|
دو مكتب در اسلام
جلد دوم : ديدگاه دو مكتب درباره مدارك
تشريعى اسلامى
سيد مرتضى عسگرى
- پىنوشتها -
- ۴ -
901- سنن ابوداود، ج 3، ص 66، باب فى النهى عن
النهبى .
902- صحيح مسلم ، كتاب النكاح ، ص 1032.
903- تفسير ابن كثير، در تفسير آيه فما استمتعتم
...
904- كشاف زمخشرى ، ج 1، ص 519.
905- به موجب برآورد ابن رشد در كتاب بداية
المجتهد ج 2، ص 63 اين تعداد پنج نوبت بوده است .
906- تفسير قرطبى ، ج 5، ص 130-131.
907- زادالمعاد، ج 2، ص 204.
908- شرح ترمذى ، ج 5، ص 48-51.
909- مصادر اين خبر در ابتداى عمره تمتع آمده است
. همچنين به زادالمعاد ج 2، ص 205 مراجعه شود.
910- مصادر اين خبر در پيش آمده است .
911- تقريب التقريب و التيسير لمعرفة سنن البشير
النذير، تاءليف حافظ محى الدين نواوى ، ص 631-616 كه سيوطى (م 911 ق ) آن را به
شرح كشيده و نامش را تدريب الراوى فى شرح النواوى نهاده است . چاپ دوم ، 1392
منشورات المكتبة العلمية بالمدينة ، ج 1، ص 281-283.
912- تدريب الراوى ، ج 1، ص 282؛ البرهان فى علوم
القرآن ، تاليف زركشى ، ص 432.
913- تهذيب التهذيب ، ج 10، ص 480 و 486.
914- آنچه را از ميسره آورده ايم ، همه را از
تدريب الراوى سيوطى ج 1، ص 283 و 289 و نيز از شرح حالش در ميزان الاعتدال و لسان
الميزان ج 6، ص 138-140 گرفته ايم .
915- تدريب الراوى ، ج 1، ص 288 و 289.
916- تدريب الراوى ، ج 1، ص 283.
917- اينها را ابن حجر به همين ترتيب در فتح
البارى ج 11، ص 73 آورده است .
918- ابو محمد، يحيى بن اكثم مروزى ، از فرزندان
اكثم بن صيفى تميمى اسيدى است كه او را متوكل عباسى به قاضى القضاتى و وزارت خويش
برگزيده بود. يحيى متهم به همجنس بازى و كار زشت قوم لوط بود. شاعرى درباره اش چنين
گفته است :
متى تصلح الدنيا و يصلح اهلها
|
و قاضى قضاة المسلمين يلوط؟
|
و ديگرى درباره اش گفته است :
قاض يرى الحد فى الزنا و لا
|
يرى على من يلوط من باءس !
|
يحيى بن اكثم در بازگشتنش از حج به عراق ، به سال 242 هجرى در ربذه جان داده است .
وفيات الاعيان ، ج 5، ص 197-213.
919-
سوره مامون ، آيه 1-7.
920- نساء، 24.
921- مائده ، 87.
922- به بحث درباره جبهه گيرى قدرت حاكمه در طول
سيزده قرن ، در جلد اول همين كتاب مراجعه شود.
923- المدخل الى علم اصول الفقه ، تاليف محمد
دواليبى ، استاذ علم اصول فقه و قانون رومانى در دانشكده حقوق ، دارنده دكتراى حقوق
از دانشگاه پاريس ، مجاز در علوم اسلامى از دانشكده الشرعيه حلب ، چاپ دار العلم
للملايين بيروت ، 1385 ق /1965م .
924- المدخل الى علم اصول الفقه ، ص 14-17 كه
فشرده آن را آورديم .
925- المدخل ، ص 30.
926- المدخل ، ص 53.
927- مقدمه دارمى ، ج 1، ص 60؛ مسند احمد، ج 5، ص
230 و 276.
928- صحيح بخارى ، ج 2، ص 178، باب اجر الحاكم از
كتاب الاحكام ؛ صحيح مسلم ، كتاب الاقضيه ، باب بيان الحاكم ، ح 15، ص 1242؛ سنن
ابن ماجه ، ح 2314، كتاب الاحكام ، باب الحاكم يجتهد فيصيب ؛ مسند احمد، ج 2، ص 187
و ج 4، ص 198 و 204 و در صفحه 205 آمده كه اگر درست قضاوت كردى ده حسنه خواهى داشت
.
929- نامه منسوب به عمر و شرح آن در كتاب الاعلام
الموقعين ، ج 1، ص 85-86 آمده است .
930- الاحكام ابن حزم ، چاپ قاهره ، ج 5، ص
773-775.
931- الاحكام ، ج 5، ص 775.
932- الاحكام ابن حزم ، ج 5، ص 771.
933- الاحكام ، ج 5، ص 1003؛ اعلام الموقعين ، ج
1، ص 85-86.
934- المدخل الى علم اصول الفقه ، ص 55.
935- المدخل الى علم اصول الفقه ، ص 55.
936- المدخل الى علم اصول الفقه ، ص 91-95، باب
انواع الاجتهاد.
937- الاحكام باصول الاحكام ابن حزم ، چاپ قاهره
، ج 1، ص 40-41.
938- المدخل ، ص 301، باب هشتم .
939- المدخل ، ص 304-305، باب هشتم .
940- المدخل ، ص 317.
941- المدخل ، ص 319.
942- اعلام الموقعين ابن قيم جوزيه 3، 30-36.
943- المدخل ص 5، 334.
944- تاريخ خطيب بغدادى ، شرح حال ابو حنيفه ، ج
13، و تمامى اين حديث در ص 387 و 390 آن آمده ، بدون اين عبارت و مگر دين بجز راى
نيكو مى باشد؟ و نيز شرح حال ابو حنيفه در كتاب المجروحين ، ج 3، ص 65 تاليف حبان
البستى (م 354 ق ).
945- احاديث ابواسحاق در ص 387 آمده است كه ما
يكى از آنها را به خاطر اينكه در آن ابو حنيفه دشنام و ناسزا داده بود، رها كرديم .
946- خبر حماد در تاريخ بغداد (ج 13، ص 390 -
391) و كتاب المجروحين (ج 3، ص 70) آمده است .
947- تاريخ بغداد، ج 13، ص 390.
948- حديث يوسف بن ساباط در تاريخ بغداد ج 3، ص
390 آمده است .
949- حديث بشر در تاريخ بغداد ج 13، ص 388 و
روايت حماد و ايوب به طور مفصل در المجروحين ج 3، ص 67 و نيز حديث بشر در، ج 3، ص
70 آن آمده است .
950- حديث عبدالصمد در تاريخ بغداد ج 13، ص 388
آمده است .
951- تاريخ بغداد، ج 13، ص 338.
952- تاريخ بغداد، ج 13، ص 388-389.
953- صحيح بخارى ، كتاب الجهاد، باب سهم الفرس ،
ج 2، ص 99؛ المغازى ، باب غزوه خيبر، ج 3، ص 36؛ صحيح مسلم ، كتاب الجهاد، باب
كيفية قسمته الغنيمة بين الحاضرين ، ح 57؛ ابوداود، كتاب الجهاد، باب 143 و 147؛
ترمذى ، السير، باب 6 و 8؛ موطا مالك ، كتاب الجهاد، ص 21؛ مسند احمد، ج 2، ص 2 و
62 و 80 و ج 4، ص 138.
954- بداية المجتهد، ج 2، ص 411.
955- صحيح بخارى ، كتاب الحج ، باب 51؛ صحيح مسلم
، ح 205؛ ترمذى ، ص 64، كتاب المناسك ؛ سنن ابن ماجه ، باب اشعار البدن ، ص 96؛
دارمى ، باب 68؛ مسند احمد، ج 1، ص 216 و 254 و 280 و 339 و 334 و 347 و 372.
956- المحلى ابن حزم ، ج 7، ص 111.
957- صحيح بخارى ، كتاب البيوع ، باب 19، 22، 42،
43، 44، 46، 47؛ صحيح مسلم ، ح 43، 46، 47؛ سنن ابوداود، باب 51؛ ترمذى ، ص 63؛
نسائى ، ص 4، ص 7، 9؛ دارمى ، باب 15؛ موطا، ص 79؛ ابن ماجه ، كتاب التجارات ، ص
17؛ مسند احمد، ج 2، ص 4، و 9 و 52 و 54 و 73 و 135 و 311 و ج 3، ص 402 و 425 و 434
و ج 5، ص 12 و 17 و 21 و 22 و 23.
958- بداية المجتهد، ج 2، ص 226، كتاب بيع
الخيار.
959- اين روايات را ابن حزم در المحلى ، ج 8، ص
351-351 مساله 1417 آورده است .
960- صحيح بخارى ، كتاب الحج ، باب 21، صحيح مسلم
، ح 1-5؛ ترمذى ، ص 19؛ نسائى ، ص 52-53، 55، 57-59، 61 - 63؛ موطا، ص 8-9؛
المناسك ابن ماجه ، ص 19-20؛ دارمى ، ص 9؛ مسند احمد، ج 1، ص 215 و 225 و 228 و 279
و 285 و 337 و ج 2، ص 3 و 4 و 8 و 29 و 32 و 34 و 41 و 47 و 50 و 54 و 66 و 73 و 74
و 81 و 111 و 119 و ج 3، ص 323 و 395.
