 |
|
الغدير جلد ۷ علامه شیخ عبدالحسین احمد
امينى نجفی (ره) - ۹ - كودكى در شبستان زندگيم طلوع كرد كه چون صبح مى درخشد. - پيوسته در سايه تو باشد، سايه عقل و كرامت. -تو خود او را با نام گزارى شرف بخش وبا لقب دادن تاج بر سر نه. صاحب در زير رقعه نوشت:
- گوارايت باد گوارا، خورشيد روزت باد و ماه شب. او را محسن نام كن و ابا الرجا بخوان. 40- اوسى، قصيده بائيه اى در مدح صاحب سروده و در برابرش خواند، چون بدين بيت رسيد:
- چون به سويت تاختم، ماديانم از ماه آسمان نعل بست و از ستارگان ميخ. صاحب بدو گفت: " مهر " مذكر است، چرا مونث آوردى؟ و از چه بدر آسمان را به نعل مانند كردى كه به نعل مى ماند؟ اگر با هلال مانند ساخته بودى بهتر بود چه هلال بر هيئت نعل است؟ اوسى در پاسخ گفت: اما تانيث " مهر " چون مونث آنرا كه " مهره " است منظور داشتم، و اما تشبيه نعل به ماه آسمان چون نعل تمام ك ف بكار بسته بودم 41- ابراهيم بن عبد الرحمن معرى، صاحب را با قصيده ثنا گفته كه از آن جمله است:
- حق چهره گشود و راه روشن گشت براى آن كس كه چشم دارد و بيند يا دل دارد و فهمد. - همان سال كه خورشيد از پس ابر چهره گشايد و جهان را به نور خود آرايد. - با سالار بزرگ "صاحب"،شرق و غرب گيتى، خندان و خرم گشت. 42- محمد بن يعقوب، از پيشوايان علم نحو، چنان كه در " دميه القصر " ج 1 ص 301 آمده، به خدمت صاحب نوشت:
-باوزير بگو كه خداوندش بر نعمت پايدار دارد و قضا و قدر او را به خدمت گزارى مفتخر سازد. - برده خود را بر كشيدى و فرزندى پسر بدو بخشيدى، اينك او را با نامى از نامهاى عرب افتخار بخش. -اگر باز هم لطف فرموده با دادن لقب او را تشريف بخشى، با كرم خود، بوستان را با باران خرم ساخته اى. - سايه ات پيوسته و گسترده باد كه از ميان پيوسته ها و گسترده ها بهترين است. |و صاحب در كنار رقعه نگاشت|
- نعمت فرزندت گوارا باد كه چون " انس و بشر " قرين خوشخوئى و خوشروئى است، قدم نو رسيده ات مباركباد كه چون شمشير فولادين برنده و تيز است. 43- محمد بن على بن عمر، از بزرگان رى است كه در محضر صاحب حديث فرا گرفته و با قصيده رائيه اى او را ثنا گستر شده. - ادبا از صاحب ابن عباد و ابو اسحاق صابى با لقب " صادين " "دو صاد" ياد كرده اند، از جمله در چكامه شيخ احمدبربير، در گذشته سال 1226 كه در كتابش شرح جلى ص 283 ثبت آمده، و منشى با نمكى را مى ستايد:
- قربان آن منشى گردم كه مرا برده خود ساخته و پيوسته چشمم بدو روشن است. - با غنچه خندانش كه چون ميم است، و خط رخسارش كه به شكل لام است شب تا صبح از خرمى صاحب و صابى نسخه بردارى مى نمايد. اشعار صاحب در شعائر مذهب صاحب، با دوستان و آشنايان و خصوصا چكامه سرايانى كه او را ثنا گفته اندبا نظم و نثر، نامه نگارى داشته كه برخى از آن رسائل و منشآت در كتابهاى ادبى و فرهنگ رجال ثبت است، و اشعار او چنان كه گفته شد، در ديوانى گرد آمده، و ما از ميان جواهر منظومش، آنچه بسان مرواريد، در رشته مذهب به نظم آمده عرضه مى كنيم. - ثعالبى در " يتيمه الدهر " ج 3 ص 247 از اشعار مذهبى صاحب اين دو بيت را مى نگارد.
- دوستى على بن ابى طالب است كه راهبر همگان به سوى بهشت است. - اگر ترجيح او بر صحابه، بدعت به شمار است، پس نفرين خداى بر سنت باد. و در همان كتاب " يتيمه الدهر " اين دو بيت ديگر هم ياد شده: - بد كيشى گفت: معاويه خالوى تو است: آن بهترين عموها و اين هم بهترين خالوها.
