پيشگفتار
روشن است كه جز به (نور هدايت) الهى نمى توان راه دشوار هدايت را شناخت و از وادى
ضلالت واوهام نجات يافت وبه رستگارى رسيد، و اين نور هدايت تنها و تنها، در قرآن
كريم است وجز به حُسنِ نظر در اين صحيفه قدسى و فروغ پر تلؤلؤ تعاليم اهل بيت(ع)
نمى توان در زمره هدايت شدگان راستين جاى گرفت.
در چند سال اخير - كه به بركت انقلاب شكوهمند اسلامى و توجهات خاص مسؤولان محترم
نظام، به تدريج غبار غربت و مهجوريت از اين يادگار جاويد پيامبر و ثقل اكبر الهى
زدوده مى شود - شاهد آنيم كه بخش عظيمى از جامعه اسلامى از پير و جوان گرفته تا
كودك و نوجوان هر يك به نحوى در پى انس با اين انيس نفيس و تمتع از اين درياى
بيكران معارف الهى برآمده اند؛ ليكن بايد دانست كه پرداختن به علوم قرآن و قرائت و
حفظ اين كتاب الهى و نيز پى بردن به گوشه هايى از معارف اين بحر ژرف ربوبى، به
استناد آيه كريمه (لا يمسّه اِلا المطهّرون) جز به تحصيل مقدماتى ظاهرى و باطنى
حاصل نمى شود، مقدماتى كه علاوه بر تطهير درون و فراگيرى برخى از علوم، حفظ حرمت و
رعايت آداب و احكام ظاهرى مربوط به قرآن كريم را نيز شامل مى شود.
علما و مراجع بزرگ وگرانقدر جهان تشيع نيز از ديرباز تاكنون در كنار كتب تفسيرى،
عرفانى، اخلاقى، فقهى و اصولى خود كوشيده اند تا تكاليف ظاهرى و آداب و وظايفى را
كه هر مكلّف در رابطه با قرآن كريم ملزم به رعايت آنهاست در كتب فقهى خويش متذكر
شوند. اما از آنجا كه احكام مربوط به قرآن كريم درلابلاى كتب فقهى و رساله هاى
عمليه مراجع عاليقدر، غالباً به صورت پراكنده و در ضمن مباحث و ابواب مختلف فقهى
آورده شده است، نياز به گردآورى مجموعه اى از احكام كه به طور خاص وظايف ما را در
ارتباط با اين كتاب شريف معين سازد احساس مى شد. در كتابى كه پيش رو داريد سعى شده
تا با تفحصى نسبتاً وسيع، در لابلاى كتب فقهى، رساله هاى عمليه، حواشى و استفتاهاى
برخى از مراجع معاصر، مجموعه اى را گرد آوريم كه به نحو كاملترى جوابگوى اين نياز
جامعه اسلامى به ويژه قاريان، حافظان، استادان، دبيران و معلمان قرآن كريم باشد.
اين كتاب شامل فتاوى چهار مرجع بزرگ معاصر شيعه - آيات عظام حضرت امام خمينى،
گلپايگانى، اراكى و خوئى (رحمهم الله) - مى باشد. اين فتاوى به نحوى با قرآن مجيد
ارتباط دارند. هر چند در مدت تدوين اين كتاب شاهد فقدان دو تن ديگر از اين مراجع
بزرگ، يعنى آيات عظام گلپايگانى و اراكى (ره) بوديم اما به دلايل زير كار تدوين و
چاپ كتاب را متوقف نساختيم:.
1- فتاواى مراجع ياد شده چنان نيست كه با مرور زمان از اهميت و ارزش علمى آن كاسته
شود، بلكه مى تواند دائماً مورد توجه متخصصان و علاقه مندان قرآن كريم واقع شود.
2- تنظيم وفصل بندى احكام فقهى در اين كتاب، به نحوى صورت گرفته كه با توجه به نحوه
دسته بندى و احياناً تغيير و تكميل بيشتر آن مى توان زمينه خوبى را براى تحقيقات
تخصصى دقيقتر در زمينه احكام فقهى قرآن كريم براى حوزه هاى علمى و مراكز پژوهشى
فراهم آورد و شايد بيجا نباشد اگر دركنار ابواب پنجاه و دوگانه فقهى بابى نيز به
احكام فقهى مربوط به قرآن كريم اختصاص يابد.