961- شرح مفصل آن را در المحلى ج 7، ص 81 مطالعه
كنيد.
962- صحيح بخارى ، كتاب الخصومات 1 و الوصايا، ص
5 والديات ، ص 4، 12؛ صحيح مسلم ، كتاب القسامة ، ص 17 و كتاب الديات ؛ سنن
ابوداود، ص 1؛ ابن ماجه ، ص 24؛ دارمى ، باب 4؛ مسند احمد، ج 3، ص 193 و 262 و 269.
963- بداية المجتهد، ج 2، ص 437.
964- المحلى ، ج 10، ص 360 به بعد.
965- صحيح بخارى ، كتاب العلوم ، باب 32؛ سنن
ابوداود، باب 28؛ ترمذى ، باب 59؛ دارمى ، باب 26 و كتاب الصيام ؛ ابن ماجه ، ص 18؛
مسند احمد، ج 2، ص 364 و ج 3، ص 465 و 474 و 480 و ج 4، ص 123 و 124 و 125 و ج 5، ص
210، 276، 277، 280، 282، 283 و ج 6، ص 12، 157، 258.
966- بداية المجتهد، ج 1، ص 300؛ المحلى ابن حزم
، ج 6، ص 204-205، مساله 753.
967- سنن ترمذى ، كتاب الدعاء، باب 85؛ نسائى ،
الزكاة ، باب 1؛ ابن ماجه ، الطهارة ، ص 5؛ دارمى ، الوضوء، باب 2؛ مسند احمد، ج 5،
ص 365. ضمنا بايد بگوييم ما مصادر احاديثى را كه در اين مورد آورده ايم ، از كتاب
المعجم المفهرس لالفاظ الحديث نقل كرده ايم .
968- صحيح بخارى ، كتاب الجهاد، باب 64 و الهبه
15 والشهادات 15 و 30؛ المغازى ، ص 34 و تفسير سوره 34/6؛ صحيح مسلم ، كتاب التوبه
، ح 56؛ سنن ابوداود، كتاب النكاح ، باب فى القسم بين النساء؛ دارمى ، كتاب النكاح
، ص 26؛ مسند احمد، ج 6، ص 117 و 157 و 195 و 269 اين مطلبى است كه از ام المؤ منين
عايشه آمده و ما هر قدر جستجو كرديم ، نديديم كه پيامبر خدا (ص ) به غير از حج و
عمره زنانش را با خود برده باشد.
969- به بخشهاى المدخل الى علم اصول الفقه
دواليبى مراجعه شود.
970- المحلى ، ج 11، ص 251-257 مساله 2213،
المستاءجرة للزنا!
971- تاريخ بغداد، ج 13، ص 335.
972- خطط المقريزى ، ج 4، ص 161.
973- رجال كشى ، ص 238 در نامگذارى فقها، شماره
431.
974- رجال كشى ، ص 375، شماره 705.
975- رجال كشى ، ص 556 شماره 1050؛ خاتمه الوسائل
، چاپ امير بهادر، ج 3، ص 538؛ الاصول الاصلية ، تاليف فيض ، ص 56-57.
976- به سلسله اسناد مشايخ حديث در مكتب اهل بيت
در جلد سوم همين كتاب مراجعه شود.
977- بحار الانوار، ج 107، ص 215-216.
978- بحار الانوار، ج 107، ص 222-225.
979- بحار الانوار، ص 105، ص 29.
980- كافى ، ج 1، ص 58، تاليف ابوجعفر محمد بن
يعقوب كلينى (م 328 يا 329 ق )، چاپ تهران ، 1375؛ الوافى ، ج 1، ص 59، تاليف محمد
بن مرتضى مشهور به ملا محسن فيض كاشانى (م 1091 ق ) چاپ 1324 ق .
981- بصائر الدرجات ، ص 301، تاليف محمد بن حسن
الصفار (م 290 ق ) چاپ 1285 ق .
982- شرح اين حديث در مرآة العقول محمد باقر
مجلسى آمده است .
983- ابوالقاسم فضيل بن يسار، از اصحاب امام باقر
و امام صادق - عليهما السلام - بوده است . او اصلا كوفى است كه به بصره منتقل شده
است . قاموس الرجال ، ج 7، ص 343.
984- بصائر الدرجات ، ص 299، ح 2.
985- بصائر الدرجات ، ص 301، ح 9.
986- ابو محمد سماعة بن مهران ، فروشنده كرم
ابريشم ، كوفى و از راويان حديث امام صادق (ع ) بوده و كتابى داشته است . قاموس
الرجال ، ج 5، ص 3.
987- بصائر الدرجات ، ص 301، ح 1.
988- داود بن فرقد، ابويزيد اسدى كوفى ، از امام
صادق و كاظم - عليهماالسلام - روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 4، ص 56.
989- بصائر الدرجات ، ص 299.
990- جابر جعفى ، فرزند يزيد بن حرث ، از امام
باقر و صادق - عليهما السلام - حديث كرده و در سال 128 هجرى درگذشته است .
991- بصائر الدرجات ، ص 299، حديث اول و در 300
حديثهاى 4 و 6.
992- محمد بن شريح ، ابوعبدالله حضرمى از امام
صادق روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 8، ص 213.
993- بصائر الدرجات ، ص 300-301، ح 5، 7، 10.
994- بصائر الدرجات ، ص 290، باب فى اميرالمؤ
منين (ع ) ان النبى علمه العلم ؛ وسائل ، چاپ سال 1323-1324 ق ، ج 3، ص 391، ح 19؛
مستدرك الوسائل ، چاپ سال 1321 ق ، ج 3، ص 192، ح 28، به نقل از تفسير عياشى .
995- ابوحمزه يا ابوالحسن حمران بن اعين شيبانى ،
تابعى ثقه است و از امام باقر و صادق - عليهماالسلام - روايت كرده است . قاموس
الرجال ، ج 4، ص 413.
996- دو نفر به ابوبصير معروفند: يكى يحيى بن ابى
القاسم ، كنيه اش ابومحمد از اصحاب امام باقر و صادق (ع ) بوده كه مطلقا به او
ابوبصير گويند، ديگرى ابو يحيى ليث بن بخترى مرادى است كه به او ابوبصير اصغر
گويند. او از امام باقر و صادق روايت كرده است . در مورد اين دو كنيه به قاموس
الرجال رجوع شود.
997- حماد بن عثمان فزارى از امامانى چون صادق و
كاظم و رضا - عليهم السلام - روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 3، ص 397.
998- بصائر الدرجات ، ص 290-292، حديث مهران ،
شماره 6، 7، 11 و حديث ابوبصير، شماره 8 و حديث ابوالاعز، شماره 10 و حديث حماد،
شماره 12 و در حديث شماره 6 حمران آمده است كه پيغمبر در طائف با على نجوا كرده است
.
999- ابو محمد يعقوب شعيب بن ميثم مولى بنى اسد،
از امام باقر و صادق - عليهماالسلام - روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 9، ص 363.
1000- بصائر الدرجات ، ص 290-291، ح 3 و 9.
1001- محمدالحلبى ، ابو جعفر بن على بن ابى شعبه
، از امام صادق (ع ) روايت كرده و در زمان حضرتش از دنيا رفته است . قاموس الرجال ،
ج 8، ص 276.
1002- بصائر الدرجات ، ص 292، ح 13.
1003- سليم بن قيس ، ابوصادق الهلال العامرى از
اصحاب اميرالمؤ منين على (ع ) بوده و امامان را تا حضرت سجاد درك كرده و داراى
كتابى بوده است . قاموس الرجال ، ج 4، ص 445.
1004- بصائر الدرجات ، ص 198، ح 3.
1005- طبقات ابن سعد، در شرح حال اميرالمومنين
على (ع )، ج 2، ص 2، ح 101، چاپ اروپا. حديث او را احمد بن حنبل در فضائل
اميرالمومنين آورده است .
1006- زيد بن على بن الحسين در زمان حكومت هشام
بن عبدالملك با شعار رضا آل محمد خروج كرد و دو شب
گذشته از صفر سال 120 كشته شد. قاموس الرجال ، ج 4، ص 259.
1007- بصائر الدرجات ، ص 197، ح 4.
1008- سه روايت فوق در سنن نسائى ، ج 1، ص 178،
باب التنحنح فى الصلاة ؛ و روايت سوم در سنن ابن ماجه ، ح 3708، باب استيذان ، كتاب
الادب ؛ و روايت اول در مسند احمد، ج 1، ص 58، ح 647؛ روايت دوم در ج 1، ص 107، ح
845 كه چنين آمده است : هر بامداد به خدمت پيغمبر خدا (ص ) مى رسيدم ، اگر آرام
سرفه مى كرد وارد مى شدم ، و اگر سكوت مى نمود، بر مى گشتم . و سومى در ج 1، ص 80،
شماره 608 آمده است . بخارى آغاز حديث را حذف كرده ، ولى پايانش را در شرح حال نجى
در تاريخش ، ج 4، ص 2، ح 121 آورده است .
