|
شخصيت و قيام زيد بن على (ع )
سيد ابوفاضل رضوى اردكانى
- پى نوشتها -
- ۳ -
601- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 102، و (( اعيان الشيعه
)) جلد 33، ص 130.
602- اى اباالحسين (كنيه زيد) اندوه و فقدان تو،
در دلم آتش افروخته و هر كس چون من به سختى اندوهگين گردد.
603- شب محنت و بيدارى فرا رسيده و اگر جز تو
هدف تير، اين بلاها بود هرگز بيدارى فرا نمى رسيد و حاضر نمى گشت .
604- از ما دور نشو كه دورى تو درد ما است ، آرى
چنان است ، هر كه با مرگ ملاقات كند دور خواهد شد.
605- تو مايه اميد ما در كارهاى سخت و بزرگ بودى
، و به خصوص در كارهاى سنگين و دشوار امت چشم اميد ما به تو بود.
606- كشته شدى هنگامى كه تن به جهاد و دفاع در
دادى ، و به مرتبه والا قدم برداشتى و تمام مراحل زندگى را طى كردى .
607- تو عاقبت و سرانجام پيشينيان را خواستار
بودى ، و به خدا قسم بدان رسيدى و در طريقى كه سر منزلش گرامى بود.
608- خدايت نخواست كه بميرى و در ميام مردم ، به
سيره مردى راستگو رفتار نكرده باشى .
609- كشته شدن در راه خدا عادت ديرينه شما است ،
و اين به كار مردان بزرگوار هم شايسته است .
610- مردم همگى در آسايش بسر مى برند، ولى
خاندان محمّد (صلى اللّه عليه و آله ) يا كشته يا آواره هستند.
611- يعنى آن بزرگانى كه چون تاريكى شب پرده هاى
خويش را، برافكندند و مرغان به خواب روند ولى شب ايشان بيدارند.
612- اى كاش اسباب و علل اين همه پيشامدهاى
ناگوار را مى دانستم كه چگونه فرا مى رسد و چسان نمى رسد.
613- آيا عذر اين مردمانى كه قتل (زيد) را به هم
مژده دادند، در فرداى قيامت چيست ؟ و يا عذر اهل مسجد (كه در مسجد ماندند و بيارى
او نرفتند) چه خواهد بود؟؟
614- ((
الحور العين ))
ص 187.
615- ((
الغدير، )) ج
3، ص 73.
616- ((
مقالات اسلامين ، ج ، ص 131.
617- ((
الحدائق الوردية ))
ج 1 ص 161 - (( الغدير
)) ج 3 ص 73.
618- ((
تحفة الراغب ، ))
شافعى ص 31.
619- ((
الغدير )) ج 3
ص 72.
620- كليه اشعار فوق از
(( الغدير ))
ج 3 ص 73 نقل شده .
621- ((
مختصر البلدان ))
ص 252.
622- ((
فتوح البلدان ))
ص 293.
623- تاريخ يعقوبى ج 2 ص 258.
624- بطائح سرزمين وسيعى بود بين (واسط) و (بصره
) دو شهر عراق و قريه ها و دهات منفصلى را در برداشت و اراضى آن همه معمور و آباد
بود (( (معجم البلدان
))
ج 1 ص 666).
625- ((
الخراج و صنعة الكتابة قدامة بن جعفر
)) ص 240.
626- تاريخ يعقوبى ج 2 ص 259.
627- ((
المسالك و الممالك ))
ص 14 و 15.
628- ((
فتوح البلدان ))
ص 294.
629- مدارك فوق ص 293.
630- طبرى ج 8 ص 250.
631- ((
فتوح البلدان ))
ص 294.
632- طبرى ج 7 ص 229.
633- ابن اثير ج 5 ص 204.
634- ((
التنبيه و الاشراف ))
ص 279.
635- قيقانيه ، منسوب به (قيقان ) از بلاد افغان
و بعد منطقه خراسان است (( (معجم البلدان )
)) ج 4 ص 217) كه جمعى از آنان ساكن عراق و تحت فرمان اموى
ها بودند.
636- بخاريه منسوب به (بخارا) است كه يكى از
شهرهاى مهم افغان و ماوراءالنهر است ((
(معجم البلدان ) ))
ج 1 ص 157، و خود طايفه مهمى بودند كه در عراق به سر مى بردند).
637- ((
انساب الاشراف ))
ج 3 ص 203.
638- ((
البدء و التاريخ ))
ج 6 ص 5.
639- ((
العقيده و الشريعه ))
ص 198.
640- طبرى ج 8 ص 272.
641- ثورة زيد ص 131.
642- ((
الملل و النحل ، ))
شهرستانى ج 1 ص 116.
643- ((
الحور العين ))
ص 185.
644- ((
المحبر، ))
بغدادى ص 483.
645- طبرى ج 8 ص 272.
646- ((
الفرق بين الفرق ، ))
بغدادى ص 25.
647- ((
التبصير فى الدين ، ))
اسفرائينى ص 34.
648- تهذيب ابن عساكر ج 6 ص 19.
649- مدرك فوق .
650- ((
الحور العين ))
ص 154.
651- تهذيب ابن عساكر ج 6 ص 23.
652- ((
الاخبار الطوال ))
ص 261 - طبرى ج 6 ص 228.
653- ((
الخوارج و الشيعه ))
ص 259.
654- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 100.
655- طبرى ج 8 ص 273.
656- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 101.
657- ((
المواعظ و الاعتبار بذكر الخطط و الا ثار
)) ج 2 ص 439.
658- طبرى ج 8 ص 274.
659- الاغانى ج 15 ص 121.
660- ((
البدء و التاريخ ))
ج 6 ص 50.
661- ((
مقاتل الطالبيين ، ))
ص 418.
662- شرح نهج البلاغه فيض الاسلام ص 285. و صبحى
الصالح ص 142 كلام 97.
663- طبرى ج 8 ص 265.
664- ثورة زيد بن على ص 138.
665- طبرى ج 8 ص 265.
666- تاريخ يعقوبى ج 2 ص 383.
667- ((
الاخبار الطوال ، ))
ص 337 و 344.
668- ((
الاخبار الطوال ، ))
ص 337 و 344.
669- ((
الاخبار الطوال ))
ص 335.
670- طبرى ج 8 ص 188.
671- تاريخ يعقوبى ج 2 ص 383.
672- مختصر كتاب البلدان ، همدانى ص 315.
673- ((
الاخبار الطوال ))
ص 336.
674- ثورة زيد بن على ص 140.
675- ((
كمال الدين و تمام النعمه ، ))
قمى ص 218.
676- ((
بحارالانوار ))
ج 46 ص 191 به نقل از: تفسير عياشى ص 325 - ((
البرهان ، ))
بحرانى ج 1 ص 478 ((
الصافى )) ،
فيض ج 1 ص 448 - (( اثبات الهدى ،
)) حر عاملى ج 5 ص 436.
677- ((
نفس المصدر، ))
ج 8 ص 161 - (( بحارالانوار
)) ج 46 ص 205.
678- تاريخ يعقوبى ج 2 ص 349.
679- ((
ثواب الاعمال و عقابها ))
ص 198 چاپ بغداد سنه 962 - بحار ج 46 ص 182.
680- تاريخ يعقوبى ج 2 ص 326، چاپ بيروت .
681- ((
السيادة العربية و الشيعه و الاسرائيليات
)) ص 113.
