5- حافظ ابو الحسن دارقطنى، متوفى در سال 385 ه.

6- حافظ ابو بكر بيهقى، متوفى در سال 458 ه.

7- قاضى عياض مالكى، متوفى در سال 544 ه.

8- قاضى القضاه خفاجى حنفى، متوفى در سال 1069 ه در " شرح الشفاء " جلد 3 صفحه 565 آن را از بيهقى و دارقطنى و طبرانى و ابن منصور نقل كرده است.

9- زين الدين عبد الروف مناوى، متوفى در سال 1031 ه در " كنوز الحقايق " 141 بالفظ: " كسى كه قبرم را بعد از مرگم زيارت كند " آورده است.

10- عجلونى، متوفى در سال 1162 ه در " كشف الخفاء " جلد 2 صفحه 251 از ابى الشيخ و طبرانى و ابن عدى و بيهقى نقل كرده است.

15

از ابن عباس به طور مرفوع آمده است: " كسى كه قصد مكه آنگاه مرا در مسجدم قصد كند برايش دو حج مقبول نوشته مى شود "

فردوس، در مسندش، اين حديث را آورده، چنانكه در " وفاء الوفاء " جلد 2 صفحه 401 و نيل الاوطار " جلد 4 صفحه 326 نيز آمده است.

16

از مردى از آل خطاب به طور مرفوع آمده است:" كسى كه از روى قصد مرا زيارت كند روز قيامت در جوارم بود و كسى كه در يكى از دو حرم بميرد خداوند او را در زمره افرادى كه در امنيت هستند محشور خواهد كرد "

و " شحامى " اضافه كرده: " كسى كه ساكن مدينه شود و با بلايش بسازد روز قيامت گواه و شفيعش خواهم بود ".

راويان زير اين حديث را نقل كرده اند: 1- حافظ ابو جعفر عقيلى، متوفى در سال 322 ه.

2- حافظ ابو الحسن دارقطنى، متوفى در سال 385 ه.

3- حافظ ابو عبد الله الحاكم، متوفى در سال 405 ه.

4- حافظ ابو بكر بيهقى، متوفى در سال 458 ه در " شعب الايمان ".

5- حافظ ابن عساكر دمشقى، متوفى در سال 571 ه.

6- حافظ ابو محمد عبد المومن دمياطى در سال 705 ه اين حديث را از حافظان فوق نقل كرده است.

7- ولى الدين خطيب عمرى تبريزى در " مشكاه المصابيح " كه در سال 737 ه تاليف شده است در باب حرم مدينه در فصل سوم آورده است.

8- تقى الدين سبكى، متوفى در سال 756 ه در " شفاء السقام " صفحه 24. گفته است: اين روايت، مرسل و خوب است و از او روايت كرده:

9- سيد نور الدين سمهودى، " وفاء الوفاء " جلد 2 صفحه 39.

17

از عبد الله بن عمر به طور مرفوع آمده است و " هر كس مرا در مدينه زيارت كند گواه و شفيعش خواهم بود ".

حافظ دارقطنى، با اسنادش آن را در " السنن " آورده چنانكه در " وفاء الوفاء " جلد 2 صفحه 398 نيز آمده است.

18

از رسول خدا روايت شده كه فرموده است: " كسى كه گشايشى در كارش باشد و مسافرتى به سوى من نكند به من جفا كرده است ".

اين حديث را ابن فرحون، در مناسكش و غزالى، در " الاحياء " جلد 1 صفحه 246 و قسطلانى در " المواهب اللدنيه " و عجلونى در " كشف الخفاء " جلد 2 صفحه 278 آورده اند. 19

پيامبر اكرم فرموده است: " كسى كه بعد از وفاتم زيارتم كند، و درود بر من بفرستد، ده بار به او پاسخ مى دهم و ده فرشته او را زيارت مى كنند و همه بر او درود مى فرستند و كسى در خانه اش بر من سلام بفرستد خداوند روحم را بر من رد مى كند تا بر او سلام بفرستم ".

