3-
لزوم تعليم و تعلم در جامعه مداحان اهل بيت (عليه السلام )
گاهى اوقات در روشهاى استادان حركات استادانه اى هست كه مدح
جوان تا بخواهد آن حركات را ياد بگيرد طول مى كشد و لذا مدتها بايد گوش
بدهد. مداحان غالبا وقت نمى كنند پاى منبر همديگر بنشينند و از مجلس
به آن مجلس رفتن فرصت را از آنها مى گيرد. لكن اگر يك جايى باشد كه
آن شيوه ها و روشهاى استادانه اى را كه اساتيد كار و اساتيد فن در طول
سالها متمادى ياد گرفته اند، يا با شيوه ها و روشهاى استادانه اى را كه
اساتيد كار و اساتيد فن در طول سالها متمادى ياد گرفته اند، يا با ذوق
فطرى خودشان آن را دريافته اند، بياموزند، مداحان جوان خوب ياد مى
گيرند. البته سابق ياد نمى دادند. كسى كه يك غزل يا قصيده خوب و يك شعر
در مصيبت بلد سعى مى كرد آن را به ديگران ياد ندهد و حتى سعى مى كرد
طورى بخواند كه ديگران نتوانند آن را ياد بگيرند.
مقام معظم رهبرى در اين باره فرمودند: ((وقتى يك
مجمعى باشد، اين مجمع محل التقا تجربه ها مى شود. اگر ما مى خواهيم فن
و هنر مداحى و هنر مداحى را با اين فلسفه اى كه من گفتم رشد بدهيم و
پيش ببريم ، بايد يك جايى باشد تا تجربه شما را كه در طول سى يا چهل
سال بدست آورده ايد در كپسول بريزيد و در حلق جوانى بياندازد كه آن را
ياد بگيرد و به اين صورت سطح آگاهى جوانها را بالا ببرد. و نسل بعد را
از نسل موجود بالاتر بكشد. و اين ، يك مجموعه اى باشد براى اينكه در
خوانندگى آن روشها و آن دستگاه ها و آن شيوه هاى هنرمندانه و استادانه
را ياد بگيرد. يك گروه هم براى مسائل اعتقادى و مطالب علمى و از اين
قبيل باشد. بنده كاملا با چنين مجموعه اى موافقم و خيلى هم خوب است و
بايد اين كارهاانجام بگيرد)).
بخش ششم : رسالتهاى مداحان اهل بيت (عليه السلام
)
1- رسالت مداحان اهل بيت (عليه السلام ) در
معرفى چهره اهل بيت عليهم السلام بعنوانمثال چهره حضرت فاطمه زهرا(س )
الان شما ملاحظه مى كنيد مثلا درباره فاطمه زهرا (س ) چقدر مطلب
وجود دارد كه اينها را ما بايد به دنيا ابلاغ كنيم . پيام فاطمه زهرا
(س ) صحبت كرديم به ابعاد سازنده شخصيت ايشان كه بتواند دنياى امروز را
اداره كند كمتر توجه كرديم . ما خودمان به اين معنا اعتراف داريم و
قبول مى كنيم .
ما بايد فاطمه زهرا (س ) را در سه صحنه ببينيم و نقش اين بانوى بزرگ و
استثنايى را در اين سه صحنه درست بسنجيم و براى ديگران درست تشريح كنيم
. يكى در صحنه زندگى به عنوان يك مسلمان يعنى فاطمه زهرا (س ) به عنوان
يك مسلمان مثل بقيه مسلمانها چه مى كرد؟ عبادت فاطمه (س )، اخلاق فاطمه
(س )، معاشرت فاطمه (س )، كه در روايات ما درباره اين خصوصيات و علم
اين مخدره (س ) و عبادت و معرفتش فراوان تعريف و بحث شده است . دوم به
عنوان يك زن در صحنه جامعه ، آيا در محيط اجتماع و در صحنه مبارزات
اجتماعى و حركت اجتماعى و تضامن اجتماعى ، فاطمه زهرا (س )، به آن خطبه
شگفت آور فاطمه (س )، به استقبالش از خطرها و از مصايبى كه در يك جامعه
انقلابى وجود دارد. يك زن در جامعه چه مى كند؟ بسيارى خيال مى كنند زن
از نظر اسلام در صحنه جامعه كارى ندارد. در حالى كه ما مى بينيم فاطمه
زهرا (س ) در متن جامعه ، آن هم در خطرناكترين بخشهاى جامعه ، حضور
دارد.