682- ((
مروج الذهب ))
ج 3 ص 225.
683- ((
مناقب العباس و فضائله ))
ص 111.
684- ثورة زيد ص 152.
685- ((
المواعظ و الاعتبار بذكر الخطط و الاثار
)) ج 2 ص 440.
686- ((
المحبر )) ص
484.
687- ثورة زيد ص 152 نقل از كتاب تاريخ مجهول
المؤ لف ص 65.
688- اخبار مجموعه ص 52.
689- قرآن كريم سوره حج ، آيه 39.
690- ابراهيم بن على بن عباس .
691- قرآن كريم ، سوره حجرات ، آيه 13.
692- خدمات متقابل اسلام و ايران ص 542 - 545.
693- ثورة زيد بن على (عليه السلام ) ص 152.
694- ثورة زيد ص 153.
695- ثورة زيد، ص 153.
696- شرح نهج البلاغه ج 2 ص 212.
697- مدرك فوق ج 2 ص 205.
698- ((
مروج الذهب ))
مسعودى ج 3 ص 262.
699- قرآن كريم ، سوره فجر آيه 14.
700- ((
الغدير )) ج 3
ص 71.
701- كامل مبرد ج 3 ص 1179 - و اغانى ج 4 ص 94 و
95.
702- ((
العقد الفريد ))
ج 4 ص 487.
703- ((
ارشاد الاديب - ))
ياقوت حموى ج 5 ص 341 و 342.
704- ((
العقيدة و الشريعة ))
ص 27.
705- نفس زكيه لقب محمّد بن عبداللّه بن حسن بن
حسن بن على (عليهماالسلام ) است .
706- ((
الامامة و السياسة ))
ص 175 و 176. ابن قتيبه .
707- طبرى ج 8 ص 211.
708- ((
الحسينيون فى التاريخ ، ))
ساعدى ص 65.
709- ((
ملل و نحل ))
شهرستانى ج ... ص 117 - مقدمه شرح صحيفه سجاديه (فيض الاسلام ).
710- طبرى ج 9 ص 204.
711- ((
مروج الذهب ))
مسعودى ج 3 ص 308، ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 408.
712- طبرى ج 9 ص 232.
713- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 408.
714- تاريخ ابن اثير ج 5 ص 213.
715- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 289.
716- پاورقى ((
بحارالانوار ))
ج 46 ص 159، به نقل از خطيب بغدادى .
717- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 355.
718- ((
مروج الذهب ، ))
مسعودى ج 3 ص 308.
719- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 359 - 408.
720- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 427.
721- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 424.
722- ((
نهاية الادب ، ))
نورى ص 31، خطى است به نقل از ثورة زيد ص 159.
723- ((
العبر، )) ابن
خلدون ج 4 ص 237.
724- طبرى ج 10 ص 227.
725- ((
مروج الذهب ))
ج 4 ص 521.
726- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 523.
727- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 521 - 524.
728- منطقه بين النهرين (دجله و فرات ) در مسير
عراق و تركيه حوالى شمال كشور سوريه ((
(المنجد) ))
729- محمّد بن ابراهيم بن اسماعيل بن طباطبا بن
ابراهيم بن حسن بن على بن ابى طالب (عليهم السلام ).
730- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 523.
731- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 524.
732- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 524.
733- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 514 - 518.
734- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 514 - 518.
735- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 514 - 518.
736- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 514 - 518.
737- تاريخ طبرى - ج 10 ص 228.
738- تاريخ طبرى - ج 10 ص 238.
739- قرآن كريم سوره صف ، آيه (5).
740- ((
مقاتل الطالبيين ، ))
ص 549.
741- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 549.
742- ((
عمدة الطالب ))
ص 175.
743- ((
العبر )) ابن
خلدون ج 4 ص 237.
744- ((
انباء الزمن باخبار اليمن - ))
يمنى ص 7 و ما بعد آن .
745- ((
صبح الاعشى - ))
قلقشندى ج 5 ص 56.
746- طبرى ج 10 ص 305.
747- ((
ملل و نحل )) ج
1 ص 118.
748- طبرى ج 10 ص 305.
749- يحيى بن عمر بن حسين بن عبداللّه بن
اسماعيل بن عبداللّه بن جعفر بن ابى طالب (عليه السلام ).
750- طبرى ج 10 ص 305.
751- ابن اثير ج 7 ص 43.
752- طبرى ج 11 ص 88 - 89.
753- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 664.
754- طبرى ج 11 ص 89.
755- ((
مروج الذهب ))
ج 4 ص 147 - 148.
756- طبرى ج 11 ص 88 - ابن اثير ج 7 ص 43.
757- طبرى ج 11 ص 88 - ابن اثير ج 7 ص 43.
758- ((
مروج الذهب ))
ج 4 ص 194 - طبرى ج 11 ص 172.
759- حسن بن زيد بن اسماعيل بن زيد بن حسن بن
حسن على بن ابى طالب (عليه السلام ).
760- ((
مروج الذهب ))
ج 4 ص 153 - ابن اثير ج 7 ص 88.
761- ((
مروج الذهب ))
ج 4 ص 153.
762- تاريخ ابوالفداء ج 3 ص 74 - ابن اثير ج 7 ص
179.
763- ((
نهايه الارب ))
نوبرى ج 23 ص 29.
764- ((
ملل و نحل )) ج
1 ص 118.
765- ((
مروج الذهب ))
ج 4 ص 308.
766- طبرى ج 11 ص 208.
767- طبرى ج 11 ض 209.
768- ((
مروج الذهب ))
ج 4 ص 308.
769- ابن اثير ج 8 ص 36.
770- ((
نهاية الارب ))
ج 23 ص 43.
771- هيچ ملتى گرمى شمشير را اكراه نداشتند مگر
آنكه خوار و زبون شدند.
772- ((
تاريخ الامم الاسلاميه (الدولة العباسيه )
)) حكومت آل بويه .
773- ارشاد ص 252.
774- ((
مرآة العقول - ))
مجلسى ج 1 ص 261.
775- ((
تنقيح المقال ))
ج 1 ص 469.
776- خزاز قمى در
(( كفاية الا ثر. ))
777- ((
مجالس المؤ منين ))
ج 2 ص 255.
778- ((
زيد النار ))
فرزند امام هفتم موسى بن جعفر (عليه السلام ) مى باشد، و در سال 199 ه ق قيام كرد
و موقعى رهبر آنان ابوالسرايا كشته شد مبارزين و مجاهدين بنى هاشم پراكنده شدند و
زيد متوارى شد و بعد عمال ماءمون وى را دستگير كردند و مدتى زندانى بود تا آنكه
ماءمون خليفه عباسى ، وى را به توصيه امام هشتم آزاد كرد، او تا آخر خلافت متوكل
عباسى زنده بود و در (سر من راءى ) جهان را بدرود گفت .
(( سفينة البحار ))
ج 1 حرف (ز).
779- قرآن كريم سوره حج آيه 78.
780- ((
عيون اخبار الرضا - سفينة البحار ))
ج 1 ماده (ز) و (( تنقيح المقال
)) ص 446 حرف (ز) و ((
الغدير )) ج 3
ص 71.
781- ((
وقايع الايام ))
خيابانى شهر صيام ص 66.
782- ((
رياض الاحزان ))
ص 181، (( وقايع الايام
)) خيابانى صيام ص 75 ((
قاموس الرجال ))
ج 4 ص 262.
