غرر الحكم و درر الكلم جلد ۲

قاضى ناصح الدين ابو الفتح عبد الواحد بن محمد تميمى آمدى
ترجمه : سيد هاشم رسولى محلاتى

- ۲۵ -


 

10350 31-  نعم قرين الامانة الوفاء.

6 165 چه خوب قرين و همراهى است وفا براى امانتدارى.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 555

10351 32-  وفاء بالذّمم زينة الكرم.

6 224 وفا كردن به پيمانها زيور بزرگوارى است.

10352 33-  لا تعتمد على مودّة من لا يوفى بعهده. 6 283 اعتماد نكن به دوستى كسى كه به عهد خود وفا نكند.

10353 34-  لا عهد لمن لا وفاء له. 6 403 عهد و پيمانى ندارد كسى كه وفا ندارد.

10354 35-  الوفاء كرم. 1 12 وفادارى از بزرگوارى است.

باب الوقت و المواقيت

10355 1-  اجعل لنفسك فيما بينك و بين اللّه سبحانه افضل المواقيت و الاقسام. 2 225 براى خويشتن ميان خود و خداى سبحان برترين وقتها و بخشهاى زمان را قرار ده.

باب الوقار (سنگينى، بردبارى، متانت)

10356 1-  الوقار حلية العقل. 1 70 وقار و سنگينى، زيور عقل است.

10357 2-  الوقار ينجد الحلم. 1 80 وقار و متانت، حلم و بردبارى را بلند مرتبه گرداند.

10358 3-  السّكينة عنوان العقل. 1 199 آرامش، نشانه عقل است.

10359 4-  الوقار برهان النّبل. 1 199 سنگينى و وقار، دليل نجابت و زيركى است.

10360 5-  انّ افضل العلم السّكينة و الحلم. 2 502 به راستى كه برترين علم و دانش، آرامش و بردبارى است.

10361 6-  ان توقّرت اكرمت. 3 24 اگر وقار داشته باشى، بزرگوار گردى.

10362 7-  بالوقار تكثر الهيبة. 3 199 به وسيله وقار هيبت انسان زياد شود.

10363 8-  جمال الرّجل الوقار. 3 362

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 556

زيبايى مرد، به وقار او است.

10364 9-  عليك بالسّكينة فانّها أفضل زينة. 4 285 بر تو باد به آرامش و وقار، كه آن برترين زيورهاست.

10365 10-  غاية العلم السّكينة و الحلم.

4 375 نهايت علم و دانش، آرامش و بردبارى است.

10366 11-  لتكن شيمتك الوقار فمن كثر خرقه استرذل. 5 53 بايد خو و خصلت تو وقار باشد كه هر كس حماقت و سبكى (يا خشونت و تندى) او بسيار شد، پست به شمار آيد.

10367 12-  من توقّر وقّر. 5 139 كسى كه با وقار و متانت باشد مردم او را سنگين شمارند و احترامش نگه دارند.

10368 13-  من كثر وقاره كثرت جلالته. 5 284 كسى كه وقارش بسيار شد، جلالت و بزرگى او بسيار شود.

10369 14-  ملازمة الوقار تؤمن دنائة الطّيش. 6 131 ملازم بودن با وقار و سنگينى، از پستى سبك شدن، آدمى را ايمن سازد.

10370 15-  نعم الشّيمة السّكينة. 6 157 آرامش و وقار شيوه و خصلت خوبى است.

10371 16-  نعم الشّيمة الوقار. 6 161 سنگينى و متانت شيوه خوبى است.

10372 17-  وقار الرّجل يزينه و خرقه يشينه. 6 223 سنگينى مرد او را بيارايد و سبكى و كم عقلى، او را زشت و معيوب گرداند.

10373 18-  وقار الرّجل نور و زينة. 6 225 وقار مرد، براى او نور و زيورى است.

باب التوقف (باز ايستادن)

10374 1-  لو انّ العباد حين جهلوا وقفوا لم يكفروا و لم يضلّوا. 5 113 اگر به راستى بندگان خدا آن گاه كه ندانند توقف كرده و بايستند نه كافر مى‏شوند و نه گمراه.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 557

باب التقوى

10375 1-  التّقوى تعزّ. 1 39 تقوا و پرهيزكارى عزّت و سربلندى دهد.

10376 2-  التّقوى اجتناب. 1 53 پرهيزكارى دورى كردن و اجتناب از گناهان است.

10377 3-  التّقوى خير زاد. 1 132 پرهيزكارى بهترين توشه است.

10378 4-  التّقوى ازكى زراعة. 1 161 تقوا پاكيزه‏ترين زراعت و كشتكارى است.

10379 5-  التّقوى رأس الحسنات. 1 188 تقوا، اساس نيكى‏هاست.

10380 6-  التّقوى رئيس الاخلاق. 1 194 تقوا، اساس اخلاق است.

10381 7-  التّقوى حصن حصين. 1 194 تقوا، قلعه و دژ محكمى است.

10382 8-  التّقوى ذخيرة معاد. 1 201 تقوا، توشه روز جزاست.

10383 9-  التّقوى حصن المؤمن. 1 262 تقوا، دژ و قلعه مؤمن است.

10384 10-  التّقوى حرز لمن عمل بها.

1 294 تقوا، حصارى است براى كسى كه بدان عمل كند.

10385 11-  التّقوى اقوى اساس. 1 206 تقوا، محكم‏ترين اساس و پايه است.