وقتى كه صحبت از خلافت است و مبارزات سياسى در اسلام مطرح مى شود، آن
قهرمانى كه وسط مى ايستد و سلمان و ابوذر و مقداد و عمار و حذيفه و حتى
خود على بن ابيطالب (عليه السلام ) دور او جمع مى شوند فاطمه زهرا (س )
است ، علم مبارزه اوست . من نمى خواهم بحث سنى و شيعه را ينجا شروع كنم
و موافق نيستم كه در اين روزگار كه دشمن در صدد است انقلاب ما را يك
انقلاب ضد سنى در دنيا معرفى كند و صدها ميليون مسلمان را از ما دور
كند، ما هم به آنها كمك مى كنيم ، مساءله شيعه و سنى راه بياندازيم و
همان كارى را بكنيم كه در طول زمان مى خواستند، من با اين كار موافق
نيستم . اما اين يك واقعيت تاريخى است و ارتباط به بحث كلامى ندارد.
فاطمه زهرا (س ) بعد از رحلت پيغمبر (صلى الله عليه وآله وسلم وسلم )
براى خلافت على بن ابيطالب (عليه السلام )، به يك مبارزه مستمر شبانه
روزى دست زد و كسى نمى تواند منكر آن بشود. خود فاطمه زهرا (س ) محور
مبارزه بود. و لذا زن در صحنه مبارزات اجتماعى مى تواند چنين حضور
فعالى داشته باشد. نمى شود بگوييم او فاطمه زهرا (س ) بود، به زنهاى ما
چه ؟ بلكه چون فاطمه زهرا (س ) بود، زنهاى ما بايد از آن الگو پيروى و
اتباع كنند اگر دختر پيغمبر (صلى الله عليه وآله وسلم وسلم ) نبود، اگر
معصوم نبود، اگر مورد عشق و محبت رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم
وسلم ) نبود، اگر كارش و عملش به وسيله معصوم (عليه السلام ) تقرير
نشده بود كه خود او هم معصوم است ، ما نمى گفتيم بايد پيروى كنند. او
از دخترش زينب كبرى (عليه السلام ) خيلى بالاتر و خيلى قوى تر و خيلى
جامع تر و همه جانبه در طول زندگى عمل كرد. و صحنه شوم ، به عنوان يك
زن در زندگى خصوصى و در زندگى خانوادگى ، يعنى به عنوان يك مادر، به
عنوان يك همسر، به عنوان يك زن صبور در مشكلات و به عنوان زنى كه شوهرش
در طول اين هشت ، نه سال همسرس ، بيش از سى بار به جنگ رفته در
عمليات شركت كرده ، اين بانوى مخدره همه اينها را تحمل كرده است . پس
اگر ما بخواهيم امروز اين ابعاد را بشكافيم ، اين فقط مربوط به مساءله
سازندگى زن ايرانى نيست ، بلكه پيام عظيم به دنياست . امروز جامعه زن
در جهان متحير است ، در خلاء است و نمى داند چه بايد بكند. دست او را
گمراه سازان تمدن مادى گرفته اند و به هر جا كه دلخواهشان هست مى برند
و سخنان مبالغه آميز و تمجيدآميزى هم به دروغ نسبت به زن مى گويد كه
خيال كنند دارد از زن حمايت مى شود. شما اگر اينها را مطرح بكنيد و
شعراى ما اگر اينها را بگويند و گويندگان ما اگر بخوانند، چه فرهنگ
رايجى در زمينه مسائل زن به وجود مى آيد؟ ما خوشبختانه در زمينه هاى
فرهنگى احتياج به هيچ چيز ديگرى نداريم زيرا غنى و خود كفا هستيم . اين
ديگر مسائل صنعتى و فنى نيست كه دست ما به طرف ديگران دراز باشد.
