اولاً جايز ايستن چنان چيزی را با مردم در ميان گذاشت و در آن باره صحبت کرد ؟ در حال که صحت آن نسبت ها معلوم نيست و اگر صحت و درستی آنها به دست آمد چطور ؟

و ثانياً تا اطمينان به صحت آن نسبت ها حاصل نشده می توان وجوه شرعی را به او داد ؟

جواب : درباره قسمت اول سؤال بايد گفت : در هر دو صورت ، جايز نيست و در صورت دوم يعين احراز صحّت نسبتها ، او می تواند به طور مستقيم ، آن هم با پنهان کاری تمام مرجع تقليد را در جريان بگذارد تا او را به نماينده ای بدهد که پاکی و صحت عمل او برابر اجازه نامه محرز است يعنی او مقداری را در مصارف مقرر در اجازه نامه هزينه می کند و باقيمانده را به مرجع تقليد می رساند .

مسئله 591ـ آيا بدون اجازه مرجع تقليد ، می توان مقداری از سهم امام را برای مصرفی که امام (ع) بدان خشنود است ، هزينه کرد ؟

جواب : چنان کاری ، جايز نيست و احراز رضای امام (ع) در زمينه مصرف سهم او بدون اجازه گرفتن از مرجع تقليد اعلم با احتمال دخالت اذن او در رضای امام ، ممکن نمی باشد .

مسئله 592ـ آيا سهم امام (ع) را می توان در بنيادهای خيريه خرج کرد در حالی که دهها هزار از مسلمانان به پاره ای نان و يک دست لباس برای پوشاندن اندام خود محتاجند ؟

جواب : در مصرف سهم امام (ع) بايد الاهمّ فالاهمّ را مراعات کرد و تشخيص آن بنابر احتياط موکول به تشخيص فقيه اعلم است که از جهات عمومی ، مطلع می باشد .

مسئله 593ـ گاهی دانه ای برنج به هنگام شستشوی ظروف در راه فاضلاب می ريزد آيا چنين کاری جايز است و ياذ اجتناب از آن ، کم باشد و يا زياد ، واجب می باشد با علم به اينکه اجتناب از چنين عملی بسيار دشوار است ؟

جواب : اگر مقدار برنج تضييع شده به اندازه ای است که می توان حتّی حيوانی را با آن تغذيه کرد چنان عملی جايز نيست امّا اگر بسيار اندک و يا کثيف باشد ، ريختن آنها در آشغال دانی هرگاه اهانت و بی حرمتی به نعمت های الهی نباشد ، اشکال ندارد .

مسئله 594ـ آيا شاعری می تواند مجلس شعر خوانی (شب شعر) برای خود ترتيب دهد در حالی که او می داند در چنان مجلسی بانوانی برای شنيدن اشعار او بی حجاب و نيمه برهنه حضور خواهند يافت ؟

جواب : اين کار در حد ذات خود مانعی ندارد اما بر آن شاعر لازم است که امر به معروف و نهی از منکر کند هرگاه شرابيط چنان تکليفی فراهم باشد .

مسئله 595ـ در مدرسه ها از دانش آموزان می خواهند که انسان و حيوان را رسم و نقاشی کنند طوری که دانش آموز نمی تواتند مخالفت کند آيا چنين کاری جايز است و اگر موضوع ، مجسمه سازی و پيکر تراشی باشد چه طور است ؟

جواب : صورتگری و نقاشی به طوری مطلق جايز است ، و بنابر احتياط واجب ، مجسمه سازی و پيکر تراشی در زمينه موجودات جاندار ، ترک شود و تکليف دبساتانی در مورد عملی که به احتياط واجب بايد ترک شود ، مجوّز محسوب نمی گردد ، مگر آنکه ضورت ايجاب کند مثل اين که ارگ چنان نکند او را از مدرسه بيرون می کنند و آن برای او کار پرزحمتی است که معومولاً نمی توان تحمل کرد .

مسئله 596ـ آيا خريد مجسمه آدمی و برهنه اعم از مجسمه زن و يا مرد جايز است ؟ و خريد مجسمه و تنديس حيوانات که برای زينت می تراشند چه طور است ؟

جواب : دومی بی اشکال است اما اولی اگر ترويج فساد باشد ، جايز نيست .

مسئله 597ـ کف و يا فال فنجان بين ، پيشگويی هايی می کند و می گويد که برای شخص در حال و آينده چه پيش خواهد آمد ؟ آيا چنين کاری جايز است به ويژه اگر صاحب فنجان به آنچه گفته می شود ترتيب اثر بدهد ؟

جواب : چنان پيشگويی هايی اعتبار ندارد و او هم نبايد به طور جزم و يقين ، سخنی بگويد هم چنانکه ديگران هم در مواردی که وجود حجّت شرعی و عقلی لازم است ، نبايد بر آن پيشگويی ها ، اثبر بار کنند .

