عـظـمـت ايـن كـار بزرگ آن حضرت ، وقتى آشكار شد كه نبرد عاشورا به
پايان رسيد و اهـل بـيـت آن جـنـاب اسير شدند و با پايان يافتن جنگ
مسلحانه در ميدان كربلا، رسالت و مسئوليت زينب كبرى عليهاالسّلام و
ديگر اسيران ، شروع شد و حركت فرهنگى آنان عليه سپاه ظلمت ، آغاز
گرديد. اينجا بود كه اهميت اقدام بسيار بجا و حساب شده امام حسين عليه
السّلام اهر گشت .
اگـر حـسـيـن عليه السّلام تنها با گروهى از مردان جنگى قيام كرده بود
و افراد خانواده اش را هـمـراه نـمـى برد، با پايان يافتن نبرد، همه
چيز تمام مى شد و نهضت نجات دهنده اش نـمـى توانست آن اثر جدّى و سريع
را داشته باشد و در تاريخ ، نقشى ابدى را به عـهـده گـيـرد. و بـا توجه
به وسايل ارتباط جمعى آن روزگاران ، همه چيز به زودى در بـوته فراموشى
قرار مى گرفت و جنگ سرنوشت ساز كربلا مانند هزاران صحنه نبرد ديـگر، در
سينه تاريخ ، مدفون مى شد. و چه بسا تحريفگران دربارى ، آن را به نفع
يزيد، ثبت مى كردند.
اما اگر قيام ارزنده حسينى همچنان در طول تاريخ براى هميشه تازه و
سازنده باقى مانده اسـت ، يـكـى از عـوامل آن اين است كه امام عليه
السّلام همه ابعاد آن را محاسبه كرده بود و كاروان اسيران ، همان نقشى
را در به ثمر رسانيدن اين انقلاب عهده دار بودند كه گروه 145 نـفـرى
شـهـيـدان (20) كـربـلا عـهـده دار آن بـودنـد. و عـظـمـت نـقـش زينب
عـليـهـاالسـّلام در سـرپرستى گروه 84 نفرى اسرا به همان اندازه عظمت
داشت كه عظمت رهـبـرى حـسـيـن عـليـه السـّلام ر قـيـام خـونين عاشورا
از آن برخوردار بود. و اين دو نواده پيامبر، كارشان مكمل كار يكديگر
بود.
به هرحال ، از غروب روز عاشوراى سال 61 هجرى ، زينب كبرى مسئوليتى را
كه تاريخ بـه او واگذار كرده بود، عهده دار شد و در انجام اين وظيفه
خطير، خاطرات تلخ و شيرين و تـجـربـيـاتـى را كـه از آغـاز زنـدگـى تـا
سن 51 سالگى از گذشته داشت ، همه را مشعل راهگشاى خويش قرار داد. و
اَلْحق ، چه نيكو ماءموريت خويش را انجام داد.
و چـون لب بـه سـخن گشود، خطبه هاى على عليه السّلام را با دنيايى از
دانش و بينش و كـوهـى از درد و رنـج و مـصـايـب ، در خـاطـره هـا زنـده
كـرد. و مـوجى پرخروش بود كه از اقيانوسى عظيم به حركت درآمده باشد. و
كلامش همه رنجها و دردها و ناراحتيهاى زهرا، على ، حـسـن و حـسـيـن
عـليـهـم السـّلام را بـازگو مى كرد و دنيايى از خاطرات تلخ و شيرين و
جهانى از رسالت و احساس مسئوليت را در برداشت .
امـيـد اسـت در بـخـشـهـاى آينده ، بتوانيم گوشه اى از نقش پرارزش
اين بزرگ زن جهان اسـلام را بـازگو كنيم كه چگونه بعد از شهادت برادر
بزرگوارش حسين عليه السّلام در به ثمر رسانيدن نهضت نجات دهنده حسينى ،
سازنده بود.
زينب (س ) در سرزمين كربـلا
از هـمـان نـخـسـتـيـن لحـظاتى كه سپاهيان امام حسين عليه
السّلام در سرزمين ((طـف ))
فرود آمـدنـد، رفـتـه رفته نقش حضرت زينب عليهاالسّلام بيش از پيش ،
حسّاس و حساس تر مى شـد. امـام زيـن العابدين عليه السّلام مى فرمايد:((شبى
كه فرداى آن ، پدرم شهيد شد، عمّه ام زينب از من پرستارى مى كرد)).
(21)
آن طـور كـه از نوشته مورخين برمى آيد، شب عاشورا حضرت زينب كه گهگاهى
به خيمه هـا سـركـشـى مـى كـرد، از نـحـوه راز و نـيـازهـاى امام حسين
عليه السّلام دريافت كه امام و يارانش به شهادت نزديكند.
امام عليه السّلام به او فرمود:
((يا اختا تعزى بعزاءِ
اللّه
فـان سـكـان السـمـاوات يـموتون واهل الارض لايبقون وجميع البرية
يهلكون
(22)
و ان كل شى ء هالك الاوجهه (به روايتى : الاوجه اللّه )
ابى ، خير منيّ وامّي ، خير منّي واخي ، خير منّي
ولى ولهم ولكل مسلم برسول اللّه اسوة ...)).