10386 12-  التّقوى مفتاح الصّلاح. 1 233 تقوا، كليد صلاح و شايستگى است.

10387 13-  التّقوى اوفق حصن و اوقى حرز. 1 351 تقوا، محكم‏ترين قلعه و نگهدارنده‏ترين جاى نگهدارى است.

10388 14-  المتّقون قلوبهم محزونة و شرورهم مأمونة. 1 355 مردمان با تقوا دلهاشان اندوهناك است و مردم از بديها و شرارت آنها در امان هستند.

10389 15-  المتّقى قانع متنزّه متعفّف.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 558

1 375 آدم با تقوا، قانع و پاكدامن و خويشتن‏دار است.

10390 16-  التّقوى حصن حصين لمن لجأ اليه. 2 2 تقوا، دژ محكمى است براى كسى كه بدان پناه ببرد.

10391 17-  التّقوى جمّاع التّنزّه و العفاف.

2 30 تقوا، گرد آورنده پاكيزگى و خويشتن‏دارى است.

10392 18-  التّقوى ثمرة الدّين و أمارة اليقين. 2 32 تقوا، ميوه دين و نشانه يقين است.

10393 19-  المتّقى من اتّقى الذّنوب و المتنزّه من تنزّه عن العيوب. 2 69 انسان با تقوا كسى است كه از گناه پرهيز كند و پاكدامن كسى است كه از عيبها پاكيزگى جويد.

10394 20-  المتّقون انفسهم عفيفة و حاجاتهم خفيفة و خيراتهم مأمولة و شرورهم مأمونة. 2 83 مردمان با تقوا نفسهاشان عفيف و پاك، و خواسته‏هاشان خفيف و سبك است، نيكى و خيراتشان مورد انتظار مردم است، و از بديهاشان در امان هستند.

10395 21-  المتّقون اعمالهم زاكية و اعينهم باكية و قلوبهم وجلة. 2 92 مردمان با تقوا، عملهاشان پاكيزه، چشمانشان گريان، و دلهاشان لرزان است.

10396 22-  المتّقون انفسهم قانعة و شهواتهم ميتة، و وجوههم مستبشرة و قلوبهم محزونة. 2 84 مردمان با تقوا نفسهاشان قانع، و شهوتها و خواسته‏هاى نفسانى آنها مرده است، چهره‏هاشان شكفته و شاداب، و دلهاشان اندوهگين است.

10397 23-  المتّقى ميتة شهوته مكظوم غيظه، فى الرّخاء شكور و فى المكاره صبور. 2 107 انسان با تقوا شهوتش مرده، خشمش را فرو خورده، در فراخى و آسودگى‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 559

زندگى شاكر و سپاسگزار، و در سختيها و ناخوشيها شكيبا و بردبار است.

10398 24-  التّقوى آكد سبب بينك و بين اللّه ان اخذت به، و جنّة من عذاب اليم. 2 129 تقوا محكم‏ترين وسيله‏اى است ميان تو و ميان خداوند اگر آن را برگيرى، و سپرى از عذاب دردناك الهى است.

10399 25-  التّقوى ظاهره شرف الدّنيا و باطنه شرف الآخرة. 2 106 تقوا، ظاهر و برونش شرافت دنيا، و درونش شرافت و بزرگوارى آخرت است.

10400 26-  التّقوى لا عوض عنه و لا خلف فيه. 2 153 تقوا و پرهيزكارى، نه عوضى دارد و نه جايگزينى (و هيچ چيز جاى آن را پر نخواهد كرد).

10401 27-  التّقوى ان يتّقى المرء كلّما يؤثمه. 2 154 پرهيزكارى آن است كه آدمى پرهيز كند از هر آنچه او را گنهكار سازد.

10402 28-  الجئوا الى التّقوى فانّه جنّة منيعة، من لجأ اليها حصّنته و من اعتصم بها عصمته. 2 261 پناه ببريد به تقوا كه به راستى سپرى نگهدارنده است، هر كس بدان پناه برد نگاهش دارد، و هر كس بدان چنگ زند او را حفظ كند.

10403 29-  اتّق تفز. 2 174 تقوا داشته باش تا پيروزى يابى.

10404 30-  اشعر قلبك التّقوى و خالف الهوى تغلب الشّيطان. 2 195 تقوا را شعار دل خويش گردان، و با هوا و هوس مخالفت كن، تا بر شيطان پيروز شوى.

10405 31-  اتّق اللّه بعض التّقى و ان قلّ، و اجعل بينك و بينه سترا و ان رقّ.

2 196 قدرى از خدا بترس اگر چه اندك باشد، و ميان خود و خدا پرده‏اى قرار ده اگر چه رقيق و نازك باشد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 560

10406 32-  اتّق اللّه الّذى لا بدّ لك من لقائه و لا منتهى لك دونه. 2 207 بترس از خدايى كه تو را از ديدار او چاره‏اى نيست، و جز او پايانى براى تو نيست.

10407 33-  اتّق اللّه فى نفسك، و نازع الشّيطان قيادك، و اصرف الى الآخرة وجهك، و اجعل للّه جدّك. 2 211 در باره خويشتن از خدا بترس، و از اختيار شيطان مهار خود را بيرون آور، و روى خود را به سوى آخرت بگردان، و تلاش و كوشش خود را براى خدا خالص گردان.

10408 34-  اتّقوا اللّه جهة ما خلقكم له.

2 239 تقواى الهى داشته باشيد بدان جهت كه شما را براى آن آفريده است.