خودمان آن الگوها را داريم و بايد براى دنيا صادر كنيم . لهذا روز
ولادت حضرت زهرا (س ) يا روز وفات آن بزرگوار در روايات مختلف و مناسبت
هاى مختلف كه هزاران ستايشگر خاندان پيغمبر (صلى الله عليه وآله وسلم
وسلم ) و مداح اهل بيت (عليه السلام ) در هزاران مجلس ، شعرهايى را مى
خوانند، با آن شيوه ها و روش هاى ممكن است وجود داشته باشد، شما ببينيد
چه تحولى به وجود مى آيد. مقام فاطمه زهرا (سلام الله عليها) در خور آن
است كه عقول بر جسته انسانهاى بزرگ در اصلى ترين رشته هاى تفكرات ايشان
بينديشند و زبان هاى فصيح ترين و بليغ ترين گويندگان ، شعرا و
سرايندگان ، آن انديشه ها را قالب كلمات بياورند و سرشارترين ذوقها و
جوشان ترين طبع هاى فياض هنرمندان و شاعران ، آنها را به صورت شعر و
سخن منظوم ، با بهترين حنجره ها بيان كنند. اگر چنين شود، شايد ما
انسانهاى متوسط امروز كه از معارف حقيقى الهى دوريم و در ذهن و دل و
روحمان كشش نداريم كه حقايق والا و متعالى را درك بكنيم ، بتوانيم گوشه
اى از فضايل و مدايح و مناقب و محامد اين بزرگوار را بفهيم و درك كنيم
. وقتى انسان به روايتى كه مربوط به فاطمه زهرا سلام الله عليهاست و از
ائمه عليهم السلام صادر شده مراجعه مى كند، مى بيند زبان معصومين (عليه
السلام ) آنچنان پيرامون اين بزرگواران به ستايش و خضوع و خشوع گشوده
شده است ، كه ممكن است براى كسى كه مقام والا فاطمه زهرا (س ) را
ندانسته باشد مايع تعجب بشود. اما از خود پيغمبر اكرم (صلى الله عليه
وآله وسلم وسلم ) كه همسرش بود و تا فرزندان او ائمه معصومين (عليه
السلام ) هر كدام راجع به زهرا اطهر (عليه السلام ) جمله اى سخن گفتند،
آن را با زبان تعظيم و ستايش بيان كردند و اين نشان دهنده مقام والا و
توصيف نشدنى آن حضرت است . علو درجه معنوى و ملكوتى ام الائمه النجبا
حقيقتا براى ذهن قاصر ما قابل درك نيست و ما قدر فهم خودمان ممكن است
رشحه اى از رشحات را درك كنيم .
اين دختر جوان حضرت فاطمه (س ) و اين بانويى كه در هنگام شهادت 18 سال
داشت ، آنقدر به نماز ايستاد و عبادت كرد كه پاهاى مباركش ورم كرد.
آنوقت اين خانوم با چنين منزلتى و مقامى كار منزل را هم خودش مى كرد،
پذيرايى از شوهر و فرزندان هم بر عهده خود او بود،؟ روايات درباره
دستاس كردن گندم توسط فاطمه زهرا (س ) فراوان و متعدد است .
اين بزرگوار يك زن خانه دار و شوهر دار بود، يك مادر مربى فرزندان بود،
اين مخدره بزرگوار در ميدانهاى سخت مايه دلگرمى شوهر و پدرش بود. ولادت
آن حضرت در سال پنجم بعثت يعنى در عين شدت دعوت پيغمبر و فشارهاى سختى
كه شما شنيديد اتفاق افتاد. در ولادت آن بزرگوار، زنها براى كمك
نيامدند و اين خيلى معنى دارد. يعنى پيغمبر در حال آنچنان مبارزه اى
بود كه مردم مكه او را بايكوت كرده بودند و براى اينكه پيغمبر را زير
فشار قرار بدهند، به كلى رابطه خودشان را با ايشان قطع كردند و آن زن
فداكار - خديجه كبرى (س ) استقامت كرد و به پيغمبر دلگرمى داد. بعد هم
وقتى اين دختر 5 - 6 ساله شد نوبت به ماجراى شعب ابو طالب رسيد با آن
گرسنگى سختى ها و فشارها و غربت ها بطورى كه در روزهاى داغ و شبهاى سرد
آن منطقه ، شكمهاى بچه ها گرسنه و لبهاى آن تشنه بود و جلوى چشمان پدر
و مادرشان از گرسنگى و تشنگى پرپر مى زدند، سه سال پيغمبر بود. در همين
دوران يود كه حضرت خديجه و حضرت ابوطالب از دنيا رفتند تنها ماند و فقط
اين دختر بود كه از آن حضرت پذيرايى مى كرد، او دلدارى مى داد و غبار
غم و كدورت را از چهره اش مى زدود و آنقدر اين كار تكرار شد كه پيغمبر
(صلى الله عليه وآله وسلم وسلم ) به اين دختر 7 - 8 ساله گفت (مادر)!