مسئله 598ـ خوبا مغناطيسی و احضار ارواح جايز است ؟

جواب : هر آنچه به انسانی که نبايد به او صدمه زد ضرر و آسيب می رساند ، حرام است و جايز نمی باشد .

مسئله 599ـ آيا تسخير جنّ برای حل مشکل مردمان مؤمن ، جايز است ؟

جواب : حکم اين سؤال همانند حکم سؤال پيشين است .

مسئله 600ـ راه انداختن جنگ خروس و يا گاو بازی در صورتی که موافقت صاحجبان و مالکان آنها به دست آمده است جايز است ؟

جواب : اگر تضييع مال محسوب نشود ، مکروه است .

مسئله 601ـ حرجی که موجب رفع حرمت می شود چيست و اندازه آن چقدر است ؟ و آيا گرانی قيمت با وجود قدرت بر تهيه ، هر چند با زحمت و قرض ، موضوع حرام را حرجی می کند و آن را شرعاً جايز می سازد ؟

جواب : حالات متفاوت است و معيار ، زحمت فوق العاده است که معمولاً نمی توان آن را تحمّل کرد .

مسئله 602ـ وزن يک ينخود با معيار مثقال و يا گرم که در سنجش طلا در زمان ما به کار می رود چقدر است ؟

جواب : يک نخود يک جزء از بيست و چهار جزء از مثقال صيرفی است ومقدارآن معلوم می باشد .  

لیست مواد خوراکی حرام

شریعت مقدس اسلام خوردن تعدادی از خوردنی ها و نوشیدنی ها را بر مسلمانان حرام کرده است. و چون شرکتها و مؤسسه غیر اسلامی و سازنده انواع مواد غذایی طبعاً خود را متعهد نمی دانند و از وارد کردن آن مواد حرام در تولیداتشان خودداری نمی کنند شایسته است که مسلمانان ضمن رعایت حدود شرعی، از تولیدات و کنسروهای ساخته شده به وسیله غیر مسلمانان اجتناب کنند و در ذیل، برخی اطلاعاتی را که در زمینه مواد خوراکی حرام به دست آورده ایم به خوانندگان تقدیم می داریم و ترجیح دادیم که در آن باره سخن را طولانی نکنیم تا مسلمانی که گرفتار زندگی های مغرب زمین است در حد امکان به مشکل برنخورد زیرا شریعت اسلام با دقّت و سخت گیری هایی که احیاناً دارد در عین حال سهل و آسان باقی بماند. نخست تذکر دو نکته مهم، سودمند است:

1- برخی مواد اولیه که در ترکیب قسمتی از خوردنی ها و نوشیدنی ها وارد می شوند گاهی در اثر تحولات شیمیایی، خصوصیت اولیه خود را به طور کلی از دست می دهند، طوری که عرفاً مواد جدید به حساب می آیند و همین دگرگونی، آنها را اگرچه در اصل حرام بوده اند از حرمت بیرون می آورد، و این همان استحاله ای است که در رساله عملیه عنوان شده و یکی از مطهّرات و پاک کننده ها به حساب می آید. مثلاً یک ماده اصلی حیوانی که خوردن آن حرام می باشد، اگر به ماده دیگری تحول پیدا کنند حلال می گردد.

2- در اینجا مواد اولیه ای وجود دارد که در صنعت غذایی مورد استفاده اند و درباره آن احتمال داده می شود که قسمتی از آنها حلال و قسمتی دیگر حرام می باشد، در این صورت با نبود علم و یقین به اصل این ماده، جستجو واجب نیست و خوردن چنین ماده مشکوک جایز است (این حکم در مورد گوشت که در تذکیه و عدم آن، شک داریم صادق نمی باشد).

مثلاً اگر در ترکیب بعضی از کنسروها، ماده (Mono et diglycerides) که ممکن است از روغن حیوانی گرفته شده و احتمال هم دارد که از روغن نباتی به دست آمده باشد، در اینجا مادامی که یقین نکنیم که از روغن حیوانی گرفته شده است، پرس و جو از حقیقت آن واجب نیست و آن محکوم به حلـّیّت است و اکنون برخی اطلاعات مربوط به مواد حرام را که به معنای انگلیسی و فرانسوی آنها هم احیاناً اشاره خواهیم کرد یادآوری می کنم.

