مقدمه

بسم الله الرحمن الرحيم
قال رسول اللّه (صلّى اللّه عليه و آله ):
(مـا مـِنْ مـُؤ مـِنٍ ذَكـَرًا اءوْ اءُنـْثـى ، حـُرًّا اءَوْ مـَمـْلُوكـاً اِلاّ وَلِلّهِ عـَلَيـْهِ حـَقُّ واجـِبٌ اءَنْ يـَتـَعَلَّمَ مِنَ الْقُرْانِ)(2)
هـيـچ زن و مرد مؤ منى از آزاده و برده نيست ، مگر اينكه از طرف خداوند بر او حق واجبى است و آن اين است كه بايد (به اندازه توانش ) قرآن بياموزد.
در احاديث اسلامى براى تعليم و تعلّم قرآن كريم سفارش بسيارى شده و اجر و پاداش زيادى وعـده داده شـده اسـت . ايـن امـر مـسـلمـانـان را بـر آن داشته تا به عنوان يك تكليف الهى قرآن را بياموزند و به ديگران نيز آموزش دهند.
بـراى آمـوزش قـرآن در هـر عـصـر و زمـانى شيوه خاصى به كار گرفته شده است . امروز با پـيـشـرفـت فنون آموزش ، با توجه به مشتركات زيادى كه فرهنگ فارسى با عربى (زبان قـرآن ) دارد، بـراى افـرادى كـه خواندن و نوشتن فارسى را ياد گرفته اند روش هاى بسيار ساده اى جهت آموزش قرآن ارائه و ده ها جزوه در اين زمينه نوشته شده است .
بـراى ايـنكه برادران سرباز وظيفه در سطح يك بتوانند قرآن را به خوبى تلاوت كنند و از ثواب و هدايتش بهره گيرند، كتاب آموزش روانخوانى قرآن براى دوره ضمن خدمت آنان در نظر گـرفـته شد. اميد است خداوند به همه عزيزان توفيق تلاوت و هدايت گرفتن از قرآن را عنايت فرمايد.
معاونت متون آموزشى و كمك آموزشى
مركز تحقيقات اسلامى

الفباى قرآن

در كـلاس اول ابـتدايى نخست با شكل و اسم و صداى تك تك حروف فارسى آشنا شديم ، بعد از آن توانستيم كلمات فارسى را بخوانيم .
بـراى يـادگـيـرى زبـان هـاى ديـگر نيز، چنين مراحلى بايد طى شود. بنابراين اگر بخواهيم خـوانـدن قـرآن را كه به زبان عربى است ، ياد بگيريم نخست بايد با الفباى زبان عربى آشـنـا شـويـم ؛ الفـبـاى زبـان عـربـى خـيـلى سـاده و آسـان اسـت از نـظـر شـكـل مـثل الفباى زبان فارسى مى باشد، البته به استثناى چهار حرف (پ ، چ ، ژ ، گ ) كه مـخـصـوص زبـان فـارسى است و در عربى وجود ندارد و حرف كاف بزرگ (ك ) كه در عربى به اين شكل (ك ) نوشته مى شود.
اسامى حروف عربى هم بيشترشان مثل اسامى حروف فارسى مى باشد. براى آشنايى با آنها، اسامى تمام حروف را در مقابل شكلشان نوشته ايم ، تمرين مى كنيم تا خوب ياد بگيريم .
شـمـاره شـكـل اسامى حروف شماره شكل اسامى حروف
1 ا(ء) الف (همزه ) 15 ض ضاد
2 ب باء(3) 16 ط طاء
3 ت تاء 17 ظ ظاء
4 ث ثاء 18 ع عين
5 ج جيم 19 غ غين
6 ح حاء 20 ف فاء
7 خ خاء 21 ق قاف
8 د دال 22 ك كاف
9 ذ ذال 23 ل لام
10 ر راء 24 م ميم
11 ز زاء(زاى ) 25 ن نون
12 س سين 26 و واو
13 ش شين 27 ه هاء
14 ص صاد 28 ى ياء
الفـبـاى فـارسـى بـه دو شـكـل بـزرگ و كـوچـك نـوشته مى شوند، در عربى هم ، چنين است ، شـكـل هـاى آنـهـا هـيـچ فـرقـى بـا هـم نـدارنـد بـه اسـتـثـنـاى (‍ة ـ ة ) كـه در عـربـى يـكـى از شكل هاى حرف (ت ) مى باشد.
اكـنـون كـه بـا اسـامـى حـروف عـربـى آشنا شديد به راحتى مى توانيد حروف مقطعه قرآن را بخوانيد.