1009- امالى شيخ ابوجعفر محمد بن حسن طوسى (م
460 ق )، چاپ نعمان نجف ، 1384، ج 2، ص 56؛ بصائر الدرجات ، ص 167 از ابوطفيل ،
از ابوجعفر (ع )؛ ينابيع المودة ، تاليف شيخ سليمان حنفى (م 1294 ق )، ص 20 كه ما
به نسخه اى كه در دارالخلافه عثمانى در سال 1302 هجرى چاپ شده بود مراجعه كرده ايم
.
1010- ابوارا كه از زمان امام (ع ) تا زمان
حكومت زياد بن ابيه در كوفه ساكن بوده است . قاموس الرجال ، ج 10، ص 7.
مسكن در كنار نهر دجيل عراق بوده است .
1011- بصائر الدرجات ، ص 149 و نزديك به آن در ص
159، ح 15.
1012- بصائر الدرجات ، ص 144.
1013- بصائرالدرجات ، ص 147.
1014- بصائرالدرجات ، ص 143.
1015- ابوجعفر اوقص ، محمد بن مسلم بن رباح ،
آسيابان ثقفى بود و از امام باقر (ع ) روايت كرده است . او كتابى دارد به نام
الاربعمائة مسالة فى ابواب الحلال والحرام . وى در سال 150 ق درگذشت . قاموس الرجال
، ج 8، ص 378.
1016- بصائر الدرجات ، ص 143.
1017- بصائر الدرجات ، ص 164.
1018- بصائرالدرجات ، ص 146.
1019- عبدالله بن ميمون القداح ، مكى و از امام
صادق (ع ) روايت كرده است . ابن نديم او را از فقهاى شيعه به حساب آورده است .
قاموس الرجال ، ج 6، ص 158.
1020- بصائرالدرجات ، ص 164 و 148.
1021- بصائرالدرجات ، ص 147.
1022- بصائر الدرجات ، ص 148.
1023- بصائرالدرجات ، ص 145.
1024- عبدالله بن سنان بن طريف ، خازن منصور و
مهدى و هادى و رشيد عباسى بوده است . او كوفى ثقه بوده و از امام صادق ، و گفته اند
از امام كاظم (ع )، روايت كرده و كتابهاى مختلفى نيز نوشته است . قاموس الرجال ، ج
5، ص 275.
1025- بصائرالدرجات ، ص 147 و 143.
1026- منصور بن حازم ، كوفى اسدى است و از امام
صادق (ع ) روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 9، ص 127.
1027- بصائر الدرجات ، ص 154 و در 146 در آخر
حديث مطالبى اضافه دارد.
1028- بصائر الدرجات ، ص 159 و در 148 با جزئى
اختلاف در لفظ.
1029- بصائر الدرجات ، ص 144.
1030- عبدالرحمان بن ابى عبدالله ، بصرى و اهل
كوفه و از روايان امام صادق (ع ) بود. قاموس الرجال ، ج 5، ص 275.
1031- بصائرالدرجات ، ص 145.
1032- محمد بن عبدالملك ، يا انصارى كوفى است كه
در بغداد فرود آمده و يا ابوجعفر واسطى دقيقى است . قاموس الرجال ، ج 8، ص 257.
1033- بصائر الدرجات ، ص 144.
1034- ابوالربيع ، سليمان بن خالد كوفى هلالى ،
از اما باقر و صادق (ع ) روايت كرده و در زمان امام صادق (ع ) از دنيا رفته است .
قاموس الرجال ، ج 4، ص 463.
1035- بصائرالدرجات ، ص 144.
1036- بصائر الدرجات ، ص 148؛ اصول كافى ، ج 1،
ص 59؛ وافى ، ج 1، ص 61.
1037- عبدالله بن ايوب از امام صادق (ع ) روايت
كرده است . قاموس الرجال ، ج 5، ص 391.
1038- بصائر الدرجات ، ص 166.
1039- محمد بن حكيم از امام كاظم (ع ) روايت
كرده است ، قاموس الرجال ، ج 8، ص 151.
1040- بصائر الدرجات ، ص 150 و در ص 146 با
اضافاتى اندك .
1041- بكربن كرب الصيرفى كوفى است و از امام
صادق (ع ) روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 2، ص 225.
1042- بصائرالدرجات ، ص 149، ح 14 و ص 154، ح 7
و ص 142، ح 1 با اختلاف در لفظ؛ اصول كافى ، ج 1، ص 241، ح 60؛ الوافى ، ج 2، ص
135.
1043- اصول كافى ، ج 1، ص 239، ح 1؛ بصائر
الدرجات ، ص 151-152؛ الوافى ، ج 2، ص 135. آنچه در فوق آورديم ، اصل آن حديثى است
بلند كه ما مقصود خود را از آن گرفته ايم .
1044- بصائر الدرجات ، ص 142-143.
1045- بصائر الدرجات ، ص 143.
1046- على بن رئاب ، آسيابان كوفى بود و از امام
صادق (ع ) روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 6، ص 489.
1047- بصائر الدرجات ، ص 142 و 149.
1048- ابن شبرمه ، عبدالله بن شبرمه ، شاعر كوفى
بود و از طرف منصور دوانيقى ديوان قضاى سواد كوفه را بر عهده داشت و در سال 144
هجرى درگذشته است . الكنى و الالقاب ، ج 1، ص 313.
1049- بصائرالدرجات ، ص 145-146 و 148.
1050- ابو شيبه اسدى از امام صادق (ع ) روايت
كرده است . قاموس الرجال ، ج 10، ص 99.
1051- اصول كافى ، ج 1، ص 57، ح 14؛ بصائر
الدرجات ، ص 146 و 149-150؛ الوافى ، ج 1، ص 58.
1052- ابومريم ، آزاد كرده امام صادق (ع ) بود و
از آن حضرت روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 10، ص 185.
1053- بصائر الدرجات ، ص 160.
1054- بصائر الدرجات ، ص 156 كه مقدار مطلوب خود
را از آن نقل كرده ايم .
1055- عبدالله بن الحسن بن الحسن بن على بن ابى
طالب (ع )، مادرش فاطمه دختر امام حسين (ع ) بود. منصور دوانيقى او برادرانش را در
سال 142 زندانى كرد و در سال 144 به مدينه برد و در زندان به انواع مختلف بكشت و
برخى را نيز زنده به گور كرد! عبدالله را نيز خانه بر سرش خراب نمود، محمد، معروف
به نفس زكيه ، بر منصور خروج كرد و در سال 145 كشته شد. ابراهيم ، برادرش ، نيز كه
در بصره خروج كرده بود، همان سال كشته شد. تاريخ طبرى ، حوادث سال 142-145.
1056- بصائرالدرجات ، ص 157-158.
1057- بصائر الدرجات ، ص 51 و 161.
1058- على بن سعيد، بصرى و راوى احاديث امام
صادق (ع ) بوده است . قاموس الرجال ، ج 7، ص 2.
1059- بصائر الدرجات ، ص 153.
1060- بصائر الدرجات ، ص 151.
1061- بصائر الدرجات ، ص 145 و 159.
1062- بصائرالدرجات ، ص 155.
1063- بصائر الدرجات ، ص 155.
1064- بصائرالدرجات ، ص 157 و در ص 158 فشرده آن
آمده است .
1065- معلى بن خنيس ، مدنى و از راويان احاديث
امام صادق (ع ) است . قاموس الرجال ، ج 9، ص 56.
1066- بصائر الدرجات ، ص 167 و در ص 158 فشرده
آن .
1067- بصائر الدرجات ، ص 156 و 160.
1068- عنبسة بن مصعب عجلى ، كوفى و از راويان
احاديث امام باقر و صادق (ع ) بوده است . قاموس الرجال ، ج 7، ص 242.
1069- بصائر الدرجات ، ص 154. و در ادامه حديث
مطالبى آمده كه ما را از بحثى كه در پيش داريم و نيازمند به شرح و بيان بوده و
اينجا مجال آن نيست و باز مى دارد. اما طالبين را به خاطر اهميتش به مطالعه آن
سفارش مى كنيم . و در ص 161 همين حديث به طور فشرده آمده است .
1070- حماد بن زيد، كوفى و از روايان امام صادق
(ع ) بود. قاموس الرجال ، ج 3، ص 394.
1071- اصول كافى ، ج 1، ص 240، ح 2.
1072- اصول كافى ، ج 1، ص 241، ح 5؛ بصائر
الدرجات ، ص 153؛ الوافى ، ج 2، ص 135.
1073- حسين بن ابى العلاء، ابو على خفاف اعور،
راوى احاديث امام صادق (ع ) و داراى كتاب بوده است . قاموس الرجال ، ج 3، ص 262.
1074- اصول كافى ، ج 1، ص 240، ح 3؛ بصائر
الدرجات ، ص 150-151؛ ارشاد شيخ مفيد، ص 257 با اختلافى در لفظ.
1075- ابوحمزه ثمالى ، ثابت بن ابى صفيه و ينار،
كتابى داشته و از امامانى چون امام زين العابدين و امام باقر و امام صادق عليه
السلام روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 2، ص 270 و ج 10، ص 53.
1076- بصائر الدرجات ، ص 159.
1077- بصائر الدرجات ، ص 154.