يـعـنـى :((خـواهـرم ! تـو بـه وعده هاى الهى ،
دلگرم باش ؛ چرا كه ساكنين آسمانها همه فـانـى مـى گـردنـد و اهـل
زمـيـن هـمـه مـى ميرند و همه مخلوقات جهان هستى ، راه نيستى مى
پـيـمايند و جز خدا، همه چيز نابود مى شود، پدر و مادر و برادرم از من
بهتر بودند، من و ايشان و هر مسلمانى بايد از رسول خدا صلّى اللّه عليه
و آله پيروى كنيم )).
(23)
اين سخنانِ مقامِشامخ ِامامت ،چنان دروجودمقدس حضرت زينب كبرى
عليهاالسّلام كارگر افتاد كـه او را چـون كـوهـى محكم در برابر شدايد
ثابت قدم و پابرجا و استوار قرار داد، تا آنـجـا كـه وقـتـى در گـودال
قـتلگاه با شمر ستمگر رو به رو مى شود، چنان با متانت و وقار،
خردمندانه و شكيبا، رفتار مى كند كه از حوصله بيان و قلم خارج است .
آرى ، آرى ، اوسـت كـه مـتـيـن ، صـبـور و بـردبـار، گـلوى بريده برادر
را مى بوسد و با شكيبايى زايـدالوصـفـى ، دسـت زيـر پـيـكـر صد چاك
برادر برده ، او را قدرى بلند مى كند و در مـنـاجـات بـا خـداى خـويـش
عـرض مـى كـنـد:((خـداونـدا! ايـن قـربـانـى را
از آل مـحـمـد صـلّى اللّه عـليـه و آله قـبـول كـن ! (اللهـم تقبل منا
هذاالقربان ))).
(24)
ايـن سـخـن گـهـربار، خود از درجه شناخت و معرفت آن بزرگ زن تاريخ جهان
، حكايت مى كند.
نـمـونـه ديگر از عظمت مقام آن نادره زمان و اسوه صبر و بردبارى و
شجاعت ، اين است كه وقـتـى در روز عـاشـورا، آن هـمـه مـصـايـب
سـنـگـيـن و شـكـنـنـده را تحمل مى كند، دليرانه فرمانده سپاه دشمن ،
((عمرسعد)) را مورد سرزنش
قرار داده و بى هيچ واهمه اى بر او پرخاش مى كند.
((طـبرى )) از قول
((حجاج بن عبداللّه ))
نقل مى كند كه :((در ميدان نبرد، نيروهاى پياده
از سـمـت راسـت و چـپ بـه امـام حـسين عليه السّلام حمله بردند، او به
ميمنه سپاه حمله برد تا پـراكـنـده شـدنـد، بـه مـيـسـره نيز حمله كرد
و آنان را هم پراكنده نمود .... به خدا قسم ! هرگز شكسته اى را نديده
بودم كه فرزندان و كسان و يارانش كشته شده باشند و مانند او ، با دلى
محكم و استوار و خاطرى آرام و دلير بر پيشروى باشد. به خدا قسم ! پيش
از او و پس از او، كسى را همانندش نديدم . وقتى حمله برد، پيادگان از
راست و چپ او مانند بـزغـاله هـا فـرار مى كردند. در اين هنگام ،
عمرسعد نزديك امام حسين عليه السّلام رسيد، زيـنـب عليهاالسّلام به او
گفت :((اى عمر سعد! ابوعبداللّه را مى كشند و تو
نگاه مى كنى )). عـمـر از زيـنـب روى بـرگردانيد
ولى از سخن قاطع او سخت متاءثر شد)).
(25)
((وقـتـى امـام حـسين عليه السّلام به شهادت
رسيد، لشگر بنى اميه مانند حيواناتِ وحشى بـه سـوى خـيـمـه هـا روى
آوردنـد و بـه آتـش زدن خـيـمـه هـا و غـارت اموال و لوازم آنان ،
مشغول شدند)).
(26)
از حـضـرت زيـنب عليهاالسّلام روايت كرده اند كه فرموده :((وقتى
عمر بن سعد به نهب و غـارت اهـل بـيـت فـرمـان داد، من بر دَرِ خيمه
ايستاده بودم ، مردى چشم كبود درآمد و آنچه در خيمه بود برگرفت ، نمطى
را كه زير بدن مبارك امام زين العابدين عليه السّلام قرار داشت به گونه
اى كشيد كه او را به زمين افكند لكن گريه مى كرد.
گفتم : اين گريه براى چيست ؟!
گفت بر شما اهل بيت گريه مى كنم كه در چنين مهلكه اى افتاده ايد. سپس
اضافه مى كند كه : زينب عليهاالسّلام را از كردار و گفتار او خشم آمد،
فرمود:
((قـطـع اللّه يـديـك و
رجـليـك و احـرقـك بـنـار الدنـيـا قبل نار الا خرة )).
يـعـنـى :((خـداونـد دسـت و پـايـت را قـطـع
كـنـد و پـيـش از آتش آخرت ، تو را درآتش دنيا بسوزاند)).
دعـاى آن حـضـرت اجـابـت شـد و آن مـلعون به دست ((مختار))
به كيفر رسيد)).