783- ((
عن عمرو بن خالد قال : قال زيد بن على بن الحسين بن ابى طالب عليهم السلام ، فى كل
زمان رجل منا اهل البيت يحتج اللّه به على خلقه و حجة زماننا ابن اخى جعفر بن محمّد
لا يضل من تبعه و لا يهتدى من خالفه . بحارالانوار
)) ج 46.
(( عن محمّد بن بكير قال : دخلت على زيد بن
على و صالح بن بشر فسلمت عليه و هو يريد الخروج الى العراق ، فقلت يابن رسول اللّه
حدثنى بشى ء سمعته عن ابيك ، فقال : سمعت ابى عن جده رسول اللّه (صلى اللّه عليه و
آله ). )) تتمه
اين كلمات در بخش كلمات زيد (عليه السلام ) در همين كتاب نقل شده است مراجعه
فرمائيد.
784- ((
يابن بكير بنا عرف اللّه و بنا عبداللّه و نحن السبيل الى اللّه و منا المصطفى و
منا المرتضى و منا مهدى قائم هذه الامة . ))
785- قرآن كريم سوره اعراف آيه 188.
786- اشعار (نحن سادات قريش ) كه در فصل (زيد
شاعر و سخن سرا) نقل كرديم .
787- ((
كفاية الاثر ))
مرحوم خزاز قمى ص 326. (( بحارالانوار
)) ج 46 ص 203.
788- ((
كفاية الاثر ))
خزاز قمى ، (( وقايع الايام
)) شهر صيام خيابانى ص 87.
789- ما اشعار زيد را در اين زمينه در فصل زيد
شاعر و سخن سرا در همين كتاب نقل كرديم . مؤ لف .
790- ((
بحارالانوار ))
ج 46 ص 200 چاپ جديد و (( عيون اخبار الرضا
)) مرحوم صدوق
و (( كفاية الاثر -
)) خزاز ص 327 - چاپ ايران .
791- ....((
عبداللّه العلاء قال : قلت لزيد بن على (عليهماالسلام ) ما تقول فيهما؟ قال :
العنهما، قلت : قانت صاحب الامر؟ قال : لا و لكنى من العترة . قلت : فالى من
تاءمرنا؟ قال : عليك بصاحب الشعر و اشار بيده الى الصادق جعفر بن محمّد
(عليهماالسلام ).
نفس المصدر ))
ص 328 - (( بحارالانوار
)) ج 46 ص 201.
792- ((
عن عمار الساباطى ، قال : كان سليمان بن خالد، خرج مع زيد بن على حين خرج ، قال :
فقال له رجل و نحن وقوف فى ناحية و زيد واقف فى ناحية ما تقول فى زيد هو خير ام
جعفر (عليه السلام )؟
قال سليمان : قلت و اللّه ليوم جعفر خير من زيد ايام الدنيا.
قال : فحرك دابته و اتى الى زيد و قص عليه القصة .
قال : و مضيت نحوه ، فانتهيت الى زيد، و هو يقول : جعفر امّا منافى الحلال و الحرام
.
تنقيح المقال ))
مامقانى حرف (ز) به نقل از رجال كشى حرف (ز) و ((
جامع الرواة ))
اردبيلى ج 1 ص 378.
793- مناقب ج 1 ص 223 -
(( بحارالانوار ))
ج 46 ص 190.
794- اخبارى كه در الفاظ مختلف ، و در معنا شريك
باشند.
795- ((
مارواه الكشى فى ترجمة زرارة ، عن محمّد بن مسعود، قال : حدثنى عبداللّه بن خالد
الطيالسى قال : حدثنى الحسن بن على الوشاء، عن ابى خداش ، عن على بن اسماعيل ، عن
ابى خالد.
طريق ديگر: و عن محمّد بن مسعود، قال حدثنى على بن محمّد القمى ، قال :
حدثنى محمّد بن احمد بن يحيى ، ع ابى الريان ، عن الحسن بن راشد، عن على بن اسماعيل
، عن ابى خالد، عن زرارة .
قال : قال لى زيد بن على ، و انا عند ابى عبداللّه (عليه السلام ) ما تقول يا فتى ،
فى رجل من آل محمّد (صلى اللّه عليه و آله ) استنصرك ، فقلت : ان كان مفروض الطاعة
نصرته ، و ان كان غير مفروض الطاعة ، فلى ان افعل ولى ان لاافعل فلما خرج قال
ابوعبداللّه (عليه السلام ): اخذته و اللّه من بين يديه و من خلفه و ما تركت له
مخرجا. ))
796- ((
اقول : سند الرواية بكلا طريقيه ضعيف ، فان فيه مجاهيل .
معجم الحديث ، ج 7 كلمة (زيد) ص 350 - تاءليف آية اللّه حاج سيد ابوالقاسم خوئى
مدظله . ))
797- ((
الخبر: مارواه (الكشى ) فى ترجمة ابى جعفر الاحول محمّد بن النعمان عن حمدويه ، قال
: و ذكر (اى حمدويه ) ان مؤ من الطاق قيل له : ما الذى جرى بينك و بين زيد بن على
فى محضر ابى عبداللّه (عليه السلام )؟ قال : قال زيد بن على : يا محمّد بن على ،
بلغنى انك تزعم ان فى آل محمّد (صلى اللّه عليه و آله ) اماما مفترض الطاعة ؟ قال :
قلت نعم ، و كان ابوك على بن الحسين احدهم ، فقال : و كيف و قد كان يؤ تى بلقمة و
هى حارة فيبردها بيده ، ثم يلقمنيها، افترى انه كان يشفق على من حر اللقمة ، و لا
يشفق على من حر النار؟ قال : قلت له : كره ان يخبرك فتكفر فلا تكون له فيك الشفاعة
و لا للّه فيك المشيئة .
فقال بعد ذلك : حدثنى محمّد بن مسعود، قال : حدثنى اسحاق بن محمّد البصرى ، قال :
حدثنى احمد بن صدقة الكاتب الانبارى عن ابى مالك الاحمسى ، قال : حدثنى مؤ من الطاق
- واسمه محمّد بن على بن النعمان ابوجعفر الاحول - قال : كنت عند ابى عبداللّه عليه
السلام . (و ذكر قريبا من الرواية المتقدمة ، و تاتى فى ترجمة محمّد بن على النعمان
). ))
798- ((
اقول : الرواية بطريقها الاول ، مرسلة و بطريقها الثانى ضعيفة جدا، فان اسحاق ،
ضعيف و احمد و ابومالك مجهولان .
معجم رجال الحديث ))
ج 7 حرف (ز) ص 351.
799- ((
الخبر - ما رواه (الكشى ) فى ترجمة سعيد بن منصور، عن حمدويه ، قال : حدثنا ايوب ،
قال : حدثنا حنان بن سدير، قال : كنت جالسا عند الحسن بن الحسن (الحسين ) فجاء سعيد
بن منصور، و كان من رؤ ساء الزيدية ، فقال : ماترى فى النبيذ؟ فان زيدا كان يشربه
عندنا قال : ما اصدق على زيد انه شرب مسكرا، قال : بلى ، قد يشربه ! قال : فان زيدا
ليس بنبى او وصى نبى ، انما هو رجل من آل محمّد (صلى اللّه عليه و آله ) يخطى و
يصيب .
اقول : لا اعتماد على قول سعيد بن منصور، فانه فاسد المذهب و لم يرد فيه توثيق و لا
مدح .
معجم رجال الحديث ج 7 ص 352.