شيخ شعيب حريفيش، متوفى در سال 801 ه در " الروض الفائق " جلد 2 صفحه 137 اين حديث را نقل كرده است.

20

از ابى عبد الله محمد بن علاء - خداى رحمتش كند - گفته است: " وارد مدينه شدم در حالى كه سخت گرسنه بودم، قبر پيغمبر اكرم را زيارت كرده بر او و بر شيخين سلام گفتم، آنگاه عرض كردم: اى رسول خدا خدمتت آمدم در حالى كه شدت فقر و گرسنگيم را جز خدا نمى داند و امشب را مهمان تو هستم، آنگاه خواب بر من غلبه كرد در عالم رويا رسول خدا را ديدم كه به من گرده نانى لطف كرد، نصفش را خوردم وقتى كه بيدار شدم نصف ديگر آن در دستم بود، با اين مطلب صدق گفتار پيامبر اكرم: " هر كس مرا در خواب ببيند واقعا مرا ديده، زيرا شيطان به شكل من در نمى آيد " برايم روشن گرديد. آنگاه صدائى شنيدم كه مى گفت: " اى عبد الله كسى قبرم را زيارت نمى كند مگر آنكه گناهش بخشوده و شفاعتم فرداى قيامت نصيبش خواهد گرديد ".

شيخ شعيب حريفيش در " الروض الفائق " جلد 2 صفحه 138 همين مطلب را آورده، آنگاه در بيان معنى آن چنين گفته است: " كسى كه قبر محمد "ص" را زيارت كند فردا از شفاعتش برخوردار خواهد شد، بخدا قسم، ياد و حديثش را مكرر كن، درود دائمى و آشكارت را بر او بفرست تا هدايت يابى، او پيامبر بر گزيده صاحب جود و بخشش است، او ميان امت او عذاب و هول فرادى قيامت شفاعت مى كند، حوض كوثر كه داراى آب گوار است در قيامت مخصوص به اوست، و درود خداى ما همواره بر او باد ".

21

از رسول خدا نقل شده كه فرموده است: " از امتم كسى كه داراى گشايشى باشد و زيارتم نكند عذرى برايش نخواهد بود ".

شيخ عبد الرحمن زاده در " مجمع الانهر " در شرح " ملتقى الابحر " جلد 1 صفحه 157 اين حديث را آورده و آن را از ادله باب شمرده بدون آنكه كوچكترين ايرادى بر آن بگيرد.

22

امير المومنين على عليه السلام فرموده است: من زار قبر رسول الله كان فى جواره: " كسى كه قبر رسول خدا را زيارت كند، در جوارش خواهد بود ".

ابن عساكر آن را نقل كرده چنانكه در " نيل الاوطار " شوكانى جلد 4 صفحه 326 آمده است.

فلعلك باخع نفسك على آثارهم ان لم يومنوا بهذا الحديث اسفا فباى حديث بعده يومنون: "

اگر آنان به اين حديث ايمان نياورند گويا كه مى خواهى از شدت ناراحتى اعمالشان، قالب تهى كنى - آنان بعد از آن به چه حديثى ايمان خواهند آورد؟ "

سوره كهف آيه 5 - اعراف 158

گفتار بزرگان مذاهب چهارگانه پيرامون زيارت قبر پيامبر بزرگوار اسلام

بزرگان مذاهب اربعه درباره زيارت قبر پيامبر بزرگوار اسلام، گفتار فراوانى دارند كه ما از مجموعه آنها چهل گفته را ذيلا مى آورديم:

1- ابو عبد الله حسين بن حسن حليمى جرجانى شافعى، متوفى در سال 403 ه در كتاب " المنهاج فى شعب الايمان " بعد از ذكر مقدارى از امور مربوطه به تعظيم پيامبر اكرم، گفته است: " اما امروز از بزرگداشت آن حضرت زيارت آن بزرگوار است ".

2- ابو الحسن احمد بن محمد محاملى شافعى، متوفى در سال 425 ه در " التجريد " گفته است: " براى حاجى بعد از فراغت از مكه مستحب است قبر پيامبر اكرم را زيارت كند ".