روغن های حیوانی و نباتی:

دو کلمه (Shortening) و (Fat) انگلیسی و واژه (grasses Matieres) فرانسوی به معنای روغن و یا چربی است و معمولاً بر حسب عرف، به روغن های آمیخته با چند نوع روغن حیوانی اطلاق می گردد که به آن مخلوط، به نسبت معینی روغن نباتی هم احیاناً اضافه می شود.

البته روغن گرفته گرفته شده از خوک در انگلیسی (Lard) و در فرانسه (Saindoux) نام دارد.

در مورد برخی محصولات آمریکایی عبارت:

(Vegetable shortening)

دیده می شود که معادل عربی آن سَمن نباتی یا دُهن نباتی (روغن نباتی) است. این جمله، اطمینان بخش است زیرا برابر قانون آمریکا شرکت های تولیدی، کافی است که هشتاد تا نود درصد از روغن نباتی استفاده کرده و بقیه را روغن حیوانی قاطی کنند و با این وجود اسم آن، روغن نباتی است.

واما جمله ای که بیشتر موجب اطمینان است عبارت است از:

Pure vegetable shortening یا Pure vegetable Ghee

و آن به معنای روغن نباتی خالص است.

در حالی که روغن نباتی خالص به (Pure vegetable oil) تعبیر می کنند. و سودمند است به این نکته اشاره کنم که روغن نباتی در اصل روغنی است مایع و لکن آن را با هیدروژن غنی می کنند تا از مایع بودن به جامد تبدیل می شود.

و اما کره یا روغن برگرفته از شیر که به انگلیسی (Butter) وبه فرانسه (Beurre) گفته می شود و کره ای که در بازارها عرضه می شود فقط کره برگرفته از شیر است آنها اشکال ندارند و نوعی دیگر هم وجود ندارد.

اما انواع پنیرها:

در ساختن آنها روغن خوک وارد نمی شود آنگونه که برخی می پندارند اما در به عمل آوردن آن، از مایه بهره می گیرند و آن چیزی است که از معده برخی حیوانات مثل گاو، گوساله و خوک گرفته می شود و در انگلیسی به آن (Pepsin)، (Renin)، (Rennen) و در فرانسه: (Presure) گفته می شود.

و مایه خوک حرام است. اما مایه به دست آمده از گاو و یا گوساله مردار و تذکیه نشده هرچند دراصل پاک است و استعمال آن جایز می باشد ولی ظرف آن (شکمبه، سیرابی) با ملاقات آن نجس می شود. چون سایر اعضای حیوان مرطوب و خیس بوده است. اگر ندانیم که ظرف متنجّس، در ساختن پنیر، مورد استفاده قرار گرفته مانعی از خوردن آن نیست و شایسته است که به انواع دیگری از آنچه که در ساختن پنیر مورد استفاده قرارمی گیرد توجه کرد که برخی از آنها نباتی و برخی دیگر شیمیایی (آنزیم میکربی) است. و در حلـّیّت و پاکی آنها تردیدی نیست و هنگامی که در ماده به کار رفته در ساختن چنین پنیرهایی شک و تردید کنیم که آیا از مایه طبیعی حرام و یا ناپاک تهیه شده و یا دیگر اشیاء بنابر حلـّیّت آن، می گذاریم، اما ژله ای که در ساختن ژلاتین مورد استفاده قرار می گیرد آن نیز ماده ای است از اصل حیوانی. اما می ماند سؤال از نوع خاصی از ژله که در ساختن آن برخی ماده ها که از نباتات و گیاهان دریایی به دست می آید به کار می رود. اما نوشابه های گازداری که دارای الکل نمی باشند مانند کوکا کولا، پپسی کولا، سون آپ و کانادا درای، در آنها هیچ گونه ماده حیوانی و یا الکلی به کار نرفته است.

در اینجا تذکر دو نکته مهم است:

الف - در تهیّه این لیست به طور اساسی به سخنان دکتر احمد حسین صقر رئیس دانشگاه شرق و غرب در شیکاگو، آمریکا، اعتماد کرده ایم.

ب – در فراهم کردن این ستون به منابع ذیل مراجعه شده است:

1- موسوعه ای درعلوم طبیعی، ادوارد غالب (ج 1 و2) بیروت 1965 – 1966.

2- Le Guide marabout de la peche en mer Michel van Havre -1982 - FRANCE.

3- Les Poissons Deau Douce - Jiri Cihar 1976 FRANCE.

4- Guide des Poissons D'eau Douce et Pe'che Bent J. Muvs et Preben Dahistrom 1981 - SUISSE.

5- Encyclopedie Illustree des Poissons Stanislav Frank PARIS.

