آيات تاريخى قرآن ، نشانگر آن است كه آنان از سويى آزادى توده ها را فراتر از گفتار و شعار و طرح و قانون ، كه در ميدان عمل و در روزگار مديريت خويش گرامى مى شمارند و سخت پاس مى دارند و هرگز با بهانه هاى رايج در جامعه ها در بند انحصار و استبداد، به نام قانون و با ستار مذهب و امنيت ملى و تشويش اذهان عمومى و...پايمال نمى سازد و از دگر سو در راه تامين و تضمين آزادى انسان ها در بهترين اسلوب ، هم با آفت هاى درونى آزادى مبارزه مى كنند و هم با آفت هاى برونى آن تا بدين وسيله هم انديشه ى انسان را از اسارت هواها و هوس ها نفس سركش آزاد سازد و هم غل ها و كندها و زنجيرهاى خرافات و كيش شخصيت را وانهند، و هم دژها و حصارهاى سياه و وحشتناك ظلم و استبداد را با همه ى برج و با رويش ‍ ويران سازند و آزادى را كه حق طبيعى انسان است و خدايش به او ارزانى داشته است - ارمغان آورند.
قرآن در ترسيم اين ويژگى آنان مى فرمايد:
الذين يتبعون الرسول النبى الامى الذى يجدونه مكتوبا عندهم فى التوراه والانجيل يامرهم بالمعروف وينهم عن المنكر و يحل لهم الطيبات و يحرم عليهم الخبائث ويضع عنهم اصرهم والاغلال التى كانت عليهم فالذين امنوا به و عزروه و نصروه واتبعوا النور الذى انزل معه اولئك هم المفلحون ⁽¹⁶⁵⁾
...همان پيام آورى كه آنان را به كار پسنديده فرا مى خواند و از كارهاى ناپسند باز مى دارد؛ چيزهاى پاك و پاكيزه را براى آنان حلال و روا و چيزها و كارهاى پليد را بر آنان و زنجيرهايى را كه بر مغز و دل و دست و پاى آنان است ، از آنان دور مى نهد و نعمت رشد بخش و فسادسوز آزادى را به آنان هديه مى كند.
و نيز مى فرمايد:
فقولا انا رسولا ربك فاءرسل معنا بنى اسرائيل ولا تعذبهم ⁽¹⁶⁶⁾
پس موسى و هارون در برابر آن خودكامه مغرور ايستادند و گفتند: ما دو پيامبر و فرستاده ى پروردگار تو هستيم ، فرزندان اسرائيل را رهاساز و با ما بفرست ، و آنان را و مى فرمايد:
و تلك نعمه تمنها على اءن عبدت بنى اسرائيل ⁽¹⁶⁷⁾
آن پيشواى آزادى خواه به آن عنصر استبدادگر گفت : آيا اين كه فرزندان اسرائيل را برده ى خود ساخته و آزادى آنان را پايمال كرده اى ، نعمتى است كه منت آن را بر من مى نهى ؟!
4.عمل بر اساس قوانين و ضوابط عادلانه و خردپذير
ويژگى ديگر پيشوايان آزادى و عدالت اين است كه همه ى شهروندان و اعضا و افراد يك جامعه و نيز خانواده ى بزرگ بشرى را، انسان و همدين و يا همنوع و بندگان خدا مى نگرند و در برخوردارى از مواهب و حقوق طبيعى ، امكانات ملى و فرصت هاى رشد و شكوفايى و قوانين و مقررات ، همسان و برابر مى شناسند و بسان مديريت هاى استبدادى و عقب مانده ، جامعه و شهروندان را به خودى و غير خودى تقسيم نمى كنند تا حقوق انسانى ، امتيازات ، فرصت ها،اخبار و اطلاعات ، امكانات رشد تحصيلى شغلى و آزادى عمل و ميداندارى عنان گسيخته را از آن خودى ها سازد و محروميت ، ذلت پذيرى ، سكوت در برابر قانون شكنى و تحقير، تكفير و تفسيق ، مارك ها و انگ ها، باركشى ، و مرگ تدريجى و... را بهره ى غير خودى ها و سهم منتقدان و مخالفان استبداد انحصار و قيم سالارى .