3- قاضى ابو الطيب طاهر بن عبد الله طبرى، متوفى در سال 450 ه گفته است: " بعد از فراغت از حج و عمره مستحب است پيامبر اكرم زيارت كند ".

4- قاضى القضاه ابو الحسن ماوردى، متوفى در سال 450 ه در " الاحكام السلطانيه " صفحه 105 گفته است: " هنگامى كه كاروان حج از مكه مراجعت مى كند خوب است آنان را از راه مدينه عبور دهد تا قبر پيامبر اكرم را زيارت كنند و ميان زيارت خانه خدا و زيارت قبر پيامبر اكرم بخاطر احترام و شكر گذارى از زحماتش، جمع نمايند و اين اگر از واجبات حج نباشد از مستحبات و عبادت نيكوى حاجيان است ".

و او در " الحاوى " گفته است: " اما زيارت قبر پيامبر اكرم مستحب و مامور به است ".

5- عبد الحق بن محمد صقيلى، متوفى در سال 466 ه در كتابش "تهذيب الطالب" از شيخ ابى عمران مالكى نقل كرده كه گفته است: " مالك كراهت داشت كه گفته شود: ما قبر پيامبر را زيارت كرديم، زيرا زيارت چيزى است كه مى شود انجام داد و مى شود ترك نمود، اما زيارت قبر پيامبر اكرم واجب است ".

عبد الحق مى گويد: " منظور مالك از اينكه زيارت قبر پيامبر اكرم واجب است، اين است كه از سنن واجبه است " در " المدخل جلد 1 صفحه 256 " گفته شده: منظور وجوب سنن موكده است.

6- ابو اسحاق ابراهيم بن محمد شيرازى فقيه شافعى، متوفى در سال 476 ه در " المهذب " گفته است: " زيارت كردن قبر پيامبر اكرم مستحب است ".

7- ابو الخطاب محفوظ بن احمد كلودانى فقيه بغدادى حنبلى، متوفى در سال 510 ه در كتاب " الهدايه " گفته است: " هنگامى كه حاجى از حج فراغت پيدا كرد، برايش مستحب است كه قبر پيامبر اكرم و مصاحبانش را زيارت نمايد ".

8- قاضى عياض مالكى، متوفى در سال 544 ه در " الشفاء " گفته است: " و زيارت قبر پيامبر اكرم سنت مورد اتفاق همه مسلمين و داراى فضيلت مورد ترغيب است ".

آنگاه مقدارى از احاديث باب را نقل كرده، سپس اضافه مى كند كه اسحاق بن ابراهيم فقيه، گفته است: " از چيزهائى كه همواره از شان حاجى بوده زيارت كردن در مدينه و تصميم بر انجام امور زير بوده است: نماز خواندن در مسجد پيامبر اكرم و تبرك به ديدن روضه مباركه و منبر و قبر و محل جلوس و موضع دست ها و پاهاى مبارك پيامبر اكرم و ستونى كه به آن تكيه مى داده و جائى كه جبرئيل بر وى نازل مى شده و مشاهده زحمات افرادى از صحابه و پيشوايان اسلام كه آن را تعمير كرده و اعمالى در آن انجام داده اند و عبرت گرفتن از همه آنها و..."

9- ابن هبيره، متوفى در سال 560 ه در كتاب " اتفاق الائمه " گفته است: مالك و شافعى و ابو حنيفه و احمد ابن حنبل خداى رحمتشان كند، همگى اتفاق دارند كه: زيارت پيامبر اكرم مستحب است "المدخل تاليف ابن الحاج جلد 1 صفحه256".

10- حافظ ابن جوزى حنبلى، متوفى در سال 597 ه در كتابش " مثير الغرام الساكن الى اشرف الاماكن " درباره زيارت قبر پيامبر اكرم بابى منعقد كرده و در حديث ابن عمر و انس ياد شده در احاديث باب را نقل كرده است.

