*باب قهر كردن و جدائى از برادر دينى* باب الهجرة

1- الْحـُسـَيـْنُ بـْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ الرَّبِيعِ وَ عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عـَنْ أَحـْمـَدَ بـْنِ مـُحـَمَّدِ بـْنِ خـَالِدٍ رَفـَعَهُ قَالَ فِى وَصِيَّةِ الْمُفَضَّلِ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يـَقـُولُ لَا يـَفـْتَرِقُ رَجُلَانِ عَلَى الْهِجْرَانِ إِلَّا اسْتَوْجَبَ أَحَدُهُمَا الْبَرَاءَةَ وَ اللَّعْنَةَ وَ رُبَّمَا اسْتَحَقَّ ذَلِكَ كِلَاهُمَا فَقَالَ لَهُ مُعَتِّبٌ جَعَلَنِيَ اللَّهُ فِدَاكَ هَذَا الظَّالِمُ فَمَا بَالُ الْمَظْلُومِ قَالَ لِأَنَّهُ لَا يـَدْعـُو أَخـَاهُ إِلَى صـِلَتِهِ وَ لَا يَتَغَامَسُ لَهُ عَنْ كَلَامِهِ سَمِعْتُ أَبِى يَقُولُ إِذَا تَنَازَعَ اثـْنَانِ فَعَازَّ أَحَدُهُمَا الْآخَرَ فَلْيَرْجِعِ الْمَظْلُومُ إِلَى صَاحِبِهِ حَتَّى يَقُولَ لِصَاحِبِهِ أَيْ أَخِي أَنَا الظَّالِمُ حَتَّى يَقْطَعَ الْهِجْرَانَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ صَاحِبِهِ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى حَكَمٌ عَدْلٌ يَأْخُذُ لِلْمَظْلُومِ مِنَ الظَّالِمِ اصول كافى جلد 4 صفحه :43 رواية :1

ترجمه : در وصـيـت مـفـضل است كه (گويد:) شنيدم از حضرت صادق عليه السلام مى فرمود: از هم جـدا نـشـونـد دو مـرد بـصـورت قـهـر كردن جز اينكه يكى از آندو سزاوار بيزارى (خدا و رسـولش از وى ) و لعـنـت (يـعـنـى دورى از رحـمـت حـق ) گـردد، و چه بسا كه هر دوى آنها سـزاور آن شـونـد، مـعتب (كه يكى از دوستان مخصوص آنحضرت بود) عرض كرد: خدا مرا بـقـربان تو گرداند! آنكه ظالم و ستمكار است اين سزاى اوست ، اما مظلوم چه جرمى دارد (كـه سـزاوار بـيـزارى و لعنت شود؟) فرمود: براى آنكه برادر خود را بآشتى و پيوست بـا خـود دعـوت نـمـى كـنـد، و از گـفتار او صرفنظر نمى كند (و آنرا نشنيده نمى گيرد) شنيدم پدرم مى گفت : هرگاه دو تن با هم ستيزه كنند و يكى بر ديگرى غالب آيد، بايد آن سـتـمـديده و مظلوم نزد رفيق ستمگر خود رود و باو بگويد: اى برادر من ستمكارم ، تا جـدائى مـيـانـه او و رفـيـقـش از بـيـن بـرود، پـس ‍ خـداى تـبـارك و تـعـالى حـكـيـم و عادل است و داد مظلوم را از ظالم بستاند.

2- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِي عـُمـَيـْرٍ عـَنْ هـِشـَامِ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا هِجْرَةَ فَوْقَ ثَلَاثٍ اصول كافى جلد 4 صفحه :44 رواية :2

ترجمه : حـضـرت صـادق عـليـه السـلام فـرمـود: كـه رسـول خدا (ص ) فرموده : بيش از سه روز جدائى و قهر كردن روا نيست .

