تاريخ اديان و مذاهب جهان جلد دوّم

عبداللّه مبلغى آبادانى

- پى‏نوشت‏ها -
- ۱ -

1- ناصح ناطق / زندگى مانى و پيام او (اميركبير. تهران . 1357) چاپ اول 48-1، فليسين شاله / تاريخ مختصر اديان بزرگ 216-217.، كريستن سن / ايران در زمان ساسانيان 203-222.
2- ن . ك : همان 54-55، مقايسه كنيد: كريستن سن / ايران در زمان ساسانيان 225.
3- همان 201-202، مقايسه كنيد: ايران در زمان ساسانيان 227-230.
4- همان 219-220.
5- ن . ك : فليسين شاله / همان 218-216، كريستن سن / همان 228-230.
6- ن .ك : ناصح ناطق / همان 47-48.
7- ناصح ناطق / همان 49-58، به اختصار.
8- همان 201-202.
9- همان 211، و 212.
10- همان 212.
11- همان 222.
12- همان 39.
13- همان 22.
14- فليسين شاله / همان 217-218.
15- ناصح ناطق / همان 211، 201، 202.
16- همان 213،214.
17- همان 223-224 به نقل از: تقى زاده / مانى و دين او.
18- همان 225-228.
19- ايران در زمان ساسانيان 220.
20- همان 11.
21- همان 12.
22- همان 12-13.
23- همان 131.
24- همان 132-131.
25- 133.
26- همان 134.
27- همان 134.
28- همان 158-159.
29- همان 167.
30- همان 220.
31- ن .ك : ايران در زمان ساسانيان 222-224.
32- ن . ك : شهرستانى / الملل و النحل . ترجمه پارسى . پاورقى هاى مترجم 399-410.
33- همان 411.
34- بيان الاديان ن 17.
35- تبصره العوام 19.
36- سخن گوى : مزدك
37- فردوسى / شاهنامه . چاپ آكادمى علوم اتحاد شوروى مسكو 1970، جلد هشتم ص ‍ 42-52.
38- سوار، موبد، مزدك .
39- موريس سيماشكو / مزدك . 21، 26، 35، 36، 41، 42.
40- موريس سيماشكو / مزدك ، ترجمه سهراب دهخدا (تهران ، نشر الموت 1366) 150.
41- ن .ك : كريستن سن / ايران در زمان ساسانيان . 361-363، شهرستانى / ملل و نحل / 1 / 425. پاورقى هاى مترجم كتاب .
42- همان 364، مقايسه كنيد با: موريس سيماشكو / پيشين . بخش 2/219: ((آيا مانويان ، كه مغ بزرگ مزدك پايه آئين خود را از آنان گرفته بود...))
43- ن .ك : شهرستانى / ملل و نحل / ترجمه فارسى 1/420 پاورقى هاى مترجم ، ترجمه فارسى تاريخ طبرى 144-143.
44- ناصح ناطق / مانى و پيام او 16، 30، 31.
45- فردوسى / شاهنامه / چاپ مسكو.
46- موريس سيماشكو / مزدك 238.
47- فردوسى / شاهنامه / چاپ مسسكو
48- دستكرت يا دستگرد: كاخ اشرافى كه در روستا و بيرون شهر بنا شده است .
49- گاهنامك يا گاهنامه : كتاب ويژه تشريفات دربار، مراسم و شرفيابى ها و...
50- دو چشم ((بلاش )) را كور كردند و در سياهچال به دست اهريمن سپرده شد! ((بلاش )) برادر ((پيروز)) بود كه پادشاه شد و توسط بزرگ وزير شاپور و بزرگ اسپهبد زمهر كور گرديد و خلع و...
51- ياران مزدك .
52- تمام اين تصاوير را با اندكى تغيير از رمان تاريخى و شكوهمند ((مزدك )) اثر ((موريس سيما شكوه )) به ترجمه رسا و فاضلانه آقاى ((سهراب دهخدا)) چاپ سوم . بهار 1366. تهران ((نشر الموت ))، برگرفته ام .
53- ناصح ناطق / پيشين 265 به نقل از مجله سخن ، ترجمه از متون پهلوى .
54- ن .ك : ايران در زمان ساسانيان 368.
55- ن .ك : ايران ، از زرتشت تا قيامهاى ايرانى 138.
56- ن .ك : پيشين 139.
57- ايران در زمان ساسانيان 369.
58- پيشين 369.
59- ن . ك : ايران از زرتشت ... 139-141.