او مثل يك مادر از پدرش كه همه مشكلات عالم وجود و مشكل هدايت همه
بشريت را بر دوش داشت پذيرايى كرد. خداى متعالى پيامبر را به خاطر سختى
ها و مشقت هايش تسلى داد. قرآن مى فرمايد: طه ما
انزلنا عليك القرآن لتشقى اى پيامبر! چرا اينقدر به خودت سختى
مى دهى ؟ چرا ايتقدر رنج مى كشى ؟ چرا اينقدر فشار بر آن روح ملكوتى ات
وارد مى كنى ؟ در آن دوران كه فشار روانى پيغمبر (صلى الله عليه وآله
وسلم ) سنگينى مى كند، اين فرشته كوچك و اين دختر ملكوتى و معنوى ،
يعنى دختر پيغمبر (صلى الله عليه وآله وسلم ) مثل نورى در آن شبهاى
تاريك زندگى پيغمبر و مسلمانان مى درخشد. براى امير المومنين (عليه
السلام ) هم همين طور بود. در روايت دارد كه
سميت الزهرا لانها تزهر لامير المومنين (عليه السلام ) فى النهار ثلاث
مرات بالنور. فاطمه را زهرا ناميدند چون روزى سه بار در چشم على
(عليه السلام ) مى درخشيد. اگر زن پشتيبان مرد باشد، در هر ميدانى
نيروى مرد به چندين برابر مى رسد. قلب اين زن حكميه و اين زن عالمه و
اين زن محدثه و اين زنى كه با عوالم غيب ارتباط داشت و اين زنى كه
فرشتگان با او حرف مى زدند، آن چنان به عوالم ملك و ملكوت روشن بود كه
قلب على و قلب پيغمبر (صلى الله عليه وآله وسلم ) را روشن مى كرد و قوت
مى بخشيد. اين زن با همه ظرفيت و با آن مقام شامخ پشت سر امير المومنين
(عليه السلام ) مثل كوه ايستاده و تا زنده بود در همه مراحل زندگى با
تمام وجود از امير المومنين و از مقام ولايت دفاع كرد. علامه مجلسى مى
گويد: بزرگان فصحا و بلغا از علو كلمات و مضامين ظاهر و باطن كلمات
خطبه اى كه زهرا (س ) در مسجد مدينه ايراد كرد انگشت تعجب به دندان
گزيدند. اين بيان علامه مجلسى است ، يعنى كسى كه آن همه روايت از ائمه
(عليه السلام ) گرفته و در اختيار ماها گذاشته ، در مقابل اين خطبه
خودش را مى بازد. اين خطبه عجيب را كه همانند زيباترين و بلندترين خطبه
هاى نهج البلاغه است ، فاطمه زهرا (س ) با آن حال غم و اندوه به مسجد
رفت و ارتجالا و بدون اينكه قبلا آن را تنظيم كرده باشد بر زبان جارى
كرده است . آن بيان حكيمانه و آن ارتباط با غيب و آن ظرفيت والا و بالا
و آن نورانيت قلب و بيان را همه و همه يكسره در راه خدا خرج كرده است .
چيزى كه با ما بايد بعد از اين مراحل محبت و مجذوبيت نسبت به حضرت
فاطمه زهرا (س ) كه هر چه محبت بورزيم ، براى اين منبع نور و معدن
فضيلت كم است به آن توجه داشته باشيم ، اين است كه ببينيم وظيفه ما در
قبال اين ارتباط عاطفى و قلبى چيست و الا اگر اين را ملاحظه و دنبال
نكنيم ممكن است خداى نكرده اين محبت ، آن نتيجه اى را كه انتظار داريم
به ما ندهد، چون فاطمه زهرا (س ) يك موجود معمولى نيست .
او يكى از برترينها در همه تاريخ بشريت است . امام صادق (عليه السلام )
فرمود: (يا سيده نسا العالمين ) بعد راوى پرسيد: آيا مادر شما سرور
زنان عالم بود يا مريم ؟ حضرت فرمود: مريم سرور زنان زمان خودش بود.