قال المامقانى : و فيه ان زيدا و ان كان بنفسه ممدوحا، لكن لا شبهة فى كون الزيدية
فسقة ، بحكم الصادق و الجواد و الهادى عليهم السلام ، نصابا او بمنزلتهم فلا اعتماد
على مارواه رئيسهم و هو سعيد بن منصور و كيف يعقل ؟ بكاء الصادق و حزنه الشديد على
من كان يشرب المسكر؟ فالخبر كذب بلا شبهة .
تنقيح المقال ))
ج 1 چاپ قديم ماده (زى ).
800- ((
الخبر - مارواءه (الكشى ) فى ترجمة ابى بكر الحضرمى و علقمة عن على بن محمّد بن
قتيبة القستيبى ، قال : حدثنا الفضل بن شاذان ، قال : حدثنى ابى ، عن محمّد بن
جمهور، عن بكار بن ابى بكر الحضرمى قال : دخل ابوبكر و علقمة على زيد بن على ، و
كان علقمة اكبر من ابى فجلس احدهما عن يمينه و الاخر عن يساره ، و كان بلغهما انه
قال : ليس الامام منا من ارخى عليه ستره ، و انما الامام من شهر سيفه ، فقال له
ابوبكر: و كان اجرءهما - يا اباالحسن اخبرنى عن على بن ابى طالب (عليه السلام )
اكان اماما و هو مرخى عليه ستره ، او لم يكن اماما حتى خرج سيفه ؟ قال : فسكت فلم
يجبه فرد عليه الكلام ثلاث مرات كل ذلك لا يجبه بشى ء فقال له ابوبكر: ان كان على
بن ابى طالب (عليه السلام ) اماما فقد يجوزان يكون بعده امام مرخ عليه ستره ، و ان
لم يكن اماما و هو مرخ عليه ستره فانت ما جاء بك هاهنا؟ قال : فطلب لى علقمة ان يكف
عنه .
اقول : محمّد بن جمهور ضعيف ، و بكار مجهول ، فلا اعتماد على الرواية . (معجم رجال
الحديث )) ج 7
ص 325).
801- ((
الخبر: مارواه عن محمّد بن مسعود فى ترجمة ابراهيم بن نعيم ابى الصباح الكنانى ،
باسناده عن ابى الصباح الكنانى ، قال : فاتيته (زيدا) فدخلت عليه و سلمت عليه فقلت
له : يا اباالحسن بلغنى انك قلت : الائمة اربعة ثلاثة مضوا، و الرابع هو القائم .
قال هكذا قلت (الى ان قال ): و مضيت الى ابى عبداللّه (عليه السلام ) و دخلت عليه و
قصصت عليه ماجرى بينى و بين زيد فقال : ارايت لو ان اللّه تعالى ابتلى زيدا، فخرج
مناسيفان آخران باءى شيى ء يعرف اى السيوف سيف الحق ؟ و اللّه ما هو كما قال ، و
لئن خرج ليقتل ، قال : فرجعت فانتهيت الى القادسية ، فاستقبلنى الخير بقتله رحمه
اللّه .
على بن محمّد بن قتيبة قال : حدثنا ابومحمّد الفضل بن شاذان ، قال : حدثنى على بن
الحكم باسناده ، هذا الحديث بعينه .
اقول : تقدمت الرواية فى ترجمة ابراهيم بن نعيم ، و هى ضعيفة بكلا طريقتها، فن
الشاذانى و على ابن ابراهيم لو يوثقا.
معجم الرجال الحديث ج 7 كلمة زيد. ))
802- ((
الخبر: مارواه النعمانى فى كتاب الغيبة باب (ماروى فى صفة القائم صلوات اللّه عليه
و سيرته و فعله و انه ابن سبيه ) عن احمد بن محمّد بن سعيد، قال : حدثنا القاسم بن
محمّد بن الحسن بن حازم ، قال : حدثنا غبيس بن هاشم بن عبداللّه بن جميلة عن على بن
ابى المغيرة ، عن ابى الصباح قال :
دخلت على ابى عبداللّه عليه السلام فقال لى : ماروائك ؟ قلت : سرور من عمك زيد، خرج
يزعم انه ابن سببه و انه قائم هذه الامة و انه ابن خيرة الاماء، فقال (عليه السلام
): كذب ليس هو كما قال ، ان خرج قتل قبل قائم هذه الامة و انه ابن خيرة الاماء.
))
اقول : الروايه ضعيفة بجهالة القاسم بن محمّد، و فى ابن ابى المغيرة كلام .
معجم رجال الحديث ج 7 ص 253. تاءليف آية اللّه خوئى .
))
803- ((
الخير - مارواه الكافى : الجزء 2 كتاب الحجة (عليه السلام ) باب ما يفصل به بين
دعوى المحق و المبطل فى امر الامامة . حديث 16، عن محمّد بن يحيى عن احمد بن محمّد
عن الحسين بن سعيد عن الحسين بن جارود عن موسى بن بكير بن داب (ذاب ) (ذئاب ) عمن
حدثه عن ابى جعفر عليه السلام : ان زيد بن على بن الحسين (عليهماالسلام ) دخل على
ابى جعفر (عليه السلام ) محمّد بن على و معه كتب من اهل الكوفة يدعونه الى انفسهم ،
و يخبرونه باجتماعهم و ياءمرونه بالخروج ، فقال له ابوجعفر (عليه السلام ) هذه
الكتب ابتداء منهم او جواب ما كتبت اليهم ، و دعوتهم اليه ؟ فقال بل ابتداء منهم
لمعرفتهم بحقنا و بقرابتنا من رسول اللّه (صلى اللّه عليه و آله ) و لما يجدون فى
كتاب اللّه عز و جل من وجوب مودتنا و فرض طاعتنا و لما نحن فيه من الضيق و الضنك و
البلاء، فقال له ابوجعفر (عليه السلام ): ان الطاعة مفروضة من اللّه عز و جل و سنة
امضاها فى الاولين و كذلك يجريها فى الا خرين ، و الطاعة لواحد منا، و المودة
للجميع و امر اللّه يجرى لا وليائه بحكم موصول و قضاء مفصول و حتم مقضى و قدر مقدور
و اجل مسمى لوقت معلوم ، فلا يستخفنك الذين لا يوقنون انهم لن يغنوا عنك من اللّه
شيئا، فلا تعجل فان اللّه لا يعجل بعجلة العباد، و لا تسبقن اللّه فتعجزك البلية
فتضرعك ، قال : فغضب زيد عند ذلك و قال : ليس الامام منا من جلس فى بيته و ارخى
ستره و بسط عن الجهاد، و لكن الامام منا، من منع حوزته و جاهد فى سبيل اللّه حق
جهاده و دفع عن رعيته و ذب حرمه ، قال ابوجعفر (عليه السلام ) هل تعرف يا اخى من
نفسك شيئا مما نسبتها اليه فتجيى ء عليه شاهد من كتاب اللّه او حجة من رسول اللّه
(صلى اللّه عليه و آله ) او تضرب به مثلا.
اتريد يا اخى ان تحيى ملة قوم كفروا بآيات اللّه و عصوا رسوله ؟
اعيذك باللّه يا اخى ان تكون غدا المصلوب بالكناسة ، ثم ارفضت عيناه و سالت دموعه ،
ثم قال : اللّه بيننا و بين من هتك سترنا و جحد حقنا و افشى سرنا و نسبنا الى غير
جدنا و قال فينا ما لم نقله فى انفسنا.