حروف مُقَطَّعَه

قـرآن داراى 114 سـوره مـى بـاشـد كـه 29 سوره آن با كلمه هايى آغاز مى شود كه برخلاف شـكل ظاهرى آنها مى بايست قطعه قطعه و جدا جدا و هر حرفى با اسم خودش خوانده شود و به هـمـيـن جـهـت بـه آنـها حروف مقطعه مى گويند. مانند: (الم ) كه خوانده مى شود (الف ، لام ، ميم ) اكنون با حروف مقطعه در قرآن كريم بدون ذكر موارد تكرارى آنها آشنا مى شويم .(4)
نوشته شده خوانده مى شود
ن نون
ص صاد
طه طا، ها
حم حا، ميم
يس يا، سين
طس طا، سين
الم الف ، لام ، ميم
الر الف ، لام ، را
طسم طا، سين ، ميم
المر الف ، لام ، ميم ، را
المص الف ، لام ،ميم ، صاد
حم عسق حا، ميم ، عين ، سين ، قاف
كهيعص كاف ، ها، يا، عين ، صاد

علامت هاى قرآن

اگر يادتان باشد در كلاس اول ابتدايى اضافه بر صداى حرف ، صداهاى ديگرى هم به ما آمـوزش دادند و گفتند كه كلمه هاى فارسى به كمك آنها خوانده مى شوند. بعدها كه به كلاس هـاى بـالاتـر رفـتـيـم ديـگـر نـيازى به آوردن بعضى از آنها نبود چرا كه از معناى كلمه ها مى توانستيم بفهميم كه بايد با چه صداهايى خوانده شوند.
در زبـان عـربـى هـم ، چـنـين است . كسانى كه عرب و آشنا به كلمه هاى عربى باشند از معناى كلمه ها صداى آنها را تشخيص مى دهند و ديگر نيازى به آوردن آنها نيست .
هـمـه مـى دانيم كه قرآن به زبان عربى است و بيشتر مسلمان ها عرب زبان نيستند و با صداى كـلمـه هـاى آن آشـنـا نـمـى بـاشـنـد. براى اينكه همه مسلمان ها براحتى بتوانند قرآن را صحيح بـخـوانـنـد، شـاگردان حضرت على (ع ) كلمه هاى قرآن را علامت گذارى كردند تا صداى تمام كلمه ها مشخص باشد. علامت هاى قرآن خيلى ساده و آسان است . بيشتر شما با آنها آشنا هستيد. در درسـهـاى بـعد علامت ها را يكى يكى مى آوريم وروى كلمه هاى قرآن تمرين مى كنيم تا خوب با شكل و صداى آنهاآشناشويد.

تمرين و تكليف

نحوه خواندن حروف مقطعه زير را بنويسيد :
الم ـ ق ـ طسم ـ ص ـ الرـ ن ـ المص ـ طه ـ طس ـ المر ـ حم ـ كهيعص ـ يس ـ حم ـ عسق .

صداهاى كوتاه

فتحه ، كسره ، ضمّه

فـتحه : يكى از صداهايى كه با آن آشنا هستيم صداى فتحه (َ) مى باشد. مانند : (اَسب ، سَبَد، برادَر)
براى اينكه بتوانيم كلمه هاى قرآن را صحيح بخوانيم ابتدا لازم است روى حروف تمرين كنيم :
اَ، بَ، تَ، ثَ، جَ، حَ، خَ، دَ، ذَ، رَ، زَ، سَ، شَ، صَ، ضَ، طَ، ظَ، عَ، غَ، فَ، قَ، كَ، لَ، مَ، نَ، وَ، هَ، ىَ
كـسـره : صـداى ديـگرى كه با آن آشنا هستيم صداى كسره (ِ) مى باشد. مانند : (اِمروز، كِتاب ، نادِر).
حروف را با صداى كسره تلفظ مى كنيم :
اِ، بِ، تِ، ثِ، جِ، حِ، خِ، دِ، ذِ، رِ، زِ، سِ، شِ، صِ، ضِ، طِ، ظِ، عِ، غِ، فِ، قِ، كِ، لِ، مِ، نِ، وِ، هِ، ىِ
ضـمـّه : صداى ديگرى كه با آن ماءنوس هستيم صداى (ُ) مى باشد مانند : (اُميد، خُدا، دُرُست ). در قـرآن هـم چـنين صدايى داريم كه به آن (ضمّه ) مى گويند. تلفظ حروف با صداى ضمّه چنين است :
اُ، بُ، تُ، ثُ، جُ، حُ، خُ، دُ، ذُ، رُ، زُ، سُ، شُ، صُ، ضُ، طُ، ظُ، عُ، غُ، فُ، قُ، كُ، لُ، مُ، نُ، وُ، هُ، ىُ