60- ن .ك : ترجمه فارسى ملل و نحل 1/420، پاورقى مترجم به نقل از ترجمه تاريخ طبرى .
61- ناصح ناطق / مانى و پيام او 172-173.
62- شهرستانى / الملل 1 / 420: ترجمه فارسى . پاورقى مترجم .
63- همان 2/421 به نقل از: تاريخ بلعمى 92، 968-967.
64- همان .
65- پيشين 1/421-425 به اختصار.
66- ن . ك : عقايد مزدك 52-54.
67- ن . ك : 55-59.
68- ن . ك : ايران در زمان ساسانيان 372-373.
69- ن . ك : پيشين 383-385 به اختصار.
70- ن . ك : ملل 1/412 پاورقى مترجم .
71- ن . ك : پيشين 1/412.
72- ن . ك : اسلام و ايران 148، 149.
73- پيشين ، 149.
74- ن . ك : ايران در زمان ساسانيان 249.
75- ن . ك : پيشين 381.
76- همان 382.
77- ن . ك : دايرة المعارف دين و اخلاق 2/6.
78- ن . ك : عقايد مزدك ، 16.
79- ن . ك : سعيد نفيسى / تاريخ اجتماعى ايران 2/4 + ايران ، از زرتشت تا... 149.
80- ن . ك : تاريخ تمدن ايران ساسانى 1/166 + ايران ، از زرتشت تا... 152. + مجمل التواريخ و القصص . به تصحيح بهار 80.
81- تاريخ مختصر اديان ، ص 219، 220، 223، خلاصه شده .
82- تاريخ مختصر اديان بزرگ ، ص 229-227.
83- تاريخ مختصر اديان بزرگ - ص 233-230 خلاصه شده .
84- تاريخ مختصر اديان بزرگ ص 235.
85- تاريخ مختصر اديان ص 252 و 253.
86- تاريخ مختصر اديان بزرگ : ص 252-262، جهت اطلاع بيشتر به كتاب نامبرده با برگردان دكتر منوچهر خدايار محبى مراجعه شود.
87- فرعون و فرعونيان را قبطى مى گفتند، كه از نژاد سام بن نوح اند.
88- واژه اسرائيل لقبى است كه بنا به گفته تورات موجود، پس از اين كه يعقوب با خدا كشتى گرفت و بر او پيروز شد، يهوديان بر خود نهادند.
89- ن .ك : طبرى ، تاريخ 1/272، 273، فليسين شاله / تاريخ مختصر اديان بزرگ 293. جان ناس / تاريخ جامع اديان 331.
90- طبرى / همان ، فليسين شاله / همان ، جان ناس / همان ، خلاصة الاديان 120، كودك نيل 20.
91- ن .ك : ابن اثير / الكامل فى التاريخ 1/96.
92- ن .ك : كودك نيل 24، اثبات الوصية 134.
93- ن .ك : مجلسى / بحارالانوار 13/25.
94- سپهر/ ناسخ التواريخ 1/336، روضة الصفا 1/249، كودك نيل 29، تاريخ انبياء 2/494، ابن اثير/ كامل 1/95.
95- ن .ك : پيشين .
96- اثبات الوصية 137، فليسين شاله / همان 295.
97- ن .ك : تاريخ انبياء 495. فليسين شاله / همان 295، روضة الصفا 1/250، بحارالانوار 13/54.
98- ن .ك : بحار 13/26.
99- ناسخ 1/337.
100- ن .ك : روضة الصفا 1/250، كودك نيل 48-49، تاريخ انبياء سلف 2/269، جان ناس / تاريخ جامع اديان 331.
101- ن .ك : طبرى 1/274.
102- كودك نيل . 9، تاريخ انبيا سلف 2/269.
103- اثبات الوصية 36.
104- بحار 13/40، تاريخ انبياء سلف 2/272.
105- كودك نيل 62-69.
106- بحار 13/26
107- ناسخ 1/331 فليسين شاله 294.
108- ن .ك : ابن اثير / الكامل 1/98، طبرى 1/274، تاريخ انبياء 2/498، انبياء سلف 2/272، كودك نيل 77.
109- حيوة القلوب 1/306، 307.
110- روضة الصفا 1/252، كودك نيل 88.
111- ن .ك : ناسخ التواريخ 1/344، اثبات الوصية 36، روضة الصفا 1/252، كودك نيل 96، فليسين شاله / تاريخ مختصر اديان بزرگ 295.
112- ن .ك : ناسخ 1/346، حيوة القلوب 1/304، تاريخ انبياء 2/499، كودك نيل 100.