لكن مادر ما سرور زنان اولين و آخرين است و نتعلق به زمان خودش تنها
نيست . يعنى اگر در همه خلقت عالم و در همه اين ميلياردها انسانى كه در
طول زمان آفريده شده اند شما يك تعداد انگشت شمارى برترين ها را
بخواهيد پيدا كنيد يكى از آنها همين مطهره منوره است كه اين چنين اسم
او ياد او بگذرانيم ، از او بگوييم و از او بشنويم بسيارى از مردم دنيا
از او غافلند، لذا اين هم لطف خدا بر ماست يعنى مقام آن بزرگوار به
گونه اى است كه علما بزرگ مسلمين و صاحبان فكر و نظر بحث كه آيا زهراى
اطهر (س ) بالاتر است يا على بن ابيطالب (عليه السلام )؟ آيا اين مقام
كمى است كه بزرگان اسلام بنشيند با هم گفتگو كنند، يكى بگويد زهرا (س )
بالاتر است ، يكى بگويد على (عليه السلام ) بالاتر است ؟ لهذا اين محبت
و علقه اى كه وجود دارد يك وظيفه را بر دوش ما مى گذارد و آن وظيفه اين
است كه ما بايد هم در عمل شخصى و هم در عمل اجتماعى به منش و روش آن
بزرگوار عمل كنيم و راه همين است كه امروز به فضل الهى انقلاب جلوى پاى
مردم ما گذاشته يعنى همان راه حضرت فاطمه زهرا (س ).
بركات فاطمه زهرا (س ) را مدعيان آشنايى و معرفت و ارادت به آن بانوى
دو عالم در سرتاسر ايام حيات خودمان و در جلوه هاى گوناگون زندگى
مشاهده كرده ايم و اميد است كه انشاالله تداوم اين بركات و تفضلات را
تا هميشه زندگى و پس از مرگ هم ببينيم و حس كنيم و همه دوستان و
مواليان ، از انوار مطهره آن حضر مستفيض بشوند وليكن فيوضات فاطمه زهرا
(س ) به يك مجموعه كوچكى كه در مقابل مجموعه انسانيت جمع محدودى به
حساب مى آيد منحصر نمى شود. اگر با يك ديد واقع بين و منطقى نگاه كنيم
بشريت ، يك جا مرهون اسلام و قرآن است و مرهون تعليمات انبيا و پيغمبر
خاتم (صلى الله عليه وآله وسلم ) است . روز به روز، نور اسلام و معنويت
فاطمه زهرا (س ) آشكارتر خواهد شد. و اين را بشريت لمس خواهد كرد.
اگر ما بخواهيم چيزى را در راه خدا آن جايى كه به آن احتياج هست خرج
كنيم ، سرمايه ما چيست ؟
سرمايه ما در مقايسه با آن سرمايه عظيمى كه زهراى اطهر (س ) و شوهر او
و پدر او و فرزندان او در راه خدا خرج كردند چه قابلى دارد؟ اين مختصر
علم و زبان و پول و طبع شعر و معرفتى كه ما داريم اگر داشته باشيم در
جنب آن اندوخته عظيم بى نظيرى كه خداى متعال در آن وجود ملكوتى گرد
آورده و مجتمع كرده چه اهميت دارد تا در راه خدا بخل كنيم ؟ راه على
(عليه السلام ) و فاطمه (س ) و راه ائمه (عليه السلام ) امروز همان راه
امام خمينى (ره ) است و اگر كسى اين را نداند و نفهميده باشد بايد در
بصيرت خود تجديد نظر كند. ما هر چه داريم بايد در راه اينها خرج كنيم و
اين همان چيزى است كه به آن علقه معنا مى بخشد.
2- رسالت مداحان اهل بيت
(عليه السلام ) در سازندگى و هدايت جامعه
شما مداحان و گويندگان فضايل اهل بيت (عليه السلام ) بهترين
كسانى هستيد كه مى توانيد حلقه عمل را به حلقه محبت متصل كنيد و يك
سلسله و زنجيره ئاقعى به وجود بياوريد.
عاطفه مردم ما و پيوند و عشق شان با ائمه (عليه السلام ) كه حقيقتا از
شادى آنها و در عزاى آنها محزون و غمگين مى شوند عامل بسيار مهمى است
كه حفظ و تقويت و پالودن و پيراستن و جهت دادن و هدايت آن بر عهئه
كسانى از برگزيدگان است ، از جمله همين سلسله محترم مداحان كه صاحب اين
منصب عالى هستند.