10409 35-  اتّقوا اللّه الّذى ان قلتم سمع و ان أضمرتم علم. 2 246 بترسيد از آن خدايى كه اگر سخنى بگوييد مى‏شنود، و اگر در درون خويش پنهان كنيد مى‏داند.

10410 36-  اتّقوا اللّه حقّ تقاته واسعوا فى مرضاته و احذروا ما حذّركم من اليم عذابه. 2 250 تقواى الهى داشته باشيد آن گونه كه شايسته تقواى او است، و در راه جلب خوشنوديهايش تلاش كنيد، و از آنچه شما را بيم داده از عذاب دردناك خود، پرهيز كنيد.

10411 37-  اتّقوا اللّه تقيّة من سمع فخشع و اقترف فاعترف، و علم فوجل، و حاذر فبادر، و عمل فاحسن. 2 258 بترسيد از خدا ترسيدن كسى كه شنيده و خاشع گشته است، و گناه كرده و اعتراف بدان نموده، و دانسته و بدان جهت ترسيده است، و پرهيز كرده و شناخته، و عمل كرده و آن را نيكو انجام داده است.

10412 38-  اتّقوا اللّه تقيّة من دعى فاجاب و تاب فاناب و حذّر فحذر و عبر فاعتبر و خاب

فامن. 2 259 تقواى الهى داشته باشيد، تقواى كسى كه او را خوانده‏اند و اجابت كرده، و توبه كرده، پس رو آورده، و او را بيم داده‏اند و ترسان گشته، و اندرزش داده‏اند و عبرت‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 561

گرفته، و ترسيده و به همان جهت ايمن گشته است.

10413 39-  اعتصموا بتقوى اللّه فانّ لها حبلا وثيقا عروته، و معقلا منيعا ذروته. 2 261 چنگ زنيد به تقواى الهى، زيرا تقوا ريسمانى دارد كه دستگيره‏اش محكم است، و پناهگاهى است كه قلّه‏اش بلند و مرتفع مى‏باشد.

10414 40-  الا و انّ التّقوى مطايا ذلل حمل عليها اهلها و اعطوا ازمّتها فاوردتهم الجنّة. 2 333 آگاه باشيد كه به راستى تقوا مركب‏هايى است راهوار و آرام كه صاحبانش بر آنها سوارند، و زمامشان را به دست دارند و تا درون بهشت آنان را به پيش مى‏برند.

10415 41-  اين الابصار اللّامحة منار التّقوى. 2 364 كجايند چشمهايى كه به مناره‏ها و نشانه‏هاى تقوا دوخته شده‏اند 10416 42-  ايسرّك ان تكون من حزب اللّه الغالبين اتّق اللّه سبحانه و احسن في كلّ امورك، «فانّ اللّه مع الّذين اتّقوا و الّذين هم محسنون». 2 367 آيا شادمان كند تو را كه بوده باشى از حزب خدا كه پيروزند (اگر چنين خواهى) از خداى سبحان بترس، و در همه كارهاى خود نيكوكارى و احسان كن، كه به راستى خداوند با مردمان با تقوا و با كسانى است كه احسان و نيكوكارى كنند.  10417 43-  ابرّكم اتقاكم. 2 370 نيكوكارترين شما پرهيزكارترين شما است.

10418 44-  اكيس الكيس التّقوى. 2 372 زيرك‏ترين زيركيها، تقواى الهى است.

10419 45-  اوقى جنّة التّقوى. 2 378 نگهدارترين سپرها، تقواست.

10420 46-  امنع حصون الدّين التّقوى.

2 390

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 562

بلندترين و استوارترين قلعه‏هاى دين، تقوا و پرهيزكارى است.

10421 47-  انّ الاتقياء كلّ سخىّ متعفّف محسن. 2 491 به راستى كه پرهيزكاران، مردمان با تقوا و هر آدم سخاوتمند خويشتن‏دار نيكوكارى است.

10422 48-  انّ التّقوى عصمة لك فى حياتك و زلفى لك بعد مماتك. 2 509 به راستى كه تقوا در زمان زندگى و حيات نگهدارنده تو است و پس از مرگت سبب نزديكى تو به خداى تعالى است.

10423 49-  انّ اللّه تعالى اوصاكم بالتّقوى و جعلها رضاه من خلقه فاتّقوا اللّه الّذي أنتم بعينه، و نواصيكم بيده. 2 587 به راستى كه خداى تعالى شما را به تقوا سفارش فرموده و آن را سبب رضا و خوشنودى خود از خلق قرار داده، بپرهيزيد از خدايى كه شما منظور نظر او بوده و زمام اختيار شما به دست اوست.

10424 50-  انّ تقوى اللّه حمت أولياءه محارمه، و الزمت قلوبهم مخافته حتّى اسهرت لياليهم و اظمأت هواجرهم فاخذوا الرّاحة بالتّعب و الرّىّ بالظّمأ. 2 588 به راستى كه تقواى الهى دوستان خدا را از ارتكاب محرمات باز مى‏دارد، و دلهاشان را ملازم خوف و ترس خويش قرار دهد، تا آنجا كه در دل شب بيدارشان مى‏دارد، و در روزهاى گرم و سوزان به روزه‏دارى وامى‏دارد، مشقت را به جاى راحتى، و تشنگى را به جاى سيرابى انتخاب كرده‏اند.