تمرين 1

كلمه هاى زير يك بار جدا جدا و بار ديگر با هم نوشته شده است . آنها را بخش بخش بخوانيد.
ل‍َكَ لَكَ
ل‍َكِ لَكِ
هُ‍وَ هُوَ
ذَهَ‍بَ ذَهَبَ
ب‍َل‍َدِ بَلَدِ
جُ‍‍عِ‍لَ جُعِلَ
فَ‍حَ‍شَ‍رَ فَحَشَرَ
بِ‍يَ‍دِكَ بِيَدِكَ
فُ‍تِ‍حَ‍تِ فُتِحَتِ
فَ‍‍ع‍َدَل‍َكَ فَعَدَلَكَ
اَف‍َاَم‍ِنَ ا َفَاَمِنَ
اَحَ‍دَه‍ُمُ اَحَدَهُمُ

تمرين 2

كلمه هاى زير را بخش بخش بخوانيد.
مـَطـَرَ - كـَسـَبَ ـ فـَخـَرَجَ ـ فـَوَقـَعَ ـ فـَعـَقَرَ ـ خَلَقَكَ ـ فَصَدَقَ ـ حَسِبَ ـ عَلِمَ ـ لَبِثَ ـ سَنَسِمُ ـ بـَلَغـَكِ ـ كـَمـَثـَلِ ـ فَصَعِقَ ـ تَبِعَكَ ـ اَعِظُكَ ـ كَلِمَتُ ـ بَصَرُكَ ـ اَتَذَرُ ـ وَ جُمِعَ وَ تَضَعُ ـ هُمَزَةِ ـ عُنُقِكَ ـ لُمَزَةِ

تمرين و تكليف

تمرين شماره دو را همانند شماره يك به صورت جدا و با هم بنويسيد و بخوانيد.

صداى كشيده فتحه

هـر گاه بعد از صداى كوتاه (فتحه ، كسره و ضمّه ) حرفى همجنس آنها قرار گيرد، آن حروف باعث كشيده شدن صداى حركات مى شوند كه به شرح هر كدام مى پردازيم :
اگر بعد از حرف مفتوح ، الفى قرار گيرد (َا) اين الف باعث كشيده شدن صداى فتحه مى شود و به اين الف ، (الف مدّى ) مى گويند، مانند :
نَبَاتِ ـ ثَانِىَ ـ تَكَادُ ـ عَذَابُ
نكته : در كتابت اوليه ، الف مدّى بعضى از كلمات را به جهاتى نمى نوشتند، بعدها كه قرآن را بـراى صحّت تلاوت علامت گذارى كردند، در چنين مواردى با اضافه كردن يك الف كوچك ، در كنار حرف مفتوح (ـَـ) لزوم تلفظ صداى فتحه كشيده را روشن ساختند مانند:
رُبَـعَ ـ ثُلَـثَ ـ يُجَـدِلُ - مَسَـجِدَ ـ حُرُمَـتِ
نحوه علامتگذارى الف مدّى در رسم الخط فارسى
در قـرآنـهـاى بـا رسـم الخـط فـارسـى (قـرآن مـجيد با ترجمه الهى قمشه اى ، قرآن مجيد با ترجمه عبدالمحمد آيتى و ...) فتحه قبل از الف مدى را به صورت ايستاده (ـ) علامت گذارى كرده اند تا نشانگر تلفظ فتحه با صداى كشيده باشد مانند :
لَساحِرانِ ـ مَشارِقُ ـ مَغارِبُ ـ بِكَلِماتِ
در مواردى هم كه الف مدى در كتابت اوليه نوشته نشده ، در رسم الخط فارسى فقط با قرار دادن فتحه ايستاده بر روى خود حرف ، نشان داده اند كه آن حرف بايد با صداى كشيده تلفظ شود مانند:
هذا ـ كَذلِكَ ـ سَمواتِ ـ قِيمَةُ

تمرين 1

كـلمه هاى زير يك بار جدا جدا و بار ديگر روى هم نوشته شده است ، آنها را بخش بخش و بعد به هم پيوسته بخوانيد. (در مثالها از هر دو رسم الخط آورده شده است )
لِ‍ مَالِ مَا
قَا لَ قَال
عِ‍بَادُ عِبَادُ
شِ‍قَاقَ شِقَاقَ
فَ‍اِذَا فَاِذَا
زَاجِ‍رَاتِ زَاجِرَاتِ
ضَ‍لَالَ‍‍ةَ ضَلَالَةَ
اَماناتِ اَماناتِ
مُسافِحاتِ مُسافِحاتِ
مُ‍نافِ‍قاتِ مُنافِقاتِ