1078- اصول كافى ، ج 1، ص 264 باب جهات علوم
امامان (ع ) و شرح آن در مراة العقول ج 3 ص 136.
1079- سه حديث فوق . در اصول كافى ، ج 1، ص
270-271 باب ان الائمة محدثون مفهمون .
1080- روايت عياشه در صحيح مسلم ، باب فضايل
الصحابة ، ح 2؛ مسند احمد، ج 6،ص 55؛ و روايت ابوهريره در صحيح بخارى ، ج 2، ص 173
و 196 و مسند طيالسى ، ح 2348 آمده است .
1081- بصائر الدرجات ، ص 162.
1082- بصائرالدرجات ، ص 163، ح 4 و ص 166، ح 16
و ص 168، ح 23.
1083- كافى والوافى ، ج 2، ص 79.
1084- غيبة شيخ طوسى ، چاپ تبريز، 1323 ق ؛
مناقب ابن شهر آشوب ، ج 4، ص 172؛ بحار الانوار، ج 46، ص 18، ح 3. ما سخن مجلسى را
آورده ايم .
1085- ابوبكر حضرمى ، عبدالله بن محمد، راوى
احاديث امام صادق (ع ) مى باشد. قاموس الرجال ، ج 16، ص 15.
1086- اصول كافى ، ج 1، ص 304؛ اعلام الورى ، ص
152؛ بحارالانوار، ج 46، ص 16؛ مناقب ابن شهر آشوب ، ج 4، ص 172.
1087- اصول كافى ، ج 1، ص 303، ح 3؛ اعلام الورى
، ص 152؛ بحارالانوار، ج 46، ص 18، ح 5؛ بصائر الدرجات ، ص 148 و 149 و 163 و 164 و
168.
1088- عيسى بن عبدالله بن محمد بن عمر بن على بن
ابى طالب (ع ) را هاشمى مى گفتند. او از امام صادق (ع ) روايت كرده است . قاموس
الرجال ، ج 7، ص 275-276.
1089- اصول كافى ، ج 1، ص 305، ح 2؛ اعلام
الوارى ، ص 260؛ بصائر الدرجات ، باب 1، ص 44؛ بحارالانوار، ج 46، ص 229، ح 1؛
الوافى ، ج 2، ص 83.
1090- اصول كافى ، ج 1، ص 305، ح 1؛ الوافى ، ج
2، ص 82؛ بصائر الدرجات ، باب 4، ج 4، ص 165؛ اعلام الورى ، ص 260؛ بحارالانوار
مجلسى ، ج 46، ص 229.
1091- زراره ، ابوالحسن ، نامش عبدربه بن اعين
مولى بنى شيبان كوفى است و از امام صادق (ع ) روايت كرده و در سال 150 هجرى درگذشته
است . قاموس الرجال ، ج 4، ص 154.
1092- بصائر الدرجات ، ص 158 و 180 و 181 و 186.
1093- بصائر الدرجات ، ص 158.
1094- عنبسة بن بجاد عابد، مولى بنى اسد بود و
شغل قضاوت داشت و از امام صادق (ع ) روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 7، ص 242.
1095- بصائر الدرجات ، ص 165-166 با اندكى
تغيير.
1096- كافى ، كتاب الحجة ، ج 1، ص 340؛ الوافى ،
ج 2، ص 133؛ بصائر الدرجات ، ص 177 و 186 و 188.
1097- كافى ، ج 1 ص 341؛ بصائر الدرجات ، ص 177
و 184؛ الوافى ، ج 2، ص 133.
1098- مفضل بن عمر جعفى كوفى ، از امام صادق (ع
) روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 9، ص 93.
1099- غيبت نعمانى ، ص 177؛ بحارالانوار، ج 48،
ص 22، ح 34.
1100- على بن يقطين مولى بن اسد بود و كتابهايى
داشت . او در سال 182 هجرى درگذشت و از امام صادق (ع ) روايت كرده است . قاموس
الرجال ، ج 7، ص 83.
1101- روايت على بن يقطين را سه سند است : در
بصائر الدرجات ، ص 164، ح 7 و 8 و 9؛ در ارشاد، ص 285 كه به جاى
نحلته كتبى ، نحلته كنيتى
آمده ؛ در وافى ، ج 2، ص 82.
1102- نعيم قابوسى ، گويا نعيم بن قابوس ، برادر
نصر بن قابوس باشد كه بعدها نامش به ميان خواهد آمد. او از ثقات راويان از امام
كاظم (ع ) است . قاموس الرجال ، ج 9، ص 225.
1103- اصول كافى ، ج 1، ص 311-312، ح 2؛ ارشاد
شيخ مفيد، ص 285-286؛ غيبت شيخ طوسى ، ص 28؛ الوافى ، ج 2، ص 83.
1104- نصر بن قابوس لخمى كوفى از امام صادق و
كاظم - عليهما السلام - روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 9، ص 195.
1105- رجال كشى ، ص 382؛ بحار، ج 49، ص 27، ح
46.
1106- فضيل بن سكره ، ابومحمد اسدى ، از امام
صادق روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 7، ص 337.
1107- اصول كافى ، ج 1، ص 242، ح 8؛ بصائر
الدرجات ، ص 169، ح 3؛ الوافى ، ج 2، ص 136.
1108- وليد بن صبيح كوفى اسدى از امام صادق
روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 9، ص 254.
1109- بصائرالدرجات ، ص 161 و 170، ح 32، همانند
آن .
1110- بصائرالدرجات ، ص 169، ح 5.
1111- بصائرالدرجات ، ص 169، ح 2، و نزديك به آن
در كتابهاى كافى و وافى .
1112- بصائرالدرجات ، ص 169، ح 4.
1113- ابوالقاسم عيص بن قاسم بجلى ، خواهر زاده
سليمان بن خالد و راوى احاديث امام صادق و كاظم - عليهما السلام - مى باشد. قاموس
الرجال ، ج 7، ص 274؛ كافى و الوافى ، ج 1، ص 57.
1114- بصائرالدرجات ، ص 169، ح 6.
1115- كافى ، ص 168-169، ح 11.
1116- مقاتل الطالبيين ، ص 208؛ ارشاد شيخ مفيد،
ص 260.
1117- بريد بن معاويه ، ابوالقاسم عجلى (م 150 ق
) از امام باقر و صادق - عليهما السلام - روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 2، ص
164.
1118- اصول كافى ، ج 1، ص 242، ح 8؛ وافى ، ج 2،
ص 136.
1119- ابراهيم بن محمد، نواده عبدالله بن عباس ،
ملقب به امام ، مردم را به طرفدارى عباسيان فرا مى خواند. مروان حمار، آخرين پادشاه
اموى ، او را در حران به زندان انداخت و در سال 132 بكشت . تاريخ ابن اثير، ج 5 ا ص
158؛ مروج الذهب ، ج 3، ص 244.
1120- ابوجعفر منصور دوانيقى ، برادر ابراهيم
امام ، پس از مرگ سفاح در سال 136 هجرى به خلافت نشست و در سال 158 هجرى در راه مكه
درگذشت و در مكه به خاك سپرده شد. مروج الذهب مسعودى .
1121- محمد بن عبدالله ، نواده عثمان ، معروف به
ديباج ، منضور دوانيقى در سال 142 هجرى در حران او را بكشت و سرش را به خراسان
فرستاد.
1122- و در روايتى آمده است كه عبدالله بن الحسن
در برابر اصرار آنها به حضور امام صادق (ع ) در آن جمع گفت : جعفر را مى خواهيم
چكار كنيم ، او كه بيايد كار و تصميمتان را به هم مى زند!
1123- مقاتل الطالبيين ، ص 206-208؛ ارشاد شيخ
مفيد، ص 259-260.
1124- مقاتل الطالبيين ، ص 253-256.
1125- طبرى ، ج 9، ص 230 و چاپ اروپا، ج 3، ص
254؛ مقاتل الطالبيين ، ص 248.
1126- مقاتل الطالبيين ، ص 272.
1127- تاريخ طبرى ، ج 9، ص 230 كه آن را به طور
اختصار آورده است .
1128- شرح حال فضيل بن يسار در اختيار معرفة
الرجال كشى ، چاپ دانشگاه مشهد، ص 214 آمده است .
1129- تاريخ طبرى ، ج 9، ص 228؛ مقاتل الطالبيين
، ص 274.
1130- تاريخ طبرى ، ج 9، ص 259؛ مقاتل الطالبيين
، ص 346.
1131- مقاتل الطالبيين ، ص 347؛ تاريخ ابن اثير،
ج 5، ص 230.
1132- تاريخ طبرى ، ج 9، ص 227؛ مقاتل الطالبيين
، ص 272:
1133- مقاتل الطالبيين ، ص 347.
1134- بصائر الدرجات ، ص 170، باب نادر. ما از
اين حديث مقدار مورد نياز خود را انتخاب و نقل كرده ايم .
1135- كشف الغمة فى معرفة الائمه ، چاپ نجف ،
1385 ق تاليف ابوالحسن على بن عيسى بن ابى - الفتح اربلى .
1136- سوره ص آيه 26.
1137- سوره حجر آيه 92 و 93.
1138- انعم / 57.
