كوفه
شهر كوفه نخستين شهر اسلامى است كه در سال 17 ه.ق.به دستور خليفه دوم و به
ستسعد بن ابى وقاص سردار فاتح عراق و ايران در بخش ميانى عراق ساخته شد.اين
شهر در آن روزگار از موقعيتسوق الجيشى مهمى بر خوردار بود و از سويى با صحرا و
حجاز اتصال داشت و نيز شاخهاى از رودخانه فرات مرز شمالى شهر را تشكيل داده و
همجوارى آن با شهر باستانى حيره و كشتزارها و نخلستانهاى گسترده كه منابع غذايى
ارزشمندى براى مردمان داشتبر موقعيتشهر مىافزود.
كوفه براى نخستين بار در سال 36 ه.ق.پايتخت دولت اسلامى گرديد و اين هنگامى
بود كه امير المؤمنين على عليه السلام براى جنگ جمل،مدينه منوره را به قصد عراق
ترك كرد. بعدها بتدريجبر اهميتشهر افزوده شد و يكى از مراكز مهم علمى و سياسى
جهان اسلام گرديد و جمعيت آن را كه بيشتر ايرانيان تشكيل مىدادند،افزون بر يك
ميليون نفر دانستهاند.
امروزه شهر كوفه موقعيت پيشين خود را از دست داده و به عنوان يك بخش از
توابع شهر نجف شمرده مىشود و فاصله دو شهر هشت كيلومتر است كه تقريبا به
يكديگر متصل مىباشند.اين شهر به علت موقعيتجغرافيايىاش،از آب و هواى ملايم و
خنكتر از نجف بر خوردار است.
جايگاههاى زيارتى كوفه:
1-مسجد جامع كوفه:
يكى از چهار مسجد مهم و مقدس جهان اسلام (پس از مساجد مكه،مدينه و بصره)
است.اين مسجد نخستين ساختمان شهر جديد التاسيس كوفه در سال 17 ه.بود.مسجدى است
مربع به طول 110 متر و عرض 116 متر،صحنى وسيع و بدون سقف و ديوارى عظيم و مرتفع
دارد، همانند برج و باروهاى شهرهاى كهن،كه در دوران عضد الدوله ديلمى ساخته شده
است.اين مسجد گنجايش چهل هزار نفر را دارد.
جايگاههاى مقدس درون مسجد كوفه:
×ستونها و محرابهاى هفتگانه،اين محرابها،محل نمازگزاردن برخى از معصومان و
پيامبران عليهم السلام مىباشد.
×دكة القضاء،سكويى است كه بنا بر روايات،جايگاه قضاوت حضرت امير المؤمنين
بوده است و در شمال شرقى مسجد قرار دارد.
×بيت الطشت،در مجاورت دكة القضاء است و جايگاهى است كه در آن يكى از معجزات
حضرت على عليه السلام به وقوع پيوست كه تفصيل آن در«مفاتيح الجنان»آمده است.
×محراب امير المؤمنين،كه محل شهادت آن حضرت نيزمىباشد.اين محراب در ميانه
ديوار جنوبى مسجد قرار دارد و در سمت راست آن جايگاه شبستان بزرگ ديگرى است كه
بنا بر برخى روايات،آنجا محراب و محل شهادت على عليه السلام است.
×محل به گل نشستن كشتى نوح،كه فضاى گودى است در ميانه مسجد.بنا بر
روايات،كشتى حضرت نوح عليه السلام پس از مدتها سرگردانى،در اين نقطه به خشكى
رسيده است.
×باب الثعبان (يا دروازه اژدها) ،يكى از دروازههاى نخستين و كهن مسجد كوفه
است كه در ميانه ديوار شمالى مسجد قرار دارد و در اينجا يكى از معجزات امير
المؤمنين على عليه السلام ظاهر شده است.
2-حرم مسلم بن عقيل:
آرامگاه حضرت مسلم،اين شخصيت والا مقام در بيرون باروى مسجد كوفه و در سمت
جنوب شرقى آن قراردارد كه به وسيله راهرو كوتاهى از مسجد مىتوان به درون صحن
آن قدم نهاد. حرم حضرت مسلم عليه السلام فضاى وسيعى در شرق مسجد كوفه را در بر
گرفته و از گنبد طلايى بزرگ و چندين رواق و شبستان و ايوان تشكيل شده است.
3-آرامگاه هانى بن عروه:
در برابر حرم حضرت مسلم و در سمتشمالىصحن او قرار دارد.وى از شيعيان با
وفا و ميزبان و همرزم مسلم بن عقيل در كوفه بود و به همراه او به شهادت رسيد.