شــرح :
مجلسى عليه الرحمة گويد: ظاهر اين حديث اينست كه اگر ميانه دو برادر ايمانى در اثر كوتاهى كردن در آداب معاشرت كدورت و نقارى پيدا شد و سر انجام بقهر و جدائى كشيد نـبـايـد بيش از سه روز ادامه دهند، و اما در آن سه روز ظاهرا عفو شده است و آن سبب تسكين غـضـب و بـدخـلقـى در اين مدت است ، با اينكه دلالت آن برجواز ادامه تا سه روز بمفهوم حديث است و دلالت مفهوم (و استدلال بآن ) ضعيف است .
و (بـايـد دانـسـت كـه ) ايـنگونه اخبار مخصوص است بغير بدعت گذاران و هوا پرستان و آنان كه برگناه خو گرفته اند و رها نمى كنند، و گرنه قهر و جدائى از آنان مطلوب و اين خود يكنوع نهى از منكر است .

3- حُمَيْدُ بْنُ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ وُهَيْبِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِى بَصِيرٍ قـَالَ سـَأَلْتُ أَبـَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ يَصْرِمُ ذَوِى قَرَابَتِهِ مِمَّنْ لَا يَعْرِفُ الْحَقَّ قَالَ لَا يَنْبَغِى لَهُ أَنْ يَصْرِمَهُ اصول كافى جلد 4 صفحه :44 رواية :3

ترجمه : ابـو بـصـير گويد: از حضرت صادق عليه السلام پرسيدم : از مرديكه از خويشاوندش بـخـاطر اينكه مذهب حق را نمى شناسند (و شيعه نيستند) ببرد (و قطع مراوده كند)؟ فرمود: سزاوار نيست كه از آنها ببرد.

4- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَدِيدٍ عَنْ عَمِّهِ مُرَازِمِ بْنِ حَكِيمٍ قَالَ كَانَ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِنَا يُلَقَّبُ شَلَقَانَ وَ كَانَ قَدْ صَيَّرَهُ فِى نَفَقَتِهِ وَ كـَانَ سـَيِّئَ الْخـُلُقِ فـَهـَجـَرَهُ فـَقَالَ لِى يَوْماً يَا مُرَازِمُ وَ تُكَلِّمُ عِيسَى فَقُلْتُ نَعَمْ فَقَالَ أَصَبْتَ لَا خَيْرَ فِى الْمُهَاجَرَةِ اصول كافى جلد 4 صفحه :45 رواية :4

ترجمه : مـرازم بـن حـكيم گويد: يكى از اصحاب ما كه بلقب شلقان او را ميخواندند (و نامش عيسى بـود) در خانه حضرت صادق عليه السلام بود، و حضرت او را ناظر بر خرج خانه خود كرده بود (يا خرج او را ميداد). مردى بد اخلاق بود، (و بدين سبب ) مرازم با او قهر كرده بـود، (مـرازم گـويـد:) روزى حـضـرت صـادق عـليـه السلام بمن فرمود: اى مرازم آيا با عـيـسى سخن مى گوئى (و با او آشتى كرده اى )؟ عرض كردم : آرى ، فرمود: خوب كردى در قهر خيرى نيست .

5- مـُحـَمَّدُ بـْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِى سَعِيدٍ الْقَمَّاطِ عَنْ دَاوُدَ بـْنِ كـَثـِيـرٍ قـَالَ سـَمـِعـْتُ أَبـَا عـَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ قَالَ أَبِى ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَيُّمَا مـُسـْلِمـَيْنِ تَهَاجَرَا فَمَكَثَا ثَلَاثاً لَا يَصْطَلِحَانِ إِلَّا كَانَا خَارِجَيْنِ مِنَ الْإِسْلَامِ وَ لَمْ يَكُنْ بَيْنَهُمَا وَلَايَةٌ فَأَيُّهُمَا سَبَقَ إِلَى كَلَامِ أَخِيهِ كَانَ السَّابِقَ إِلَى الْجَنَّةِ يَوْمَ الْحِسَابِ اصول كافى جلد 4 صفحه :45 رواية :5

ترجمه : داود بـن كـثير گويد: حضرت صادق عليه السلام مى فرمود: پدرم فرمود: كه رسولخدا (ص ) فـرمـوده اسـت : هـر دو نـفـر مـسـلمـانـيـكـه از هـمـديـگـر قـهـر كـنـنـد و سـه روز بـر آنحال بمانند و با هم آشتى نكنند هر دو از اسلام بيرون روند، و ميانه آنهاپيوند دوستى ديـنـى نـبـاشـد، پـس هـر كـدام از آنـدو بسخن گفتن با برادرش پيشى گرفت ، او در روز حساب پيشرو به بهشت باشد.

6- عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيـمَ عـَنْ أَبـِيـهِ عـَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جـَعـْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ الشَّيْطَانَ يُغْرِى بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ مَا لَمْ يَرْجِعْ أَحَدُهُمْ عَنْ دِينِهِ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِكَ اسـْتـَلْقَى عَلَى قَفَاهُ وَ تَمَدَّدَ ثُمَّ قَالَ فُزْتُ فَرَحِمَ اللَّهُ امْرَأً أَلَّفَ بَيْنَ وَلِيَّيْنِ لَنَا يَا مَعْشَرَ الْمُؤْمِنِينَ تَأَلَّفُوا وَ تَعَاطَفُوا اصول كافى جلد 4 صفحه :45 رواية :6

ترجمه : حـضرت باقر عليه السلام فرمود: همانا شيطان ميان دو مؤ من دشمنى اندازد و تا يكى از آن دو از ديـن برنگردد (آندو را رها نكند)، و همينكه چنين كردند بپشت بخوابد و دراز كشد، و سـپـس گويد: كامياب شدم ، پس خدا رحمت كند مرديرا كه ميانه دو تن از دوستان ما الفت اندازد، اى گروه مؤ منين باهم انس و الفت گيريد و با هم مهربانى كنيد.

7- الْحـُسـَيـْنُ بـْنُ مـُحـَمَّدٍ عـَنْ عـَلِيِّ بـْنِ مـُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَحْفُوظٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا يـَزَالُ إِبـْلِيـسُ فـَرِحاً مَا اهْتَجَرَ الْمُسْلِمَانِ فَإِذَا الْتَقَيَا اصْطَكَّتْ رُكْبَتَاهُ وَ تَخَلَّعَتْ أَوْصَالُهُ وَ نَادَى يَا وَيْلَهُ مَا لَقِيَ مِنَ الثُّبُورُ اصول كافى جلد 4 صفحه :45 رواية :7

ترجمه : حضرت صادق عليه السلام فرمود: پيوسته شيطان تا دو مسلمان باهم قهر هستند شادمان اسـت ، و همينكه با هم آشتى كنند زانوهايش بلرزد و بندهايش از هم جدا شود و فرياد زند: اى واى بر او (مقصود از او خود شيطان است بشرحى كه يايد) از آنچه بدو رسد از هلاكت .

شــرح :
فـيـض عليه الرحمة گويد: اينكه حضرت در گفتار شيطان در (((ياويله ))) و (((لقى ))) از تـكـلم التـفـات بـغـيب فرمود براى بركنارى داشتن نفس شريف خود از اينكه در عبارت نـسـبـت شـر بـآن دهد اگر چه در معنى منسوب بديگرى است و نظير آن در كلام شايع است (پايان كلام فيض ره )
و جـرزى در نـهـايـة گـويـد: در حـديث آمده : كه چون آدميزاد آيه سجده خواند و بسجده رود شيطان بكنارى رود و گريان شود و گويد: (((ياويله ))) اى واى براو تا آنكه گويد: و مـعنى آن اى واى من واى اندوه من واى هلاكت من واى عذاب من نزد من بيا كه اينك زمان توانست ، و ايـنـكـه اضافه فرمود (((ويل ))) را بضمير غايب و (((ويله ))) گفت (با اينكه يا ويلى بـصـورت مـتـكـلم گـفـتـه شـود) از نـظـر حـمـل بـر مـعـنـى اسـت و عـدول از حـكـايـت گـفـتـار ابـليـس (((يـاويـلى ))) فـرمـود بـراى ايـنـكـه نـخـواسـتـه است (((ويل ))) را بخود نسبت دهد.

*باب قطع رحم* بَابُ قَطِيعَةِ الرَّحِمِ

1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ مِسْمَعِ بْنِ عَبْدِ الْمـَلِكِ عـَنْ أَبـِي عـَبـْدِ اللَّهِ ع قـَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِى حَدِيثٍ أَلَا إِنَّ فِى التَّبَاغُضِ الْحَالِقَةَ لَا أَعْنِى حَالِقَةَ الشَّعْرِ وَ لَكِنْ حَالِقَةَ الدِّينِ اصول كافى جلد 4 صفحه :46 رواية :1

ترجمه : از حضرت صادق عليه السلام روايت شده كه رسولخدا (ص ) در ضمن حديثى فرمود: هر آينه بدرستيكه در دشمنى كردن با يكديگر ستردن و از بن بركندن است ، مقصودم ستردم مو نيست ، ولى ستردن دين است .