1139- كشف الغمه ، ج 3، ص 123-124. ما اين دو
نامه را عينا و بدون تلخيص - بر خلاف ديگر موارد كتاب كه روش ما خلاصه آورى بود از
آن روى آورديم گه در هر دو نامه ، صراحت نوشتار و گواهى گواهان بر صدق محتوا دلالت
دارند، چيزى كه اگر خلاصه مى آورديم چنين نتيجه اى مشهود نبود.
1140- الفخرى ، ص 178، چاپ محمد على صبيح و
اولاده ، قاهره ، تاليف ابن طقطقى ، ابو جعفر محمد بن تاج الدين ، ابوالحسن ، على
طباطبائى ، نقيب علويين عراق . او كتابش را در سال 701 ق در موصل به رشته تحرير
آورده و به والى آنجا، فخر الدين عيسى ، اهدا كرده است . دائرة المعارف الاسلامية ،
ج 1، ص 217-218. به اظهار نظر هيوارد و الكنى و الالقاب قمى ، ج 1، ص 331 و مآثر
الاناقة فى معالم الخلافة قلقشندى (م 821 ق ) تحقيق عبدالستار فرج احمد، سال 1964م
، ج 2، ص 325-330 و صبح الاعشى ، چاپ دار الكتب مراجعه شود.
1141- بحار الانوار مجلسى ، چاپ كمپانى ، ج 12،
ص 42 و چاپ جديد تهران ، ج 49، ص 148-153.
1142- مقصد دوم از نوع دوم از فصل دوم از مرصد
سوم از موقف سوم ، ص 276، چاپ بولاق ، 1266 ق .
1143- مفتاح السعادة ، ج 2، ص 420-421، چاپ اول
، 1328-1329، حيدر آباد دكن . كشف الظنون از آن نقل كرده است .
1144- كشف الظنون ، ج 2، ص 591.
1145- كشف الظنون ، ج 2، ص 592.
1146- مقدمه ابن خلدون ، ج 1، ص 595-596، فصل
53، فى ابتداء الدول و الامم و فيه الكلام ...والكشف عن مسمى الجفر.
1147- مقدمه ابن خلدون ، ج 1، ص 600-601 چاپ
دارالكتاب اللبنانى ، 1956م .
1148- ابوالعلاء المعرى ، احمد بن عبدالله بن
سليمان ، در معره نعمان درگذشت شرح حالش در الكنى والالقاب ، ج 3 (ص 161-162).
والبيان در شرح حال عبدالمؤ من بن على القيسى ، زير شماره 381 از وفيات الاعيان ابن
خلكان (ج 2، ص 405) آمده است .
1149- ابان بن تغلب بن رباح ، ابو سعيد البكرى ،
از امامان سجاد و صادق - عليهم السلام - روايت كرده و به مردمى كه او را در روايتش
از امام صادق (ع ) سرزنش مى كردند، گفته است : چرا در روايت از مردى مرا ملامت مى
كنيد كه از او مساءله اى را نپرسيدم ، مگر اينكه در پاسخم گفت كه رسول خدا (ص )
چنين فرموده است . ابان در سال 141 ق درگذشت . قاموس الرجال ، ج 1، ص 73.
1150- فروع كافى ، ج 7، ص 40، ح 1، باب من اوصى
بشى ء من ماله ؛ من لا يحضره الفقيه ، ج 4، ص 151؛ معانى الاخبار،ص 217 كه هر دو
تاليف شيخ صدوق مى باشند؛ تهذيب شيخ طوسى ، ج 9، ص 211، ح 835؛ وسائل ، ج 13، ص
450، ح 1، باب حكم من اوصى بشى ء.
1151- خصال ، ص 124؛ عقاب الاعمال ، ص 261 كه هر
دو تاليف شيخ صدوق مى باشند؛ وسائل ، ج 16، ص 119.
1152- استفاده از مال پدر و فرزند در فروع كافى
، ج 4، ص 135-136؛ استبصار، ج 3، ص 48؛ وسائل ، ج 12، ص 194-195 و ج 14، ص 544.
1153- حكم تدليس عيب زن در تهذيب ، ج 7، ص 432؛
وسائل ، ج 14، ص 597.
1154- سوگند به دروغ در فروع كافى ، ج 7، ص 346؛
عقاب الاعمال صدوق ، ص 270-271؛ خصال ، ص 124؛ وسائل ، ج 16، ص 122.
1155- صيد محرم در فروع كافى ، ج 4، ص 390، ح 9.
1156- حسن ظن به خدا در اصول كافى ، ج 2، ص
71-72؛ وسائل ، ج 11، ص 181، ح 20353.
1157- حكم بريدن زبان شخص لال در فروع كافى ، ج
7، ص 318؛ من لا يحضر، ج 4، ص 111؛ تهذيب ، ج 10، ص 270.
1158- حكم احياى زمين در فروع كافى ، ج 5، ص
279؛ تهذيب ، ج 7، ص 153؛ وسائل ، ج 17، ص 329، ح 3223.
1159- اثر منع زكات در فروع كافى ، ج 3، ص 505،
ح 17؛ وسائل ، ج 6، ص 13-14.
1160- ديه دندان در كافى ، ج 7، ص 329؛ من
لايحضر، ج 4، ص 104؛ تهذيب ، ج 10، ص 254؛ استبصار، ج 4، ص 288؛ وسائل ، ج 19، ص
262، ح 35715.
1161- روايت فرزند ميثم در مجالس شيخ طوسى ، چاپ
نجف ، ص 258؛ وسائل ، ج 11، ص 444، ح 21299.
1162- روايت نوشتن عهدنامه در كافى ، ج 2، ص
666؛ فروع كافى ، ج 1، ص 336 و ج 4، ص 30-31 در كتاب جهاد؛ وسائل ، ج 8، ص 487، ح
15842 و ج 11، ص 50.
1163- استبصار، ج 3، ص 64؛ وسائل ، ج 7، ص 184،
ح 13352.
1164- وقت فضيلت ظهر در استبصار، ج 1، ص 251؛
تهذيب ، ج 2، ص 23؛ وسائل ، ج 3، ص 105، ح 4752 و 107 و 14764.
1165- گزاردن نماز جمعه با مخالفان در تهذيب ، ج
3، ص 28؛ وسائل ، ج 5، ص 44، ح 19550.
1166- پس مانده غذاى گربه در فروع كافى ، ج 1، ص
9، ح 4؛ تهذيب ، ج 1، ص 227؛ وسائل ، ج 1،ص 164، ح 580.
1167- مرگ محرم در سه حديث و در فروع كافى ، ج
4، ص 368، ح 3؛ وسائل ، ج 2، ص 696-697، ح 2759 و 2761 و 2766.
1168- پوشيدن لباده در فروع كافى ، ج 4، ص 304،
ح 7 و 8؛ من لا يحضر، ج 2، ص 1117؛ علل الشرايع ، ج 2، ص 94؛ وسائل ، ج 9، ص 116، ح
16822 و 16823.
1169- كفاره شكار مرغ قطا به وسيله محرم در فروع
كافى ، ج 4، ص 390؛ تهذيب ، ج 5، ص 44، ح 1190 و 1191.
1170- فروع كافى ، ج 4، ص 390؛ استبصار، ج 2، ص
202 و 203 و 204؛ تهذيب ، ج 5، ص 355 و 357؛ وسائل ، ج 9، ص 216 و 217 و 218، ح
17223 و 17225 و 17229.
1171- حكم زيادى طواف در استبصار، ج 2، ص 248؛
السرائر، ص 446؛ وسائل ، ج 9، ص 438 و 439، ج 17967 و 17974 و در برخى از روايات
نام كتاب على برده نشده است .
1172- حكم عمره در فروع كافى ، ج 4، ص 534، ح 2؛
وسائل ، ج 10، ص 244، ح 19275
1173- عدد كبائر در اصول كافى ، ج 2، ص 278-279؛
وسائل ، ج 11، ص 254، ح 631؛ خصال ، ج 1، ص 273؛ علل الشرايع ، ج 2، ص 160.
1174- خوردن مال يتيم در عقاب الاعمال ، ص 278،
ح 2؛ وسائل ، ج 12، ص 182، ح 22441.
1175- حكم ارث برادران از يك مارد در من لايحضر،
ج 4، ص 206؛ تهذيب ، ج 9، ص 308؛ استبصار، ج 4، ص 160؛ وسائل ، ج 17، ص 495 و 497،
ح 32746 و 32748.
1176- در مورد حكم در برابر دليل و مدرك ، فروع
كافى ، ج 7، ص 414؛ تهذيب ، ج 6، ص 228؛ وسائل ، ج 18، ص 168، ح 33634 و 33635.
1177- مثل دنيا در اصول كافى ، ج 2، ص 136، ح
22؛ وسائل ، ج 11، ص 316، ح 20845.
1178- تازيانه بر حسب سن و سال ، فروع كافى ، ج
7، ص 176؛ تهذيب ، ج 10، ص 146؛ من لا يحضر، ج 4، ص 53؛ وسائل ، ج 18، ص 307، ح 34
و 67؛ محاسن ، ص 273.
1179- حد لواط فروع كافى ، ج 7، ص 200؛ تهذيب ،
ج 10، ص 55؛ استبصار، ج 4، ص 221؛ وسائل ، ج 18، ص 421، ح 34436.