تمرين 2

كـلمـات زير را به صورت شمرده بخوانيد (در مثالها از هر دو رسم الخط آورده شده تا متعلمان با هر دو رسم الخط آشنايى كافى پيدا كنند.)
نـَئَا(نـَــا) ـ اَرَادَ ـ رَءَاهُ(رَ اهُ) ـ اذانَ(ءَاذَانَ) ـ لَسـاحـِرانِ ـ مـَنـفـِعُ ـ يـا جـِبَالُ ـ بِكَلِمَاتِ ـ رِعايَتِها ـ سـِقـَايَةَ ـ عَصَاكَ ـ لاَغَالِبَ ـ ضَاقَ ـ يُرادُ ـ ظاهِرُ ـ رَوُاحُهَا ـ ظَالِمِ ـ ذَ لِكَ ـ قالَ ـ فَتَابَ ـ تُجادِلُكَ ـ فـَلاَ كـاشـِفَ ـ بـِلِسـَانـِكَ ـ عِبادِنا ـ لَنا ـ فَصِيَامُ ـ بِنَاصِيَتِهَا ـ تَكادُ ـ نُسارِعُ ـ فَمَا كَانَ ـ مَالَهَا ـ

صداى كشيده كسره

هـرگـاه بـعـد از حـرف مـكسور (كسره دار) حرف ياء قرار گيرد (ـِ ى ) اين ياء باعث كشيده شدن صـداى كـسـره مـى گـردد (مانند صداى (اى ) در لفظ فارسى ) از اين رو به آن (ياء مدّى ) مى گويند، مانند:
كَلاَمِى ـ فِيهَا ـ كَريمُ ـ مَجِيدُ
نحوه علامت گذارى ياء مدىّ در رسم الخط فارسى
در قـرآنـهاى با رسم الخط فارسى ، كسره قبل از ياء مدىّ را به صورت ايستاده گذاشته اند تا علامت تلفظ كسره با صداى كشيده باشد مانند:
صارِمينَ ـ فَكِهينَ ـ فاكِهينَ ـ اَساطيرُ

تمرين 1

كـلمـه هـاى زير يك بار جدا جدا و بار ديگر با هم نوشته شده است آنها را بخش بخش و به هم پيوسته بخوانيد: (مثالها از هر دو رسم الخط نوشته شده است )
اَبِى اَبِى
فِي‍‍هِ فِيهِ
عِ‍بادى عِبادى
يُ‍ري‍دُ يُريدُ
كَ‍لاَمِى كَلاَمِى
اَرَادَنِى اَرَادَنِى
حَافِ‍ظِي‍نَ حَافِظِينَ
صَـ‍دِقِي‍نَ صَـدِقِينَ
بِ‍مَ‍صَـ‍بِي‍حَ بِمَصَـبِيحَ

تمرين 2

كلمه هاى زير را به صورت تمرين شماره 1 نوشته و بخوانيد:
سِينِينَ ـ حَدِيدَ ـ يُعيدُ ـ مَصيرُ ـ عَمَلى ـ الِهَتى ـ اَبَابِيلُ ـ اِيَمانُهَا ـ لِاِ يلافِ ـ سَفيهُنا ـ وَسيلَةَ ـ صـَادِقينَ ـ لِعِبادى ـ خاشِعينَ ـ صَابِرينَ ـ شَيَاطينُـ مُنافِقينَ ـ اَفَعَيِينَا ـ مُتَقابِلينَ ـ فَمُلاقيهِ ـ اخَرينَ ـ اَسَاطِيرُ ـ ثَمَانِينَـ كْاذِبينَ ـ سافِلينَ ـ مُغِيرَاتِ ـ قَمِيصِى ـ كَرِيمُ لاِِيلافِ

صداى كشيده (ضمّه )

هـرگـاه بـعـد از حـرف ضـمه دار (مضموم ) حرف واو قرار گيرد (ـُ و) آن حرف با صداى ضمه كـشـيـده (مـانـنـد (او)ى فارسى ) تلفظ مى شود و به اين واو كه سبب كشيده شدن صداى ضمه گرديده ، (واو مدىّ) مى گويند.
شـكل نوشتن صداى ضمه كشيده در رسم الخط فارسى و عربى قرآن يكسان است . كلماتى كه صداى ضمه كشيده دارند مثل :
يُوقِنوُنَ ـ لَظَالِمُونَ ـ فَعَقَرُوها ـ فَكِيدُونِ

تمرين 1

كلمه هاى زير يك بار جدا جدا و بار ديگر با هم نوشته شده است . آنها را بخش بخش و به هم پيوسته بخوانيد:
اُوثَ‍ اُوتَ
طُورِ طُورِ
اُوذي‍نا اُوذينا
يُوفُونَ يُوفُونَ
اَقُومُ اَقُومُ
قُ‍لُ‍وبُ‍نا قُلُوبُنا
يُوقِ‍نُونَ يُوقِنُونَ
تَ‍خَافُونَ تَخَافُونَ
فَ‍‍عَ‍قَ‍روُهَا فَعَقَرُوهَا
لَ‍ناكِ‍بُونَ لَناكِبُونَ