اقول : الروايه ضعيفة بالارسال و بجهالة حسن بن جارود و موسى بن بكير. (معجم الرجال
الحديث ج 7 ص 356 - آية اللّه خوئى ). ))
804- اصول كافى ج 2 ذيل ص 173.
805- ((
الخبر: عدة من اصحابنا، عن احمد بن محمّد بن عيسى ، عن على بن الحكم ، عن ابان ،
قال : اخبرنى الاحول : ان زيد ابن على بن الحسين (عليه السلام ) بعث اليه و هو
مستخفف ، قال : فاتيته فقال لى : ما تقول ان طرقك طارق منا اتخرج معه ؟ قال : فقلت
له : ان كان اباك و اخاك خرجت معه ، فقال لى : فانا اريد ان اخرج و اجاهد هؤ لاء
القوم فاخرج معى ، قال : قلت لا، ما افعل ، جعلت فداك ، قال : فقال لى اترغب بنفسك
عنى ؟ قال : قلت له : انما هى نفسى واحدة ، فان كان فى الارض حجة فالمتخلف عنك ناج
و الخارج معك هالك . و ان لم تكن للّه حجة فى الارض فالمتخلف عنك و الخارج معك
سواء، فقال لى : يا اباجعفر كنت اجلس مع ابى على الخوان ، فيلقمنى البضعة السمينه و
يبرد لى اللقمة الحارة حتى تبرد، شفقة على ، و لم يشفق على من حر النار، اذا اخبرك
بالدين ، و لم يخبرنى به ؟
فقلت له : جعلت فداك من شفقته عليك من حر النار لم يخبرك ، خاف عليك ان لا تقبله
فتدخل النار، فاخبرنى انا، فان قبلت نجوت ، و ان لم اقبل لم يبال ان ادخل النار.
ثم قلت له : جعلت فداك ، انتم افضل ام الانبياء؟ قال : بل الانبياء قلت : يقول
يعقوب ليوسف : ((يا بنى لا تقصص رؤ ياك على اخوتك
فيكيدوا لك كيدا)) قرآن كريم سوره يوسف آيه 5.
لم يخبرهم حتى لو كانوا لا يكيدونه و لكن كتمهم ذلك فكذا ابوك كتمك لانه خاف عليك ،
قال : فقال امّا واللّه لئن قلت ذلك ، لقد حدثنى صاحبك المدينة انى اقتل و اصلب
بالكناسة و ان عنده صحيفة فيها قتلى و سلبى . فحججت فحدثت اباعبداللّه (عليه السلام
) بمقالة زيد ما قلت له ، فقال لى : اخذته من بين يديه و من خلفه و عن يمينه و عن
شماله و من فوق راءسه و من تحت قدميه ، و لم تترك له مسلكا يسلكه .
))
806- ((
اقول : هذه الرواية و ان كانت بحسب السند قوية الا ان دلالتها على قدح زيد تتوقف
على دلالتها على عدم اعتراف زيد بوجود حجة غيره و انه لو كان لاخيره ابوه بذلك و قد
ناظره الاحول (مؤ من الطاق ) فى ذلك و ذكر ان عدم اخبار ابيه اياه بذلك كان شفقة
منه عليه و هذه فاسدة جزما.
بيان ذلك : ان الاحول كان من الفضلاء المبرزين و كان عارفا بمقام الامامة و مزاياها
فكيف يمكن ان ينسب الى السجاد (عليه السلام ) انه لم يخبر زيدا بالامام بعده شفقة
منه عليه و هل يجوز اخفاء الامامة من جهة الشفقة النسبية على ان زيدا - العياذ
باللّه - لو كان بحيث لوا خبره السجاد (عليه السلام ) بالامامة بعده لم يقبله فهو
كان من المعاندين ، فكيف يكون - مع ذلك - مورد الشفقة الامام (عليه السلام ) عليه .
فالصحيح ان الرواية غير ناضرة الى ذلك ، بل المراد بها ان زيدا حيث طلب من الاحول
الخروج معه و هو كان من المعاريف و كان خروجه معه تقوية لامرزيد، اعتذر الاحول عن
ذلك بان الخروج لا يكون الا مع الامام و الا فالخارج يكون هالكا و المتخلف ناجيا و
حينئذ لم يتمكن زيد من جوابه بانه ماءذون من قبل الامام و ان خروجه باذنه لانه كان
من الاسرار التى لا يجوز له كشفها، اجابه بنحو آخر، و هو انه عارف بوظيفته و احكام
دينه و استدل عليه انه كيف يمكن ان يخبرك ابى بمعالم الذين و لا يخبرنى بها مع كثرة
شفقته على و اشار، بذلك الى انه لايرتكب شيئا لا يجوز له الا لم يفهم مراد زيد فقال
: عدم اخباره كان شفقة عليك و اراد بذلك : انه لايجوز لك الخروج بدون اذن الامام و
قدا خبرنى بذلك السجاد (عليه السلام ) و لم يخبرك بذلك شفقة منه عليك فتحير زيد فى
الجواب فقال : و اللّه لئن قلت ذلك لقد حدثنى صاحبك بالمدينة انى اقتل و اصلب
بالكناسة و اراد بذلك بيان ان خروجه ليس لطلب الرئاسة و الزعامة بل هو يعلم بانه
يقتل و يصلب فخروجه لامر لا يريد بيانه هذا. و ان الا حول لم يصل الى ما اراده زيد
فحج و حدث اباعبداللّه (عليه السلام )، بالقصة و امّا قول ابى عبداللّه (عليه
السلام ) (و اخذته من بين يديه و من خلفه و عن يمينه و عن شماله و من فوق راءسه ، و
من تحت قدميه و لم تترك له مسلكا يسلكه ) فهو لا يدل على قدح زيد، و انما يدل على
حسن مناظرة الاحول فى عدم اجابته زيدا فى الخروج معه حيث انه لم يكن ماءذونا فى ذلك
من قبل الامام (عليه السلام ) و المفروض انه لم يكن عالما بان زيدا كان ماءذونا من
قبله .
معجم الرجال الحديث ج 7 ص 3 آية اللّه خوئى . ))
807- كتاب زيد الشهيد تاءليف مرحوم مقرم . اخيرا
توسط يكى از فضلاى محترم به نام آقاى عزيزاللّه عطاردى ترجمه شده است . خداوند به
ايشان توفيق خير عنايت فرمايد.
808- ((
الغدير )) ج 3
ص 74.
809- ((
الغدير )) ج 3
ص 71.
810- ((
قواعد الشهيد باب الامر بالمعروف و النهى عن المنكر
)) ج 2 ص 207 چاپ جديد. ))
811- ((
اى شريفهم و سيدهم . ))
812- ارشاد مفيد ص 251.
813- رجال طوسى ص 89 باب اصحاب على بن الحسين
(عليهماالسلام ).
814- ((
رسالة اثبات وجود الامام المنتظر. ))
815- ((
جامع الرواة ))
جلد 1 ص 343.
816- ((
وسائل الشيعه ، ))
جلد آخر 0 20) باب زاء ص 202.
817- پس بدان ، كه اخبار در حالات زيد مختلف و
متعارض است و همچنين درباره امثال زيد از فرزندان ائمه (عليهم السلام ) كه قيام
كردند.
ليكن اخبارى كه بر جلالت و مدح و منقبت زيد و اينكه او ادعاى نادرست نداشت بيشتر
است .