1180- حد شرابخوار در فروع كافى ، ج 7، ص 214؛
تهذيب ، ج 10، ص 90؛ وسائل ، ج 18، ص 468، ح 34568.
1181- حد مست كننده در فروع كافى ، ج 7، ص 214؛
تهذيب ، ج 10، ص 90؛ وسائل ، ج 18، ص 472.
1182- ديه سگ شكارى در خصال ، ج 2، ص 111؛ وسائل
، ج 19، ص 168، ح 35489.
1183- حد قطع عورت زن در كافى ، ج 7، ص 312؛ من
لا يحضر، ج 4، ص 112؛ تهذيب ، ج 10، ص 251؛ وسائل ، ج 19، ص 259، ح 3570.
1184- حد ادراك ذبح ذبيحه در كافى ، ج 7، ص 312؛
تهذيب ، ج 9، ص 57؛ وسائل ، ج 16، ص 320، ح 29839 و 29894.
1185- بهره ميراث در كافى ، ج 7، ص 77؛ تهذيب ،
ج 9، ص 269؛ وسائل ، ج 17، ص 418، ح 32484.
1186- كراهت خوردن گوشت درازگوش در كافى ، ج 6،
ص 246؛ تهذيب ، ج 9، ص 40؛ استبصار، ج 4، ص 74؛ وسائل ، ج 16، ص 321، ح 30124.
1187- برخى از ماهيهاى حرام در كافى ، ج 6، ص
220؛ تهذيب ، ج 9، ص 2 و 4-5 - 6؛ استبصار، ج 4، ص 59؛ وسائل ، ج 16، ص 334-335؛
بحارالانوار، ج 10، ص 254.
1188- حكم اجتماع عموها و دائيها در ارث در
تهذيب ، ج 9، ص 324-325؛ وسائل ، ج 17، ص 505، ح 32766.
1189- طلاق در عده در استبصار، ج 3، ص 283؛
تهذيب ، ج 8، ص 81-82؛ وسائل ، ج 15، ص 375، ح 28220.
1190- ميراث غريق در كافى ، ج 7، ص 136؛ من لا
يحضر، ج 4، ص 225؛ وسائل ، ج 17، ص 589، ح 33038.
1191- كشتن كسى كه دستش بريده است در كافى ، ج
7، ص 316؛ تهذيب ، ج 10، ص 277؛ وسائل ، ج 9، ص 82، ح 35254.
1192- بصائر الدرجات ، ص 165.
1193- بصائر الدرجات ، ص 144.
1194- ماهيهاى حرام در فروع كافى ، ج 6، ص
219-220؛ تهذيب ، ج 9، ص 2؛ وسائل ، ج 16، ص 332 و 400، ح 30157.
1195- بصائر الدرجات ، ص 145.
1196- عبدالملك بن اعين ، ابوالضريس الشيبانى ،
از امام باقر و صادق - عليهم السلام - روايت كرده و در زمان امام صادق از دنيا رفته
است . قاموس الرجال ، ج 6، ص 181.
1197- بصائر الدرجات ، ص 162.
1198- بصائر الدرجات ، ص 165، ح 14؛ وسائل ، ج
17، ص 522، ح 32836.
1199- كافى . ج 7، ص 113؛ تهذيب ، ج 9، ص 308؛
وسائل ، ج 17، ص 87 و 486، ح 32702؛ روايت سوم در كافى ، ج 7، ص 112؛ وسائل ، ج 17،
ص 475، ح 32698.
1200- كافى ، باب ميراث الولد مع الابوين ، ج 7،
ص 93؛ من لايحضر، ج 4، ص 192؛ تهذيب ، ج 9، ص 270؛ وسائل ، ج 17، ص 463، ح 32702.
1201- تهذيب ، ج 9، ص 247، ح 2؛ وسائل ، ج 17، ص
423، ح 32503.
1202- عول : در نزد اهل سنت هر گاه تعداد سهام
ورثه بيش از ما ترك ميت باشد، كمبود را بين همه سرشكن و از سهمشان كسر مى كنند.
1203- كافى ، ج 7، ص 94-95؛ تهذيب ، ج 9، ص 271.
1204- فروع كافى ، ج 7، ص 81، ح 4؛ وسائل ، ج
17، ص 422، ح 32496.
1205- التهذيب ، ج 9، ص 273، ح 9؛ وسائل ، ج 17،
ص 428، ح 32519؛ تهذيب ، ج 9، ص 306، ح 16؛ استبصار، ج 4، ص 158؛ وسائل ، ج 17، ص
493.
1206- تهذيب ، ج 9، ص 272؛ كافى ، ج 7، ص 94؛
وسائل ، ج 18، ص 463، ح 32635.
1207- كافى ، ج 7، ص 119، باب ميراث ذوى الارحام
؛ التهذيب ، ج 9، ص 324؛ وسائل ، ج 17، ص 504، ح 32771.
1208- كافى ، ج 7، ص 81؛ وسائل ، ج 17، ص 422، ح
32498، و آن را كه از مجلسى درباره شرح حديث زراره آورده ايم ، در مرآة العقول آمده
است .
1209- كافى ، ج 7، ص 125؛ تهذيب ، ج 9، ص 94، ح
13؛ الاستبصار، ج 4، ص 149؛ وسائل ، ج 17، ص 512، ح 32795. تشابه دو حديث ابوبصير
در شماره 1 و 3 از امام باقر (ع ) و دو حديث او در شماره هاى 14 و 16 از امام صادق
(ع )، چنان است كه ترجيح مى دهيم كه دو حديث نخستين را نيز از امام صادق بدانيم . و
به نظر مى آيد كه راويان يا نسخه پردازان چنين اشتباهى را مرتكب شده ، يا اينكه هر
دو امام آن را گفته باشند و تشابه حديث پدر و پسر از اينجا باشد.
1210- معتب ، آزاد كرده امام صادق (ع ) است .
منصور دوانيقى او را هزار تازيانه زد و در زير ضربات تازيانه جان سپرد. قاموس
الرجال ، ج 9، ص 48.
1211- بصائرالدرجات ، ص 145، ح 22.
1212- ابن بكير، ابوعلى ، عبدالله بن بكير بن
اعين شيبانى فطحى ، ثقه و از امام صادق (ع ) روايت نموده است . قاموس الرجال ، ج 5،
ص 399.
1213- كافى ، ج 3، ص 397، الصلاة فى ما لا يحل
لحمه ؛ تهذيب ، ج 2، ص 209؛ استبصار، ج 1، ص 383؛ وسائل ، ج 3، ص 250، ح 5342.
1214- شرح لمعه دمشقيه ، ج 8، ص 86-91.
1215- كافى ، ج 7، ص 80، ح 1؛ وسائل ، ج 17، ص
421، ح 32494.
1216- كافى ، ج 7، ص 79، ح 1؛ وسائل ، ج 17، ص
422، ح 32499.
1217- منظور از اين ضرب المثل در اينجا، اشاره
به كسى است كه دقيق بوده بر امر حساب كاملا وارد و مطلع باشد. مترجم .
1218- بكير بن اعين ، ابوالجهم شيبانى ، از امام
باقر و صادق - عليهماالسلام - روايت كرده و در زمان امام صادق (ع ) از دنيا رفته
است . قاموس الرجال ، ج 2،ص 233.
1219- كافى ، ج 7، ص 81، ح 7؛ وسائل ، ج 17، ص
422، ح 32500.
1220- ابن ابى عمير، ابواحمد بن زياد از امام
رضا و امام جواد (ع ) روايت كرده و نود و چهار كتاب تصنيف كرده است . (م 217 ق ).
1221- من لا يحضره الفقيه ، ج 4، ص 89، ح 5 مرسل
؛ وسائل ، ج 17، ص 424، ح 32505.
1222- كافى ، ج 7، ص 8، ح 2؛ تهذيب ، ج 9، ص
248، ح 4؛ وسائل ، ج 17، ص 421، ح 32495.
1223- كافى ، ج 7، ص 79، ح 2؛ من لا يحضره
الفقيه ، ج 4، ص 187، ح 1؛ تهذيب ، ج 9، ص 247، ح 3؛ وسائل ، ج 17، ص 422، ح 32509.
1224- كافى ، ج 7، ص 81، ح 6؛ وسائل ، ج 17، ص
422، ح 32498.
1225- تهذيب ، ج 9، ص 247، ح 3؛ وسائل ، ج 17، ص
423، ح 32503.
1226- عيون اخبار الرضا (ع )، ج 2، ص 125؛ تحف
العقول ، تاليف حسن بن على بن شعبه حرانى ، از اعلام قرن چهارم هجرى ، چاپ بصيرتى
قم ، ص 314 كه در لفظ آن جزئى اختلاف است ؛ وسائل ، ج 17، ص 414، ح 32508.
1227- وسائل ، چاپ قديم ، ج 3، ص 380، ح 85.
1228- كافى ، ج 1، ص 51.
1229- شخصى به نام جميل در ميان اصحاب امام صادق
(ع ) بيش از يك نفر بوده است .
1230- كافى ، ج 1، ص 51.
1231- حفص بن بخترى بغدادى كوفى الاصل از امام
صادق (ع ) روايت كرده و كتابى داشته است . قاموس الرجال ، ج 3، ص 355.