توضيح :
مـجـلسـى عـليه الرحمة گويد بجهت اينكه مصنف كتاب (شيخ كلينى ره ) اين حديث رادر اين بـاب آورده ايـن اسـت كـه دشـمـنـى كـردن بـا يـكـديـگـر شـامـل ارحـام نـيز مى باشد، يا براى اينستكه حالقه (ستردن ) در اخبار ديگر بقطع رحم تفسير شده است .

2- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ عـَنْ حـُذَيـْفـَةَ بـْنِ مـَنْصُورٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اتَّقُوا الْحَالِقَةَ فَإِنَّهَا تُمِيتُ الرِّجَالَ قُلْتُ وَ مَا الْحَالِقَةُ قَالَ قَطِيعَةُ الرَّحِمِ اصول كافى جلد 4 صفحه :46 رواية :2

ترجمه : حـذيـفـه بـن مـنـصور گويد: حضرت امام صادق عليه السلام فرمود: از حالقه بپرهيزيد زيـرا كـه آن مـردادن را مـيـمـيراند (و نابودى ميكشاند) عرض كردم : حالقه چيست ؟ فرمود: قطع رحم است .

3- مـُحـَمَّدُ بـْنُ يـَحـْيـَى عـَنْ أَحـْمـَدَ بـْنِ مـُحـَمَّدِ بـْنِ عـِيسَى عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ بَعْضِ أَصـْحـَابـِنـَا عـَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قُلْتُ لَهُ إِنَّ إِخْوَتِى وَ بَنِى عَمِّى قَدْ ضَيَّقُوا عَلَيَّ الدَّارَ وَ أَلْجـَئُونـِي مـِنـْهـَا إِلَى بـَيـْتٍ وَ لَوْ تـَكـَلَّمـْتُ أَخَذْتُ مَا فِى أَيْدِيهِمْ قَالَ فَقَالَ لِيَ اصـْبـِرْ فـَإِنَّ اللَّهَ سَيَجْعَلُ لَكَ فَرَجاً قَالَ فَانْصَرَفْتُ وَ وَقَعَ الْوَبَاءُ فِي سَنَةِ إِحْدَى وَ ثَلَاثِينَ وَ مِائَةٍ فَمَاتُوا وَ اللَّهِ كُلُّهُمْ فَمَا بَقِيَ مِنْهُمْ أَحَدٌ قَالَ فَخَرَجْتُ فَلَمَّا دَخَلْتُ عَلَيْهِ قـَالَ مـَا حـَالُ أَهـْلِ بَيْتِكَ قَالَ قُلْتُ لَهُ قَدْ مَاتُوا وَ اللَّهِ كُلُّهُمْ فَمَا بَقِيَ مِنْهُمْ أَحَدٌ فَقَالَ هُوَ بـِمـَا صـَنـَعـُوا بـِكَ وَ بـِعـُقـُوقـِهـِمْ إِيَّاكَ وَ قـَطْعِ رَحِمِهِمْ بُتِرُوا أَ تُحِبُّ أَنَّهُمْ بَقُوا وَ أَنَّهُمْ ضَيَّقُوا عَلَيْكَ قَالَ قُلْتُ إِى وَ اللَّهِ اصول كافى جلد 4 صفحه :47 رواية :3