11- ابو محمد عبد الكريم بن عطا الله مالكى، متوفى در سال 612 ه در مناسكش گفته است: " هنگامى كه حج و عمره ات به طريق شرعى اتيان شد، ديگر چيزى جز رفتن به مسجد رسول خدا براى درود فرستادن بر او و دعا كردن در برابرش و سلام بر مصاحبانش و رفتن به بقيع و زيارت قبور صحابه و تابعان و نماز در مسجد پيامبر اكرم باقى نمى ماند و كسى كه قدرت بر اين كار دارد آن را ترك نكند.

12- ابو عبد الله محمد بن عبد الله بن حسين سامرى حنبلى، معروف به ابن ابى سنينه، متوفى در سال 616 ه در كتاب " المستوعب " باب زيارت قبر پيامبر اكرم گفته است: هنگامى كه به سوى مدينه مى رود مستحب است كه براى دخول در آن غسل كند، آنگاه آداب زيارت و چگونگى درود و دعا و وداع را ذكر كرده است.

13- شيخ موفق الدين عبد الله بن احمد بن قدامه مقدسى حنبلى، متوفى در سال 620 ه در كتابش " المغنى " گفته است: زيارت قبر پيامبر اكرم "ص" مستحب است. آنگاه دو حديث ابن عمر و ابى هريره را از طريق دارقطنى و احمد ذكر كرده است.

14- محيى الدين نووى شافعى، متوفى حدود سال 677 ه در " المنهاج " كه در حاشيه شرح آن " المغنى " جلد 1 صفحه 494 چاپ شده گفته است: " بعد از فراغت از حج مستحب است آب زمزم بنوشد و قبر پيامبر اكرم را زيارت نمايد ".

15- نجم الدين ابن حمدان حنبلى، متوفى در سال 695 ه در " الرعايه الكبرى فى الفروع الحنبليه " گفته است: و براى كسى كه از اعمال حج فراغت پيدا كرد مستحب است: قبر پيامبر اكرم و مصاحبانش را زيارت كند و اين كار را چه قبل از فراغت از حج و چه بعد از آن مى تواند انجام دهد.

16- قاضى حسين در كتاب " الشفاء " مى گويد: هنگامى كه از حج فراغت حاصل كرد، مستحب است در " ملتزم " توقف كند و دعا كند، آنگاه از آب زمزم بنوشد، سپس به مدينه بيايد و قبر پيامبر اكرم را زيارت نمايد.

17- قاضى ابو العباس احمد سروجى حنفى، متوفى در سال 71. ه در " الغايه " مى گويد: " حاجيان و عمره كنندگان و قتيكه از مكه مراجعت مى كنند مى بايد به سوى مدينه به خاطر قبر پيامبر اكرم حركت كنند، زيرا آن از بهترين اعمال است ".

18- امام ابن الحاج محمد بن محمد عبد رى قيروانى مالكى، متوفى در سال 737 ه در " المدخل " در فصل زيارت قبور جلد 1 صفحه 257 مى گويد: " اما بزرگداشت مقام انبياء عليهم السلام، كنار قبورشان به اين است كه: زائر از راه دور و نزديك تصميم زيارت آنان مى گيرد و به سوى قبور آنان مى شتابد، وقتى كه كنار قبور آنان قرار گرفت، سعى كند كه با ادب و احترام و خضوع و خشوع باشد، و بكوشد با حضور قلب و چشم دل آنان را ببيند. چون آنان نه كهنه مى شود و نه تغيير مى كنند، آنگاه خداى را چنانكه هست سپاس بگذارد، سپس بر آنان درود بفرستد و براى اصحاب و تابعانش طلب خشنودى و ترحم كند، پس از آن وسيله آنها به خدا در مورد قضاء حوائج و آمرزش گناهانش توسل جويد، و بداند كه خواسته هايش برآورده خواهد شد چون آنان در گشوده خدايند و سنت خدا بر اين جارى شده كه حوائج را به دست آنان و به وسيله آنان بر آورد.