(27)
وقـتـى حضرت زينب عليهاالسّلام به جسد مطهر امام حسين عليه السّلام مى
رسد، به خاطر ايـنـكه آبروى بنى اميه و طرفداران آنان را ببرد و به
لشگريان ابن سعد بفهماند كه چـه جـنـايـت بـزرگـى را مـرتـكـب شـده
انـد، بـا كـمـال وقـار و مـتـانـت ، در عـيـن حال كوبنده و رسا،
انقلابى و افشاگرانه ، چنين ندبه مى كند:
((وا محمداه !
آفريننده آسمان بر تو رحمت كند،
اين حسين تو است كه با اعضاى پاره پاره در خون خويش آغشته است .
و اين دختران تو مى باشند كه اسير شده اند.
و اين حسين است كه حرامزاده ها او را به قتل رساندند.
پدر و مادرم فداى آن كس باد كه سراپرده اش را سرنگون ساختند!
پدر و مادرم فداى آن كس باد كه جدش رسول خدا و فرزند نبى هدى بود!
پدر و مادرم فداى محمد مصطفى
و جانم فداى خديجه كبرى و على مرتضى و فاطمه زهرا باد!
جانم فداى آن كس باد كه آفتاب به خاطر او بازگشت تا او نماز بخواند)).
وقـتـى حـضـرت زيـنب كبرى عليهاالسّلام اين كلمات هشدار دهنده را بر
زبان آورد، دوست و دشمن از سخنان او بناليدند و زار، زار بگريستند.
(28)
امـام زيـن العـابـديـن عليه السّلام مى فرمايد وقتى در كربلا به ما
رسيد، آنچه رسيد و پـدرم و يـاران و فـرزنـدان و بـرادران و كـسـان او
بـه درجـه شـهـادت نـايـل آمـدند و حرم محترم و زنان او را بر جهاز
شتران برنشاندند و مى خواستند ما را به سـوى كـوفـه كوچ دهند، چون ديدم
كه اجساد تمامى شهدا در خاك و خون افتاده و مدفون و پـوشـيـده نـيستند،
بارى گران در سينه ام احساس كردم و افسردگى شديدى به من دست داد، ايـن
حـالت غـم و افـسـردگـى من بر عمّه ام جناب زينب كبرى دختر على مرتضى
آشكار شد، گفت :
((اى يادگار جد و پدر و
برادرم ! چه شده ؟ كه تو را چنين افسرده مى بينم )).
گفتم :
((چگونه ناراحت نباشم ؟
بـا اينكه پدر بزرگوارم و سيد و تبار خويش و برادران و عموها و
عموزادگان و كسانم را
در ميان خاك و خون مى نگرم كه در اين بيابان ،
ايشان را افكنده اند و جامه از تن ايشان بيرون كرده اند،
نه كسى را به سوى ايشان نظرى و نه كسى را به كوى ايشان گذرى است .
گويا ايشان را از كفار ترك و ديلم مى شمارند؟!)).
حضرت زينب گفت
((از آنچه مى بينى نگران نباش ،
بـه خـدا قـسـم ! ايـن عهد و پيمانى است كه از رسول خدا به جد تو و پدر
تو و عمّ تو، استوار افتاده است
و خداى تعالى ، گروهى از همين مردمان را
(كـه فـراعـنـه زمـيـن ايـشـان را نـمـى شـنـاسـنـد و اهـل آسـمـان بـه
حال آنان آگاهند
و دستشان به خون اين شهدا آلوده نيست ) عهد و ميثاق گرفته
تا اين اعضاى پراكنده و اجساد پاره پاره را گردآورى كنند و به خاك
بسپارند
و بر قبر و ضريح مقدس سيدالشهداءِ عليه السّلام نشانى و گنبدى برخواهند
كشيد
كه با گذشت زمان و گردش ايام و دهور، هرگز كهنه و فرسوده نگردد،
هرچند روزگاران دراز و زمانهاى طولانى بر آن بگذرد،
آثارش محو نگردد و هرگز نشانش از بين نرود.
هرچند پيشوايان كفر و گمراهى ، در محو آن بكوشند،
ظهورش بيشتر و نمايشش فزونتر و رفعتش برتر گردد)).
امام زين العابدين عليه السّلام پرسيدند: اين خبر از كيست ؟
حـضـرت زيـنـب پـاسـخ داد: ايـن را ((ام ايـمـن
))، از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله برايم
نقل كرده است :
(29)
در كربلا، به سيد سجاد، عمّه ، گفت
بيند جهـان ، شكـوه نمايـان كـربـلا
اين شعـله را زبانـه بـود در زمانـه ها
بى انتهاست چشمـه جوشـان كـربـلا
سـپـس حـضـرت زيـنـب ، حـديـث را بـه تـفـصـيـل نقل مى كند كه به واسطه
طولانى بودن ، از آوردن آن خوددارى مى شود.