و اكثر بزرگان شيعه و اصحاب به برترى مقام و علو شاءن زيد، حكم كرده اند پس مناسب ،
حسن ظن به حضرتش مى باشد و نكوهش او نارواست .
بلكه نبايد نسبت با مثال او از فرزندان ائمه معصومين اعتراض داشته باشيم الا نسبت
به آنانكه از جانب خود ائمه حكم به كفرشان شده و ما را دستور به دورى از آنان داده
باشند.
818- اين خبر در اصول كافى ج 2 ص 170 حديث 16
آمده است و ما در ص 323 همين كتاب متعرض آن شده ايم .
819- ((
تنقيح المقال ))
ج 1 حرف (ز) ص 469 چاپ قديم .
820- ((
رياض المساكين ))
در شرح صحيفه سجاديه اوائل كتاب .
821- ((
نكت البيان ))
مرحوم سيد عليخان ، (( وقايع الايام
)) خيابانى شهر صيام ص 84.
822- ((
نكت البيان ))
تاءليف سيد عليخان حويزى نقل از (( وقايع
الايام ))
خيابانى شهر صيام ص 66، و (( اعيان الشيعه
)) ج 7 ص 107، چاپ جديد.
823- ((
الغدير )) جلد
3 ص 69.
824- ((
اعيان الشيعه ، ))
چاپ جديد، بيروت ، ج 7، ص 107 الى 125 (بطور مبسوط در شرح حال زيد بن على
(عليهماالسلام ) از نقل احاديث و اقوال دارد كه طالبين مى توانند به آنجا مراجعه
كنند.
825- ((
معجم الرجال الحديث ))
ج 7 ص 358 چاپ نجف .
826- ((
منهاج السنه ))
ج 2 ص 126، پاورقى (( الغدير
)) ج 3 ص 74.
827- سوره نجم ، آيه 60.
828- ((
الغدير )) ج 3
ص 76 - 69.
829- ((
امالى ابن الشيخ طوسى ))
ص 223.
830- تاريخ طبرى ج 8 ص 277 - 299 - 301، و ابن
اثير ج 5 ص 98 - 107 - 108. و شرح شافعيه ابن فراس ص 154. و
(( المعارف ))
ص 95 و (( المحبر
)) ص 483 و
(( مروج الذهب ))
ج 3 ص 225 چاپ جديد و تاريخ يعقوبى ج 2 ص 326. و ((
سرالانساب ))
بخارى .
831- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 152 چاپ هشتم ((مصر)).
832- ((
حدائق الوردية و مشاهد العترة ))
ص 69.
833- ((
حدائق الوردية . ))
834- قرآن كريم ، سوره رعد آيه 39.
835- ((
رياض الاحزان ))
ص 181 - (( قاموس الرجال
)) ج 4 ص 262 - ((
بحارالانوار ))
ج 46 ص 200.
836- ((
بحارالانوار ))
ج 46 ص 198.
837- ((
رياض السالكين - وقايع الايام ))
خيابانى ص 78.
838- نام موضعى است در نزديكى هيت در
((عراق )).
839- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 155.
840- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 155.
841- ابر شهر نام قديمى ((نيشابور))
است .
842- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 156.
843- بيهق به منطقه ((سبزوار))
فعلى و نواحى آن گفته مى شد.
844- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 156.
845- ((جوزجان
)) بين ((مرو))
و ((بلخ )) از شهرهاى افغان
بوده است كه توضيح آن خواهد آمد.
846- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 157.
847- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 157.
848- ((
الحدائق الوردية و مقالات الاسلاميين
)) ج 1 ص 131.
849- ابن اثير ص 108 -
(( مقاتل الطالبيين ))
ص 158.
850- ((
المحبر )) ص
484 و (( زهر الادب
)) ص 191 و ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 158.
851- ((
مقدمه رياض السالكين ))
شرح صحيفه سجاديه تاءليف سيد عليخان .
852- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 158.
853- ((
اوائل رياض السالكين ))
شرح صحيفه سجاديه - سيد على خان شيرازى .
854- ((
مروج الذهب ))
مسعودى ج 2 ص 331. (( مشاهد العترة الطاهرة
))
ص 64.
855- تاريخ ابن اثير ج 7 ص 179 و طبرى ج 11 ص
370 - ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 693.
856- ((
مروج الذهب ))
مسعودى ج 2 ص 484.
857- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 713 - و طبرى ج 11 ص 357.
858- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 714.
859- البته ناگفته نماند كه خطه خراسان قديم
قسمتى اعظم از خاك افغانستان و تركمنستان را شامل مى شد و ابومسلم در مرو قيام كرد.
(( المنجد ))
معجم اعلام شرق و غرب كلمه ((خراسان ))
و (( معجم البلدان
)) ج 3، ص 407.
860- ((
معجم البلدان - ))
حمودى ج 2 ص 167.
861- ((
معجم البلدان - ))
حمودى ج 2 ص 167.
862- و بعضى گفته اند 28 ساله بوده است و اين
قول ضعيف است .
863- در باخمرى مرقد ابراهيم بن عبداللّه بن حسن
است .
864- ((
مشاهد العترة الطاهرة ))
ص 68. ((جوزجان )).
865- ((
سر السلسلة العلوية - ))
ابوالنصر بخارى - البته در سن و ولادت عيسى اختلاف است . ابوالحسن عمرى نسابه معروف
در (( المجدى
)) مى گويد:
عيسى در موقع شهادت پدرش يك سال و حسين چهار سال و محمّد چهل روز داشت . و رفاعى در
(( (صحاح الاخبار) ))
گويد: وفات عيسى سال 166 و در سن 46 سالگى بوده است .
866- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 405.
867- ((
بحارالانوار ))
ج 46 پاورقى ص 158 و ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 405.
868- تاريخ طبرى ج 9 ص 348 371.
869- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 407.
870- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 407.
871- در صفحه بعد ضعف روايت را مى گوييم .
872- اصول كافى ج 2 كتاب حجت باب
(( (ما يفصل بين دعوى المحق و المبطل من امر الامامة )
)) ص 173 حديث 17.
873- ((
زيد الشهيد، ))
حالات عيسى بن زيد.
874- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 405.
875- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 419.
876- يموت بن مزرع بن يموت عبدى كنيه اش ابوبكر
و از عبد قيس و بصرى است .
وى خواهرزاده ابوعثمان جاحظ است ، ابتدا نامش (يموت (ميميرد) بود و خود به (محمّد)
تبديل كرد. ولى غالبا به همان نام اول او را مى خواندند. خطيب يك بار در (تاريخ
بغداد) ج 3 ص 308 او را به عنوان (محمّد) ياد كرده و يك بار در ج 14 ص 360 به عنوان
(يموت ) وى در سال 303 ه ق . در طبريه از دنيا رفته است و ابن خلكان در (وفيات ) ج
6 ص 52، شرح حال مفصلى از او دارد.
877- وى ابوالسرى معدان شميطى اعمى است . و
شميطه ظاهرا فرقه اى از زيديه است .
878- ((
مقاتل الطالبيين . ))
879- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 335.
880- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 406 چاپ مصر، چاپ هشتم .
881- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 407 چاپ هشتم .
882- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 408 چاپ هشتم .
883- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 418.
884- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 408 - 410.