10425 51-  انّ المتّقين ذهبوا بعاجل الدّنيا و الآخرة، شاركوا اهل الدّنيا فى دنياهم و لم يشاركهم اهل الدّنيا فى آخرتهم. 2 589 به راستى كه پرهيزكاران هم از دنياى زودگذر و هم از سراى آخرت بهره گرفته‏اند، با مردم دنيا در دنياشان شريك گشتند، در صورتى كه اهل دنيا در آخرت با آنها شريك نيستند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 563

10426 52-  انّ تقوى اللّه هى الزّاد و المعاد، زاد مبلّغ و معاد منجح، دعا اليها اسمع داع و وعاها خير واع، فاسمع داعيها و فاز واعيها. 2 590 به راستى كه تقواى الهى هم زاد و توشه است و هم پناهگاه، توشه‏اى است كه انسان را به سرمنزل مقصود مى‏رساند، و پناهگاهى است كه او را از خطرها نجات مى‏دهد، دعوت كننده به آن بهترين دعوت كنندگان، و پاسدارش بهترين پاسداران، و به همين دليل دعوت خود را به همه رسانده و پاسدار را به رستگارى رسانده است.

10427 53-  انّ التّقوى حقّ اللّه سبحانه عليكم و الموجبة على اللّه حقّكم فاستعينوا باللّه عليها و توسّلوا الى اللّه بها. 2 591 به راستى كه تقوا و پرهيزكارى حق خداى سبحان است به گردن شما و وسيله‏اى است كه حق شما را بر خدا واجب گرداند، پس براى به چنگ آوردن آن از خدا كمك جوييد و به وسيله آن به خدا توسّل پيدا كنيد.

10428 54-  انّ تقوى اللّه لم تزل عارضة نفسها على الامم الماضين و الغابرين لحاجتهم اليها غدا اذا اعاد اللّه ما ابدأ و اخذ ما اعطى، فما اقلّ من حملها حقّ حملها. 2 591 به راستى كه تقواى الهى پيوسته خود را به امّتهاى گذشته و آينده عرضه مى‏دارد، چون در فرداى قيامت بدان نيازمندند، هنگامى كه خداوند آنچه را كه آفريده بازمى‏گرداند، و آنچه را كه عطا فرموده باز مى‏ستاند، و چه كم هستند آنها كه تقوا را پذيرفته و آن چنانكه بايد آن را حمل كرده باشند 10429 55-  انّ لتقوى اللّه حبلا وثيقا عروته و معقلا منيعا ذروته. 2 592 به راستى كه تقواى الهى را ريسمانى است كه دستگيره‏اش محكم و قلعه‏اى است كه جايگاهش بلند و استوار است.

10430 56-  انّ التّقوى منتهى رضى اللّه من عباده و حاجته من خلقه، فاتّقوا اللّه الّذى ان اسررتم علمه و ان اعلنتم كتبه. 2 593

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 564

به راستى كه تقوا آخرين حدّ رضاى خداوند از بندگانش مى‏باشد و نهايت خواسته او از آنهاست، پس از آن خداوندى بترسيد كه اگر كارى را در پنهانى انجام دهيد مى‏داند، و اگر آشكارا به جا آوريد مى‏نويسد.

10431 57-  انّ التّقوى دار حصن عزيز لمن لجأ اليه، و الفجور دار حصن ذليل لا يحرز اهله و لا يمنع من لجأ اليه. 2 594 به راستى كه تقوا قلعه‏اى محكم و نيرومند است براى كسى كه بدان پناه برد، و كار بد و گناه قلعه‏اى است سست و بى‏دفاع كه اهل خود را از بدى باز نمى‏دارد، و كسى را كه بدان پناهنده شود نگه نمى‏دارد.

10432 58-  انّ التّقوى فى اليوم الحرز و الجنّة، و فى غد الطّريق الى الجنّة، مسلكها واضح و سالكها رابح. 2 595 به راستى كه تقوا امروز پناهگاه و سپر است، و فرداى قيامت راه رسيدن به بهشت است، جاده تقوا واضح و روشن، و پوينده آن سودمند خواهد بود.

10433 59-  انّ تقوى اللّه عمارة الدّين و عماد اليقين، و انّها لمفتاح صلاح و مصباح نجاح. 2 596 به راستى كه تقواى الهى وسيله آبادى دين و استوانه يقين است و به راستى كه آن، كليد شايستگى و چراغ رستگارى است.

10434 60-  انّ من فارق التّقوى اغرى باللّذّات و الشّهوات و وقع فى تيه السّيّئات و لزمه كبير التّبعات. 2 597 به راستى كسى كه از تقوا مفارقت كند به كاميابيها و خواسته‏هاى نفسانى حريص شود، و در وادى خطرناك بديها و گناهان در افتد، و به پى آمدهاى بزرگ آنها دچار گردد.

10435 61-  انّ تقوى اللّه مفتاح سداد و ذخيرة معاد و عتق من كلّ ملكة و نجاة من كلّ هلكة، بها ينجو الهارب و تنجح المطالب و تنال الرّغائب.

2 597 به راستى كه تقواى الهى كليد هر درى است و ذخيره روز رستاخيز و وسيله‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 565

آزادى از هر نوع بردگى، و نجات از هرگونه هلاكتى است، در پرتو تقوا فراريان رهايى يابند و به سرمنزل مقصود در آيند، و به هر هدف و آرمانى برسند.

10436 62-  ان اتّقيت اللّه وقاك. 3 24 اگر از خداوند بترسى خدا تو را نگه دارد.

10437 63-  انّكم الى ازواد التّقوى احوج منكم الى ازواد الدّنيا. 3 62 به راستى كه شما به توشه‏هاى تقوا نيازمندتر هستيد تا به توشه‏هاى دنيا.

