1- در اين زمينه داستانى جالب در فصل يازدهم كتاب خواهد آمد.
2- در فصل پنجم كتاب چگونگى پيدايش و حالات آن بيان شده است .
3- رجال الكشى ص 209.
4- كافى ج 8 ص 229.
5- رجوع شود به ((لغت نامه دهخدا- تفسير جوامع الجامع ، شيخ طبرسى ج 2 ص 546- معانى القرآن ، النحاس ج 1 ص 164- فتح القدير، الشوكانى ج 1 ص 215- لسان العرب ، ابن منظور ج 11 ص 307- النهايه فى غريب الحديث والاثر، ابن الاثير)).
6- mouvement tangentiel.
7- macrosis.
8- seismografe.
9- fault : موقعيت زون هايى است كه ممكن است داراى سنگهاى بريده و درهم شكسته شده باشند و استعداد پديد آوردن زمين لرزه را داشته باشند.
10- pirogenige.
11- bouctier: قسمت هائى از زمين پيش از دوران اول كه تقريبا هميشه از آب خارج بوده اند.
12- oroge-ibue.
13- pliocene.
14- lrpinie.
15- melfi.
16- beneven.
17- apennin.
18- بحارالاانوار ج 50 ص 317.
19- الكافى ج 1 ص 527.
20- مصباح الشريعه باب 15 ص 34.
21- تحف العقول ص 214.
22- رجوع شود به كافى ج 5 ص 63.
23- شهرهايى كه قوم لوت در آن ها ساكن بودند و با عذاب خداوند زير و رو شد.
24- وسائل الشيعه ج 5 ص 181.
25- tsunami در زبان ژاپنى به بالا آمدن شديد آب دريا مى گويند. هنگامى كه تكانى داراى زلزله در زير دريا ايجاد مى شود امواجى پياپى در وسط آب منتشر مى شود كه مانند ضربه اى به بدنه كشتى ها برخورد مى كند و گاهى ملوانان كشتى تصور مى كنند كه كشتى به سنگ هاى ساحلى برخورد كرده است . در اثر زلزله هاى دريايى گاهى صدايى از توده هاى آب كه در فضايى خالى مى ريزند به گوش ‍ مى رسد. آب دريا از ساحل شروع به عقب نشينى و به زودى توده هاى آب به ارتعاش در مى آيند و امواج زيادى به طرف ساحل حركت مى كنند و هر چه را در مسير خود بيابند به همراه مى برند. امواج و سد آبى كه به ساحل برخورد مى كند گاهى 20 تا 30 متر ارتفاع دارد. امروزه از آن به عنوان پديده اى نو ياد مى شود در حالى كه بارها اتفاق افتاده است . مثلا در 15 ژوئن 1896 در ((سان ريكو)) ژاپن اتفاق افتاد كه تعداد 27 هزار نفر تلف شدند و بيش از ده هزار خانه مسكونى خراب شد. هم چنين فرضيه اى وجود دارد مبنى بر اين كه بلايى كه بر قوم نوح (عليه السلام ) نازل شد و به طوفان نوح مشهور است ، زلزله دريايى موسوم به تسونامى بوده است .
26- البقره 2: 279.
27- جامع الاءخبار ص 180.
28- اءينما تكونوا يدرككم الموت و لو كنتم فى بروج مشيده نساء 4: 78.
29- المومن حى فى الدارين .
30- ليس للانسان الا ما سعى النجم 53: 39.
31- ان سعيكم لشتى الليل 92: 4.
32- التوحيد ص 60.
33- الكافى ج 1 ص 44.
34- الحديد 57: 20.
35- النساء 4: 78.
36- فلا تنس نصيبك من الدنيا القصص 27: 77.
37- حديثى در اين باره در فصل هشتم كتاب خواهد آمد.
38- عيون اءخبار الرضا (عليه السلام ) ج 1 ص 243.
39- الاختصاص ص 322.
40- بحارالانوار ج 57 ص 229.
41- روستايى در 40 كيلومترى شمال غربى قم كه اكنون به نام آوه مشهور است .
42- روستايى در نزديكى كاشان كه امامزاده سلطان على از نوادگان امام محمد باقر (عليه السلام ) در آنجا واقع است .
43- بحارالانوار ج 57 ص 228.
44- بحارالانوار ج 57 ص 217.
45- بحارالانوار ج 57 ص 212.
46- بحارالانوار ج 57 ص 214.
47- بحارالانوار ج 57 ص 217.
48- الاسراء 14: 5.
49- بحارالانوار ج 57 ص 217.
50- بحارالانوار ج 57 ص 218.