885- جعفر بن زياد الاحمر اهل كوفه و كنيه او
ابوعبداللّه يا ابوعبدالرحمن است ، ابوداود او را صدوق و شيعى شمرده و ابن عدى
گويد: (هو صالح شيعى ) او صالح و شيعه بود. و عسقلانى در تهذيب گفته در سال 167 از
دنيا رفته است و شرح زندانى شدنش خواهد آمد.
886- ((
بحارالانوار ))
ج 46 پاورقى ص 158. و مقدمه شرح صحيفه سجاديه فيض الاسلام ص 17.
887- در بعضى روايات آمده كه حسن بن صالح 6 ماه
بعد از مرگ عيسى از دنيا رفت .
888- درباره احمد گفته اند:
(( كان فاضلا، عالما، مقدما فى اهله معروفا فى فضله .
))
وى مردى دانشمند و با فضيلت بود. و در خاندانش بر ديگران مقدم بود و وى به بزرگوارى
معروف بود.
كتابى دارد به نام (( بدايع الانوار فى
محاسن الاثار))
كه يكى از متقن ترين كتب زيديه است .
سبب فراوان زندان اين بود كه يكى از شيعيان زيدى غذايى درست كرد و در آن بنگ ريخت و
آن دو غذا را به زندانبانها دادند، آن را خوردند و به خوابى عميق فرو رفتند آنگاه
آن دو فرار كردند. (( مقاتل الطالبيين
)) ص 619.
889- شرح حال مفصل احمد بن عيسى را در
(( مقاتل الطالبيين ))
ص 619 - 627 ملاحظه فرمائيد.
890- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 627.
891- ((
اعيان الشيعه ))
چاپ جديد (بيروت ج 6 ص 23).
892- ((
بحارالانوار ))
چاپ جديد جلد 46 پاورقى صفحه 158.
893- ((
بحارالانوار ))
به نقل از ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 387 ابوالفرج اصفهانى (( (و اخذ عنه علما
كثيرا) )) ص
387. و (( اعيان الشيعه
)) چاپ جديد (بيروت ) ج 6 ص 23.
894- رجال شيخ طوسى ص 168.
895- پاورقى ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 360.
896- ((
بحارالانوار ))
جلد 46 پاورقى ص 157 و ((
مقاتل الطالبيين ))
و مقدمه صحيفه سجاديه شرح فيض الاسلام . ص 17.
897- ((
غاية الاختصار ))
ص 12.
898- ((
و كان من رجال بنى هاشم لسانا و بيانا و علما و زهدا و فضلا و احاطة بالنسب و ايام
الناس . ))
899- ((
بحارالانوار ))
چاپ جديد جلد 46 پاورقى ص 158 و مقدمه صحيفه سجاديه شرح فيض الاسلام چاپ جديد ص 17.
900- ((
مقاتل الطالبيين . ))
901- ((
مقاتل الطالبيين . ))
902- ((
بحارالانوار ))
ج 46 چاپ جديد ص 158 - 159 پاورقى .
903- ((
مقاتل الطالبيين ))
حالات حسين بن زيد.
904- شرح صحيفه سجاديه سيد عليخان -
(( عمدة الطالب . ))
نقل از زيد الشهيد.
905- ((
عمدة الطالب ))
ص 299 و (( بحارالانوار
)) ج 46 ص 159 (پاورقى ).
906- ((
بحارالانوار ))
ج 46 ص 160.
907- ((
بحارالانوار ))
ج 46 پاورقى .
908- مقدمه كتاب ص 7 چاپ بيروت .
909- ثورة زيد بن على ص 34 به نقل از: تهذيب ،
ابن عساكر ج 6 ص 18.
910- ((
مصباح العلوم فى معرفة الحى القيوم -
)) رصاص ص 164 كتابى است خطى در دارالكتب مصر تحت شماره 388
موجود است . (ثورة زيد ص 174).
911- ((
علم الكلام عند الزيديه - ))
تاءليف قاسم بن حسن بن ابراهيم ورق 210 كتابى است خطى موجود در (دارالكتب مصر) ثورة
زيد ص 175.
912- ((
الاساس فى علم الكلام عند الزيديه ))
ورقه 167.
913- ((
كتاب الديانه ))
ورقه 1 تاءليف يحيى بن الحسين (خطى ) ثورة زيد ص 175.
914- قرآن مجيد سوره شورى آيه 11.
915- مشبهه معتقدند كه خداوند به شكل جسم ديده
مى شود. (ملل و نحل شهرستانى ص 76).
916- مدرك فوق .
917- قرآن كريم سوره طه آيه 5.
918- سوره الحاقه آيه 17.
919- ((
المسترشد فى التوحيد ))
ص 150.
920- سوره بقره آيه 255.
921- ((
الاساس فى علم الكلام عند الزيدية ))
ص 213.
922- ((
كتاب الديانة - ))
يحيى بن الحسين ص 1.
923- سوره زمر آيه 67.
924- سوره انبياء آيه 2.
925- ((
مصباح العلوم ))
ص 170 تاءليف رصاص .
926- ((
الارشاد الى منظومة الهادى فى العقائد الزيديه -
)) ابن وزير ص 25.
927- ((
مصباح العلوم - ))
رصاص ص 171.
928- سوره يونس آيه 24.
929- ((
المسترشد فى التوحيد ))
ص 16 يحيى بن الحسين .
930- مسائل متفرقه - قاسم بن ابراهيم ص 8.
931- ((
الوعد و الوعيد - ))
يحيى بن الحسين ص 4.
932- سوره غافر آيه 18.
933- ((
مصباح العولم - ))
رصاص ص 177.
934- ((
مصباح العولم - ))
رصاص ص 177.
935- ((
الوعد و الوعيد - ))
يحيى بن الحسين ص 42.
936- ((
الوعد و الوعيد - ))
يحيى بن الحسين ص 42.
937- سوره جن آيه 23.
938- رسائل - جاحظ ص 241،
(( مقالات الاسلاميين ))
ج 1 ص 141.
939- ((
مقالات الاسلاميين ))
ج 1 ص 134.
940- ((
الملل و النحل - ))
شهرستانى ج 1 ص 116.
941- رسائل - جاحظ ص 246.
942- اربعين - فخر رازى ص 460.
943- ((
فرق الشيعة - ))
نوبختى ص 42.
944- رسائل - جاحظ ص 241.
945- ((
مقالات الاسلاميين ))
ج 1 ص 141.
946- ((
مقالات الاسلاميين ))
ج 1 ص 134.
947- ملل و نحل ج 1 ص 116 و اربعين - فخر رازى ص
460.
948- ((
مقالات الاسلاميين ))
ج 1 ص 129.
949- ((
المسائل الجلية فى الرد على الزيدية -
)) مفيد ص 3 كتابى است خطى كه در كتابخانه مرحوم آيت اللّه
حكيم در نجف موجود است . نقل از ثورة زيد ص 468.
950- فهرست - ابن نديم ص 267.
951- نقل از كتاب
(( الصفوة - ))
تاءليف حضرت زيد بن على (عليهماالسلام ) ورقه 10 كتابى است خطى در ييك از موزه هاى
انگلستان و تحت شماره 703 ثبت شده است .
952- نقل از ثورة زيد بن على ص 170.
953- ثورة زيد بن على - ناجى حسن ص 170.
954- ((
البدء و التاريخ - ))
مقدسى ج 5 ص 133 - ((
الملل و النحل ))
ج 1 ص 121. (( حورالعين
)) ص 156.
955- ((
الفرق الشيعة - ))
نوبختى ص 74.