آنـچـه ايـنـجـا ذكـرش ضرورى مى نمايد اين است كه مردان و زنان طايفه
((بنى اسد)) در سـومـيـن
روز شـهادت پاكبازان وادى عشق ، اقدام به خاك سپردن بدنهاى پاك آن شهدا
مى كنند و صدق گفتار عقيله بنى هاشم به زودى آشكار مى شود و هرچه زمان
پيشتر مى رود، حـقـايـق ديـگـرى از سـخـنـان دُرر بـار زينب كبرى روشن
و هويدا مى گردد و روز به روز بيشتر از روز قبل ، عظمت مقام والاى
شهداى كربلا بر جهانيان آشكارا مى گردد.
ايـنـجـاسـت كـه آدمـى درمـى يـابـد كه چرا حضرت امام حسين عليه
السّلام در آخرين ساعات زنـدگـى خـويـش ، اسرارى از رازهاى پس پرده
امامت را درگوش خواهرش زمزمه و به او وصيت مى كند.
(30)
و بـى سـبـب نـيست هرگاه حضرت زينب به ديدارش مى رفت ، او تمام قد پيش
پاى خواهر برمى خاست و احترام مى كرد.
(31)
و ايـن احـتـرام ، تـنـهـا بـه دوران سـالمندى جناب زينب منحصر نمى شد،
كه از همان دوران نوجوانى و حتى خردسالى نيز بين آنان وجود داشته كه
امام حسن و امام حسين عليهماالسّلام براى خواهر خود زينب ، احترامى خاص
، قايل بوده اند.
وقـتـى حـضرت زينب به زيارت مرقد مطهر رسول خدا مشرف مى شد، حسنين
دوطرف او با وقارى مخصوص حركت مى كردند.
چـرا امـام حـسـيـن عـليـه السـّلام بـه او وصـيـت نـكـنـد؟ چـرا جـلو
پـاى او بـرنـخـيـزد؟ و حال آنكه قابل احترام و راز نگهدار است ؛ زينبى
كه هميشه با خداى خود، در راز و نياز است و هرگز از نيايش باز نمى
ايستد و هيچ عاملى نمى تواند باعث شود كه او در كار عبادت ، سـسـتـى
كـنـد. او اهل تهجد و شب زنده دارى است تا آنجا كه امام معصوم حضرت
سجاد عليه السـّلام ى فـرمـايـد:((عـمـّه ام
زيـنـب در سـفـر كـربـلا با آن همه مصايب و مشكلات ، در شب عـاشـورا و
يـازدهـم مـحـرم ، حـتـى نماز شب را ترك نكرده و از مناجات و راز و
نياز خود با پروردگار، دست نكشيد)).
(32)
كار تهجد و شب زنده دارى زينب كبرى عليهاالسّلام تا بدان پايه است كه
امام حسين عليه السـّلام وقـتـى بـا او وداع مـى كـنـد، مـى فـرمـايـد:((يـا
اُخـتـاه ! لا تـنـسـيـنـى فـى نافلة الليل
(33) ، يعنى : خواهرم ! مرا در نماز شب ، فراموش نكن
))
امـّا از صـبـرو نـام بـردبـارى زيـنـب عـليهاالسّلام همين بس كه در
روز عاشورا، علاوه بر سـايـر يـاران امـام حـسـيـن عـليـه السـّلام
شـاهـد شـهـادت نـوزده تن از عزيزان خود؛ نظير فـرزنـدان ، برادران ،
برادرزادگان ، عموزادگان بود و مانند كوه ، استوار باقى ماند.
بـسـتـگـان او كـه در كـربـلا بـه مـقـام شـهـادت نـايـل آمـدنـد، بـه
قـرار ذيل مى باشند:
1 ـ حضرت على اكبر، فرزند امام حسين
عليهماالسّلام .
2 ـ حضرت عبداللّه بن مسلم بن عقيل .
3 ـ حضرت محمد بن عبداللّه بن جعفر،
فرزند شوهر حضرت زينب عليهاالسّلام كه بعضى تصور كرده اند فرزند خود
حضرت زيـنـب هـم مـى بـاشـد و حـال آنـكـه مـادرش ((خـوصـاء))
دخـتـر حـفـصـه از بـكـر بـن وائل است .
4 ـ حضرت عون بن عبداللّه بن جعفر،
كه مادرش حضرت زينب بود.
5 ـ حضرت عبدالرحمن بن عقيل .
6 ـ حضرت جعفر بن عقيل .
7 ـ حضرت عبداللّه اكبر بن عقيل .
8 ـ حضرت محمد بن مسلم بن عقيل .
9 ـ حضرت محمد بن ابى سعيد بن عقيل .
10 ـ حضرت قاسم بن امام حسن عليه السّلام .
11 ـ حضرت ابوبكر بن امام حسن عليه السّلام .
12 ـ حضرت جعفر بن على بن ابى طالب عليه السّلام .
13 ـ حضرت عثمان بن على بن ابى طالب عليه السّلام .
14 ـ حضرت ابوبكر بن على بن ابى طالب عليه السّلام .
15 ـ طفلى كه نام مباركش معلوم نيست ،
وحشتزده از خيمه بيرون آمد و ((هانى بن ثبيت
)) ملعون او را شهيد كرد.
16 ـ حضرت ابوالفضل عباس بن على عليه السّلام .
17 ـ حضرت على اصغر بن امام حسين عليه السّلام
تـاريـخ نـويـسان آورده اند وقتى كه در آخرين وداع حضرت امام حسين عليه
السّلام خواست على اصغر را در آغوش گيرد حرمله معلون ؛ گلوى آن دُردانه
را هدف گرفت .