و اءشعر قلبك الرحمه للرعيه ، و المحبه لهم ، واللطف بهم ؛ و لا تكونن عليهم سبعا ضاريا تغتنم اءكلهم ، فانهم صنفان : اما اءخ لك فى الدين ، و اما نظير لك فى الخلق ؛ يفرط منهم الزلل ، و تعرض لهم العلل ، و يوتى على اءيديهم فى العهد و الخطا، فاءعطهم من عفوك و صفحك مثل الذى تحب و ترضى اءن يعطيك الله من عفوه و صفحه ، فانك فوقهم و والى الامر عليك فوقك و الله فوق من ولاك .و قد استكفاك اءمرهم و ابتلاك بهم ⁽¹⁶⁸⁾
هان اى مالك !كران تا كران قلب خود را كانون مهر و محبت مردم بساز و با آن ها بر اساس مهر و بشردوستى رفتار نما. مبادا نسبت به آنان ، درنده اى شكارافكن و خون آشام رفتار نمايى ، كه دريدن و خوردنشان را غنيمت شمارى ؛ نه ، هرگز؛ چرا كه آنان دو گروه بيشتر نيستند، يا در انديشه و باورهاى دينى با تو برابر هستند و يا در آفرينش با تو برابر و همانند.
آنان در راه زندگى ممكن است دستخوش خطاها گردند و لغزش هايى از آنان سر زند و ناروايى هاى از اجتماع ، به عمد و به خطا به آنان سرايت مى كند و به خلافى دست مى يازند؛ در اين صورت تو نسبت به آنان با گذشت و بخشش رفتار كن ؛ همان گونه كه دوست دارى خدا با تو بر اساس عفو و بخشش رفتار كند؛ چرا كه تو در موقعيت و شرايط اجتماعى ، مدير جامعه و مافوق آنهايى و فرمانرواى تو مافوق توست و خداوند مافوق كسى است كه تو را مدير جامعه ى آنان قرار داده و اوست كه حكومت را به تو سپرده و مردم را وسيله ى آزمون تو ساخته است .
از ديدگاه پيشوايان آزادى يا اين انسان هاى خداباور و خودساخته ، ملاك تقدم و معيار صلاحيت براى تصدى پست ها و به كف گرفتن مديريت ها و تنظيم امور و ساماندهى شئون ، نه رنگ و نژاد، منطقه ى جغرافيايى و امتيازات مادى و روابط شخصى و گروهى است ، و نه چاپلوسى ، شخص ‍ پرستى و يا هم انديشى و خودى بودن ؛ نه ، هرگز؛ بلكه ملاك مشاركت در مديريت و ساماندهى امور و شئون جامعه و بهره ورى از فرصت هاى مديريت و رهبرى ، توانمندى فكرى و علمى يا كارآيى و امانت و رعايت حقوق مردم و خواست و خشنودى همگانى است ؛ براى نمونه :
1.قرآن در آيه اى روشنگر، اين منطق نظرى و عملى پيشوايان آزادى را از زبان يوسف ، قهرمان زيباترين داستان ها و شايسته ترين مديريت ها به تابلو مى برد كه : مرا بر مديريت خزانه ها و گنجينه هاى اين سرزمين بگمار، كه من نگهبان و امانتدارى آگاه و دانا هستم .
قال اجعلنى على خزائن الارض انى حفيظ عليم ⁽¹⁶⁹⁾
2.و در آيه ى ديگرى اين اصل مترقى و عادلانه را از زبان دو دختر خردمند و صاحب بينش و منش به تابلو مى برد، كه به پدر گفتند:
ان خير من استاجرت القوى الامين ⁽¹⁷⁰⁾
به راستى كه او بهترين كسى است كه استخدام مى كنى ، چرا كه او از دو ملاك و دو معيار مديريت و قدرت ساماندهى و نيز به ويژگى رعايت حقوق و مرزها يا تقوا و امانتدارى آراسته است .