10438 64-  اذا آمنت باللّه و اتّقيت محارمه احلّك دار الامان و إذا ارضيته تغمّدك بالرّضوان. 3 179 هرگاه ايمان آورى به خدا و از محرمات او پرهيز كنى تو را در خانه امنيت فرود آورد، و هرگاه خوشنود گردانى او را خداوند به خشنودى خود تو را بپوشاند.

10439 65-  بالتّقوى تقطع حمة الخطايا.

3 223 به وسيله پرهيزكارى بريده شود زهر گناهان (يعنى تقوا پادزهرى است براى گناهان گذشته انسان).

10440 66-  بالتّقوى قرنت العصمة.

3 233 عصمت و نگه‏دارى خداوند به تقوا و پرهيزكارى مقرون است.

10441 67-  بالتّقوى تزكوا الاعمال. 3 235 به وسيله تقواست كه اعمال پاكيزه گردد.

10442 68-  ثوب التّقى اشرف الملابس.

3 346 جامه تقوا شريف‏ترين جامه‏هاست.

10443 69-  حرام على كلّ قلب متولّه بالدّنيا أن يسكنه التّقوى. 3 405 سكونت تقوا در هر دلى كه شيفته به دنيا است، حرام است.

10444 70-  خلوّ القلب من التّقوى يملأه من فتن الدّنيا. 3 456 دلى كه از تقواى الهى خالى باشد فتنه‏هاى دنيا آن را پر كند.

10445 71-  داووا بالتّقوى الاسقام و بادروا بها الحمام، و اعتبروا بمن‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 566

اضاعها و لا يعتبرنّ بكم من اطاعها.

4 23 به وسيله تقوا بيماريها را درمان كنيد، و بدان بر مرگ پيشى گيريد، و عبرت گيريد از كسى كه تقوا را واگذاشته، و مبادا كسى كه از تقوا فرمانبردارى كرده از شما عبرت گيرد.

10446 72-  سبب صلاح الايمان التّقوى.

4 120 وسيله اصلاح ايمان تقوا و پرهيزكارى است.

10447 73-  سادة اهل الجنّة الاتقياء الابرار. 4 137 آقايان و مهتران اهل بهشت، مردمان با تقواى نيكوكار هستند.

10448 74-  صفتان لا يقبل اللّه سبحانه الاعمال الّا بهما: التّقى و الاخلاص.

4 222 دو صفت است كه خداى سبحان عملهاى بندگان را نپذيرد مگر به وسيله آنها يكى تقوا و ديگرى اخلاص است (كه بدون داشتن اين دو عملى را نپذيرد).

10449 75-  طوبى لمن اشعر التّقوى قلبه.

4 238 خوشا به حال كسى كه تقوا را شعار دل خويش قرار داده است.

10450 76-  طوبى لمن اطاع محمود تقواه و عصى مذموم هواه. 4 242 خوشا به حال كسى كه از تقواى پسنديده فرمانبردارى كند و هوا و هوس نكوهيده را نافرمانى نمايد.

10451 77-  عليك بالتّقى فانّه خلق الانبياء. 4 285 بر تو باد به تقوا و پرهيزكارى كه آن، خو و خصلت پيامبران الهى است.

10452 78-  عليك بالتّقوى فانّه اشرف نسب. 4 287 بر تو باد به تقوا كه آن شريف‏ترين نسب آدمى است.

10453 79-  عليك بتقوى اللّه فى الغيب و الشّهادة، و لزوم الحقّ فى الغضب و الرّضى. 4 294 بر تو باد به تقواى الهى در نهان و آشكار

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 567

و ملازمت با حقّ در خشم و رضا.

10454 80-  عليكم بالتّقوى فانّه خير زاد و احرز عتاد. 4 306 بر شما باد به تقوا و پرهيزكارى كه آن بهترين توشه و محكم‏ترين وسيله آماده شده است.

10455 81-  فاتّقوا اللّه تقيّة من انصب الخوف بدنه و أسهر التّهجّد غرار نومه و اظماء الرّجاء هواجر يومه.

4 432 تقواى الهى داشته باشيد همچون تقواى كسى كه ترس بدنش را كوفته و خسته كرده، و شب زنده‏دارى خواب را از چشمش ربوده، و اميد به رحمت حق او را به تشنگى روزه‏هاى گرم واداشته است.

10456 82-  فاتّقوا اللّه تقيّة من أيقن فاحسن و عبّر فاعتبر و حذّر فازدجر و بصّر فاستبصر و خاف العقاب و عمل ليوم الحساب. 4 437 تقواى الهى داشته باشيد همچون تقواى كسى كه چون (به مرگ و ديدار پروردگار خود) يقين كند نيكى نمايد، و هرگاه درس عبرتى به او بدهند عبرت گيرد، و چون او را بر حذر دارند بپذيرد، و اگر منعش كنند باز ايستد، و چون بينايش كنند بينايى گيرد، و از كيفر و عقاب بترسد و براى روز حساب كار كند.

10457 83-  فاتّقوا اللّه عباد اللّه تقيّة من شغل بالفكر قلبه و أوجف الذّكر بلسانه و قدّم الخوف لامانه. 4 439 اى بندگان خدا تقواى الهى داشته باشيد همچون تقواى كسى كه فكر و انديشه دلش را مشغول كرده، زبانش با سرعت به ذكر خدا مى‏گردد، و براى ايمنى در قيامت ترس از مسئوليت را پيش فرستاده است.