3- بسيارى از مكلفانى كه قبلاً مقلد يكى از مراجع فوق بوده اند (با استناد به فتواى
مجتهد زنده خود مبنى بر باقى ماندن بر تقليد ميّت)، هنوز برتقليد از مراجع سابق خود
باقى مانده اند. فتاوى مراجع فوق براى اين دسته همچون زمان حياتشان معتبر است.
همچنين كسانى كه به جاى تقليد، راه احتياط را در پيش گرفته اند، مى توانند از اين
احكام استفاده كنند.
4- با افزودن حواشى و جايگزين كردن فتاوى مراجع جديد، اين كتاب قابليت بهره بردارى
بيشترى خواهد يافت كه اميد است در چاپهاى بعدى اين كتاب، توفيق آن حاصل شود.
در پايان چند نكته را براى معرفى بيشتر مجموعه اى كه خواننده گرامى پيش روى دارد،
خالى از فايده نمى دانيم:.
1) متن كتاب براساس فتاوى حضرت امام خمينى (ره) تدوين شده و چنانچه در يك مسأله به
اختلاف نظرى از سايرمراجع عظام برخورد نموده ايم آن را به صورت پاورقى درذيل همان
صفحه يادآور شده ايم.
2) آدرس دقيق مسائل و استفتاها برطبق شماره اى كه هرمسأله در متن دارد، در پايان هر
فصل ذكر شده است.
3) تقسيماتى كه به صورت نمودار در خلال مباحث آورده شده، همگى مطابق با فتاوى حضرت
امام (ره) تنظيم شده اند.
4) پرانتزهاى داخل متن كه داراى شماره پاورقى مى باشند، بيانگر نظر اختصاصى حضرت
امام (ره) درآن مسأله هستند.
5) مطالب درون قلابها ( )، توضيحات و مثال هايى هستند كه جهت فهم بهتر مسأله بدان
افزوده شده اند.
6) جهت اختصار، در پاورقيها از ذكر عناوين، القاب و نام كامل آيات عظام خوددارى
نموده و تنها به نام مشهوراين بزرگان اكتفا نموده ايم.
7) جهت تأثير بيشتر و احياناً تكميل بعضى از مطالب، درمواردى چند، به آخر بحث، حديث
و يا احاديثى از ائمه معصومين (ع) را افزوده ايم.
چنانچه اين كتاب جهت تدريس در محافل قرآنى - خصوصاً آموزش مربيان وقاريان و حافظان
قرآن كريم - مورد استفاده قرارگيرد لازم است به نكاتى چند توجه شود:.
1- چون يكى از اهداف مورد نظر درتدوين اين كتاب جمع آورى كامل فتاوى مربوط به قرآن
كريم بوده از اين رو بر استادان محترم است كه با در نظر گرفتن سطح معلومات، شرايط
سنى و جنسى مخاطبان ونيازهاى آنها و نيز مدت دوره آموزش خود، بخشها ومسائل خاصى از
كتاب را جهت تدريس و مابقى را به عنوان مطالعه آزاد به متعلمان معرفى نمايند.
2- استادان محترم مى توانند علاوه بر استفاده از نمودارهاى پايانى هر بخش، سؤالاتى
را نيز طرح كنند و در اختيار متعلمان خود قراردهند.
در ضمن لازم است از جناب آقاى هادى حجت كه كار تأليف را به عهده داشته اند و
همكارانشان آقايان هادى رحيمى صادق، على مختارآبادى و عبدالمجيد مجدى زاده كه در
تنظيم مطالب و تكميل حواشى كتاب همكارى نموده اند و اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامى
كرمان كه با تشكيل انجمن علمى و فرهنگى، مقدمات تحقيق و پژوهش را فراهم نموده است و
از مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميّه قم كه كار انتشار اين كتاب را به
عهده گرفته اند؛ كمال تقدير و تشكر به عمل آوريم و توفيق روز افزون آنان را از
پيشگاه قادر متعال مسألت نماييم. بديهى است تذكرات مشفقانه خوانندگان گرامى مى
تواند بر غناى بيشتر اين مجموعه بيفزايد.
انجمن علمى - فرهنگى كتابخانه ملّى كرمان.
بخش معارف اسلامى و اديان.
احمد سعادتفر.