3.و در آيه اى ديگر اين اصل مترقى را از زبان صاحب بينش و منش
ديگرى گزارش و امضا مى نمايد كه :
و انى عليه لقوى اءمين ⁽¹⁷¹⁾
و من براى انجام اين كار سترگ ، هم توانا هستم و هم امين .
5.هدف پاك با وسيله ى پاك
از ويژگى پيشوايان دادگر و دادخواه اين است كه آنان ، هم در انگيزه و هم در برنامه و طرح و هم در اهداف و آرمان هاى بلندشان - قداست و شايستگى محض تجلى دارد و هرگز براى رسيدن به هدف هاى بلند و عدالتخواهانه و خدايى و انسانى ، جز به مسائل پاك و عادلانه نمى انديشد و هرگز هدف برايشان وسيله را توجيه نمى كند تا به بهانه هاى گوناگون سياسى و اجتماعى و حتى مذهبى خويش ، به هر روش ناسازگار با حقوق بشر دست يازند و خود و رفتارشان را فرابشرى و فراقانونى عنوان كنند به همين جهت است كه حتى در صورت مساعد نبودن شرايط فكرى و اخلاقى و عقيدتى جامعه براى پذيرش حق و عدالت ، ذره اى به ظلم و جور نمى گرايد و به وسائل نامقدس و شيوه هاى غير بهداشتى تمسك نمى جويند و نه تنها حقوق انسانى گروه هاى مستقل و منتقد و مخالف را رعايت مى كنند كه در تاءمين و تضمين آن هم مى كوشند؛ چه كه از ديدگاه آنان ، سياهى و تباهى را نمى توان با سياهى و تباهى ديگرى پاك كرد و با دست هاى آلوده به ميكرب نمى توان قلب و مغز را جراحى و ميكرب زدايى نمود و با ظلم و روش هاى استبدادى ، نمى شود كاخ رفيع عدالت را بنياد كرد و با شگردها و سياست هاى شيطانى و شرك آلود نمى توان به توحيد ناب و عدالت و دادگرى دست يافت .
و ما كنت متخذ المضلين عضدا⁽¹⁷²⁾
و من هيچ گاه گمراهان را دستيار خود قرار نخواهم داد.
6.اداره ى جامعه با مشاركت مردم
ويژگى ديگر پيشوايان نور و عدالت در آيات تاريخى قرآن اين است كه از خودپرستى ها، خود محورى ها، تك روى ، استبدادفردى و گروهى و خودكامگى ها در امور فردى و اجتماعى پاك و پاكيزه اند و در اداره ى امور فردى و خانوادگى ، به ويژه مديريت و ساماندهى شئون جامعه بر اصل رشدبخش شور و مشاوره و مشاركت ملى و بهره ورى از خرد و تجربه هاى جمعى پاى بندند و آن را از فرمان هاى خدا و از نشانه هاى ايمان و پرواى راستين و از مشخصه هاى نظم عادلانه و توحيدى مى نگرد.
فما اءوتيتم من شى فمتاع الحياه الدنيا و ما عند الله خير و اءبقى للذين آمنوا و على ربهم يتوكلون .
و الذين يجتنبون كبائر الاثم والفوا حش و اذا ما غضبوا هم يغفرون .
و الذين استجابوا لربهم و اءقاموا الصلاه و اءمرهم شورى بينهم و مما رزقناهم ينفقون .
والذين اذا اءصابهم البغى هم ينتصرون .
وجزاء سيئه مثلها فمن عفا واءصلح فاءجره على الله انه لا يحب الظالمين .⁽¹⁷³⁾
و آنچه به شما مردم داده شده است ، كالاى فناپذير زندگى اين جهان است ؛ و آنچه نزد خداست براى آن كسانى كه ايمان آورده اند و تنها بر پروردگار خود اعتماد مى كنند، بهتر و پاينده تر است ؛
و نيز براى آن كسانى كه از گناهان بزرگ و از زشتى ها دورى مى گزينند؛ و هنگامى كه دستخوش خشم مى گردند، در مى گذرند و مى بخشايند؛
و آن كسانى كه به دعوت پروردگارشان پاسخ شايسته داده و نماز را برپا داشتند؛ و كار اداره ى جامعه ى آنان در ميانشان بر اساس تبادل آزادانه ى انديشه ها و ديدگاه ها و مشاركت همگانى و مشورت است ؛ و از آنچه از نعمت هاى گوناگون زندگى كه به آنان روزى كرده ايم ، انفاق مى نمايند؛ و آن كسانى كه چون به آنان ستم رسد، براى مبارزه ى با ستم به پا مى خيزند و از آزادى خواهان و آزادمنشان يارى مى جويد و به طور عادلانه و انسانى داد خود را از ستمكاران مى گيرند.