ترجمه : بـرخـى از اصـحـاب ما گويد: كه بحضرت صادق عرض كردم : برادران و عموزادگانم خانه ام را بر من تنك كرده و از همه آن خانه مرا بيك اطاق آن پناهنده كرده اند، و من چنانچه در ايـن بـاره اقـدام كنم آنچه در دست آنها است ميگيرم ؟ گويد: آنحضرت فرمود: صبر كن زيـرا خـداونـد بـرايـت گـشـايـشـى فـراهـم كـنـد، گـويـد: مـن منصرف شدم ، و وبائى در سال صد و سى و يك بيامد و بخدا سوگند همگى آنها مردند و يكنفر از آنها باقى نماند، گـويـد: مـن بـيـرون آمـدم (و بـنـزد آنـحـضـرت رفـتـم ) هـمـيـنـه بـر او وارد شـدم فرمود: حـال اهل خانه ات چطور است ؟ عرض كردم : بخدا سوگند همه آنها مردند، و يك نفر از آنها زنـده نـمـانـد، فـرمـود: ايـن براى آن كارى بود كه بتو كردند، و براى آن آزاريكه بتو رساندند و قطع رحميكه كردند نابود شدند، آيا ميخواست كه زنده باشندذ و بر تو تنگ بگيرند؟ عرض كردم : آرى بخدا سوگند.

توضيح :
مـجـلسـى (ره ) گـويـد: گـفـتـار آنـحضرت (((بعقوقهم ))) متعلق است به (((بتروا))) كه بـنـابـرايـن تـرجـمـه آن چنين مى شود: و بواسطه آزاريكه كردند نابود شدند، و تو از قـطـع رحـم آنـهـا بپرهيز (پايان كلام مجلسى ره ) ولى ظاهر عبارت چنان بود كه ترجمه شد و من وجهى بر اين حمل نديدم لذا از تغيير ظاهر عبارت در ترجمه خود دارى شد.

4- عـَنـْهُ عـَنْ أَحـْمـَدَ عـَنِ الْحـَسـَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِكِ بْنِ عَطِيَّةَ عَنْ أَبِى عُبَيْدَةَ عَنْ أَبِى جـَعـْفـَرٍ ع قـَالَ فـِى كـِتـَابِ عـَلِيٍّ ع ثـَلَاثُ خِصَالٍ لَا يَمُوتُ صَاحِبُهُنَّ أَبَداً حَتَّى يَرَى وَبـَالَهـُنَّ الْبـَغـْيُ وَ قـَطِيعَةُ الرَّحِمِ وَ الْيَمِينُ الْكَاذِبَةُ يُبَارِزُ اللَّهَ بِهَا وَ إِنَّ أَعْجَلَ الطَّاعَةِ ثـَوَابـاً لَصـِلَةُ الرَّحـِمِ وَ إِنَّ الْقـَوْمَ لَيـَكـُونـُونَ فُجَّاراً فَيَتَوَاصَلُونَ فَتَنْمِى أَمْوَالُهُمْ وَ يـُثـْرُونَ وَ إِنَّ الْيـَمِينَ الْكَاذِبَةَ وَ قَطِيعَةَ الرَّحِمِ لَتَذَرَانِ الدِّيَارَ بَلَاقِعَ مِنْ أَهْلِهَا وَ تَنْقُلُ الرَّحِمَ وَ إِنَّ نَقْلَ الرَّحِمِ انْقِطَاعُ النَّسْلِ اصول كافى جلد 4 صفحه :47 رواية :4

ترجمه : حضرت باقر عليه السلام فرمود: در كتاب على عليه السلام استكه : سه خصلت استكه هـر كـه دارا بـاشد نميرد تاوبال آنرا ببيند: ستم ، و قطع رحم ، قسم دروغ كه بدان با خـدا بـجـنـگ رود، و هـر آيـنـه آن طـاعـتـيكه ثواب و اجرش زودتر برسد صله رحم است ، و بـراسـتـى (چه بسا) مردميكه از حق روگردانند و با هم پيوند كنند (و صله رحم كنند) پس امـوالشـان زيـاد شود و ثروتمند گردند. و بدرستيكه قسم دروغ و قطع رحم خانه ها را ويـران و خـالى از اهـل و خـانـمـان كـنـد، و خـويـشاوندى را از جابر كند، و از جاى بركندن خويشى مايه قطع نسل گردد.

5- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِيرٍ عَنْ عَنْبَسَةَ الْعَابِدِ قـَالَ جـَاءَ رَجُلٌ فَشَكَا إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَقَارِبَهُ فَقَالَ لَهُ اكْظِمْ غَيْظَكَ وَ افْعَلْ فَقَالَ إِنَّهُمْ يَفْعَلُونَ وَ يَفْعَلُونَ فَقَالَ أَ تُرِيدُ أَنْ تَكُونَ مِثْلَهُمْ فَلَا يَنْظُرَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ اصول كافى جلد 4 صفحه :48 رواية :5

ترجمه : عنبسة بن عابد گويد: مردى نزد حضرت صادق عليه السلام آمد و از نزديكان (و خويشان ) خـود بـآنـحـضـرت شـكـايت كرد، حضرت بوى فرمود: خشمت را فرو نشان و بكن (يعنى دائمـا خشمت را فرو نشان و در صدد انتقام برميا) عرض ‍ كرد: آنها ميكنند (آنچه مى خواهند) و مـيـكـنـنـد (و شما بمن دستور فرو نشاندن خشمم را ميدهى ؟) فرمود: آيا تو هم مى خواهى مانند آنان باشى تا خدا توجهى بشما نكند.

شــرح :
مجلسى (ره ) گويد: يعنى خدا رحمت خود را از همه شما در دنيا و آخرت باز دارد؟ و اما اگر بـا آنـهـا پـيـونـد كردى (و صله رحم كردى ) يا اينست كه باز گردند (و دست از آزار تو بردارند) پس رحمت حق شامل همه شما گردد و تو بآن سزاوارترى و حظت بيشتر است ، و يا اينستكه بازگشت نكنند، پس رحمت حق مخصوص تو گردد و هيچ انتقامى براى تو بهتر از اين نيست .

6- عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيـمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَقْطَعْ رَحِمَكَ وَ إِنْ قَطَعَتْكَ اصول كافى جلد 4 صفحه :48 رواية :6

ترجمه : حضرت صادق عليه السلام فرمود: رسول خدا (ص ) فرموده : قطع رحم خود مكن اگر چه او از تو قطع كند.

7- عـِدَّةٌ مـِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ رَفَعَهُ عَنْ أَبِى حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ قـَالَ قـَالَ أَمـِيـرُ الْمـُؤْمـِنـِينَ ع فِى خُطْبَتِهِ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِى تُعَجِّلُ الْفَنَاءَ فـَقـَامَ إِلَيـْهِ عـَبـْدُ اللَّهِ بـْنُ الْكَوَّاءِ الْيَشْكُرِيُّ فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ أَ وَ تَكُونُ ذُنُوبٌ تُعَجِّلُ الْفَنَاءَ فَقَالَ نَعَمْ وَيْلَكَ قَطِيعَةُ الرَّحِمِ إِنَّ أَهْلَ الْبَيْتِ لَيَجْتَمِعُونَ وَ يَتَوَاسَوْنَ وَ هـُمْ فـَجـَرَةٌ فـَيـَرْزُقـُهـُمُ اللَّهُ وَ إِنَّ أَهـْلَ الْبـَيـْتِ لَيـَتـَفَرَّقُونَ وَ يَقْطَعُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً فَيَحْرِمُهُمُ اللَّهُ وَ هُمْ أَتْقِيَاءُ اصول كافى جلد 4 صفحه :48 رواية :7

ترجمه : ابـو حـمـزه ثـمـالى گـويد: اميرالمومنين عليه السلام در خطبه فرمود: پناه ميبرم بخدا از گناهانيكه در نابودى (گنه كار) شتاب كنند، عبدالله بن كواء يشكرى برخواست و گفت : اى اميرالمؤ منان مگر گناهانى هم هست كه در نابودى شتاب كنند؟ فرمود: آرى واى بر تو آن قـطع رحم است ، هر آينه (چه بسا) خاندانى هستند كه گردهم آيند و يارى هم كنند و با ايـنـكـه از حـق دورنـد خـداوند بآنها روزى دهد، و (چه بسا) خاندانيكه از هم جدا شوند و از همديگر ببرند پس خدا آنها را محروم (از روزى ) كند با اينكه پرهيزكارند.

8- عَنْهُ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِكِ بْنِ عَطِيَّةَ عَنْ أَبِى حَمْزَةَ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع إِذَا قَطَّعُوا الْأَرْحَامَ جُعِلَتِ الْأَمْوَالُ فِى أَيْدِى الْأَشْرَارِ اصول كافى جلد 4 صفحه :48 رواية :8

ترجمه : حـضرت باقر عليه السلام فرمود: كه اميرالمؤ منين عليه السلام فرموده : هرگاه مردمان قطع رحم كنند اموال (و ثروتها) در دست اشرار قرار گيرد.