113- ن .ك : طبرى / تاريخ 1/279، تاريخ انبيا 2/500، فليسين شاله 295.
114- ن .ك : بحار 13/20، تاريخ انبيا 2/500، انبيا سلف 2/282، قصص قرآن 180، تاريخ مختصر اديان بزرگ 295. و نيز: روايت ديگر همين داستان : انبياء سلف 2/287.
115- ن .ك : تاريخ انبياء سلف 2/287، كودك نيل 105.
116- منابع پيشين .
117- منابع پيشين .
118- ن .ك : تاريخ انبياء 2/502، قصص قرآن 129، انبيا سلف 2/291، كودك نيل 109.
119- ن .ك : اثبات الوصيه 37، بحار 13/60-61، تاريخ انبياء 2/503.
120- ن .ك : ناسخ 1/365، كامل 1/100.
121- ن .ك : قرآن كريم ، سورة قصص 34، 35، سوره طه 25-35، 41-44، قصص 36، طه 12-14، قصص 30.
122- ن .ك : فليسين شاله / همان 220-221.
123- ن .ك : قرآن كريم ، سوره الصافات ، آيات 104-106.
124- همان 66، جان ناس / تاريخ جامع اديان 331.
125- بدون شك اين وجه تسميه اساطيرى انگيزه سياسى داشته و دارد يعنى توسعه و تجاوز از فرات تا نيل . يعنى هر جا كه ابراهيم پاگذاشته از اور تا اورشليم !! و در آينده اى نزديك چنين خواهند كرد با بلعيدن اردن به فرات خواهند رسيد، نيل كه در دسترس است .
126- ن .ك : تاريخ انبيا 47، اليهود فى القرآن 15.
127- ن .ك : فليسين شاله / پيشين 287، جان ناس / پيشين 326، ترابى / تاريخ اديان 289.
128- ترابى / تاريخ اديان 289-291.
129- ن .ك : جان ناس / پيشين 326-327.
130- ن .ك : فليسين شاله / پيشين 288.
131- ن .ك : خلاصة الاديان 116-117.
132- ن .ك : تاريخ دو اقليت مذهبى يهود و نصارى در ايران 7.
133- ن .ك : ملل و نحل . ترجمه فارسى . پاورقى 295.
134- فخر رازى / تفسير كبير 1/549 به نقل از: دو اقليت مذهبى 8.
135- ملل و نحل / ترجمه فارسى / 1/292.
136- ن .ك : خلاصة الاديان 114.
137- ن .ك : سير تحول در دينهاى يهود و مسيح 57، 58، 59، جان ناس / پيشين 326، خلاصة الاديان 116 و...
138- ن .ك : تورات ، صحيفه يوشع باب 18، آيات 16ن 28. به نقل از: فليسين شاله / همان 278.
139- ن .ك : تورات / همان باب 15. آيه 63. به نقل از فليسين شاله / همان 278.
140- ن .ك : تورات / همان ، سفر اوران باب 1. آيه 8، سفر ورود، باب 1. آيه 21، باب 19. آيه 11، يوشع باب 1. آيه 28. به نقل از: فليسين شاله / همان 278-279.
141- ن .ك : تايخ بيت المقدس و مسئله فلسطين 9.، تورات ، صحيفه يوشع - باب 9. آيه 16-25.
142- ن .ك :تورات ، سِفْرِ تثنيه . باب 7. آيه 1-2.
143- تورات . سِفْرِ تثنيه باب 2. آيه 16-17.
144- ن .ك : تورات ، كتاب اول پادشاهان بنى اسرائيل باب 14. آيه 25-26، تاريخ بيت المقدس 12-13، قاموس كتاب مقدس 931، 118، الاردن ؛ حقايق و معلومات 21-25.
145- ن .ك : تاريخ بيت المقدس 14-15.
146- ن .ك : همان 16. به نقل از: طبرى / تاريخ 3/609. حوادث سال 15 هجرى .
147- ن .ك : تاريخ بيت المقدس 17.
148- پيشين 18-20.
149- ن .ك : تاريخ پيامبران اولوالعزم 41، دينهاى يهود و نصارى 62. به نقل از: تاريخ يهود در ايران 1/15.
150- ن .ك : قرآن كريم ، سوره يوسف آيات 53، 83-90، 92، 97 و...
151- ن .ك : دينهاى يهود و نصارى 63، خلاصة الاديان 120.
152- ن .ك : تمدن اسلام و عرب 59.
153-گ ن .ك : تاريخ بشر 31.