و كيفر بيداد و بدى ، همانند آن ، بدى است ؛ اما هر كس درگذرد، و كار را به سامان آورد؛ پاداشش بر خداست ؛ به يقين او بيدادگران را دوست نمى دارد.
فبما رحمه من الله لنت لهم و لو كنت فظا غليظ القلب لانفضوا من حولك فاعف عنهم واستغفرلهم و شاورهم فى الامر فاذا عزمت فتوكل على الله ان الله يحب المتوكلين ⁽¹⁷⁴⁾
اى پيامبر! تنها به بركت مهر و رحمتى از جان خداست كه اين چنين با مردم نرمخو و پرمهر شده اى ؛ و اگر خشن و سختدل بودى ، بى ترديد آنان از گردت پراكنده مى شدند؛ بنابراين ، ازلغزش هاى آنان در گذر و برايشان از آفريدگارت آمرزش بخواه ، و در كار تدبير امور و تنظيم شئون جامعه با آنان مشورت نما؛ و هنگامى كه پس از تدبير و مشورت به انجام كارى تصميم گرفتى ، بر خدا توكل كن ، چرا كه خدا توكل كنندگان را دوست مى دارد.
ه - رعايت حقوق و كرامت مردم در قضاوت و حكومت
آنان ، مردان حق هستند و نمونه هاى عدل ، و رسالت و نقش خويشتن را در همه ى ميدان ها و ابعاد حيات ، تحقق حق و زنده ساختن حقوق به يغما رفته ى بندگان محروم خدا مى نگرد.
برآنند تا حق حيات و زندگى ،
حق معيشت و كسب و كار،
حق زيستن به صورت موجودى عاقل و با شعور و انتخابگر،
حق آزادى انديشه و عقيده ، آزادى بيان و قلم ، آزادى چون و چرا و دليل و سندخواهى در برابر ادعاها و عمل كردها، آزادى نقد و نظارت بر قدرت و محاسبه پذير خواستن مديريت و رهبرى جامعه ؛ حق برابرى و مساوات ،
حق امنيت درونى و برونى ،
حق دفاع و ديگر شاخه هاى حقوق بشر را، بر همه ى ساحبان آنها تاءمين و تضمين كنند، و از تجاوزكاران به حقوق توده ها، با همه ى وجود در قلمرو بينش ، نگرش ، گفتار، مقررات ، قضاوت و داورى و حكومت و منش و عمل كرد، صميمانه و به راستى جلوگيرى نمايند.
انا اءنزلنا اليك الكتاب بالحق لتحكم بين الناس بما اراك الله و لا تكن للخائنين خصيما⁽¹⁷⁵⁾
ما اين كتاب را به حق بر تو نازل كرديم ؛ تا به آنچه خداوند و تو آموخته است ، در ميان مردم قضاوت و حكومت كنى ؛ و از كسانى مباش كه از خيانتكاران حمايت نمايى .
يا داوود انا جعلناك خليفه فى الارض فاحكم بين الناس بالحق ⁽¹⁷⁶⁾
هان اى داوود! ما تو را خليفه و نماينده ى خود در زمين قرار داديم ؛ پس در ميان به حق و در قلمرو و عدالت داورى كن .
بدين سان قرآن دراين بعد تاريخى اش اين پيام را مى دهد كه پيشوايان آزادى ، هم با همه ى وجود در انديشه ى تضمين حقوق انسان ها هستند و خود بيش از همه بدان ارج مى نهند، و هم در مديريت جامعه و مديريت و داورى ، تنها در قلمرو قانون ، يا به بيان قرآن آن چه به آنان وحى و ارائه مى شود، عمل مى كنند و هرگز براى خود حقوق فراقانونى نمى جويند.