18 ـ حضرت عبداللّه بن امام حسن عليهماالسّلام .
كـه طـفـلى خـردسـال بـود، وقـتـى ديـد امـام حسين عليه السّلام سخت
مجروح شده و دشمنان گـرداگـردش را گـرفـتـه اند، با وجود خردسالى ، بى
هيچ سلاحى به كمك عموى خود شـتـافـت ، هـرچه حضرت زينب تلاش كرد تا او
را نگهدارد، فايده اى نبخشيد، خود را به امام رسانيد،((ابجر
بن كعب )) ملعون كه شمشير كشيده بود تا بر امام
وارد آوَرَد، ((عبداللّه ))
دسـت خـود را سپر امام قرار داد و دستش قطع شد، او خود را به سينه عمو
چسپانيد و امام او را در آغوش گرفت ، در اين حال ، حرمله ملعون با تيرى
او را به شهادت رسانيد.
19 ـ سـرور و سالار شهداء حضرت امام حسين عليه
السّلام
(34)
زيـنب كبرى ، پيكر تمام اين عزيزان را ديد، حتى بر جريان شهادت برخى از
آنان ناظر بود و اجساد مطهر آنان را مشاهده كرد كه چگونه در زيرپاى
ستوران كوبيده شد اما مقاومت و پـايـدارى ازخـود نـشـان داد، خـيـمـه
هـاى آتـش گـرفـتـه ، اطـفـال مـضـطـرب و پـريشان ، حوادث كوبنده ،
مصايب سنگين ، هيچيك نتوانست بر صبر و شـكـيـبـايـى و تـحمل و توان و
طاقت او فايق آيد چرا كه او مانند پدرش على عليه السّلام جامع اضداد
بود.
بلى زينب عليهاالسّلام دانشمند، اهل زهد و تقوا و تهجد، گشاده زبان و
سخنور، دلير و با شـهـامـت ، رشـيـد و نترس ، خردمند و دورانديش ،
تيزبين و موقع شناس ، كاردان و كارآمد، مـهـربـان و بـا عاطفه ، مقاوم
و استوار، مرد ميدان شكيبايى ، هنرمند و اديب ، پرستار، رهبر با ايمان
و خلاصه ، آن بود كه بايد مى بود.
اجـازه مـى خـواهـم در ايـنـجا شعرى را كه روز يكشنبه 10/8/1371 مطابق
با پنجم جمادى الاول 1413 به مناسبت تولد حضرتش سروده ام بياورم ؛ زيرا
با زبان نثر نمى توانم آنچه احساس مى كنم ، نگارش نمايم .
زينب (س )
| بدانسان مى بسوزاند دلم را
|
| كه گوئى استخوانم را شكسته
|
| چنان بر تار و پودم مى زند نيش
|
| چـنـانـم مـى گـزد زنـبـور حـسـرت
|
| كـه غافل گشته ام از بودن خويش
|
| يزيد آزاد و زينب در اسارت
|
| جفاى نى لب و دندان خورشيد
|
| به دام ديو و دد فرزند قرآن
|
| چه درد افزا بود در كام افعى
|
| كه هردم مى مكد از شيره جان
|
| چو ياد آرم ز درد و رنج زينب
|
| كـه بـود آن زن كـه زنـيـب بـود
نـامـش ؟ |
| زنـى چـون كـوه و كـوهـى همچو پولاد |
| سـپـهـدارى ، رشـيـدى ، اسـتـوارى
|
| مـقـاوم در قبال ظلم و بيداد |
| زنى در پايدارى ، مرد ميدان
|
| زنى نه ، در صبورى ، شيرمردى
|
| هنرمندى ، اديبى ، كوه عزمى
|
| سخن سازى ، خطيبى ، كاردانى
|
| كلامش آتشين ، كوبنده ، قاطع
|
| كلامش برتر از هر تيغ و خنجر |
| چو در بدر و احد شمشير حيدر |
| زنى داراى حلم و صبر و ايمان
|
| و هر چيزى كه باشد افتخارى
|
| درين زن بود، آرى ، آرى آرى
|
مظهر رضـا
| ميلاد زينب است و پرستار كربلا
|
| ميلاد نور ديده سلطان اتقيا |
| ميلاد حلم ، اسوه صبر و مقاومت
|
| ميلاد عزم شير زنى مظهر رضا |
سخنرانى دختر على (ع ) در كوفه
روز تـاريـخـى دهـم محرم الحرام سال 61 هجرى كه مطابق با دهم
اكتبر 680 ميلادى بود، سـپـرى شد. با گذشت شب ، آفتاب روز شنبه ،
يازدهم محرم از جانب مشرق هويدا گرديد. پـسـر سـعـد، اجـسـاد كـشـتـگان
خود را كفن كرده و پس از خواندن نماز بر آنان ، همه را در گـودالى بـه
خـاك سـپرد، ولى بدن پاره پاره شهدا را همچنان در زير آفتاب رها كرد و
به همراه سپاهيان خود و اسرا، به سوى كوفه روان شد، همينكه به دروازه
كوفه رسيد، قاصدى از طرف
((ابن زياد
))
به وى گفت : امروز اسرا را بيرون شهر نگهدار.