تمرين 2

كلمه هاى زير را به صورت تمرين شماره 1 نوشته و بخوانيد:
بـُطـُونِ ـ يـَكـُونُ ـ نُوحيها ـ هارُونَ ـ اتُونى ـ صُدُورُ ـ يُوعَدُونَ ـ يَتُوبُونَ ـ تُوقِدُونَ ـ يَمُوتُونَ ـ كالِحُونَ ـ يَقُولُونَ ـ ظالِمُونَ ـ تَصِفوُنَ ـ يَكيدُونَ ـ يَعُودُونَ ـ يُقاتِلُونَ ـ لايَجِدُونَ ـ فَذَبَحُوها ـ يُظاهِرُونَ ـ يَتَخافَتُونَ ـ فَسَيَقُولُونَ ـ يُبايِعُونَكَ ـ وَاَطيعُونى ـ فَعَقَرُوها

فضل علم

رسول خدا حضرت محمد بن عبداللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم :
فَضْلُ الْعِلْمِ اَحَبُّ الَىَّ مِنْ فَضْلِ الْعِبادَةِ
وَ اَفْضَلُ دينِكُمُ الْوَرَعُ
فضل علم نزد من از فضل عبادت محبوب تر است
و برترين (جزء يا نمود) دين شما، ورع است .
(تحف العقول ـ صفحه 39)

سكون

در فارسى به حرف هايى بر مى خوريم كه هيچ يك از صداهايى را كه تاكنون خوانديم (ـَ ـِ ـُ ـ ـ او ) ندارند، مانند حرف نون در كلمه (مِنْ).
در فـارسـى اينگونه حرف ها علامتى ندارند ولى در قرآن با اين علامت (ـْ) مشخص مى شوند كه اسم آن (سكون ) است .
حـرفـى كـه داراى علامت سكون باشد به كمك حرف صدادار قبلش در يك بخش خوانده مى شود. مانند:
اَنْ ـ خُذْ ـ مِنْ ـ كُنْ ـ لَمْ ـ ذُقْ ـ قُلْ ـ قُمْ
نـكـتـه : هـرگـاه بـعـد از صـداى (ـَ) ، (واو) يا (ياء) بيايد كه داراى سكون باشد (واو) و (ياء) بايد به نرمى خوانده شوند. مانند: كيف ـ غير ـ يوم ـ سوف
در ايـن مـوارد بـايـد دقـت كـنـيـم كـه صـداى (اَ) قـبـل از سـكـون تمايل به صداى (اُ) يا (اِ) پيدا نكند.

تمرين 1

الف ) كلمه هاى زير را بخش بخش بخوانيد:
مِنْكَ مِنْكَ
قَبْ‍لُ قَبْلُ
اُحْ‍ضِ‍رَتْ اُحْضِرَتْ
اَعْ‍هَدْ اَعْهَدْ
عَ‍لَيْ‍كُمْ عَلَيْكُمْ
عَيْ‍نان ِعَيْنانِ
صَ‍دَدْتُمْ صَدَدْتُمْ
ب ) كـلمـه هـاى زيـر را نـيـز مـانـنـد كـلمـه هـاى تـمـريـن قبل تفكيك كرده و بخوانيد:
يَشْفى ـ يُولَدْ ـ نَوْمَكُمْ ـ بَيْنَهُمْ ـ يَلْتَقِطْهُ ـ يَنْقَلِبُونَ ـ فَسَيَكْفيكَهُمْ ـ يَسْتَوْفُونَ ـ هَدَيْناهُ ـ فـَيـَعـْتـَذِرُونَ ـ رَاَيـْتـَهـُمْ ـ اَوْرَثـْنـا ـ مـا تـَعـْبـُدُونَ ـ سـَنـَسْتَدْرِجُهُمْ ـ لاَِبَوَيْهِ ـ سَيَصْلَوْنَ ـ فَسَيُنْغِضُونَ