و - در رهبرى معنوى جامعه
1.بهترين سرمشق ها و زيباترين الگوهاى زندگى
از ويژگى افتخارآفرين پيشوايان آزادى - كه در آيات تاريخى قرآن انعكاس ‍ يافته - اين است كه آنان در بعد رهبرى معنوى و انگيزش انسان و هدايت جامعه ها و تمدن هاى بشرى به سوى زندگى آراسته به بهداشت و معنويت ، ماشين فرمول و شعار و گفتار نيستند؛ بلكه به راستى ، هم بهترين طرح و برنامه و جامع ترين قانون را دارند و مرد دانش و خرد و كمال هستند و هم الگوى شايسته ى منش و عمل پر جاذبه و هم نمونه سنبل زيباى رعايت قوانين و حقوق و مرزهاى مقررات و اخلاق مترقى .
آنان با روش و عمل كرد تحسين برانگيز و بارز و پرجاذبه ى خود مهم ترين و موثرترين پيشتوانه را با دگرگون ساختن روند تاريخ و نرم نمودن قلب ها و دل ها و اقناع انديشه و عاطفه و وجدان انسان ها به همراه خود دارند.
قرآن در اين مورد روشنگرى مى كند كه :
لقد كان لكم فى رسول الله اءسوه حسنه لمن كان يرجو الله و اليوم الاخر وذكر الله كثيرا⁽¹⁷⁷⁾
به يقين در شيوه ى زندگى و منش و مديريت پيامبر خدا براى شما سرمشق شايسته و نيكويى است ؛ براى آن كسى كه به خدا اميد مى دارد، و خدا را بسيار ياد مى كند.
و نيز مى فرمايد:
قد كانت لكم اءسوه حسنه فى ابراهيم والذين معه ⁽¹⁷⁸⁾
بى ترديد براى شما در زندگى ابراهيم و كسانى كه با او بودند سرمشقى نيكوست ...
2.مشعل هاى فراراه
آنان در مسئوليت عظيم خود، دعوت كننده ى به سوى خدا، گواه و شاهد بر توده ها و روند جامعه و تاريخ ، چراغ فروزان فراراه خلق خدا، بشارت دهنده به شايستگان و درستكاران و انذاركننده ى گناهكاران و طغيانگرانند.
قرآن در بيان اين ويژگى آنان مى فرمايد:
يااءيها النبى انا اءرسلناك شاهدا و مبشرا و نذيرا.
و داعيا الى الله باذنه و سراجا منيرا.
و بشر المؤ منين باءن لهم من الله فضلا كبيرا
و لا تطع الكافرين و المنافقين ودع اءذاهم و توكل على الله و كفى بالله وكيلا⁽¹⁷⁹⁾
هان اى پيامبر! به يقين ما تو را به عنوان گواه و الگو و نويدرسان و هشدار دهنده فرستاديم ؛ و نيز به عنوان فراخوان به سوى خدا به فرمان او، و چراغى تابناك و روشنگر گسيل داشتيم . و به ايمان آورندگان نويد ده كه براى آنان از سوى خدا فزون بخشى بزرگى خواهد بود. و از كفرگرايان و نفاق گرايان و اصلاح ناپذيران فرمان مبر، و آزارشان را واگذار، و به خداوند توانا و شكست ناپذير اعتماد كن ؛ و به بندگان ما بگو كه كارسازى خدا بسنده است .
3.اصلاحگران دل ها و جامعه ها
آنان را به راستى هيچ سودايى در دل ، هيچ انديشه اى در سر، هيچ هدفى در كار و هيچ نيتى در قلب نيست ، مگر اصلاح و اصلاح گرى در جهت تزكيه و تطهير و پالايش درون و برون و روابط ناسالم و ظالمانه و آنگاه رستگارى و نجات و بشريت و برپايى اركان حق و عدالت و آزادى در گسترده ى جامعه ها و نظام ها و تمدن ها.