هدف
((عبيداللّه
)) از
اين كار اين بود كه زمينه را جهت ورود آنان آماده كند؛ زيرا مردم كوفه
از خـواب غـفـلت بيدار شده بودند و از جنايتى كه در صحراى كربلا به
وقوع پيوسته بود،بى نهايت خشمگين شده و مستعد انقلاب و قيام بودند.
بـالا خـره روز دوازدهم محرم در حالى كه 72 سر بر بالاى نيزه جلوه گرى
مى كرد و در پـيـشـاپـيـش كـاروان اسـيـران حـركـت داده مـى شـد،
اسـراى اهل بيت طهارت را، وارد كوفه كردند.
((شـمر بن ذى الجوشن
))
غرق در سرور و شادمانى ، پيشاپيش همه ، اسب تازان پيش مى رفت و پيوسته
به اطرافيان خود دستور مى داد كه مواظب نظم مردم باشند. گروه زيادى از
زن و مـرد و كـودك ، اطـراف مـسير اسرا جهت تماشا ايستاده بودند، عدّه
اى كه از جريان اطـلاع داشـتـنـد، گـاه گـاهى با همراه خود چيزى مى
گفتند، يكى زمزمه مى كرد اينان قبلاً گـفـتـه بـودنـد يـك نـفـر
خـارجـى بـر يـزيـد قـيـام كـرده كـه او را كـشـتـه و اهـل بـيـت او را
اسـيـر كـرده انـد، مـگـر آن سـر كـه بـر بـالاى نيزه است سر حسين بن
على عـليـهـمـاالسـّلام يـسـت ، آن ديـگـرى
((حـبيب
)) است و آن هم مسلم بن عوسجه آن ديگرى و آن
ديگرى و... همه آشنا هستند. مگر اين اسرا همه از خاندان پيغمبر و
دوستان آنان نيستند؟ آيا آل رسول ، خارجى هستند؟
ابن زياد چرا چنين جنايت بزرگى را مرتكب شد؟ راستى مگر خود مردم كوفه ،
حسين عليه السّلام را به قيام بر عليه يزيد دعوت نكردند؟ پس چرا برخلاف
عهد و پيمان خويش ، شـمـشـير بر وى كشيدند و چنين كار زشتى را انجام
دادند و سپس زن و فرزندش را اسير كـردنـد؟ مـگـر آن زن كـه بر پشت آن
شتر بى جهاز قرار گرفته ،
((زينب كبرى
)) دختر عـلى عـليـه السـّلام آن ديـگـرى كه بر
روى آن شتر بى جهاز ديگر است ، زينب صغرى ،
((كلثوم
)) نيست .
اى واى بـر مـا مـردم كوفه ! اگر خداوند به واسطه بى حرمتى و جسارتى كه
نسبت به خاندان رسولش روا شده ما را به عذابى سخت گرفتار كند به كجا مى
توان روى آورد؟
بـا وجـود سـربـازان مـسـلّحـى كـه اطـراف و جـوانـب را زيـر نـظـر
داشـتـنـد وهـمـه راكـنـتـرل مـى كـردنـد، از ايـن قـبـيـل زمـزمـه هـا
و درگـوشـى سـخـن گـفـتـنـهـا زيـاد رد و بـدل مـى شـد و اشـك حـسـرت و
نـدامـت از ديـده مـردان و زنـان و كـودكـان ، سـرازير بود.
تـمـاشاچيان ، گاه و بيگاه ، آهسته و زير لب مى گفتند: تف بر شما
مردمان پست وگرگ صـفـت ! كـه جگرگوشه رسول خدا را كشتيد و زنان و
فرزندانش را مانند اسيران رومى و غـيـره همراه خود حركت مى دهيد! رفته
رفته تپيدن دلها به صورت ناله و افسوس و بالا خره به شكل گريه شديد و
زارى و اندوه ، خودنمايى كرد و صداى گريه و ناله همه جا را فرا گرفت ،
ناگهان زينب كبرى ، قافله سالار اسرا و رشيده ايام ، فرياد زد:
((ساكت
شويد
)).
هـمـه او را مـى شـنـاخـتـند، او دختر على عليه السّلام بود و سالها در
همين كوفه كنار آنان زنـدگـى كـرده بـود و بـعـد از وفـات فـاطـمـه ،
مـدت پـنـجـاه سـال بـود كـه اوليـن شـخـصـيـت زن اسلام به حساب مى
آمد، اما اكنون مانند اسيران با او رفتار مى شود.
همه و همه به احترام حضرتش سكوت اختيار كردند، حتى صداى زنگ شتران نيز
قطع شد
(35) و سـكـوتـى مـرگـبـار هـمه جا را فرا گرفت كه ناگهان شير زن
عالم رشادت به سخن آمد و گفت :
((ثُمَّ قالَتْ
اءَلْحَمْدُ للّهِِ وَالصَّلوةُ عَلى اءَبِى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ
الْطَيْبينَ الاَْخْيارِ
اءَمّا بَعْدُ:
يا اءَهْلَ الْكُوفَةِ!
