تفسير مجمع البيان جلد ۸

امين الاسلام طبرسي
ترجمه : علي کرمي

- ۸ -

/ آشنائى با سوره اعراف /

آشنايى با سوره اعراف اين سوره مباركه، هفتمين سوره از قرآن شريف است كه پيش از آغاز ترجمه و تفسير آن براى آشنايى، به نكاتى از ويژگيهاى آن اشاره مى رود:

1 - نام اين سوره نام اين سوره مباركه از چهل و ششمين آيه آن كه واژه «اعراف» در آن به كار رفته - كه به باور برخى به مفهوم «جايگاه هاى بلند و پر فراز» و ويژه بندگان پروا پيشه و شايسته كردار خدا مى باشد - گرفته شده است.

2 - فرودگاه آن به باور گروهى از جمله «قتاده» و «ضحّاك» همه آيات اين سوره مباركه - جز سه آيه آن - در مكّه و در كنار كهن ترين معبد توحيد بر قلب پاك پيامبر فرود آمده، و تنها همان سه آيه در مدينه نازل شده است. اين سه آيه از: «واسئلهم....» آغاز مى گردد و به «بما كانوا يفسقون» پايان مى پذيرد.(218)

3 - شماره آيات و واژه ها اين سوره بر اساس شمار حجازيان و كوفيان داراى 206 آيه و به باور بصريان و شاميان داراى 205 آيه است، كه به علت اين تفاوت ديدگاه اشاره خواهد شد.

گفتنى است كه سوره اعراف از 3825 واژه و 13877 حرف تشكيل شده و داراى بخش هاى متنوّع و مفاهيم ارزشمند بسيارى است.

4 - پاداش تلاوت شايسته آن 1 - از پيشواى گرانقدر توحيد در باره پاداش پرشكوه آن آورده اند كه فرمود:

«مَنْ قراء سورة الاعراف جعل الله بينه و بين ابليس ستراً و كان آدم شفيعاً له يوم القيامة.»(219)

هر كس سوره اعراف را آن گونه كه شايسته است تلاوت كند و به پيام آن گوش جان سپارد، خدا ميان او و شيطان پرده اى قرار مى دهد كه از وسوسه شيطان در امان باشد، و در روز رستاخيز آدم عليه السلام شفاعت كننده او در بارگاه خدا خواهد بود.

2 - و نيز از حضرت صادق عليه السلام آورده آند كه فرمود:

«من قرأ سورة الأعراف فى كلّ شهر كان يوم القيامة من الّذين لا خوف عليهم و لاهم يحزنون، فان قرأها فى كلّ جمعة كان ممن لا يحاسب يوم القيامة.»(220)

هر كس سوره «اعراف» را در هر ماه تلاوت كند و به درسهاى آن دل سپارد، روز رستاخيز از كسانى خواهد بود كه نه بيم و هراسى خواهد داشت و نه اندوه؛ و اگر هر جمعه تلاوت كند از كسانى است كه در آن روز بزرگ مورد محاسبه قرار نمى گيرد.

3 - و نيز همان گرانمايه عصرها و نسلها فرمود:

«أما انّ فيها آيات محكمة فلا تدعوا قراءَتها و تلاوتها و القيام بها، فانّها تشهد يوم القيامة لمن قرأها عند ربّه.»(221)

هان! بهوش باشيد كه در اين سوره آيات محكمه اى است، پس تلاوت شايسته وقيام براى عمل به رهنمودهاى آن را وا نگذاريد؛ چرا كه اين سوره در روز رستاخيز و در بارگاه خدا براى كسانى كه آن را تلاوت نموده و بدان عمل كرده اند گواهى خواهد داد.

5 - دور نمايى از مفاهيم انسانساز آن اين سوره مباركه با عنايت به اين نكته كه در مكّه و در كنار كهن ترين معبد توحيد بر قلب مصفّاى پيامبر گرامى صلى الله عليه وآله وسلم فرود آمده، بيشتر در انديشه طرح مفاهيم زيربنايى و موضوعات اساسى و عقيدتى، و در راه پى ريزى يك جامعه با فرهنگ و انديشه و برنامه توحيدى و انسانى است.

به همين جهت در كران تا كران اين سوره بحثهاى ريشه اى همانند: توحيد و توحيدگرايى، معاد شناسى و ايمان به جهان پس از مرگ، موقعيت خاص انسان در افق وحى، مسؤوليت انسان در برابر خدا و خلق و خويشتن و پديده هاى گوناگون اين جهان... و مبارزه فكرى، فرهنگى و سازنده با آفت شرك و بيداد، موج مى زند.

اگر بخواهيم دور نمايى از بحثهاى متنوع و سازنده اين سوره را در بخشهاى كلّى به تابلو بريم، از جمله با اين مفاهيم و موضوعات روبرو مى شويم:

شكوه قرآن و لزوم پيروى از آن،

كيفر جامعه هاى بيداد پيشه،

مسؤوليت انسان،

ميزان سنجش عمل،

آفرينش انسان و گراميداشت او،

هشدار از شيطان و وسوسه هاى آن،

قانونمندى جامعه و تاريخ،

بهشتيان و دوزخيان،

آفرينش آسمان و زمين،

پرتوى از سرگذشت چند پيامبر بزرگ،

بركات آسمان و زمين،

فرمان عدالت و دادگرى،

هشدار از اسراف و گزافكارى،

نعمتها و زيباييهاى زندگى،

كاميابى و رستگارى در پرتو ايمان و تقوا

ويژگيهاى پيامبر نجات بخش،

هشدار از وسوسه ها و پرستش هاى ذلت بار،

و دهها موضوع الهام بخش ديگرى كه خواهد آمد.