4-آرامگاه مختار بن ابى عبيده ثقفى:
وى سردارى است كه پس از واقعه كربلا به قيام پرداخت و انتقام خون آن شهداى
بزرگوار را از قاتلان آنان ستاند و آنان را به جزاى اعمالشان در اين دنيا
رسانيد.قبر او در گوشه شبستانى در حرم حضرت مسلم،از سمت جنوب قرار دارد.
5-خانه امير المؤمنين عليه السلام:
اين خانه در اصل منزل مسكونى ام هانى،خواهر على عليه السلام بوده كه حضرت پس
از انتقال به كوفه آن را منزل خود قرار داد.اين خانه در بيرون مسجد كوفه و در
زاويه جنوب غربى آن قرار دارد.ساختمان كنونى آن گر چهقديمى نيست ليكن در محل
همان خانه حضرت ساخته شده است.
6-آرامگاه ميثم تمار:
وى يكى از ياران با وفا و فدا كار امير المؤمنين على عليه السلام بود كه بر
اثر پايدارى در ايمان به آن حضرت به شهادت رسيد،امروزه آرامگاه او در فاصله 300
مترى از مسجد كوفه و در آغاز بزرگراه نجف-كوفه قرار دارد.
7-قصر دار الامارة،يا مقر والى كوفه:
اين ساختمان كهنترين ساختمان اسلامى در عراق بشمار مىرود و به دستسعد ابن
ابى وقاص در سال 17 ه.پس از ساختمان مسجد كوفه ساخته شد.دار الاماره ساختمانى
است مربع شكل به ابعاد 36/110 متر و 24/110 متر كه امروزه تنها پايهها و برخى
ديوارهاىفرو ريخته آن باقى مانده است.اين قصر يكى از ساختمانهاى عبرت انگيز
روزگار است.در آن قصر مسلم به شهادت رسيد و سر مبارك امام حسين عليه السلام و
شهداى كربلا به نمايش گذاشته شد و سپس سرهاى قاتلان آن بزرگواران از سوى انتقام
گيرندگان به نمايش در آمد. آنگاه ظالمان ديگرى سرهاى اين انتقام گيرندگان را
بريدند و در آن به نمايش گذاشتند، فاعتبروا يا اولى الابصار .
8-مسجد سهله:
يكى از مساجد مبارك شهر كوفه است،و روايات فراوانى در فضيلت عبادت در آن
مسجد آمده است.اين مسجد در فاصله دو كيلومترى غرب مسجد كوفه واقع است و از صحنى
وسيع به ابعاد 140 متر و 125 متر با ديوارى مرتفع تشكيل گرديده و در آن
محرابهاى متعددىقرار دارد كه منسوب به معصومان عليهم السلام مىباشد و در
ميانه سمت جنوب مسجد جايگاه بزرگى است كه بر روى گنبدى قرار دارد و به«مقام
حضرت حجت عليه السلام»مشهور است.
9-مسجد صعصعة بن صوحان:
صعصعه يكى از ياران با وفاى امير المؤمنين عليه السلام بود.اين مسجد كه
عبادتگاه وى است،در نزديكى مسجد سهله قرار دارد.
10-مسجد زيد بن صعصعه:
اين مسجد مبارك نيز در نزديكى مسجد پيشين قرار دارد.
11-مقام يونس عليه السلام:
اين جايگاه كه امروزه شكل و هيئت مسجد دارد،در ميان عامه مردم به غلط به
آرامگاه حضرت يونس بن متى عليه السلام شهرت يافته است.در قسمتى از گنبد خانه
آن،محرابى است كه گفته مىشود امير مؤمنان عليه السلام در آنجا نماز گزارده
است.اين مقام امروزه در كنار رودخانه فرات و در فاصله يك كيلو مترى از مسجد
كوفه واقع است و بنا بر برخى روايات، حضرت يونس در اين جا از شكم نهنگ بيرون
انداخته شد.بايد افزود كه آرامگاه حضرت يونس عليه السلام در شهر موصل بر بلنداى
تپهاى قرار دارد وداراى گنبد و صحن و سرا است.
12-آرامگاه ابراهيم الغمر:
او ابراهيم فرزند حسن مثنى فرزند امام حسن مجتبى عليه السلام است،قبر او در
سمت مغرب قبر ميثم تمار در محلهاى به نام«حى كنده»مىباشد.او جد سادات
طباطبايى است.