51- بحارالانوار ج 57 ص 218.
52- بحارالانوار ج 57 ص 219.
53- بحارالانوار ج 57 ص 221.
54- بحارالانوار ج 57 ص 228.
55- الاختصاص ، شيخ مفيد ص 98.
56- مستدرك الوسائل ج 11 ص 377.
57- بحارالانوار ج 57 ص 229.
58- بحارالانوار ج 57 ص 211.
59- انما وليكم الله و رسوله و الذين آمنو الذين يقيمون الصلاة و يوتون الزكاة و هم راكعون مائده 5: 55.
60- طه 20: 124.
61- البقرة 1: 216.
62- و من اءعرض عن ذكرى فان له معيشه ضنكا طه 20: 129.
63- كافى ج 1 ص 435.
64- رجوع شود به بحارالانوار ج 23 ص 218.
65- توحيد المفضل ص 142 - مستدرك سفينة البحار، شيخ على نمازى ج 4 ص 303.
66- چه خوب به اين روايت شريف عمل مى شود و مردم هنگام زلزله ها و بلاها به تنها چيزى كه فكر مى كنند مقاوم سازى است نه چيز ديگر و توبه و انابه به درگاه احديت و درخواست نجات از او برايشان چيزى ناآشناست .
67- جامع الاءخبار ص 180 فصل 141.
68- الروم 30: 41.
69- من لا يحضره الفقيه ، شيخ صدوق ج 4 ص 365، باب النوادر.
70- من لا يحضره الفقيه ج 1 ص 524 باب صلاة الاستسقاء.
71- روضه الواعظين ج 2 ص 485 مجلس فى ذكر اءشراط الساعة .
72- شايد اشاره به گسل ها در اصطلاح زمين شناسى باشد.
73- من لا يحضره الفقيه ج 1 ص 543، باب صلاة الكسوف و الزلازل و الرياح .
74- تصوير شماره 13 در صفحه 114.
75- صفحه 114 - 113 تصاوير شماره 12 تا 1.
76- وسائل الشيعة ج 2 ص 487.
77- لقمان (عليه السلام ) 31: 32.
78- التوبة 9: 120.
79- الاعراف 7: 56.
80- الكافى ج 8 ص 34.
81- بحارالانوار ج 16 ص 349 باب 11.
82- الكافى ج 2 ص 487.
83- دستور آن در فصل چهاردهم خواهد آمد.
84- مستدرك الوسائل ج 10 ص 175.
85- الفقيه ج 1 ص 544.
86- جامع السادات ج 3 ص 362 فصل 104 آن چه مؤ من هنگام كسوف و خسوف بايد انجام دهد.
87- معراج السعاده ج 1 ص 512 صفت پنجم : كوتاهى و مساحمه كردن در امر به معروف .

88- معراج السعاده ج 1 ص 866 فصل هفتم : آداب و شرايط امام جماعت .
89- بحارالانوار ج 64 ص 314 باب 14- علامات المؤ من و صفاته .
90- مستدرك الوسائل ج 47 ص 224.
91- البيان ، شهيد اول ص 118.
92- من لا يحضر الفقيه ، ج 1 ص 544.
93- الذكرى ، شهيد اول ص 248.
94- مكارم الاءخلاق ج 1 ص 365، فى السور و ما جاء فيها.
95- در روايت ديگرى در جنة الاءمان ص 452 آمده كه ((هر گاه بميرد به او گفته مى شود داخل بهشت شو)).
96- وسائل الشيعة ، الحرالعاملى ج 7 ص 505 - الاءلفية و النفلية ، الشهيد الاءول ص 136.
97- البلد الاءمين ج 1 ص 148 ليله الخميس .
98- مكارم الاءخلاق ج 1 ص 290 فصل ... فى الهدم .
99- مستدرك الوسائل ، ميرزا النورى ج 21 ص 66 ش 5374.
100- البلد الاءمين ج 1 ص 360 دعاء كنز العرش .
101- اءعيان الشيعه ج 3 ص 540 نقل از كتاب رياض ش 1609: مولى باقى اءو عبدالباقى .
102- يعنى شيعه ابو تراب على (عليه السلام ) است .
103- الانبياء 6: 27.
104- الاءنعام 6: 146.
105- هود (عليه السلام ) 11: 82.
106- النحل 16: 3.
107- بقيه مما ترك آل موسى و آل هارون تحمله الملائكه البقره 2: 248.
108- فانه لا ياءمن مكر الله الا القوم الخاسرون الاعراف 7: 99.
109- الغافر 40: 50.
110- الاعراف 7: 51.