يا اءَهْلَ الْخَتْلِ وَالْغَدْرِ وَالْخذْلِ وَالْمَكْرِ!
اءَتَبْكُونَ فَلا رَقَاءَتِ الدَّمْعَةُ وَلا هَداءَتِ الزَّفْرَةُ
فَإ نَّما مَثَلُكُمْ كَمَثلِ الَّتى نَقَضَتْ غَزْلَها مِنْ بَعْدِ
قُوَّةٍ اءَنْكاثا
تَتَّخِذُونَ اءَيْمانَكُمْ دَخَلاً بَيْنَكُمْ
اءَلا وَهَلْ فيكُمْ إ لاّ الصَّلَفُ الْنَّطَفُ وَالصَّدْرُ الشَّنَفُ
وَالْكَذِبُ وَمَلَقُ
الاْ مآءِ وَغَمْرُ الاَْعْداءِ اءَوْ كَمَرْعىً عَلى دِمْنَةٍ اءَوْ
كَقِصَّةٍ عَلى مَلْحُودَةٍ
اءَلاسـآءِ مـاقـَدَّمـَتْ لَكـُمْ اءَنـْفـُسـُكـُمْ اءَنْ سـَخـِطَ
اللّهُ عـَلَيْكُمْ وَفِى الْعَذابِ اءَنْتُمْ
خالِدُونَ.
اءَتَبْكُونَ وَتَنْتَحِبُونَ اءَخى ؟
اءَجَلْ وَاللّهِ فَابْكُوا فَإ نَّكُمْ اءَحْرِيآءُ بِالْبُكاءِ
فَابكُوا كَثيرا وَاضْحَكُوا قَلْيلاً
فَقَدْ بُليتُمْ بِعارِها وَمُنيتُمْ بِشَنارِها
وَلَنْ تَرْحُضُوها بِغَسْلٍ بَعْدَها اءَبَدا
وَاءَنّى تَرْحُضُونَ قَتْلَ سَليلِ خاتَمِ النُّبُوَّة
وَمَعْدِنِ الرِّسالَةِ
وَسَيِّدِ شَبابِ اءَهْلِ الْجَنَّةِ
وَمَلاذِ حَرْبِكُمْ وَمَعاذِ حِزْبِكُمْ
وَمَقَرِّ سِلْمِكُمْ
وَاءَساسِ كَلِمَتِكُمْ
ومَفْزَعِ نازِلَتِكُمْ
وَمَنارِ حُجَّتِكُمْ
وَمِدْرَةِ سُنَّتِكُمْ
وَالْمَرْجِعِ عِنْد مَقالَتِكُمْ.
اءَلاساءَ ما قَدَّمْتُمْ لاَِنْفُسِكُمْ
وَسآءَ ما تَذَرُونَ لِيَوْمٍ بَعْثِكُمْ
وَبُعْدا لَكُمْ وَسُحْقا وَتَعْسا تَعْسا ونَكْسا نَكْسا
لَقَدْ خابَ السَّعْيُ وَتَبَّتِ الاَْيْدي وَخَسِرَتِ الْصَّفْقَةُ
فَبُؤ تُمْ بِغَضَبٍ مِنَاللّهِ وَضُرِبَتْ عَلَيْكُمُ الْذِّلَّةُ
وَالْمَسْكَنَةُ.
وَيْلَكُمْ يا اءَهْلَ الْكُوفَةِ!
اءَتَدْرُونَ اءَيَّ كَبِدٍ لِمُحَمَّدٍ فَرَيْتُمْ
وَاءَيَّ عَهْدٍ نَكَثْتُمْ
وَاءَىَّ كَريمَةٍ لَهُ اءَبْرَزْتُمْ
وَاءَيَّ دَمٍ لَهُ سَفَكْتُمْ
وَاءَىَّ حُرْمَةٍ لَهُ هَتَكْتُمْ
لَقَدْ جِئْتُمْ شَيْئاً إ دّا تَكادُ الْسَّمواتُ يَتَفَطَّرْنَ
مِنْهُ
وَتَنْشَقُّ الاَْرْضُ وَتَخِرُّالْجِبالَ هَدّا
لَقَدْ جِئْتُمْ بِها شَوْهاءَ خَرْقاءَ صَلْعآءَ عَنْقآءَ فَقْمآءَ
كَطِلاعِ الاَْرْضِ وَمِلاْ الْسَّمآءِ.
اءَفَعَجِبْتُمْ اءنْ مَطَرَتِ السَّماءُ دَما؟
وَلَعَذابُ الاْ خِرَةِ اءَخْزى وَهُمْ لا يُنْصَرُونَ
فَلا يَسْتَخِفَّنَّكُمُ الْمَهْلُ
فَإ نَّهُ عزَّوَجَلَّ لا يَخْفِرهُ الْبِدارُ
وَلا يُخافُ عَلَيْهِ فَوْتُ الثّارِ وَإ نَّ رَبَّكُمْ
لَبِالْمِرْصادِ ...)).
يـعـنـى :
((سـپـاس بـر خـداونـد مـتـعـال و درود
بـر مـحـمـد صـلّى اللّه عـليـه و آله رسـول خـدا و آل او پاكان و
اخيار. اما بعد: اى مردم كوفه ! اى مردم نيرنگباز و فريبكار! اى بـى
وفـايـان پـيـمـان شـكـن ! آيـا بـر ما سرشك ريخته ، گريه مى كنيد؟!