- در واقع او خالوى همه مومنين است، گفتم: آرى خالو است ولى خالوى خالى از خير. فقيه حجاز، گنجى شافعى، درگذشته سال 658 در كتاب " كفايه الطالب " ص 81 و هم خوارزمى در كتاب " مناقب "ص 69 اين چند بيت او را ياد كرده اند. - اى امير مومنان على مرتضى من دل در گرو تو دارم. - هر گاه زبان به ستايشت گشودم، دشمن بد كيشت گفت: خلفاى اسبق را از ياد بردى. -كدام يك مانند سرور من على، زاهد و وارسته بود ك ه براستى دنيا را با سه طلاق رها كرد. - چه كسى براى تناول مرغ بريان دعوت گشت؟ براى صدق دعوى ما همين بس است. - به عقيده شما وصى محمد مصطفى كيست؟ وصى مصطفى هم بايد مصطفى و برگزيده باشد. باز فقيه گنجى در " كفايه " خود ص 192 و سبط ابن جوزى در " تذكره خواص امت " ص 88 و خوارزمى در " مناقب " ص 61 چنين ياد كرده اند: - دوستى رسول و خاندانش تكيه گاه من است پس چرا مشكلات زندگى به سعادت و نيكبختى ما بدبين است. - اى پسر عم رسول، اى برترين كسى كه رهبر جهانيان و سرور هاشميان بودى. - اى نادره دين، اى يگانه دهر منت گزار و ثناى اين بنده اى را گوش كن كه دين و آئنيش تفضيل وبرترى شما بر تمام جهانيان است. - آيا شمشيرى چون شمشير تو در اسلام به كار افتاده است؟ - اگر حقشناسى كنند. و اين خود فضيلت تابناكى است كه به تنهائى گواه مدعاست. - آيا چون علم تو، علمى در اسلام وجود داشته؟ آن هنگام كه ديگران لغزيدند و تو خود به اسرار دين راهبر شدى و راهبر ما گشتى؟ - آيا كسى چون تو مى شناسيم كه قرآن مجيد را با لفظ و معنى و هم تاويل و تنزيل، گرد آورده و نگهبان باشد؟ و چون رسول خدا به درگاه حق دعا كرد و تنها تو براى تناول مرغ بريان حاضر شدى، كسى همپايه تو بود؟ - يا كسى در صدق و اخلاص همطراز تو بود كه " مسكين و تيم و اسير " را برخود ايثار كردى و سوره هل اتى در اين باره نازل گشت. - آيا كسى در حد تو پايدار و شكيبا بود، آن هنگام كه خيانت كردند و مرتكب رسواترين نيرنگها شدند، و بالاخره در روز صفين، گذشت آنچه گذشت؟ - و يا چون توكسى مشكل گشائى كرد، تا آنجا كه از شوق فريادشان بآسمان برخاست: " اگر على نبود، در اثر ندانم كارى نابود مى شديم ". - بار پروردگارا توفيق زيارتشان را نصيب فرما، چه مرغ دلم به سوى تربتشان پر مى كشد. - بار خدايا زندگى مرا در دوست و محبت آنان خلاصه كن و روز حشر مرا با آنان برانگيز. آمين. آمين. ابن شهرآشوب، از اين قصيده، انتخاب ديگرى دارد، و بعد از آوردن دو بيت اول، چنين ياد مى كند: - تو پيشوائى و چشم همگان به سوى تو است. هر كه اين سخن را مردود شمارد براهين متقن را زير پا نهاده. - آيا كسى در شب " فراش " چون تو فداكارى نمود كه جانت را، برخى خاتم انبيا كردى؟ - آيا چونان فاطمه زهرا سالار زنان كه همسر تو گشت، زنى همتاى او بود تا زيور دگران شود؟ اى زيور خاندان فاطمه. -و يا چون تو كسى يافت شد كه د رحال ركوع انفاق كند، آنهم انگشترى خاتم؟
- موقعى كه رسولخدا فرمود: اى مردم ثقيف سخن كوتاه كنيد وگرنه شير مردى را كه همتاى من است، به سويتان گسيل دارم كه جنگاورانتان را درو كند، و زنان و فرزندانتان را به اسيرى آورد پرسيدند: و او كه باشد؟ فرمود: آنكه نعلين مرا وصله مى زند؟ آيا پاره دوزتو بودى، نه ديگران. البته اگر بى خردانه بر اين سخن نگذرند و مقام برترت را منكر نشوند. آيا مانند دو شير بچه ات، در عظمت و بزرگوارى يافت مى شود كه از نسل بزرگواران به عمل آمده اند؟ در " مناقب " خوارزمى ص 105 و " كفايه الطالب " گنجى شافعى ص 243 و تذكره خواص امت ص 31 و مناقب ابن شهر آشوب و ساير معاجم، قصيده ازصاحب ياد شده كه شمارابيات آن اختلاف دارد، ما اين قصيده را با توجه به تمام روايات، مى آوريم، و ابياتى كه رجال عامه روايت كرده اند، با حرف " ع " مشخص مى سازيم: - به وسيله سرورانم آل " طه "،جانم به آرزو رسيد. -هر آنكه بر درجات بالا پاى نهاده، به بركت رسول خدا بوده. - و بركت فاطمه دخترش كه در فضيلت و شرف مانند پدرش مصطفى است. ع - موقعى كه، آتش جنگ شعله مى زد، چه كسى چون على به ميدان مى تاخت؟ ع - چه كسى شيران را شكار مى كرد، موقعى كه شمشير تيز را از نيام بر مى كشيد؟ - روزى كه شمشير راند و باز هم شمشير راند تا آنجا كه جوهر آنرا ستود. ع - چه كسى هر روز كشتار تازه اى مى كرد كه تاريخ به ياد ندارد؟ ع - چقدر، و باز هم چقدر با شمشير نازكش، بر دهان غول جنگ كوبيد؟ ع - روز " بدر " را به خاطر آوريد. از جنگهاى ديگر سخن نمى كنم. ع - يا جنگ احد را كه خورشيد رخشان آن على است. ع - و يا نبرد با " هوازن " در " حنين " كه ماه تابان آن على است. ع - و پيش از روز " حنين " روز " احزاب" كه شير بيشه آن على است. ع - به خاطر آوريد، خون " عمرو " را كه ريخت؟ ع - سوره " براءت " را بخوانيد و به من بگوئيد: چه كسى آنرا بر مشركين تلاوت كرد؟ ع - يا بگوئيد: با زهراء كه - تربتش پاك باد -. چه كسى همسر گشت؟ ع - از مرغ بريان ياد كنيد كه فضيلت آن جهانگير شد. ع - يا بگوئيد: بر قله هاى علم ودانش كه صعود كرد؟ ع - داستان او، داستان هارون است و موسى، هر دو را خوب درك كنيد. ع - آيا در محبت على مرا با سفاهت نكوهش مى كنند؟ ع - خويشى او را با پيامبر ناديده گرفتندو مقتضاى مودت را زير پا نهادند. ع -اول نماز گزارى كه با تقوى زينت بست. ع - خورشيد بعد از آنكه پرتوش ناپديدشد، بر او بازگشت. ع - او بر خلق جهان حجت خدا است، هر كه او را دشمن گيرد، شقى و بدبخت خواهد بود. - آرى من با دوستى حسن به آرزوهايم رسيدم كه والاترين مقام را حائز گشته. - و با دوستى حسين، آن پسنديده اى كه در ميدان مكارم همه افتخارات را صاحب گشت. - در اين خاندان هر چه بنگرى، جز ستاره رخشان به چشم نمى خورد كه بالا رفته و بر طاق فلك نشسته. - خاندانى ويژه، كه جهانى در حمايت آنان قرار گرفته. -گروه متجاوز، با ارتكاب آنهمه عناد و لجاجت. چه افتخارى مى جست؟ - سبط اكبر را با زهر به خاك كردند و اين بس نبود؟ - با تعرض در جستجوى حسين بر آمده با او به پيكار بر آمدند و او هم پيكار كرد. -او را از نوشيدن شربتى آب مانع شدند، با آنكه پرندگان سيراب بودند. - او جان خود را بر سر اين پيكار گذاشت، كاش جان من برخى اوگشته بود. - دخترش فرياد مى زد: اى پدر و خواهرش در سوك برادر مى ناليد. - اگر احمد مختار مى ديد، به روزگار او و خاندانش چه رسيد؟ - شكايت به سوى خدا مى برد و البته شكايت برده است. در مناقب ابن شهر آشوب و مناقب خوارزمى ص 233 قصيده از صاحب ياد شده كه در شمار ابيات اختلاف دارد، و ما هر دو روايت را بهم پيوست مى دهيم:
- على عالى قدر شبيه ندارد، نه بآن خدائى كه جز او خدائى نيست. - سيره او همان سيره رسول است كه تو هم مى شناسى و پسرانش - اگر پاى فخر در ميان باشد - پسران رسول اند. -على بر پايه از شرف بر شده كه و هم و پندار بدان نخواهد رسيد. 1- اى صبح، به يادبود حديث كساء، در شرح مفاخر على سستى مگير كه روز مباهله صبحگاهان على در زير " كساء " قرار گرفت. 2- و اى ظهر، به يادبود مرغ بريان از شرف على پرده بر گير، آن شرفى كه بر والاترين مراتب آن دست يافت. 3- و اى سوره براءت، اعلام كن: چه كسى از ابلاغ تو معزول گشت و چه كسى كارگزارآن بود؟ 4- اى مرحب اى اميد كافران، از دم شمشير چه كس شربت مرگ چشيدى؟ - و اى عمرو عبدود، كى بود كه شرنگ مرگ در كامت ريخت؟ - اگر خواهد، بر ثريا بر شود و از " فرقدين " موزه سازد. - مگر پايگاه بلند او را نشناخته ايد وجايگاه والايش را درك ننموده ايد؟ - نديده ايد كه چگونه محمد بدو مشفق و مهربان بود و به تربيت او همت گماشت؟ - از كودكى در دامن مهر و محبتش پروريده مخصوص خود دانست و از كمال صفا و اخلاص به برادرى برگزيد. - دخترش فاطمه را كه پاره تنش بود به او كابين بست، چه او را بهترين شوهر و پرهيزكارتر از همگان يافت. - پدرم فداى حسين سرور آزادگان باد كه روز عاشورا، در راه اعلاء دين جهاد كرد. -پدرم فداى خاندانش كه در اطراف او به خون غلطيدند و چشم از او بر نداشتند. - خدا رسوا كند امتى را كه سرور خود را تنها گذاشتند و در رضايت خاطرش نكوشيدند. - و نفرين خدا بر آن گنديده مردار نجس باد كه از كين، چوب بر دندان او كوبيد. و بهمين ترتيب، قصيده به قافيه دال دارد كه خوارزمى در " مناقب " ص 223 و ابن شهر آشوب در مناقب مجتمعا روايت كرده اند: - او در جنگ بدر چون ماه "بدر" درخشيد و ديگران را از شنيدن نام شمشير لرزه بر اندام بود. - براى على در حديث " مرغ بريان " فضيلتى است كه آوازه اش در اكناف جهان پيچيده و حتى دشمنانش گواه و معترف اند. - براى على در سوره " هل اتى " اخلاص و صفائى است كه خود ناچار، آنرا تلاوت كرديد و بينى خود را به خاك كشيديد، باز هم از يارى او دامن بكشيد. - و چه سخنها كه در جنگ خيبر روايت كرديد: او را محبوب خدا و رسول، كرار غير فرار، شناختيد، ولى چون شتر مرغ شانه از زير بار تهى كرده فرارى شديد. - ويا در روز " احد " كه همگان پشت داده فرار نمودند و شمشير او روى كفر را سياه نمود. - و در روز " حنين "که برخى از شما راه خيانت گرفت. و او باشمشير تيز، يكنواخت بر سر دشمن كوبيد. - امور مردم را در دست كفايت گرفت و به مال آنان طمع نيست، گاهى مى شود كه امانت واليان مورد ترديد است. - در داورى به دانش ديگران نياز نداشت، آنجا كه ديگران نيازمند شده چون خر به گل ماندند. - راه خانه اش كه به بهترين مساجد "مسجد رسول" باز مى شد، مسدود نگشت درصورتيكه راه دگران يكسره مسدود شد. - و همسرش زهرا، بهترين دخترى بود كه به خانه بهترين شوهر رفت، مقام زهرا قابل انكار نيست. - در سايه حسن و حسين بود كه مجد و بزرگوارى، رواق عظمت بر كشيد، اگر آن دو نبودند، مجدو بزرگوارى در كجا مشهود مى گشت. - پرتو نور، از آن دو وجود مبارك بر زمين تابيد، براى خدا پرتوهاست كه تجديد مى شود. - آنان حجت هاى تابناك خدايند كه روشن گشته اند و مشعلهاى افروخته كه خاموشى ندارند. -اى خاندان محمد. من پيوسته دوستدار شما خواهم بود، اين شمائيد كه براى علم و آئين ستاره رخشانيد. - آنكه از دوستى شما پا كشد، به هيچش نخرم كه بى آبروست و مادرش ننگين. حمويئى صاحب " فرائد السمطين " در سمط دوم باب اول، اين دو بيت را از صاحب آورده است. - الطاف الهى از حدود آرزوو تمنايم درگذشته و با دست و زبان، شكر آن نتوانم گذاشت. - از بهترين الطاف و كامل ترين نعمت ها، همين دوستى امير المومنين على
|