10458 84-  فاتّقوا اللّه جهة ما خلقكم له و احذروا منه كنه ما حذّركم من نفسه و استحقّوا منه ما اعدّ لكم بالتّنجّز لصدق ميعاده و الحذر من هول معاده.

4 440 تقواى الهى داشته باشيد به خاطرهدفى كه شما را براى آن آفريده، و از مخالفتش برحذر باشيد، آن چنانكه به شما هشدار داده تا استحقاق چيزهايى را كه به شما

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 568

وعده داده پيدا كنيد، كه وعده او قطعى و تهديد او نيز ترسناك است.

10459 85-  فاتّقوا اللّه تقيّة من نظر فى كرّة الموئل و عاقبة المصدر و مغبّة المرجع، فتدارك فارط الزّلل و استكثر من صالح العمل. 4 442 تقواى الهى داشته باشيد همچون كسى كه در بازگشت به عالم آخرت و سرانجام زندگى و عاقبت كار مى‏انديشد، و در نتيجه لغزش گذشته را تدارك كند، و عمل صالح بسيارى انجام دهد.

10460 86-  كثرة التّقى عنوان وفور الورع. 4 590 تقواى بسيار نشانه وفور پارسايى است.

10461 87-  فاتّقوا اللّه عباد اللّه تقيّة من شمّر تجريرا و جدّ تشميرا و اكمش فى مهل و بادر عن و جل. 4 441 تقواى الهى داشته باشيد همچون تقواى كسى كه دامن خود را (براى اطاعت حق) به كمر زده، و سخت مى‏كوشد، و در اين فاصله به سرعت در راه خدا گام برمى‏دارد، و از ترس كارهاى بد خود به سوى آمرزش خدا رو مى‏آورد.

10462 88-  كن مؤمنا تقيّا متقنّعا عفيفا.

4 613 مؤمنى باش با تقوا، و اهل قناعت و پرهيزكارى باش.

10463 89-  للمتّقى هدى فى رشاد و تحرّج عن فساد و حرص فى اصلاح معاد. 5 40 از خصوصيات انسان با تقواست: راهنمايى و يا راهنما بودن در راه راست و باز ايستادن از فساد، و حرص و تلاش در راه اصلاح معاد (و وضع حال خود در قيامت).

10464 90-  ليكن زادك التّقوى. 5 51 بايد توشه تو تقواى الهى باشد.

10465 91-  لو انّ السّموات و الارض كانتا على عبد رتقا ثمّ اتّقى اللّه لجعل اللّه له منها مخرجا و رزقه من حيث لا يحتسب. 5 118 اگر به راستى آسمانها و زمين درهاى خود را به روى بنده‏اى بسته باشند، و آن‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 569

بنده تقواى الهى پيدا كند، حتما خداوند راه گشايشى براى او فراهم خواهد كرد و از جايى كه گمان ندارد روزيش خواهد داد.

10466 92-  من اتّقى اصلح. 5 147 كسى كه تقوا داشته باشد اصلاح شود.

10467 93-  من اتّقى اللّه وقاه. 5 171 كسى كه تقواى الهى داشته باشد، خدا او را نگه دارد.

10468 94-  من اتّقى ربّه كان كريما. 5 265 كسى كه از پروردگار خود بترسد بزرگوار است.

10469 95-  من اتّقى اللّه فاز و غنى. 5 291 كسى كه تقواى الهى داشته باشد رستگار شده و بى‏نياز گرديده است.

10470 96-  من اشعر قلبه التّقوى فاز عمله. 5 328 كسى كه تقوا را شعار دل خويش گرداند عمل او به پيروزى رسد.

10471 97-  من اتّقى اللّه سبحانه جعل له من كلّ همّ فرجا و من كلّ ضيق مخرجا. 5 380 كسى كه تقواى خداى سبحان داشته باشد خداوند براى او از هر اندوهى گشايشى و از هر تنگنايى، راهى فراهم خواهد كرد.

10472 98-  من احبّ فوز الآخرة فعليه بالتّقوى. 5 394 كسى كه رستگارى و پيروزى آخرت خواهد بايد تقوا و پرهيزكارى پيدا كند.

10473 99-  من تعرّى عن لباس التّقوى لم يستتر بشى‏ء من أسباب الدّنيا.

5 404 كسى كه از جامه تقوا و پرهيزكارى برهنه شود به هيچ وسيله ديگرى از وسائل دنيا پوشيده نشود.

10474 100-  من تسربل اثواب التّقى لم يبل سرباله. 5 422 كسى كه جامه‏هاى پرهيزكارى را بر اندام خود بپوشاند هيچ گاه جامه‏اش كهنه نشود.

10475 101-  ما اصلح الدّين كالتّقوى.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 570

6 54 چيزى همانند تقوا و پرهيزكارى دين را اصلاح نمى‏كند.

10476 102-  ما اتّقى احد الّا سهّل اللّه مخرجه. 6 72 هيچ كس نيست كه پرهيزكارى كند جز آنكه خداوند راه كار را بر او آسان كند.

10477 103-  ملاك التّقى رفض الدّنيا.

6 117 ملاك تقوا و پرهيزكارى واگذاردن دنيا (و قطع علاقه به آن) است.

10478 104-  ملوك الجنّة الاتقياء و المخلصون. 6 134 پادشاهان و فرمانروايان بهشت پرهيزكاران و مخلصان هستند.

10479 105-  هدى من اشعر التّقوى قلبه.