آنان نه در پى انحصار قدرت هستند، و نه انديشه ى شهرت ؛ - در پى بردن ثروت ها و امكانات مردم در جهت دنياى خويش هستند، و نه رسيدن به هواها و آرزوهاى شخصى و تحميل خود به مردم به هر بها و هر روش و هر وسيله ؛ نه ، هرگز، بلكه تنها صلاح و اصلاح جامعه و نجات و فلاح مردم و سعادت و رستگارى آنان را با انگيزش آنان ، آگاهى بخشى به همگان ، و از راه هاى شرافتمندانه و روش هاى خداپسندانه و منش پاك و بهداشتى مى طلبند.
آنان هماره در انديشه ى اصلاح دل ها و قلب ها و جان ها، اصلاح انديشه ها و فكرها و مغزها و باورها، اصلاح جامعه ها و تمدن ها و حكومت ها اصلاح در ابعاد سياسى ، قضايى ، اقتصادى ، اجتماعى ، خانوادگى ، فردى و در همه ى ميدان ها و سطوح و جنبه ها.زدودن ميكرب مرگبار گناه و عصيان و طغيان و تجاوز و حق كشى پيراستن همه جا و همه كس و همه ى ميدان ها از ضدارزش ها و آراستن به ارزش هاى والاى آسمانى و انسانى و ساختن و جامعه و دنياى نو و خردمندانه و سرشار از مهر و صفا و شادمانى و كاميابى هدف آنان است .
آرى ، اصلاح گرى به معنى حقيقى كلمه از ويژگى هاى آنان است آن هم در پرتو منطق قانع كننده ، نمونه ى عملى بارز و منش زيبا و بى نظير و نيت خالص اصلاح گرانه .
و ما اءريد اءن اءخالفكم الى مآ اءنهاكم عنه ان اءريد الا الاصلاح ما استطعت و ما توفيقى الا بالله عليه توكلت و اليه اءنيب ⁽¹⁸⁰⁾
من هرگز نمى خواهم كه چيزى كه شما را از آن باز مى دارم ، با شما مخالفت كنم و خود بدان دست يازم . من تا آنجا كه توانايى دارم جز اصلاح دل ها و جامعه ها را نمى خواهم و موفقيت من تنها به يارى خدا است بر او توكل كردم و به سوى او باز مى گردم .
اللهم انك تعلم اءنه لم يكن الذى كان منا منافسه فى سلطان ، و لا التماس ‍ شى ء من فضول الحطام ، و لكن لنرد المعالم من دينك ، و تظهر الاصلاح فى بلادك ، فيامن المظلومون من عبادك ، و تقام المعطله من حدودك ...⁽¹⁸¹⁾
بار خدايا، تو خود مى دانى كه آنچه از سوى ما بيان و انجام مى شود، نه براى رقابت در قبضه ى قدرت ملى و به دست آوردن پست و مقام است ، و نه به انگيزه ى دست يابى به ثروت و دارايى اين دنيا؛ بلكه هدف اين است كه نشانه هاى دين راستين و نجات بخش خود را به جايگاه خود بازگردانيم ، و شهر و ديار بندگانت را از تباهى و بيداد و فريب استبداد اصلاح كنيم ، تا بندگان ستمديده ات به نعمت امنيت و آسايش برسند و به آزادى و حقوق اساسى و انسانى خويش نايل آيند.
و انى لم اخرج اشرا و لا بطرا و لا مفسدا و لا ظالما و انما خرجت لطلب الاصلاح فى امه جدى ...⁽¹⁸²⁾
من نه به انگيزه ى خودخواهى و راحت طلبى قيام كرده ام و نه خوشگذرانى و نه براى تباهى و بيداد؛ بلكه در اين انديشه ام كه كار امت نياى گران قدرم را اصلاح كنم و آفت هاى سعادت سوز را از خرمن هستى آنان بزدايم ...