آيا بر ما افـسـوس مـى خـوريد؟! اى كاش ! هميشه اشكتان جارى باشد و
ناله شما آرام نگيرد؛ زيرا چـشـمـان مـا گـريـان و جـان مـا شـراره
انـگـيـز اسـت . شـمـا مـثـل آن زنـى مـى مـانـيد كه رشته خويش را خوب
مى تابد و پس از آن ، هرچه بافته به ناگاه بازگشايد، شما نيز با مكر و
حيله و نيرنگ ، ابتدا رشته خود را محكم بسته و پس از آن بـاز گـشـوديد.
در بين شما غير از دروغ و خودستايى و فساد و دشمنى چيز ديگرى وجـود
نـدارد. شـمـا مـثـل كنيزان ، تملق مى گوييد و مانند دشمنان ، نيرنگ مى
ورزيد. شما درست گياهى را مى مانيد كه در مزبله اى روييده يا نقره اى
كه زينت قبور شده است .
بـه راسـتـى كـه تـوشه بدى جهت جهان ديگر خويش اندوخته ايد؛ زيرا خداى
را به خشم آورده و عـذاب جـاويـد را براى خويش آماده كرديد. آيا پس
از آنكه ما را كشتيد، به حالمان گريه مى كنيد؟!
به خدا قسم ! كه به گريه كردن سزاواريد، فراوان گريه كنيد و اندك
بخنديد؛ زيرا شـمـا لكـه نـنـگ ابـدى را بـر دامـن خـود آلوده كـرديد
كه به هيچ آبى هرگز پاك نشود. چـگـونـه كـشـتـن جـگـرگـوشـه خـاتـم
پـيـامـبـران و مـعـدن رسـالت و سـيـد جـوانـان اهـل بـهـشـت ، مـلجـاء
و پـنـاهـگـاه نـيـكـوكـارانـتـان را تـلافـى خـواهـيـد كـرد؟! در
هـرحـال و هـر حـادثـه اى بـه او پـناه مى برديد و سنّت شما را جارى مى
ساخت ، در موقع احـتـجـاج بـا دشـمـنـان ، هـادى شـمـا بـود، در
هـنـگـام نـاراحـتـى ، بـدو متوسل مى شديد و او بزرگ و گوينده شما بود.
و احكام شريعت را از وى آموختيد. اى مردم ! بد گناهى را مرتكب شديد و
براى روز قيامت خويش بد اندوخته اى ذخيره كرديد. هلاكت و مـرگ از آن
شـما باد! كوشش شما ديگر فايده اى نخواهد داشت . دستهاى شما بريده باد!
كـه زيـان و ضـرر بـراى خـويـش بـه بار آورديد، به خسران دنيا و آخرت
دچار شديد و مستحق عذاب الهى گرديديد و خوارى و فقر بر شما غلبه كرد.
واى بـر شـمـا اى مـردم كوفه ! آيا مى دانيد كه از پيامبر خدا چه جگرى
را شكافتيد و چه خـونـى را از او بـه زمـيـن ريـخـتـيـد؟! و چه پيمانى
را شكستيد؟! و چه حرمتى از پيامبر را نـاديـده گـرفـتـيـد؟! و چـگـونـه
پرده نشينان عصمت را بى پرده ، بيرون افكنديد و به اسارت كشيديد؟!
اى مـردم ! بيدادى بزرگ و كارى بى نهايت قبيح انجام داديد نزديك است از
كار زشت شما آسـمـانـهـا شـكافته شوند و زمين از هم پاره شود و كوهها
فرو ريزند رسوايى و زشتى كـار شـنـيـع شـمـا، آسـمـان و زمـيـن را فـرا
گـرفـت ، آيا تعجب مى كنيد كه از آسمان خون بـاريـدن گـرفت
(36) ، ولى بدانيد كه عذاب آخرتتان سخت خواركننده تر و رسـوا
كـننده تر خواهد بود. و كسى شما را كمك نخواهد كرد و اين مهلتى كه خدا
به شما داده ، هـرگـز عـذاب شـمـا را تـخـفـيـف نـخـواهـد داد؛ زيـرا
خـداونـد عـزّوجـل ، هيچگاه در كيفر گناهكاران شتاب نخواهد كرد و بيم
ندارد كه هنگام انتقام بگذرد، بدانيد كه پروردگار شما در كمين و به
انتظار گناهكاران است ...
)).
(37)
سـخـنـان دخـتـر عـلى بـن ابـيـطالب و پرورش يافته خاندان فصاحت و
بلاغت و سرچشمه رشـادت و مـكـارم اخلاق ، همچنان ادامه داشت و گفتارش ،
شنوندگان را تحت تاءثير قرار داده بـود كـه زنـان و مردان از فرط اندوه
، با صداى بلند مى گريستند و غوغاى عجيبى بـرپـا شـده بـود. هـمـه
دريافته بودند كه عبيداللّه بن زياد چه لكه ننگ بزرگى بر صفحه تاريخ از
خود به يادگار گذاشت .