6 192 به راه راست هدايت شده كسى كه تقوا را شعار قلب خويش گردانده است.

10480 106-  و اتّقوا اللّه الّذى اعذر و احتجّ بما نهج، و حذّركم عدوّا نفذ فى الصّدور خفيّا، و نفث فى الآذان نجيّا.

6 254 بترسيد از آن خدايى كه با بيم دادن و انذار خود راه عذر را بسته و با دليل روشن حجّت را تمام كرده، و شما را بر حذر داشته از دشمنى كه پنهانى در سينه‏ها راه مى‏يابد، و آهسته در گوشها مى‏دمد.

10481 107-  لا تضع من رفعته التّقوى.

6 275 پست مكن آن كس را كه تقوا او را بلند كرده است.

10482 108-  لا تقدم و لا تحجم الّا على تقوى اللّه و طاعته تظفر بالنّجح و النّهج القويم. 6 309 پيش مرو و باز نايست مگر بر پايه تقواى الهى و فرمانبردارى او تا به هدف خود و راه راست دست يابى.

10483 109-  لا كرم كالتّقوى. 6 350 بزرگوارى همچون تقوا نيست.

10484 110-  لا زاد كالتّقوى. 6 354 توشه‏اى همچون تقوا نيست.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 571

10485 111-  لا حصن أمنع من التّقوى.

6 382 قلعه و حصارى محكم‏تر از تقوا نيست.

10486 112-  لا يهلك على التّقوى سنخ اصل و لا يظمأ عليها زرع. 6 420 هلاك نمى‏شود بر پايه تقوا هيچ ريشه اصلى و عمل بزرگى، و تشنه نمى‏ماند بر مبناى آن هيچ زرع و كشتى (يعنى عملهاى كوچك).

10487 113-  لا يقلّ عمل مع تقوى و كيف يقلّ ما يتقبّل. 6 407 هيچ عملى با وجود تقوا در آن عمل كوچك نيست، و چگونه كوچك باشد چيزى كه (به درگاه خدا) پذيرفته مى‏شود  10488 114-  لا ينفع الايمان بغير تقوى.

6 412 ايمان بدون داشتن تقوا سود ندهد.

10489 115-  يستدلّ على دين الرّجل بحسن تقواه و صدق ورعه. 6 449 راهنمايى شود بر ديندارى مرد به تقواى نيكو و صداقت در پارسايى او.

10490 116-  من توقّى سلم. 5 138 كسى كه تقوا داشته باشد سالم خواهد ماند.

10491 117-  لا شرف اعلى من التّقوى. 6 433 هيچ بزرگوارى برتر از تقوا نيست.

باب التقية (تظاهر بر خلاف عقيده)

10492 1-  التّقيّة ديانة. 1 39 تقيّه ديندارى است.

10493 2-  الفجور لا تقيّة له. 1 254 شخص گنهكار (يا زناكار) تقيّه ندارد.  10494 3-  تقيّة المؤمن فى قلبه و توبته فى اعترافه. 3 285 ترس مؤمن در دل او است و توبه‏اش در اعتراف او است به گناه (يعنى به زبان اعتراف به گناه مى‏كند اگر چه گناهى‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 572

ندارد، مانند ائمه عليهم السّلام).

10495 4-  عليك بالتّقيّة فانّها شيمة الافاضل. 4 295 بر تو باد به تقيّه كه آن شيوه بزرگان است.

10496 5-  من أحبّنا بقلبه و أبغضنا بلسانه فهو فى الجنّة. 5 242 كسى كه در دل ما را دوست بدارد و (از روى ترس و تقيّه) به زبان ما را دشمن بدارد او در بهشت است.

10497 6-  لا دين لمن لا تقيّة له. 6 404 دين ندارد كسى كه تقيّه ندارد.

باب التوكل

10498 1-  التّوكّل كفاية. 1 26 توكل بر خدا براى انسان بسنده است (و خدا او را حفظ مى‏كند).

10499 2-  التّوكّل بضاعة. 1 65 توكل بر خدا سرمايه است.

10500 3-  التّوكّل خير عماد. 1 133 توكل بهترين تكيه‏گاه است.

10501 4-  التّوكّل حصن الحكمة. 1 146 توكل قلعه حكمت و فرزانگى است.

10502 5-  التّوكّل أفضل عمل. 1 159 توكل برترين عمل است.

10503 6-  التّوكّل من قوّة اليقين. 1 184 توكل از قوت يقين سرچشمه گيرد.

10504 7-  الاتّكال على القضاء أروح.

1 348 توكل بر قضا و قدر الهى آسايش بيشترى به انسان مى‏دهد.

10505 8-  التّوكّل كفاية شريفة لمن اعتمد عليه. 2 2 توكل بر خدا كفايت كننده شريفى است براى كسى كه بر آن اعتماد كند.

10506 9-  التّوكّل التّبرّى من الحول و القوّة و انتظار ما يأتي به القدر. 2 80 توكل يعنى بيزارى جستن از جنبش و نيروى خود و چشم به راه بودن آنچه را قدر و قضاى الهى بياورد.

10507 10-  أصل قوّة القلب التّوكّل على‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 573

اللّه. 2 414 ريشه و اساس قوت و نيروى دل توكل بر خداست.

10508 11-  اقوى النّاس ايمانا اكثرهم توكّلا على اللّه سبحانه. 2 429 نيرومندترين مردم در ايمان كسى است كه توكل او بر خداى سبحان بيشتر از ديگران باشد.