111- الانبياء 21: 18.
112- نوادر المعجزات ، محمد بن جرير الطبرى الشيعى ص 120 - بحارالانوار ج 46 ص 279.
113- عمدة الطالب ، ابن عنبة ص 172 - فوائد الرجالية ، سيد بحر العلوم ج 1 ص 17.
114- ينابيع المودة ، قندوزى حنفى ص 356.
115- التذكرة ، ابن الجوزى ص 283.
116- معجم الكبير، طبرانى ص 145 - كفاية المطلب ، گنجى ص 296.
117- صواعق المحرقة ، ابن حجر هيثمى ص 192 - ينابيع المودة ، قندوزى ص 357.
118- علل الشرايع ج 2 ص 555.
119- علل الشرائع ج 2 ص 556 - المناقب ج 2 ص 324.
120- مفاتيح الجنان ص 82.
121- بحارالانوار ج 53 ص 302.
122- الاحتجاج ج 2 ص 495.
123- بحارالانوار ج 95 ص 157.
124- آبادى بزرگى در ميان باغ هاى اطراف دمشق است كه در راه حفص قرار دارد و با دمشق حدود يك فرسخ فاصله دارد.
125- الغيبة ، محمد بن ابراهيم النعمانى ص 306.
126- بحارالانوار ج 52 ص 237.
127- الملاحم و الفتن ، ابن طاووس ص 57.
128- الملاحم و الفتن ص 126.
129- مجمع النورين ، شيخ اءبوالحسن مرندى ص 359.
130- قصص الاءنبياء، راوندى ص 235.
131- الملاحم و الفتن ص 42.
132- دلائل الامامة ص 253، معرفة وجوب القائم .
133- ارشاد القلوب ج 1 ص 66 الباب السادس عشر فى اءشراط الساعة .
134- منظور قيامت صغرى و ظهور بقيه الله (عجل الله فرجه ) است .
135- كنايه از وفات علماى دين و رفتن آن ها از ميان مردم است .
136- مستدرك الوسائل ، ميرزاى نورى ج 31 ص 333.
137- مستدرك الوسائل ج 11 ص 377.
138- مستدرك الوسائل ج 31 ص 333.
139- مستدرك الوسائل ج 31 ص 333.
140- شرح الاخبار، قاضى نعمان المغربى ج 3 ص 363.
141- الخرائج ج 3 ص 1134.
142- هم چنان كه امروزه نيز بسيارى از مردم بجاى عبرت گرفتن و توبه از گناهانى كه موجب چنين بلاهايى شده بيشتر به جوانب مادى آن مى نگرد و از علت واقعى آن و دست قهر خداوند غافلند.
143- التوبة 9: 120.
144- الاعراف 7: 56.
145- الكافى ج 8 ص 34.
146- مساءله 1213.
147- مساءله 1500 به بعد.
148- اءجوبة الاستفتائات سؤ ال 727 به بعد.
149- مساءله 1500 به بعد.
150- مساءله 1500 به بعد.
151- مساءله 1511.
152- مساءله 1499 به بعد.
153- صافى ، فاضل : مثلا اگر بگويند آفتاب فلان ساعت باز مى شود بايد نماز را تا آن وقت تاءخير نيندازد.
154- تبريزى ، سيستانى ، وحيد: و نيز جائز است كه به كمتر از پنج قسمت تقسيم نمايد لكن هر وقت سوره را تمام كرد لازم است حمد را قبل از ركوع بعدى بخواند؛ تبريزى : و بنابر احتياط واجب با بسمله تنها ركوع نكند.
155- تبريزى ، سيستانى : و در غير جماعت چيزى نيست ؛ بهجت : و مستحب است نماز آيات را به جماعت بخوانند و در اين صورت مثل نمازهاى يوميه قرائت هاى نماز را امام مى خواند و مستحب است قرائت اين نماز را - حتى در آفتاب گرفتگى - بلند بخوانند.
156- بهجت ، صافى ، فاضل ، وحيد: ولى بعد از ركوع پنجم و دهم ، گفتن تكبير مستحب نيست .
157- سيستانى ، صافى ، فاضل : ولى اگر براى سجده ، خم شده بايد به شك خود اعتنا نكند؛ وحيد: و اگر شك او قبل از خم شدن براى سجده و پيش از رسيدن به سجده باشد بنابر احتياط واجب برگردد و ركوع را بجا آورده و نماز را تمام نمايد و اعاده كند ولى اگر به سجده رسيده باشد به شك خود اعتنا نكند.
158- مجمع المسائل سيد گلپايگانى (قدس سره ) ج 1 ص 252.