1232- وسائل ، ج 3، ص 380، ح 86.
1233- هشام بن سالم ، ابومحمد جواليقى جعفى كوفى
از امام صادق (ع ) روايت كرده و كتابى هم داشته است . قاموس الرجال ، ج 9،ص 357.
1234- كافى ، ج 1، ص 53؛ ارشاد مفيد، ص 257.
1235- امالى شيخ مفيد، ص 26.
1236- اختيار معرفة الرجال كشى ، ص 376، در شرح
حال سورة بن كليب .
1237- كافى ، ج 1، ص 43.
1238- عذافر بن عيسى صيرفى از امام صادق (ع )
روايت كرده است . قاموس الرجال ، ج 6، ص 295.
1239- حكم بن عتيبة كوفى كندى ، از امام باقر و
صادق - عليهماالسلام - روايت كرده و در سال 113 يا 114 و يا 115 درگذشته است .
قاموس الرجال ، ج 3، ص 375. ابومحمد حكم در شصت و چند سالگى درگذشته و اصحاب صحاح
حديث او را ثبت كرده اند. تهذيب ، ج 1، ص 192.
1240- سلمة بن كهيل ، ابويحيى حضرمى كوفى ، امام
باقر و امام صادق - عليهما السلام - را درك كرده است . قاموس الرجال ، ج 4، ص 439.
1241- ابوالمقدام ، ثابت بن هرمز، آهنگر ايرانى
، امام باقر و امام صادق - عليهماالسلام - را درك كرده است . او و سلمه از بتريه
بودند كه ولايت اميرالمومنين (ع ) را قبول داشته مبلغ آن بودند، اما ولايت ابوبكر و
عمر را با آن مخلوط كرده ، امامت آنها را هم قبول داشتند. عثمان و طلحه و زبير و
عايشه را دشمن مى داشتند، و هر يك از فرزندان على (ع ) را كه خروج مى كرد امام مى
دانستند، و از وى پيروى مى كردند، و امر به معروف و نهى از منكر مى نمودند. قاموس
الرجال ، ج 2، ص 287-289.
1242- رجال نجاشى ، ص 279.
1243- مائده / 4.
1244- كافى ، ج 3، ص 62-63؛ وسائل چاپ قديم ، ج
3، ص 394، ح 1؛ مستدرك الوسائل ، ج 1، ص 393؛ احتجاج طبرسى ، ص 134؛ تحف العقول ،
ص 131-132 كه پاره اى از آن در خطبه 205 نهج البلاغه آمده است ؛ الوافى ، ج 1، ص
63؛ مرآة العقول ، ج 1، ص 215.
1245- عمر دستور داد تا مقام ابراهيم را به جايى
كه امروز قرار دارد تغيير مكان دهند، در صورتى كه در ابتدا چسبيده به كعبه بود.
طبقات ابن سعد، ج 3، ص 284، چاپ بيروت ؛ تاريخ الخلفا سيوطى ، ص 137؛ فتح البارى
، باب موافقات عمر، ج 9، ص 236. گفته اند عمر، مقام ابراهيم را به محلى كه در دوره
جاهليت داشته بر گردانيده است .
1246- شرح مفصل داستان فدك در اين كتاب آمده است
.
1247- صاع ، به طورى كه در نهاية اللغه آمده ،
پيمانه اى است معادل چهار مد كه به نظر شافعى و فقهاى حجاز هر مد يك و يك سوم رطل
عراقى است و به نظر ابوحنيفه برابر دو رطل كه فقهاى عراق همين راى را پذيرفته اند.
و با اين حساب صاع پنج و يك سوم رطل و يا هشت رطل خواهد بود، اما در نظر علماى شيعه
، به موجب روايت زراره از امام باقر (ع ) كه در كتاب خلاف آمده ، رسول خدا (ص ) با
يك صاع غسل ، و با يك مد وضو مى گرفته ، و چون مد يك و يك دوم رطل است ، صاع معادل
شش رطل مى شود، به رطل مدينه و نه عراقى .
1248- عمر مسجد پيغمبر (ص ) را توسعه داد و برخى
از خانه هاى اطراف آن را ضميمه مسجد نمود. تاريخ الخلفا سيوطى ، ص 137.
1249- مانند فرمان عمر در مورد عول و تعصيب در
ارث ، و يا حكم به قطع دست دزد از مفصل و مچ دست و مفصل ساق پا، بر خلاف فرمان
پيغمبر (ص ) در اين مورد، و موافقش با اجراى سه طلاق در يك مجلس ، و ديگر داوريهاى
او كه در الوافى آمده و به اوليات عمر موسومند.
1250- همچون زنانى كه بدون شهود، و يا در غير
طهر، و بنا به بدعت عمر طلاق داده شده اند.
1251- داستان از اين قرار است كه به موجب روايتى
كه از امام رضا (ع ) آمده ، بنى تغلب نصاراى عرب بودند كه حكم خدا را در مورد جزيه
نپذيرفته ، از پرداخت آن خوددارى كردند. بنابراين آنها اهل ذمه نبوده ، اسارت
فرزندانشان حلال و روا بوده است . آنها از عمر خواسته بودند كه ايشان را از پرداخت
جزيه معاف داشته ، به جاى آن دو برابر زكات از آنها بگيرد. و چون عمر ترسيد كه
مبادا آنها به روم ملحق شده ، برايش ايجاد درد سر كنند، دريافت دو برابر زكات را از
ايشان پذيرفت . محى السنة ، بغوى مى نويسد: عمر بن
خطاب بر نصاراى عرب جزيه نهاد، آنها نپذيرفتند و گفتند كه ما آنچه را غير عرب مى
پردازند نمى دهيم ، تو هر چه مى خواهى به عنوان صدقه بگير! عمر گفت اين را خداوند
مخصوص مسلمانان قرار داده است . گفتند به هراسم ، به غير از جزيه ، هر چه مى خواهى
بگير. و عمر دريافت دو برابر زكات را از آنها پذيرفت . مرآة - العقول .
1252- اشاره به اين بدعت عمر است كه بر كشتكاران
و صنعتگران و تجار خراج نهاد و آن را زكاة ايشان محسوب داشت و آن را به دانشمندان و
فرمانداران و فرماندهان و ارتشيان بخشيد. و در اين مورد دفاترى تشكيل داد و براى آن
متصدى تعيين كرد و حقوقش را از همان محل پرداخت نمود تا نام هر دو صنف را در آن ثبت
كرده ، مبالغ دريافتى و پرداختى را در آن ثبت نمايد. و در اين عطا تبعيض كرد و برخى
را بيشتر از ديگران داد، در صورتى كه اينها در زمان پيغمبر (ص ) و ابوبكر سابقه
نداشته است .
1253- يعنى آن را در اختيار گروهى خاص قرار نمى
دهم تا در ميان آنها دست به دست بگردد و فقرا و بينوايان از آن محروم باشند.
1254- اشاره به موضوعى است كه شيعه و سنى آن را
از بدعتهاى عمر به حساب آورده اند كه گفته است : بهتر است به جاى اين يك دهم و يك
بيستم از صاحبان زمين پول بگيريم اين بود كه مامورانى را به شهرها فرستاد تا زمينها
را مساخت كرده ، بر صاحبان آن خراج بندد و ايشان را به پرداخت آن ملزم كنند. پس از
عراق و اطرافش ، چون پادشاهان ايران ، از هر جريب زمين يك درهم و يك پيمانه از
حبوبات ، و از مصر و اطرافش يك دينار و يك اردب ، كه معادل 64 من بوده ، بر اساس
قرار ملوك اسكندريه دريافت كرد. بغوى ، محى السنه وديگر علماى مكتب خلفا از پيامبر
خدا (ص ) آورده اند كه فرموده است : منعت العراق درهمها و قفيزها و منعت الشام مدها
و دينارها و منعت مصر اردبها و دينارها. و نخستين جايى را كه عمر مساحى كرد، كوفه
بوده است . تفصيل اين مطلب نيازمند مطالعه كتابهاى جداگانه ، چون شافى و مرآة
العقول است .
1255- اشاره اى است به بدعت عمر كه مقرر داشته
بود كه غير قريش با قريش نبايد وصلت كند! الوافى . و در انساب الاشراف (ج 2، ص 198)
چاپ بيروت ، آمده است كه عمر بن خطاب در مسجد پيغمبر اعلام كرد كه زنان سرشناس حق
ازدواج با مردان غير همشاءن خود را ندارند! و سعيد بن مسيب گفته است عمر هيچ غير
عربى را كه در عرب به دنيا نيامده باشد، ارث نمى داد. موطا مالك ، ج 2، ص 60، كتاب
الفرائض . روزى مقداد در كنار عبدالرحمان عوف نشسته بود كه عبدالرحمان از او پرسيد
كه چرا زن نمى گيرى ؟ مقداد هم گفت دخترت را به من بده . او با اين حرف از كوره در
رفت و پرخاش كرد، و مقداد هم شكايت به رسول خدا (ص ) برد و آن حضرت هم دختر عمه
خودش را به ازدواج او درآورد. روايت است كه رسول خدا (ص ) فرمود: خداوند مرا به
دوستى چهار نفر كه مورد محبت اوست فرمان داده است : على و مقداد و ابوذر و سلمان .