شــرح :
مـجـلسـى عليه الرحمة گويد: و اين بتجربه رسيده است و يكى از اسبابش اينستكه باهم مـخـاصـمـه و نـزاع كـنـنـد و نـزد حـكـام جـور و ظـلمـه بـمـرافـعـه مـيـرونـد، پـس امـوال خـود را بـا آنـهـا رشـوه دهـنـدو در نـتـيـجـه بـآنـهـا منتقل شود، و نيز هنگاميكه باهم نزاع كردند و همديگر را كمك نكردند اشرار بر آنها مسلط كردند و آن اموال را از دست آنها بگيرند.

*باب عقوق و آزردن پدر و مادر* بَابُ الْعُقُوقِ

1- مـُحـَمَّدُ بـْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حَدِيدِ بْنِ حَكِيمٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ أَدْنَى الْعُقُوقِ أُفٍّ وَ لَوْ عَلِمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ شَيْئاً أَهْوَنَ مِنْهُ لَنَهَى عَنْهُ اصول كافى جلد 4 صفحه :49 رواية :1

ترجمه : حضرت صادق عليه السلام فرمود: كمترين آزار (به پدر و مادر) گفتن اف (به آنها) است ، و اگر خداى عزوجل چيزى را آسان تر و خوارتر از آن ميدانست از آن نهى مى فرمود.

توضيح :
اشـاره اسـت بـگـفـتـار خـدايـتـعـالى كـه در سـوره اسـراء آيـه 23 فـرمـايـد: (((فـا تـقـل لهـا اف ....))) پـس بـآنـدو (يعنى پدر و مادر) اف مگو و نهيب نزن بر ايشان ، و اف كـلمـهـيـاى اسـت كـه دركـراهـت و ضـجـر اسـتـعـمـال شـود، يعنى گوينده آن بواسطه بدى حال و كراهت از چيزى آنرا بر زبان جارى كند.

2- عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيـمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ قَالَ رَسـُولُ اللَّهِ ص كـُنْ بـَارّاً وَ اقـْتـَصِرْ عَلَى الْجَنَّةِ وَ إِنْ كُنْتَ عَاقّاً فَظّاً فَاقْتَصِرْ عَلَى النَّارِ اصول كافى جلد 4 صفحه :49 رواية :2

ترجمه : رسـول خـدا (ص ) فـرمـود: (بـا پدر و مادر) نيكو رفتار باش و در بهشت جايگزين شو و اگر عاق و جفا كارى با آتش ‍ (دوزخ ) بساز.

3- أَبـُو عـَلِيٍّ الْأَشـْعـَرِيُّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْكُوفِيِّ عَنْ عُبَيْسِ بْنِ هِشَامٍ عَنْ صَالِحٍ الْحَذَّاءِ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ شُعَيْبٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ كُشِفَ غِطَاءٌ مـِنْ أَغـْطـِيـَةِ الْجَنَّةِ فَوَجَدَ رِيحَهَا مَنْ كَانَتْ لَهُ رُوحٌ مِنْ مَسِيرَةِ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ إِلَّا صِنْفٌ وَاحِدٌ قُلْتُ مَنْ هُمْ قَالَ الْعَاقُّ لِوَالِدَيْهِ اصول كافى جلد 4 صفحه :49 رواية :3

ترجمه : يعقوب بن شعيب گويد: حضرت صادق عليه السلام فرمود: چون روز قيامت شود، پرده از پـرده هـاى بـهـشـت را كـنـار زنـنـد، پـس هـر جـانـدارى بـوى آنـرا از مـسـافـت پـانـصـد سال ران بشنود، جز يكدسته ، عرض كردم : آنها كيانند؟ فرمود: عاق والدين خود.

4- عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيـمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قـَالَ رَسـُولُ اللَّهِ ص فـَوْقَ كـُلِّ ذِى بـِرٍّ بـِرٌّ حـَتَّى يُقْتَلَ الرَّجُلُ فِى سَبِيلِ اللَّهِ فَإِذَا قـُتـِلَ فـِى سـَبـِيـلِ اللَّهِ فـَلَيـْسَ فـَوْقَهُ بِرٌّ وَ إِنَّ فَوْقَ كُلِّ عُقُوقٍ عُقُوقاً حَتَّى يَقْتُلَ الرَّجُلُ أَحَدَ وَالِدَيْهِ فَإِذَا فَعَلَ ذَلِكَ فَلَيْسَ فَوْقَهُ عُقُوقٌ اصول كافى جلد 4 صفحه :49 رواية :4

ترجمه : رسـولخـدا (ص ) فـرمـود: بـالاى نـيكى هر نيكوكارى نيكى است تا آنكه انسان در راه خدا كـشـتـه شـود، و چـون در راه خـدا كـشـتـه شد ديگر بالاى آن نيكى (و عملى بهتر) نيست ، و بـالاى هـر آزردنـى آزردنـى اسـت ، تا آنكه كسى يكى از پدر و مادر خود را بكشد، و چون چنين كرد بالاتر از آن آزردنى نيست .

5- عـِدَّةٌ مـِنْ أَصـْحـَابـِنـَا عـَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ نَظَرَ إِلَى أَبَوَيْهِ نَظَرَ مَاقِتٍ وَ هُمَا ظَالِمَانِ لَهُ لَمْ يَقْبَلِ اللَّهُ لَهُ صَلَاةً اصول كافى جلد 4 صفحه :50 رواية :5

ترجمه : حـضـرت صـادق عـليـه السـلام فـرمـود: هـر كـس بـپـدر و مـادر خـود نـظـر دشـمنى كند در صورتيكه آندو باو ستم (نيز) كرده باشند، خداوند نمازش را نپذيرد.

شــرح :
يعنى در صورت ستم باو نيز قبول نشود تا چه رسد باينكه نيكى باو كنند.

6- عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ فُرَاتٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ‍ فـِي كـَلَامٍ لَهُ إِيَّاكـُمْ وَ عـُقـُوقَ الْوَالِدَيـْنِ فـَإِنَّ رِيحَ الْجَنَّةِ تُوجَدُ مِنْ مَسِيرَةِ أَلْفِ عَامٍ وَ لَا يـَجـِدُهـَا عـَاقٌّ وَ لَا قَاطِعُ رَحِمٍ وَ لَا شَيْخٌ زَانٍ وَ لَا جَارُّ إِزَارِهِ خُيَلَاءَ إِنَّمَا الْكِبْرِيَاءُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ اصول كافى جلد 4 صفحه :50 رواية :6

ترجمه : حـضـرت بـاقـر عـليـه السلام فرمود: كه رسولخدا (ص ) در ضمن سخنى از سخنان خود فـرمـود: بـپـرهـيـز از آزردن پـدر و مـادر، زيـرا بـوى بـهـشـت از مـسـافـت هـزار سـال شـنيده شود، ولى عاق والدين و بپرهيزيد از آزردن پدر و مادر، زيرا بوى بهشت از مسافت هزار سال شنيده شود، ولى عاق والدين و قطع كننده رحم و پير مرد زنا كار و آنكه جـامه اش را از روى تكبر و بزرگ منشى (بلند كند كه ) بر زمين كشد آنرا نشنوند، و جز اين نيست كه كبرياء و بزرگى از آن پروردگار جهانيانست .

7- عَنْهُ عَنْ يَحْيَى بْنِ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِى الْبِلَادِ السُّلَمِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَوْ عَلِمَ اللَّهُ شَيْئاً أَدْنَى مِنْ أُفٍّ لَنَهَى عَنْهُ وَ هُوَ مِنْ أَدْنَى الْعُقُوقِ وَ مِنَ الْعُقُوقِ أَنْ يَنْظُرَ الرَّجُلُ إِلَى وَالِدَيْهِ فَيُحِدَّ النَّظَرَ إِلَيْهِمَا اصول كافى جلد 4 صفحه :50 رواية :7

ترجمه : حـضـرت صادق عليه السلام فرمود: اگر خداوند چيزى را (در آزردن پدر و مادر) كمتر از اف مـى دانـسـت از آن نـهـى مـيـكرد، و آن كمترين مراتب آزردن است ، و از جمله آزردن است كه كسى به پدر و مادر خود خيره نگاه كند.