4.نجات مردم از تاريكى هاى ظلم و ناآگاهى
ويژگى ديگر پيشوايان آزادى ، اين است كه آنان دست انسان را مى گيرند و او را از ظلمات جهل و جنون ، از تاريكى هاى ظلم و خشونت و از تباهى هاى استبداد و انحصار نجات داده و او را به دنياى نور و روشنايى و رستگارى مى رساند؛ از ظلمات جهل و نادانى به نور علم و دانش و آگاهى ،
از ظلمات بيگانگى از واقعيت ها و حقوق و وظائف خويش به نور مسئوليت شناسى و آشنايى به حقوق خود و ديگران ،
از ظلمات خرافات ، اوهام بافته ها و تافته هاى مغزهاى عليل و يا انديشه هاى سنگواره اى و مخرب ،
از ظلمات استبداد و استعمار و ظلم و جور،
از ظلمات تبعيضات زشت و فاصله هاى ظالمانه و نابرابرى هاى طبقاتى ،
از ظلمات آلودگى و هواها وهوس ها و چاه ويل نفس ،
از ظلمات بردگى شيطان و شيطان صفتان خودكامه و زورگو؛ آرى اين ويژگى ديگر رهبران دادگر و عدالت خواه است .
و لقد اءرسلنا موسى بآياتنا اءن اءخرج قومك من الظلمات الى النور⁽¹⁸³⁾
ما موسى را با آيات خود فرستاديم ؛ و به او دستور داديم كه جامعه و مردم خود را از ظلمات حق ناپذيرى و خودكامگى به سوى نور دانش و آزادى بيرون آر.
كتاب اءنزلنا اليك لتخرج قومك من الظلمات الى النور⁽¹⁸⁴⁾
اين كتابى است كه آن را به سوى تو فرود آورديم تا مردم را به فرمان پروردگارشان از تاريكى هاى شرك و ظلم و جهل و اسارت به سوى روشنايى آگاهى و ايمان و عدالت و آزادى و صلح و بهروزى در آورى .
ز - آگاهى بخش و سازندگى فرهنگى و هنرى و انسانى
از شاهكارهاى پيشوايان ترقى خواه و عدالت پيشه اين است كه در جامعه و تمدن و دنياى خويش ، شمشيرهاى آخته و طبل هاى جنگ و جنون و خشونت پردازى و خون خوارگى سيرى ناپذير و ابلهانه را از دست سردمداران ستم و توده هاى در بند ظلم و گرفتار به وباى افراط و تفريط و تعصبات سياه مى گيرند و به جاى آنها، كتاب و قلم و وسايل آگاهى بخشى و اطلاع رسانى به آنان ارمغان مى دهند، تا بخوانند، بدانند، بينديشند، بينديشانند، فرهنگ بسازند، تمدن خلق كنند، هنر بپرورند و كرامت و فضيلت كسب نمايند و در مزرعه ى جان ها، گل ها و لاله هاى مهر و عدالت و آزادمنشى و اخلاق انسانى بنشانند و بوستان زندگى را يكسره به گلستان نيك بختى تبديل سازند.
قرآن در ترسيم اين نقش و ويژگى انسان پرور آنان مى فرمايد:
اقرا باسم ربك الذى خلق
خلق الانسان من علق .
اقرا و ربك الاكرم .
الذى علم بالقلم .
علم الانسان ما لم يعلم ...⁽¹⁸⁵⁾
بخوان به نام پروردگارت ، كه جهان را پديد آورد.
انسان را از خون بسته اى آفريد. بخوان ، و پروردگارت از همه گرامى تر است ؛ همان كسى كه دانش را به وسيله ى قلم به انسان آموخت . به انسان آن چه را نمى دانست آموخت .
و مى فرمايد:
ن و القلم و ما يسطرون .
ما اءنت بنعمته ربك بمجنون .
و ان لك لاءجرا غير ممنون .
و انك لعلى خلق عظيم .⁽¹⁸⁶⁾
ن .سوگند به قلم و آنچه مى نويسند، كه تو اى پيامبر!به بركت لطف و نعمت گران پروردگارت ، هرگز ديوانه نيستى . و به يقين براى تو پاداشى پر شكوه و هماره خواهد بود. و راستى كه تو به خلق و خويى والا آراسته اى .
و در ترسيم نقش ذوق آفرين و هنرپرور و شكوفاساز ادب و ادبيات و شعر و نثر در جهت سازنده و آزادى بخشش و شكوفاننده ى آن به وسيله ى پيشوايان آزادى مى فرمايد:
والشعرا يتبعهم الغاوون .