برادران عزيز اين انقلاب دشمن دارد و دشمنان جدى هم دارد. اما انقلاب
روى دوش ايمان مرم است و اين ايمان بايد هم عمق پيدا كند، هم صفا و جلا
و هم مردم به اين ايمان تشويق شوند. لهذا كدام زبان مى تواند براى اين
كار از زبان مادحان اهل بيت (عليه السلام ) مناسب تر باشد.
مگر ما نمى گوييم جهيزيه حضرت زهرا (س ) همان چيزهايى بود كه انسان از
شنيدن آنها متاثر مى شود؟ مگر نمى گوييم آن بزرگوار براى دنيا هيچ
ارزشى قائل نبود و مگر مى شود زن و مرد ما روز بروز تشريفات و تجمل
گرايى ورز وزيور را بيشتر كنند و مهريه دخترها را زيادتر كنند؟
شما كه مداح هستيد برويد اى حرفها را در مجالس فاطمه زهرا (س ) بگوييد،
و با آنم ذوق و هنر صداى خوش ، و لحن مطلوب و كيفيت جذاب خوانندگى تان
، دل هاى مستمعان را به اين حقايق نزديكتر كنيد.
3- رسالت مداحان اهل بيت
(عليه السلام ) در آگاهى و روشنگرى جامعه
جامعه مداح بايد نقش آگاه سازى را در جامعه ايفا كند. استكبار
جهانى از راه تبليغات به جنگ انقلاب ما مى آيد و اين همه راديو كه در
دنيا با هزينه هاى گزاف به كار انداخته اند، براى اين است كه بتوانند
در ايمان مردم ما تزلزل ايجاد كنند. لكن اين يك طمع خام است و به فضل
الهى هر روزى مى گذرد ما مى بينيم مردم ايمانشان راسختر مى شود.
برادران ما ديروز از جبهه خبر مى دادند و مى گفتند نمى دانى چه خبر است
و چه شور و هيجانى در ميان اين جوانان بسيجى هست و چه عشقى و چه اميدى
يه پيروزى دارند. اين از ايمان ناشى مى شود. مگر اينها كيستند؟ اينها
همان مردمند. و شما كه بيشتر در ميان مردم هستيد بيشتر روحيه خانواده
هاى شهدا و پدر و مادرها را مى بينيد. بنا براين ايمان مردم ما متزلزل
شدنى نيست . اما بايستى آن كسانى كه زبان گويا دارند هر چه مى توانند
براى مردم روشنگرى كنند.
شما امروز مى توانيد آن شعرى را كه روشنگر مردم باشد در اختيار داشته
باشيد و با صداى خوب و با شيوه هاى مطلوب براى مردم بخوانيد تا در آنها
اثر بگذاريد.
4- رسالت مداحان اهل بيت
(عليه السلام ) در قبال شهدا
در تهران يا قم و يا هر جاى ديگر كه برادران هستند از حضور در
مجالس شهدا غفلت نكنند. من خواهش مى كنم برادران با جستجو محافل شهدا
را پيدا كنند و خودشان در آنجا حضور پيدا كنند و منتظر دعوت آنها
نباشند. كما اينكه شنيدم بعضى از برادران مداح همين طور هستند و اصلا
خودشان مى روند مجالس شهدا را پيدا مى كنند و در آنجا مداحى مى كنند.
اگر اين سازماندهى شده باشد، خيلى بهتر است . جامعه مداحان كنونى در
تهران ، قم ، كرج ، و هر جاى ديگر كه آقايان هستند اصلا سازماندهى كنند
و با تقسيم شهر، مداحان هر قسمت را موظف كنند، يك نفر را مامور كنند و
مثلا عده اى از مداحان روز شنبه را اختصاص به شهدا بدهند و شش روز ديگر
هفته را به كارهاى معمولى خودشان و دعوت هاى مردم بپردازند. بعضى ها
يكشنبه و بعضى ها دوشنبه و به همين منوال تا جمعه را اختصاص به شهدا
بدهند، كه مردم بدانند براى شهيد مى توانند در هر مجلس ياد بودى
بگيرند. خدا شاهد است كه اگر من مداح و منبرى بودم و وقت داشتم آرزو مى
كردم بروم در مجالس شهدا مداحى يا صحبت كنم و يا شعرى بخوانم . منتهى
فرصت نمى كنم . لكن اگر برايم امكان داشت بدانيد كه نمى گذشتم هيچ وقتى
از اوقاتم از حضور در مجلس شهدا فوت شود. هم تسلى آنها و هم بزرگداشت
شهادت آنها بسيار عزيز و محترم است و امروز اينها على اكبرها هستند.