10509 12-  انّ حسن التّوكّل لمن صدق الايقان. 2 488 به راستى كه توكل نيكو از صداقت و درستى يقين داشتن، سرچشمه مى‏گيرد.

10510 13-  انّ من ابغض الخلائق الى اللّه تعالى رجلا وكّله الى نفسه جائرا عن قصد السّبيل سائرا بغير دليل. 2 584 به راستى از زمره مبغوض‏ترين مردم در پيشگاه خداى تعالى مردى است كه خداوند او را به خود واگذارده، و از راه راست منحرف گشته، و بدون راهنما به پيش مى‏رود.

10511 14-  بحسن التّوكّل يستدلّ على حسن الايقان. 3 224 به توكل نيكو راهنمايى شود بر يقين نيكو.

10512 15-  توكّل على اللّه سبحانه فانّه قد تكفّل بكفاية المتوكّلين عليه.

3 288 بر خداى سبحان توكل كن زيرا خداوند به عهده گرفته است كفايت كردن آنها را كه بر او توكل كنند.  10513 16-  حسن توكّل العبد على اللّه على قدر ثقته به. 3 387 توكل نيكوى بنده به خداى تعالى به اندازه اعتماد او بر خدا است.

10514 17-  حسبك من توكّلك ان لا ترى لرزقك مجريا الّا اللّه سبحانه. 3 402 توكل تو بر خدا به همين اندازه كافى است كه روزى رسانى براى خود جز خداى سبحان نبينى.

10515 18-  زلفى لمن ارتقب و ثقة لمن توكّل و راحة لمن فوّض و جنّة لمن‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 574

صبر. 4 115 (و در وصف ايمان فرموده: وسيله تقرب و نزديكى به خدا است براى كسى كه نگهبانى كند، و مايه اطمينان و اعتمادى است براى كسى كه توكل كند، و آسايشى است براى كسى كه كار خود به خدا واگذارد، و سپرى است براى آن كس كه صبر كند.

10516 19-  صلاح العبادة التّوكّل. 4 195 صلاح و شايستگى عبادت توكّل بر خدا است.

10517 20-  فى التّوكّل حقيقة الايقان.

4 401 حقيقت يقين داشتن در توكل به خدا است.

10518 21-  كلّ متوكّل مكفىّ. 4 525 هر كه توكل (بر خدا) كند خداوند كفايتش خواهد كرد.

10519 22-  كيف يتخلّص من عناء الحرص من لم يصدق توكّله. 4 567 چگونه خلاصى يابد از تعب و رنج حرص كسى كه توكل او صادق و راست نباشد.

10520 23-  كن متوكّلا تكن مكفيا. 4 599 متوكّل بر خدا باش تا كفايت شوى.

10521 24-  ليس لمتوكّل عناء. 5 72 شخص متوكل رنج و تعبى ندارد.

10522 25-  من توكّل كفى. 5 143 كسى كه توكل كند كفايت شود.

10523 26-  من توكّل لم يهتمّ. 5 159 كسى كه توكل كند اندوهناك نگردد.

10524 27-  من توكّل على اللّه كفاه. 5 171 كسى كه بر خدا توكل كند خداوند او را كفايت كند.

10525 28-  من وثق باللّه توكّل عليه.

5 220 كسى كه به خدا اعتماد داشته باشد بر او توكل كند.

10526 29-  من كان متوكّلا لم يعدم الاعانة. 5 233 كسى كه بر خدا توكل كند كمك خدا را از دست نخواهد داد.

10527 30-  من توكّل على اللّه غنى عن‏

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 575

عباده. 5 260 كسى كه بر خدا توكل كند از بندگان خدا بى‏نياز گردد.

10528 31-  من توكّل على اللّه كفى و استغنى. 5 292 كسى كه بر خدا توكل كند كفايت شود و بى‏نياز گردد.

10529 32-  من توكّل على اللّه تسهّلت له الصّعاب. 5 397 كسى كه بر خدا توكل كند سختى‏ها بر او آسان گردد.

10530 33-  من توكّل على اللّه اضاءت له الشّبهات و كفى المؤنات و امن التّبعات. 5 414 كسى كه بر خدا توكل كند شبهه‏ها بر او روشن شود، و از هزينه‏هاى زندگى كفايت شود، و از پى آمدها در امان ماند.

10531 34-  من توكّل على اللّه ذلّت له الصّعاب و تسهّلت عليه الاسباب و تبوّأ الخفض و الكرامة. 5 425 كسى كه بر خدا توكل كند دشواريها بر او هموار گردد، و اسباب كار بر او آسان شود، و در وسعت و كرامت فرود آيد.

10532 35-  لا تجعلنّ لنفسك توكّلا الّا على اللّه، و لا يكن لك رجاء الّا اللّه.

6 289 زنهار براى خود توكلى قرار مده جز بر خدا، و مايه اميدى براى تو نباشد جز خداوند.

10533 36-  ينبغي لمن رضى بقضاء اللّه سبحانه ان يتوكّل عليه. 6 443 شايسته است براى كسى كه به قضا و قدر خداى سبحان خوشنود است كه بر او توكل كند.

باب الوالد و الولد (پدر و فرزند)

10534 1-  الولد الصّالح أجمل الذّكرين. 2 23 فرزند صالح و شايسته، زيباترين يادآورى از دو بخش يادآورى انسان است.

10535 2-  الولد احد العدوّين. 2 24

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 576

فرزند، يكى از دو دشمن است.  10536 3-  اشدّ المصائب سوء الخلف.