الم تر انهم فى كل واد يهيمون .
و انهم يقولون ما لا يفعلون .
الا الذين آمنو و عملوا الصالحات و ذكروا الله كثيرا وانتصروا من بعد ما ظلموا وسيعلم الذين ظلموا اى منقلب ينقلبون ⁽¹⁸⁷⁾
و تو اى پيامبر! آن گونه كه بدانديشان و بيدادگران به تو مارك مى زنند، شعر پرداز نيستى ؛ چرا كه شاعران و شعر پردازان بى هدف كسانى هستند كه گمراهان از آنان پيروى مى كنند.
آيا نديده اى كه آنان در هر وادى و بيغوله سرگردانند؟و چيزهايى را مى گويند و مى بافند، كه خود باور ندارند و انجام نمى دهند؟! مگر كسانى از آنان كه ايمان آورده اند و كارهاى شايسته انجام داده و خدا را بسيار ياد آورده و پس از آن كه از سوى بيدادگران مورد ستم قرار گرفتند، با زبان شعر و نثر هدفدار و عادلانه ى خود، دادخواهى نموده ، و از حق خود و حقوق و آزادى مردم دفاع مى كنند؛ و كسانى كه ستم كردند به زودى خواهند دانست كه به چه بازگشتگاهى باز خواهند گشت .
و در ترسيم نقش فرهنگ ساز و فرهنگ بان آنان مى فرمايد:
لقد من الله على المؤ منين اذ بعث فيهم رسولا من انفسهم يتلوها عليهم آياته يزكيهم و يعلمهم الكتاب و الحكمه و ان كانوا من قبل لفى ضلال مبين ⁽¹⁸⁸⁾
بى گمان خدا بر ايمان آورندگان نعمتى گران ارزانى داشت آن گاه كه پيام آورى از ميان خودشان برانگيخت كه آيات او را به آنان تلاوت مى كند و آنان را از پليدهاى شرك و بيداد پاك و بهداشتى مى سازد و به آنان كتاب و حكمت مى آموزد؛ به راستى كه پيش از آن در گمراهى آشكارى بودند.
و بدين سان از ويژگى هاى پيشوايان عدالت خواه و بشردوست : بيان آيات خدا و روشنگرى راه براى رشد و رستگارى ،
آموختن كتاب و دانش ،
آموزش حكمت و بينش ،
تزكيه ى جان ها، پالايش خلق و خوها، تطهير منش ها، و پاكسازى روش ها از انواع بدانديشى ها، تاريك فكرى ها، آفت ها، رذيلت ها، و تباهى هاى پيدا و نهان ، اصلاح جامعه ها و بهداشتى ساختن تمدن ها و پاك و با معنويت خواستن نظام ها از ظلم و روابط ظالمانه و برترى جويانه و آراستن آنها به گل ها و لاله هاى آزادى و مردم سالارى و عدالت و اخلاق ، به بهترين و شايسته ترين اسلوب است .
18 - چهره ى نفرت انگيز سردمداران ستم و استبداد
با نگرش به قرآن و مطالعه ى عميق آيات آن ، با بخش هاى مهمى از آيات اين كتاب شكوهبار آسمانى رو به رو مى شويم كه به شرح مبارزات پى گير و آشتى ناپذير پيشوايان ((نور)) با رهبران ((نار)) يا آزادى ستيز و استبدادگرا اختصاص يافته است .
در اين آيات با دو جنبه ى متشكل و دو نظم و دو تشكيلات و دو سيستم مشخص رو به رو مى شويم ، كه رهبرى يكى از رهبران عدالت و آزادى و ديگرى را استبدادگران خودكامه به كف دارند و از همين جاست كه مى توان با ماهيت اين دو نظم آزادمنشانه ى توحيدى از يك سو، و استبدادى و گورستانى از سوى ديگر و ويژگى هاى پيشوايان عدالت و خصلت ها و شگردها و سياست هاى ابليسى و ظالمانه ى سردمداران ستم و فريب آشنا گشت و وظيفه ى خود را شناخت .