تمرين 2

آيات زير را بخش بخش بخوانيد:
وَ لَقـَدْ اَرْسـَلْنـا فـيـهـِمْ مـُنـْذِريـنَ(73 / صافات ) اِنْ اَحْسَنْتُمْ اَحْسَنْتُمْ لاَِنْفُسَكُمْ وَ اِنْ اَسَاْتُمْ فـَلَهـا(7 / اسـراء) وَ نـَحْنُ اَقْرَبُ اِلَيْهِ مِنْكُمْ وَ لكِنْ لا تُبْصِرُونَ فَلَوْلا اِنْ كُنْتُمْ غَيْرَ مَدينينَ ـ تـَرْجـِعـُونـَهـا اِنْ كـُنْتُم صادِقينَ(85 ـ 87 / واقعه ) فَاَيْنَ تَذْهَبُونَ(26 / تكوير) مالَكُمْ كَيْفَ تـَحـْكـُمـُونَ(36 / قـلم ) وَ اَبـْصـِرْهُمْ فَسَوْفَ يُبْصِرُونَ(179 / صافات ) قالَ فيها تَحْيَوْنَ وَ فيها تَمُوتُونَ وَ مِنْها تُخْرَجُونَ(25 / اعراف ).

تمرين و تكليف

كلمه هاى آيات بالا را به صورت بخش بخش بنويسيد.

تشديد

وقـتـى دو حـرف مانند هم ، پشت سر هم قرار بگيرند و اولى ساكن و دومى صدادار باشد، اولى را نـمـى نويسند و به جاى آن روى حرف بعدى اين علامت (ـّ) را كه تشديد نام دارد، مى گذارند تا بفهمانند كه اين حرف بايد با شدت و محكم ادا شود.
براى آشنايى بيشتر با اين علامت ، تعدادى از كلمه هاى تشديددار قرآن را به صورت جدا جدا و با هم تمرين مى كنيم :
صَلْلِ صَلِّ
ربْبُ ربُّ
كَذْذَبَ كَذَّبَ
قَدْدَرْنا قَدَّرْنا
جَ‍هَنْ‍نَ‍مَ جَهَنَّمَ
فَصْ‍صَلْناهُ فَصَّلْناهُ
يَتْ‍تَ‍بِ‍‍عُونَ يَتَّبِعُونَ
فَ‍نَجْ‍جَيْ‍ناهُ فَنَجَّيْناهُ
يَ‍تَ‍كَلْ‍لَ‍مُونَ يَتَكَلَّمُونَ
لَ‍يَجْ‍مَ‍‍عَنْ‍نَ‍كُمْ لَيَجْمَعَنَّكُمْ

تمرين 1

كلمه هاى زير را بخش بخش بخوانيد:
فـَصـَبَّ ـ يـُضـِلُّ ـ اَلَّتـى ـ فـَثَمَّ ـ كُلَّما ـ اَيُّهُمْ ـ مَتَّعْنا ـ رَبَّكَ ـ اِنَّها ـ تَوَلَّ اِنَّهُمْ ـ لكِنّا ـ اَقَلُّ ـ جـَنَّةَ ـ سـُيِّرَتْ ـ رَبَّكـُمْ ـ يـُبـَشِّرُ ـ اَلَّذيـنَ ـ مـُزَّمِّلُ ـ يـُصـِرُّونَ ـ يـَشَّقَّقُ ـ يـَصـَلُّونَ ـ مـُقَرَّبينَ ـ لِلْمـُتَّقـيـنَ ـ يـُمـَتَّعـُونَ ـ تـَقـَلُّبـَكَ ـ تـَذَكَّرُونَ ـ مـُتـَرَدِّيـَةُ ـ لِلْمـُطـَفِّفـيـنَ ـ لَيـَسْتَخْلِفَنَّهُمْ ـ يَتَسَلَّلُونَ ـ فَلَيُبَتِّكُنَّ ـ طَلَّقْتُمُوهُنَّ ـ سَتَذْكُرُونَهُنَّ ـ لَيُمَكِّنَنَّ

تمرين 2

كلمات تشديددار آيات زير را بخش بخش بخوانيد:
وَ مـا تُجْزَوْنَ اِلاّ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ(39 / صافات ) رَبُّكُمْ اَعْلَمُ بِما فى نُفُوسِكُمْ(25 / اسراء) نـَحـْنُ خـَلَقـْنـاكـُمْ فَلَوْلا تُصَدِّقُونَ(57 / واقعه ) اَفَلاتَذَكَّرُونَ(155 / صافات ) وَ اِنَّ عَلَيْكُمْ لَحافِظينَ(10 / انفطار) اِنّا كُنّا نَسْتَنْسِخُ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ(25 / جاثيه ) وَ اِنَّ رَبَّكَ لَيَعْلَمُ ما تُكِنُّ صُدُوُرهُمْ وَ ما يُعْلِنُونَ(74 / نمل ) وَ اِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَحْشُرُهُمْ(25 / حجر) قُمْ فَاَنْذِرْ(2/مدثر) وَ رَبَّكَ فـَكـَبِّرْ(3 / مـدثـر) وَ ثـِيـابـَكَ فـَطـَهِّرْ(4 / مـدثـر) اَفـَمـَنْ يـَخـْلُقُ كـَمـَنْ لا يـَخْلُقُ اَفَلا تَذَكَّرُونَ(17 / نحل ).