1256- اشاره به اينكه عمر خمس اهل بيت را به
ايشان نداده است .
1257- يعنى آنچه را بر آن افزوده شده برگيرم ، و
درهايى را كه جبرئيل به حكم خداوند دستور داده بود كه بسته شود. و يا آنكه بايد باز
بماند، و آنها بر عكس آن عمل كرده اند، طبق دستور خداوند فرمان دهم . وافى .
1258- عمر اجتهاد كرده بود كه مسح بر كفش به مدت
سه روز در سفر، و يك شبانه روز در حضر مانعى ندارد! و حال آنكه عايشه گفته است كه
رسول خدا (ص ) به عمر فرموده است : حسرت بارترين مردم به روز قيامت كسى است كه
دريابد وضو بر پوست ديگرى گرفته است . و منظور حضرت امير (ع ) از حد زدن بر نوشنده
نبيذ از اين روى است كه آنها نبيذ را حلال مى دانستند. من لا يحضر، ج 1، باب 10، ح
96.
1259- منظور سخن عمر است كه گفت : متعتان كانتا
على عهد رسول الله و انا احرمها و...
1260- رسول خدا (ص ) بر جنازه مسلمانان پنج بار
تكبير مى گفت ، اما عمر آن را چهار بار قرار داد. بر اين مطلب عده اى از دانشمندان
مكتب خلفا تصريح كرده اند. سيوطى به نقل از عسكرى در تاريخ الخلفا، ابن شحنه در
كتاب روضة المناظر در حاشيه تاريخ ابن كثير.
1261- گويا حضرت امير خودش را در نظر داشته ، كه
با بستن در خانه او از مسجد او را رانده اند و با بازكردن در خانه ديگران ، ايشان
را به مسجد پيغمبر راه داده اند. وافى .
1262- آنها در بيشتر احكام ، بر خلاف قرآن عمل
كرده اند، و قسمتهايى از احكام طلاق را با آراء خود باطل نموده اند!
1263- به اين معنى كه از اجناس نه گانه (دينار و
درهم و گندم و جو و خرما و كشمش و شتر و گوسفند و گاو) زكات گرفتم ، در صورتى كه
آنها از چيزهاى ديگر، مثل اسب و غيره ، زكات مى گرفتند. تاريخ الخلفاء سيوطى ، ص
137.
1264- آنها در خيلى از موارد بدعت نهادند؛ مانند
مسح بر گوشها و شستن پاها و مسح بر عمامه و كفش به هنگام گرفتن وضو، و باطل شدن وضو
به محض لمس زنان ، و يا دست زدن به عورت و يا خوردن آنچه به آتش رسيده باشد و غيره
كه موجب بطلان وضو نمى شوند. و اينكه با غسل جنابت وضو بگيرند، و انداختن
حى على خير العمل از اذان ، و زياد كردن الصلاة خير
من النوم در آن ، و جلو انداختن سلام بر تشهد اول در نماز، و دست روى دست
گذاردن در نماز، و جايز دانستن نماز نافله به جماعت و غيره ، كه براى درك آنها بايد
به كتاب شافى مراجعه كرد.
1265- نجران از آباديهاى يمن از ناحيه مكه است و
خبر اخدود در آن واقع شده و كعبه نجران منسوب به آنجاست . كليساى معروفى داشته و در
آن سيد و عاقب سكونت داشتند كه به همراه گروهى از يارانشان به خدمت پيغمبر (ص )
رسيده ، و پيامبر خدا ايشان را به مباهله دعوت فرمود. مردم نجران تا زمان حكومت عمر
در محل خود ساكن بودند، تا اينكه عمر آنها را از آنجا كوچ داد. فتوح البلدان بلاذرى
، ص 77-79؛ واژه نجران در معجم البلدان حموى ، ج 4، ص 751 و 756-757.
1266- به فصل اوليات عمر در كتاب تاريخ الخلفا
سيوطى ص 136 مراجعه شود.
1267- روضه كافى ، ص 58-63.
1268- بحارالانوار، ج 42، ص 196.
1269- بحار الانوار، ج 42، ص 195.
1270- الموفقيات ، تاليف زبير بن بكار، ص
575-576؛ شرح نهج البلاغه ، ج 2، ص 176.
1271- به جلد اول همين كتاب در بخش انتشار حديث
پيغمبر مراجعه شود.
1272- تاريخ ابن كثير، ج 10، ص 4.
1273- تاريخ ابن كثير، ج 10، ص 7-8.
1274- سنن ابوداود، ج 4، ص 210، ح 4645، در باب
الخلفاء.
1275- سنن ابوداود، ج 4، ص 209، ح 4942؛ مروج
الذهب مسعودى ، ج 3، ص 147، در قسمتى از اخبار حجاج ؛ عقد الفريد، ج 5، ص 52.
1276- عقدالفريد، ج 5، ص 51.
1277- سوره آل عمران ، آيه 55.
1278- سنن ابوداود، ج 4، ص 209؛ عقدالفريد، ج 5،
ص 51.
1279- تاريخ طبرى ضمن رويدادهاى سال 89، ج 5، ص
67؛ ابن اثير، ج 4، ص 205؛ ابن كثير، ج 9، ص 76.
1280- حشر، 7.
1281- نجم ، 3 و 4.
1282- نحل ، 42.
1283- انفال ، 41.
1284- بقره ، 196.
1285- نساء، 24.
1286- مائده ، 97.
1287- شورى ، 23.
1288- صحيح بخارى ، باب فضل من قام رمضان ، از
كتاب صيام ؛ صحيح مسلم ، باب الترغيب فى قيام رمضان ؛ طبقات ابن سعد، چاپ ليدن ، ج
3، ق 1، ص 202؛ تاريخ يعقوبى ، ج 2، ص 140؛ تاريخ طبرى ، ج 5، ص 32؛ تاريخ ابن
اثير، ج 3، ص 23.
1289- مسند احمد، ج 4، ص 370 و ج 5، ص 406؛
تاريخ ابن اثير، ج 3، ص 23.
1290- تفصيل اين مطلب را در مستدرك حاكم ، ج 4،
ص 339 بجوييد.
1291- صحيح مسلم ، باب طلاق الثلاث ، از كتاب
طلاق ؛ مسند احمد، ج 1، ص 314؛ سنن ابوداود، در كتاب طلاق ، باب نسخ المراجعة بعد
ثلاث تطليقات ؛ سنن بيهقى ، ج 7، ص 336؛ مستدرك حاكم ، ج 2، ص 196؛ سنن نسائى ،
كتاب الجنائز، باب عدد التكبيرات على الجنازة .
1292- مصنف ابن ابى شيبه ؛ موطا مالك ، باب
الاذان و التثويب ؛ و نيز آخر مبحث امامت در شرح تجريد.
1293- صحيح بخارى ، ابواب الجنائز، باب البكاء
عند المريض ، و باب يعذب الميت ببكاء اهله عليه ، و باب الرجل ينعى الى اهل الميت
بنفسه ، و باب قول النبى (ص ) انا بك لمحزونون ؛ صحيح مسلم ، باب البكاء من كتاب
الجنائز، و باب رحمته من الصبيان من كتاب الفضائل ؛ تاريخ طبرى ؛ تاريخ ابن اثير،
در ذكر مرگ ابوبكر، ضمن حوادث سال 13ه ؛ نسائى ، در كتاب الجنائز؛ مسند احمد، ج 1،
ص 335 و ج 2، ص 333؛ شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 1، ص 111.
1294- مسند احمد، ج 2، ص 40؛ و شرح حال حمزه در
استيعاب .
1295- صحيح مسلم ، باب معرفة الركعتين اللتين
كان يصليهما بعد العصر؛ موطا مالك ، فى موارد النهى عن الصلاة بعد الصبح و العصر؛ و
نيز به شرح زرقانى مراجعه شود.
1296- صحيح مسلم ، كتاب صلاة المسافرين و قصرها؛
صحيح بخارى ، فى باب ما جاء فى التقصير من ابواب التقصير؛ مسند احمد، ج 4، ص 94؛
تاريخ طبرى ؛ تاريخ ابن اثير، در ذكر خرده گيريهاى بر عثمان .
1297- به بخش مع معاويه در كتاب احاديث ام المؤ
منين عايشه مراجعه شود.
1298- تاريخ ابن كثير، ج 7، ص 232؛ صحيح مسلم و
ديگر منابع كه ما در بحث امامت از ديدگاه دو مكتب به آنها تصريح كرده ايم . اما
فرمانبردارى و بيعت يزيد از مصاديق فرمايش پيغمبر نيست ، بلكه فرمانبردارى از امام
بر حق و بيعت با او، چون فرمانبردارى از پيغمبر و بيعت با حضرتش مى باشد.
1299- ما مصدر اين حديث را در اوايل كتاب ، در
مبحث امامت آورده ايم . اين حديث ساختگى است و پس از وفات حذيفه ، و بعد از سال سى
و شش هجرى ساخته شده و حذيفه زنده نبوده است . در اينجا مجالى براى بحث درباره آن
نمى باشد.
1300- صحيح مسلم ، كتاب الامارة ، ح 45 و 49 و
53 و 66.
|