154- آثار الباقيه 270، مقايسه كنيد: تاريخ ابوالفدا 42، 115، 216، دو اقليت 54، 55.
155- ن .ك : مسعودى / التنبيه و الاشراف 249، تاريخ مختصر الدول 154.
156- ن .ك : مغازى 3/754.
157- ن .ك : اورشليم يا بيت المقدس 56.
158- ن .ك : فليسين شاله / پيشين 300-293، خلاصة الاديان 120، جان ناس / پيشين 333 و 331.
159- فليسين شاله / پيشين 300-301 به نقل از تورات : سِفْرِ خروج ، باب بيستم . آيات 1-18.
160- خلاصة الاديان 124، ملل و نحل 296.
161- تاريخ انبياء اولوالعزم 52.
162- تورات سِفْرِ خروج به نقل از: خلاصة الاديان 124.
163- ن .ك : خلاصة الاديان 122، قرآن كريم ، سوره اعراف 132، سوره طه 77-79.
164- دينهاى يهود و مسيح 69 به نقل از: احمد بهمنش / تاريخ مصر 2/68.
165- سِفْرِ خروج باب 12. آيه 37.
166- ن .ك : تاريخ مصر 2/76.
167- ن .ك : ويل دورانت / تاريخ تمدن . كتاب اول 448 به نقل از سير تحول دينهاى يهود و نصارى 70.
168- حبيب لوى / تاريخ يهود ايران 1/35.
169- دكتر احمد بهمنش / تاريخ ملل قديم 217 به نقل از دينهاى يهود و مسيح 71.
170- اورشليم يا بيت المقدس 58-59. به نقل از باستان شناسى كتاب مقدس .
171- ن .ك : قرآن ، سوره بقره 60-61، مائده 25.
172- معرفى كتب آسمانى 80.
173- ن .ك : فليسين شاله / پيشين 300، 303، كتاب اسرائيل تاءليف لودز 365 ن 358، 360.
174- جان ناس / پيشين 335-336. داستان صندوق در قرآن : سوره بقره 246-248: ((تابوت )) آمده است .
175- ن .ك : جان ناس / همان 333، سير تكامل دينهاى يهود و نصارى 73.
176- ن .ك : تاريخ يهود در ايران 1/17، سير تكاملى دينها 75، ابوالفدا تاريخ 29، رازى / تفسير كبير 3/574، آثارالباقيه 271.
177- ن .ك : فليسين شاله / تاريخ مختصر اديان 269-273.
178- همان 273-274، 275، 276، 277.
179- ن .ك : جان ناس / همان 368-369، خلاصة الاديان 140-141.
180- ن .ك : خلاصة الاديان 139، اسلام و عقايد بشرى 401.
181- ن .ك : اسلام و عقايد بشرى 405-408.
182- ويل دورانت / تاريخ تمدن 1/486.
183- ن .ك : قاموس كتاب مقدس 719.
184- ن .ك : معرفى كتب آسمانى 22-37.
185- ن .ك : معرفى كتاب آسمانى 35-45.
186- ن .ك : معرفى كتب آسمانى 46-47.
187- ن .ك : سفر پيدايش باب 6/19، باب 7/1-3، سفر اعداد 13/1، سفر تثنيه 1/22، سفر اعداد 33/37، 21/28، سفر تثنيه 10/6، سفر پيدايش 15/13، سفر خروج 12/40، 46/27، 33/11، 20، 34/1، 34/27. به نقل از: كتب آسمانى 49-50، 51، 52، سفر پيدايش 4/33.
188- تورات ، سفر پيدايش 2/18-25.
189- تورات . سفر پيدايش 3/1-11. مقايسه كنيد با قرآن ، داستان خلقت .
190- تورات / سفر پيدايش 9/19-25. مقايسه كنيد با قرآن . داستان نوح .
191- تورات . سفر پيدايش 19/31-38. مقايسه كنيد با قرآن . داستان لوط.
192- سفر خروج 32.
193- ن .ك : تورات . كتاب اول پادشاهان باب 11. مقايسه كنيد با قرآن ، داستان سليمان و داود.
194- سفر پيدايش 32/25-32. مقايسه كنيد: قرآن . يعقوب .
195- تورات . سفر خروج 24/9-11. مقايسه كنيد: قرآن . بقره 52-53.
196- تورات . سفر اعداد 21/17-18.
197- سفر تثنيه 2/34.
198- سفر اعداد 21/34، سفر تثنيه 20/16-17.
199- ن .ك : مدرسه سيار 114.
200- ن .ك : داستان بشر 39.