تنوين

در درس هاى گذشته با خواندن اين كلمه ها آشنا شديد:
كِتابَ كِتابِ كِتابُ
بعضى وقتها اين كلمه ها با نون ساكن اضافى خوانده مى شوند:
كِتابَنْ كِتابِنْ كِتابُنْ
بـراى ايـنـكـه مـعـلوم شـود نـون سـاكن آنها اضافى است ،آن را نمى نويسند و در عوض ، علامت صداى حرف قبلى راتكرار مى كنند:
كِتابً كِتابٍ كِتابٌ
اسم اين علامت ها (تنوين ) است .
تـنـويـن : نـون سـاكـنـى است كه در آخر بعضى از كلمه هانوشته نشده ولى خوانده مى شود، و نشانه آن تكرار علامت صداى حرف مى باشد.
تنوين بر سه قسم است : تنوين فتحه ، تنوين كسره و تنوين ضمه .
تنوين هاى سه گانه را مى توان به شكل هاى زير نمايش داد.
تنوين فتحه ـَ + نْ ـً
تنوين كسره ـِ + نْ ـٍ
تنوين ضمه ـُ + نْ ـٌ
كلمه هاى زير را به دقت بخوانيد :
ماءً ماءَنْ
جَزاءً جَزاءَنْ
ذِكْرٍ ذِكْرِنْ
جِهادٍ جِهادِنْ
كُلُّ كُلُّنْ
سَماءٌ سَماءُنْ
نـكـتـه : مـعـمـولاً در آخر كلماتى كه به تنوين فتحه ختم مى شوند. الفى آورده مى شود مانند: (كـِتـَابـاً) و ايـن بـدان جـهـت اسـت كـه در هـنـگـام وقف بايد به صورت الف مدى خوانده شوند: (كِتَابًا) در سه مورد زير الف آورده نمى شود:
1ـ كـلمـاتـى كـه بـه تـاء گـرد خـتـم شـونـد مـانـنـد: (رَحـْمـَةً ، حـَيـوةً )و در هـنـگـام وقـف ، تـاء تبديل به هاء ساكن مى شود: (رَحْمَهْ ، حَيوهْ)
2ـ كـلمـاتـى كـه الف مـدى آنـهـا بـه صـورت يـاء نـوشـتـه شـده بـاشـد مثل (هُدًى ) و در هنگام وقف (هُدى ) خوانده مى شود.
3ـ بـعـضـى از كـلمـاتـى كـه بـه هـمـزه خـتـم مـى شـونـد مثل (جَزَاءً) و در هنگام وقف ، همزه ساكن مى گردد (جَزَاءْ)

تمرين 1

كلمه هاى زير را بخش بخش بخوانيد:
خـَوْفٍ ـ سـُرُرٍ ـ جـَهـادٍ ـ بـِاَكْوابٍ ـ حَلاّفٍ ـ مَقْطُوعَةٍ ـ جَمْعًا ـ شَكُورًا ـ اَعِزَّةً ـ شُهُبًا ـ وَحيدًا ـ اَطْوارًا ـ رابِيَةً ـ مُقْتَدِرًا ـ فَعّالٌ ـ غِشاوَةٌ ـ عامِلَةٌ ـ بَصيرٌ ـ شَهيدٌ ـ مُنْتَشِرٌ ـ مُسْفِرَةٌ ـ وُجُوهٌ ـ شِهابٌ

تمرين 2

كلمات تنوين دار آيات زير را بخش بخش بخوانيد:
قـالَ رَبِّ اِنـّى دَعـَوْتُ قـَوْمـى لَيـْلاً وَ نـَهـارًا(5 / نـوح ) اِنّى اَخافُ عَلَيْكُمْ عَذابَ يَوْمٍ عَظيمٍ(135 / شـعـراء) اِنَّ رَبـّى رَحـيـمٌ وَدُودٌ(90 / هـود) ما لَكُمْ لاتَرْجُونَ لِلّ هِ وَ قارًا(13 / نوح ) وَ قَدْ خَلَقَكُمْ اَطـْوارًا(14 / نـوح ) مـَنـّاعٍ لِلْخـَيـْرِ مـُعـْتـَدٍ اَثـيمٍ(25 / ق ) وَ ما اَهْلَكْنا مِنْ قَرْيَةٍ اِلاّ وَ لَها كِتابٌ مـَعـْلوُمٌ(4 / حـجـر) جـَزاءً مـِنْ رَبِّكَ عـَطـاءً حـِسـابـًا(36 / نـبـاء) اِنّا نَخافُ مِنْ رَبِّنا يَوْمًا عَبُوسًا قـَمـْطـَريرًا(10 / انسان ) وَ يُمْدِدْكُمْ بِاَمْوالٍ وَ بَنينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ اَنْهارًا(12 / نوح ) وَ اَنْزَلْنا اِلَيْكُمْ نُورًا مُبينًا(174 / نساء) وَيْلٌ لِكُلِّ اَفّاكٍ اَثيمٍ(7 / جاثيه )

تمرين و تكليف

براى هر يك از تنوينهاى فتحه ، كسره و ضمه بيست كلمه از قرآن انتخاب كرده و بنويسيد.