اينها هستند كه امروز به نداى هل من ناصر سيد الشهدا (عليه السلام )
پاسخ گفتند و دارند فداكارى مى كنند. ما در طول تاريخ هيچ كس را نمى
توانيم با شهداى كربلا مقايسه كنيم . آنها مقام و موقعيت ديگرى دارند.
اما آنها را مى توان با شهداى زمان پيغمبر (صلى الله عليه وآله وسلم )
مقايسه كرد. واقعا بعضى از شهدا امروز ما از شهداى زمان پيامبر (صلى
الله عليه وآله وسلم ) بالاترند و بعضى شان هم با آنها برابرند.
حنظله غسيل الملائكه و بقيه شهدا كه در دوران هاى مختلف بودند در زمان
ما هزاران نظير دارند. به هر حال خانواده هاى شهدا خيلى ارزش دارند.
توضيح : بخش ششم با استفاده از بيانات مقام معظم رهبرى همراه با حاشيه
و مقدارى دخل و تصرف از نظر خوانندگان محترم گذشت .
بخش هفتم : فنون مداحى
اين بخش از نظر آموزشى بسيار مهم و ارزشمند است . و لذا در
خواست داريم كه به دقت مطالعه و در مجالس به كار برده شود. تا همه
دريابيم با رعايت نكات فنى در مداحى مجالس اهل بيت (عليهم السلام )
زيبا و جذاب خواهد بود. و هيئت ها از بى نظمى و پريشانى نجات پيدا
خواهند كرد. اين خواسته استعمار است كه در جلسات روضه هر كس هر شكلى
خواست مداحى كند هر چيزى دلش مى خواهد بخواند. ما معتقديم اهل بيت
(عليه السلام ) منشاء و بنيانگذار نظم و برنامه هستند. از وصاياى مهم
اميرالمونين على (عليه السلام ) نظم است . فنون مداحى يكى از امتيازات
آن نظم بخشيدن به جلسات مداحى و روضه و در نتيجه منظم شدن هئيت مى شود.
و هر جا كه نظم حاكم شد يادگيرى و شعور بالا خواهد رفت .
در اين بخش بر آنيم تا فنون زير را تشريح نمائيم .
1) فن مجلس خوانى (مجلس شاعرانه و مجلس عالمانه )
2) فن بين المجلس خوانى
3) نوحه خوانى
4) دم خوانى
5) واحد خوانى
6) بحر طويل خوانى
7) زمينه خوانى
8) شور خوانى
9) شرر پاشى يا تكه خوانى
10) قصيده خوانى
11) مثنوى خوانى
12) دكلمه خوانى
13) مرصع خوانى
14) خود خوانى
15)رديف خوانى
16) غريب خوانى
17) چارپايه خوانى
18) تازه خوانى
19) فن گريز يا پل سازى
1) مجلس خوانى
همانطور كه در مقدمه اين بخش ذكر شد مجلس خوانى دو گونه است .
الف : مداحى شاعرانه
بعد از اينكه مداح موضوع مداحى را انتخاب كرده كه در چه موضوع يا محورى
مدح و مرثيه يا شعر و سخنى اجرا كند به مرحله اجرا، مى رسد. مداحى
شاعرانه از اول با شعراست و موضوعات مهم و جالب و ادبى مورد توجه قرار
مى گيرد. و اجراى شعر با شواهد داستان و صحنه سازى و معنى كردن و مثال
آوردن ، تفسير آميخته با هنرها و شاهكارها و مضامين و زيبايى هاى ادبى
بوده و موضوعات در ادبيات شعر گاهى در هر مصراع پراكنده و مختلف است .
به انتخاب بيان ، تفهيم ، حسن سليقه بسيار ديده و شنيده ايم . كه مداحى
با بيان جذاب يك موضوع و شعر و مضمون حساس و آتشين داشته ولى به علت
عدم جذابيت بيان نتوانسته است تاثير بگذارد. و لذا به همين علت مضمون
را هم ضايع ساخته است .