6- Encyclopedie du Monde Animal Tome 4 (Les Poissons 1 et Les reptiles) Maurice Burton. Bibliotheque Marabout PARIS.

لیست نام برخی ماهی های فلس دار و حلال

نام عربى	نام فرانسوى	نام انگليسى	نام علمى (به لاتين)
سـرديـــن	Sardines - Sarda	Sardine	Alosa Sardina , Clupea Sardina
البلشار (نوعى شبيه سردين)	Pilchard -célan	Pilchard	-----
نازلي	Colin - Lieu noir	Coal Fish	-----
شـبـّـوط	Carpe	Carp	Cyprinus - Carpio
بوري/ بيّاح (بيشتر از صد نوع)	Muge - Mulet , Mullet	Mugil - Grey , Mulet	Mugil
تـُـن / تون/ طون	Thon	Tunny - Tuna	Thynnus , Alaionga
تون ابيض/ طون ابيض/ كنعد/ كعند	Thon Blanc Germon	White Tunny Fish	Thynnua Alaionga
سمك سليمان / سلمون	Saumon	Salmon	Salmo Saiar
تـَـروتة / اُطروط	Truite	Trout	Trutta
سمك موسى	Sole	Sole	Solea
رنـكــة	Hareng	Herring	Clupea
سمك الـفـرخ	Perche	Perch	Perca fluvatilis
غادُس/ غـُـدس/ غَيدس/ مورة	Morue - Gede	cod - codfish	Gadus
غادُس أسمر	Cabillaud	Cod	-----
راقود	Platycéphale	Flathead	Platycephalus
قاروس/ قَروس	Bar - Loup Louvine Loubine	Sea Bass	Morone Labrax
لـُـخ / كـَـبيت	Loche D'étang	Pond Loach	Cobitis - Fossilis
صـَــنـْـدر	Sandre	Pike - Perch	Lucioperca , Lucioperca
سمك البنفسخ	Eperlan	Smelt	osmerus , Eperlanus
عـَــتوم	Ombre	Graylig	Thymallus , Thymallus
شـابـل	Alose	Allice Shad	Alosa
حـُـسْـرم/ حـُـمرور/ أبو عين	Priacantha	Catalufa Bigeeye	Priacanthus
كـمـهـة	Tanche	Tench	Tinca Tinca
بـُـنّـي / بـَـربيس	Barbeau Commun , Barbot	Barbel - Barbus	Barbus Barbus
بـرعـان أحـمـر	Rotengle	Rudd	Scardinius , Eryhophtalmus
قـنـومـة	Bouviére	Bitterling	Rhodeus Amarus , Bloch
سمكة بيضاء	Able de , Stymphale	Rain - Bleak	Leucespius , delineatus
سمكة بيضاء (نوع دوم)	Ablette Riviére spirlin	Stream - Bleak	Alburnoides Bipunctatus
سمكة بيضاء (نوع ديگر)	Ablette	Bleak	Alburnus Alburnus
برعـان (دانوبي)	Gardon Galant	Danube Roach	Rutilus Pigus
-----	Rasoir	Sabre Carp	Pelecus Cultratus
-----	Zope	Zope	Abramis - Ballerus
ربـَـاك	Daurade	Gilt - Head	Chrysophrys
سمك التـِّــرس	Flet	Flounder	Platichthys - Flesus
سمك البَريل	Barbue	Brill	-----
مُطوّقة/ ام حَسْرَد	Aspe	-----	Aspius - Aspius
فرخ غجومي	Grémille	Ruffe - Pope	Acerina Cernua
-----	Nase Commun	Common Nose	Chondrostoma Nanus
فـرخ أسود	Black - Bass	Black - Bass	Micropterus Salmoidea
فاندوازة	Vandoise	Dase	Squaalius - Leuciscus
قـُـجاج	Pagre	Porgy	Pagrus
برعان	Gardon Commun	Roach	Rutilus - rutilus
ـــ	Zahrte	Zaerthe	Abramis Vimba
سمك الارجوان	lde - Mélanote	lde	Leuciscus ldus ldus ldus
فـيـرون	Vairon	Minnow	Phoxinus Phoxinus
سمك الطحان	Chevine Chevenne	Chub	Squalius Cephalus Leuciscuc Cephalus
إسقـُمري/ طراخور	Maquereau	Maquerel Mackerel	Scomber Scombrus
أبراميس/ براميس	Braine - Bremr	Abramis - Bream	Abramis- Brama
فرّيدي	Pagel - pageau Pageul	Braise - Braize Red Porgy	Pagellus
سرغوس	Sargue	Sargo - Sargue	Sargus