مدّ

قبلاً با صداهاى كشيده آشنا شديم .
بعضى وقتها بايد صداى كشيده را بيشتر بكشيم كه در اين صورت با اين علامت (ـَّ) مشخص مى شود. اسم اين علامت مدّ است و بالاى بعضى از صداهاى كشيده قرار داده مى شود و نشانه آن است كه بايد بيشتر كشيده شوند.
كـلمـه هـاى زيـر يك بار بدون علامت مدّ و بار ديگر با علامت مدّ نوشته شده در خواندن آنها دقت كنيد:
ماءً ماَّءً
ضالّينَ ضاَّلّينَ
لا اَمْلِكُ لاَّاَمْلِكُ
اِفْتِراءً اِفْتِرآءً

تمرين 1

كلمه هاى زير را شمره بخوانيد:
اَنـْبـاَّءُ ـ سَرّاَّءَ ـ اَوْلِياَّءَ ـ شُهَداَّءَ ـ تَحاَّضُّونَ ـ اَشِدّاَّءُ ـ ماَّءً ـ اِنّاَّ اَنْزَلْناهُ ـ ضاَّلّينَ ـ قَّ ـ اِنَّماَّ اَنْتَ ـ اَتـُحـاجُّونـّى ـ يـسَّ ـ عـِشـاَّءً ـ فـى اَنـْفُسِهِمْ ـ الَّر ـ اَنْزَلْناَّ اِلَيْكُمْ ـ رَبّىَّ اَعْلَمُ ـ حُنَفاَّءَ ـ اَعْداَّءً ـ كَّهـيـعَّصَّ ـ سـاَّءَتْ ـ عـَطاَّءً ـ جَزاَّءً ـ لاَّ اَمْلِكُ ـ حمَّ عَّسَّقَّ ـ فَد اَّءً ـ اِنّ اَّ اَرْسَلْن اكَ ـ بَلاَّءً ـ يُح اَّدُّونَ ـ يـَتـَم اَّسّ ا ـ يـَش اَّءُ ـ اِفـْتـَراَّءً ـ مِمّا تَدْعُوناَّ اِلَيْهِ ـ وَ فىَّ اذانِنا ـ قُلْ اِنَّماَّ اَنَا بَشَرٌ ـ شَغَلَتْناَّ اَمْوالُنا ـ تَحاوُرَ كُماَّ اِنَّ ـ لَوْلا اَنْ ـ ما اَصابَكَ

تمرين 2

آيات زير را كلمه كلمه و شمرده بخوانيد:
قُلْ اِنّى لاَّ اَمْلِكُ لَكُمْ ضَرًّا وَ لا رَشَدًا(21 / جن ) وَ فىَّ اَنْفُسِكُمْ اَفَلا تُبْصِرُونَ(21 / ذاريات ) اِنَّ ه ذ ا ك انَ لَكُمْ جَز اَّءً وَ ك انَ سَعْيُكُمْ مَشْكُورًا(27/ مرسلات ) جَزاَّءً مِنْ رَبِّكَ عَطاءً حِسابًا(35 / نـباء) وَ جَعَلْنا فيها رَواسِىَ شامِخاتٍ وَ اَسْقَيْناكُمْ ماَّءً فُراتاً(27 / مرسلات ) اِنْ هِىَ اِلاّ اَسْماءٌ سـَمَّيـْتـُمـُوهـاَّ اَنـْتـُمْ(23 / نجم ) فَبِاَىِّ آلاَّءِ رَبِّكُم ا تُكَذِّب انِ ـ مُدْه اَّمَّت انِ(65،66 / رحمن ) وَ اِذْ اَخـَذْن ا مـيـث اقـَكـُمْ لا تَسْفِكُونَ دِم اَّءَكُمْ وَ لا تُخْرِجوُنَ اَنْفُسَكُمْ مِنْ دِي ارِكُمْ ثُمَّ اَقْرَرْتُمْ وَ اَنْتُمْ تَشْهَدُونَ(84 / بقره ) اِنّا اَنْزَلْناهُ فى لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ(2/ دخان )

تمرين و تكليف