ب : مداحى عالمانه
در اينگونه مداحى شروع مجلس بيشتر با استفاده از دعا، زيارت ، خطبه ،
يا اشعار عربى يا روايات ولايى يا احاديث متناسب موضوع آغاز مى شود. در
اين بخش از روايات جذاب استفاده مى شود وقتى به روضه مى رسيم . حالات و
عواطف و احساسات به حد شورانگيز مى رسد. در مداحى عالمانه بيان و تاثير
و انتخاب زيبايى هاى گفتارى بيشتر پيرامون محورهاى علمى ، تاريخى ،
روايى و اخبارى بوده و رساندن معارف و پيام و درس مكتبى در نظر مداح
است كه با زبان شعر و مرثيه بيان مى شود. در مرثيه بيشتر از مقاتل عربى
هستند استفاده مى شود.
مضامين بايد بر گرفته از روايات ، احاديث ، اخبار تاريخى باشد. در
مداحى شاعرانه مداح راحتر و آزاداتر است ولى در مداحى عالمانه مداح
بايد در احاديث و اخبار و روايات كم و زياد يا غلو نكند. از معصومين
(عليهم السلام ) سخنى بدون مدرك و شبهه ناك نقل نكند و قدرت استنباط
داشته باشد.
در مداحى شاعرانه اگر مداح مطالعه و سرمايه معلوماتى در مقاتل نداشته
باشد با توضيح شعر مرثيه مى تواند مجلس دارى نمايد. اما در مداحى
عالمانه گفته ها عميق تر و تحقيقى و كامل تر بيان شده و از حدى كه در
شعر به آن اشاره شده فراتر مى رود. وقتى سخن به اين جايگاه مى رسد بايد
بگوئيم كه مداحى يك مكتب است كه معرفى آن هنر و هنرمند مى خواهد.
2) فن بين المجلس خوانى
همانطور كه از عنوان بحث مشخص مى شود در اين قسمت مداح خود آغاز
كننده نيست . بلكه بين مجلس از مداح يا سخنران مجلس را تحويل مى گيرد.
و چند درجه دارد.
الف ) بلافاصله بعد از واعظ اگر مجلس گرم و آماده است و سخنران روضه
خوان و مرثيه خوان قهار باشد ديگر نياز به مقدمه چينى نيست و بايد در
همان حال مجلس را اداره كند.
ب ) در بين دعا يا زيارت با ترجمه قسمتى از آن شعر يا روضه مناسب آن را
انتخاب كرده كه با شور و حال خاص خوانده مى شود.
ج ) بعد از مداح ديگرى مجلس را تحويل گرفته به همان شكل بند الف بايد
ادامه دهد. اگر واعظ يا مداح قبلى مجلس را به حد اوج شور و حال نرسانده
اند در اينجا اگر مداح مى تواند با فرود آمدن مجلس را گرمى بخشد مقدمه
چينى آن هم با شعر خوب مانعى ندارد.
د) بعد از مداحى مجلس را تحويل ميگيريم كه وارد نوحه شده ما در اينجا
بايد واحد را شروع كنيم يا اگر نوحه به همان سبك داريم . يك يا دو بند
و سپس واحد را ادامه دهيم .
ه ) مداح قبل واحد را شروع مى كند مداح بعد بايد به همان سبك واحد
بخواند كه البته در اين خصوص در رديف خودى بيشتر بحث خواهيم كرد.
و) مداح قبل تمام مجلس را خود اداره مى كند يعنى شروع ، مرثيه ، زمينه
، نوحه ، واحد و شور. سپس مداح بعد وارد مى شود اينجا بايد بسيار كوتاه
در سه تا پنج دقيقه در شور و حال و اشعار طوفانى مجلس را ادامه و سريع
به دعا ختم شود. چون معمولا بعد از روضه و سينه زنى و شور كمتر افراد
به روضه پايان مجلس توجه دارند البته اين در همه مجالس يكسان نمى باشد.
برخى از مجالس مثل بازار هيئت هاى قديمى بيشتر به روضه آخر مجلس
علاقه دارند.
تذكر 1: بندهاى مذكور در مجالس مدح هم كارائى دارد. و عزيزان بايد در
مولودى خوانى هم اين قواعد را سر لوحه قرار دهند.
تذكر 2: مداحان كار كشته در هر كه مجلس را به آنها تحويل دهيم با
خواندن چند بيت يا با سخنى يا شورى مجلس را به دلخواه به اوج يا فرود
مى آورد. كه اين كار هر كسى نيست .