و هر كسى از وصول به قبور آنان، عاجز باشد مى تواند از دور بر آنها سلام فرستاده و نيازمندى هايش را از قبيل: بخشش گناهان، پوشش عيوب و بر آوردن حاجاتش را ذكر كند، زيرا آنان بزرگوار و كريمند و هيچ گاه كريمان كسانى را كه از آنها سوال كنند و توسل جويند و سويشان روند و پناه برند محروم نخواهد كرد. و اين در مورد زيارت و توسل به همه پيامبران است.

آنگاه فرموده است: و اما در مورد زيارت آقاى اولين و آخرين پيامبر عزيز ما صلوات الله و سلامه عليه آنچه كه درباره ديگر پيامبران گفتيم بايد خيلى بيشتر رعايت گردد، يعنى با ادب و احترام و خضوع و خشوع بيشتر باشد، زيرا او شفيعى است كه شفاعتش رد نمى شود و كسى كه رو سوى او كند و به بارگاه او نازل شود و از او كمك بگيرد و به از پناه برد، محروم نمى گردد، زيرا او قطب دائره كمال و عروس آفرينش است.

تا اينكه مى گويد: كسى كه به او توسل جويد و يا از او كمك بخواهد و يا حوائجش را از او طلب كند، همان طور كه تجربه نشان داده محروم نخواهد شد، در صورت كه آداب كلى زيارت در مورد او به نحو احسن رعايت گردد و لذا علماء ما - كه رحمت خدا بر آنها باد - گفته اند: شخص زائر بايد توجه داشته باشد كه در برابر رسول خدا همانند دوران حياتش قرار دارد، زيرا فرقى ميان حيات و و ممات او نيست يعنى: همانطور كه در زمان حياتش امتش را مى ديده و از حال و نيات و مقاصدشان آگاه بوده در زمان مماتش نيز چنان است.

تا اينكه مى گويد: " توسل به رسول خدا محل پائين گذاشتن بارهاى سنگين و ريزش گناهان و خطاها است، زيرا كه بركت شفاعت آن حضرت و عظمت آن پيش خدا چنان است كه ديگر براى گناه عظمتى نمى ماند، چون او از همه چيز اعظم است، پس به كسى كه او را زيارت كرده است بشارت ده و كسى كه او را زيارت نكرده بايد با شفاعتش به خدا پناه ببرد.

خذايا ما را به احترامى كه او پيشت دارد از شفاعتش محروم مفرما، امين يا رب العالمين و كسى كه خلاف اين عقيده را داشته باشد او محروم است. آيا او گفته خدا را نشنيده است كه فرموده است:

و لو انهم اذ ظلموا انفسهم جاووك فاستغفروا الله و استغفر لهم الرسول لوجدوا الله توابا رحيما. "

اگر آنان هنگامى كه به خود ظلم كرده پيشت آمده است خدا طلب مغفرت كنند و پيامبر نيز بر ايشان درخواست بخشش نمايد، هر آينه خدا را توبه پذير و بخشنده خواهند يافت "

پس كسى كه در برابر او ايستاد و به خدا توسل جست خدا را توبه پذير و بخشنده خواهد يافت، زيرا خدا منزه از خلف وعده است در صورتى كه خدا وعده داده است توبه كسى را كه در برابرش ايستاده و طلب مغفرت كرده است بپذيرد و اين حقيقتى است جز منكر دين و معاند خدا و رسول، در آن شك نمى كند پناه مى بريم به خدا از محروميت.

19- شيخ تقى الدين سبكى شافعى، متوفى در سال 756 ه كتاب جامعى درباره زيارت پيامبر بزرگوار اسلام در 187 صفحه تاليف كرده، آن را " شفاء السقام فى زياره خير الانام " ناميده است.

اين كتاب در پاسخ ابن تيميه نوشته شده، مولف، بسيارى از احاديث مربوطه را در آن آورده است. آنگاه فصلى را اختصاص به نصوص گفتار علماء مذاهب چهارگانه در مورد استحباب زيارت قبر پيغمبر و اينكه آن مورد اتفاق همه مسلمين است داده است.