956- سوره حجرات آيه 9.
957- سوره بقره آيه 124.
958- مسائل منثوره - قاسم بن ابراهيم ورقه 23،
(خطى است ) به نقل از ثورة زيد بن على ص 173.
959- ((
فرق الشيعه - ))
نوبختى ص 77 - 78.
960- ((
مقالات الاسلاميين ))
ج 1 ص 136 - 137.
961- ((
مروج الذهب - ))
مسعودى ج 3 ص 220.
962- ((
الفرق بين الفرق ))
ص 24 - 25.
963- ملل و نحل ج 1 ص 118.
964- ((
مشارق انوار اليقين - ))
برسى ص 255.
965- فهرست - ابن نديم ص 193.
966- ((
اعتقادات فرق المسلمين ))
ص 32.
967- رجال نجاشى ص 121.
968- فهرست - طوسى ص 98.
969- ملل و نحل - شهرستانى ج 1 ص 118.
970- ((
الفرق بين الفرق ))
ص 22 - 23.
971- ((
اعتقادات فرق المسلمين ))
ص 52.
972- ((
فرق الشيعه - ))
نوبختى ص 52.
973- ((
مقالات الاسلاميين ))
ج 1 ص 134.
974- ((
اعتقادات فرق المسلمين - ))
رازى ص 32 - (( مشارق انوار اليقين
))
ص 255.
975- ملل و نحل ج 1 ص 119.
(( مشارق انوار اليقين ))
ص 255.
976- ((
التبصير فى الدين ))
ص 32.
977- ((
الفرق بين الفرق ))
ص 23.
978- ((
حور العين )) ص
156.
979- ((
فرق الشيعه - نوبختى ص 76.
980- ملل و نحل شهرستانى ج 1 ص 119.
981- ((
فرق الشيعه ))
ص 76.
982- ((
فرق الشيعه ))
ص 76.
983- ((
فرق الشيعه ))
ص 76.
984- ((
الانتصار - ))
خياط ص 153.
985- ((
مقالات الاسلاميين ))
ص 153.
986- ((
اعتقادات فرق المسلمين - ))
اسفراينى ص 33.
987- ((
فرق الشيعه - ))
نوبختى ص 30 - ملل و نحل ج 1 ص 119.
988- ((
مقالات الاسلاميين ))
ج 1 ص 139. (( و الحور العين
)) ص 155.
989- رجال كشى ص 205.
990- ((
مقاتل الطالبيين ))
ص 469. (پاورقى )
991- ((
تهذيب التهذيب ج 2 ص 289.
992- ((
تهذيب التهذيب ))
ج 2 ص 287.
993- فهرست - ابن نديم ص 267.
994- در آخر همين كتاب شرح عيسى بن زيد را
يادآور شديم .
995- ((
تهذيب التهذيب ، ج 8، ص 411.
996- ملل و نحل ج 1 ص 120.
997- ((
فرق الشيعة ))
ص 42 - 43.
998- ((
فرق الشيعه ))
ص 42.
999- ملل و نحل - شهرستانى ج 1 ص 121.
1000- ملل و نحل - شهرستانى ج 1 ص 121.
1001- ((
التبصير )) ص
33. اصول دين ص 278.
1002- ((
مقالات الاسلاميين ))
ج 1 ص 127.
1003- فهرست - ابن نديم ص 193.
1004- ((
حورالعين - ))
حميرى ص 156.
1005- ثورة زيد بن على ص 193 به نقل از مدارك
لاتينى .
1006- ثورة زيد بن على ص 193.
1007- ((
الفرق بين الفرق ))
ص 24.
1008- ((
مقالات الاسلاميين ))
ج 1 ص 137.
1009- ((
مقالات الاسلاميين ))
ج 1 ص 137.
1010- ((
مقالات الاسلاميين ))
ج 1 ص 137.
1011- ثورة زيد بن على ص 194.
1012- (زيديه )، مقصود پيروان زيد بن على (عليه
السلام ) كه قائل به امامت وى مى باشند و (اماميه ) شيعيانى را گويند كه قائل به
امامت على بن ابى طالب و يازده فرزند معصوم وى مى باشند. و زيد (عليه السلام ) را
امام واجب الاطاعه نمى دانند.
1013- رسائل - جاحظ ص 241.
1014- ((
اوائل المقالات - ))
مفيد ص 3.
1015- ((
فرق الشيعة - ))
نوبختى ص 41.
1016- ((
مقالات الاسلاميين ))
ج 1 ص 330 - ملل و نحل شهرستانى ج 1 ص 118.
1017- ثورة زيد بن على ص 195.
1018- ((
اوايل المقالات - ))
مفيد ص 64.
1019- ((
مقالات الاسلاميين ))
- ج 2 ص 128.
1020- ملل و نحل ج 1 ص 118.
1021- ثورة زيد ص 196.
1022- ((
الفصول - ))
مرتضى ج 1 ص 68.
1023- ((
اوائل المقالات - ))
مفيد ص 10.
1024- ((
اوائل المقالات - ))
مفيد ص 10.
1025- ((
الغيبة - ))
مفيد ص 8.
1026- ((
البدر الطالع بمحاسن من بعد القرن السابع -
)) شوكانى ج 2 ص 43.
1027- ((
اوائل المقالات - ))
مفيد ص 8. چاپ قديم .
1028- ((
اوائل المقالات - ))
مفيد ص 8. چاپ قديم .
1029- ((
الانتصار - ))
خياط ص 108.
1030- ((
اوائل المقالات - ))
مفيد ص 18 و 25. چاپ قديم .
1031- ((
اوائل المقالات - ))
مفيد ص 18 و 25. چاپ قديم .
1032- ((
اوائل المقالات - ))
مفيد ص 18 و 25. چاپ قديم .
1033- ثورة زيد بن على ص 197 - به نقل از كتابى
لاتينى .
1034- اصول كافى - كلينى ج 1 ص 203.
1035- الامامة - يحيى بن حسين - ورقه (2).
1036- ((
اوائل المقالات - ))
مفيد ص 14 - 15 چاپ قديم .
1037- ((
الوعد و الوعيد - ))
يحيى بن الحسين ورقه 4.
1038- ((
اوائل المقالات - ))
مفيد ص 23 - چاپ قديم .
1039- ((
مقالات الاسلاميين ))
ج 1 ص 139.
1040- ((
اوائل المقالات ))
ص 15.
1041- ((
تسهيل مرقاة الوصول - ))
محمّد بن حسن - ورقه 5 (خطى ).
1042- مجموعه علم كلام - مرتضى ص 67.
1043- روايات در ذم اين مرد بسيار رسيده است كه
(( (كان كذابا، و كان يكذب على ابى جعفر (عليه السلام
)) او مرد بسيار دروغ گوئى بود، و دروغهايى به امام باقر نسبت مى داده ،
و احاديث ساختگى زيادى را در كتب اصحاب حضرتش مى ريخت و امام باقر درباره اش فرموده
: (( (و كان يكذب علينا)
)) او به ما دروغ مى بست و مردم را به امامت محمّد بن
عبداللّه (نفس زكيه ) دعوت مى نمود. ((
جامع الرواة ))
ج 2 ص 254.
و فرقه (مغيريه ) را نسبت به او مى دهند، او به دست خالد اموى استاندار هشام اموى
در كوفه در سال 119 ه ق به قتل رسيد، البته اين نسبت كاملا بى اساس است زيرا اگر
مغيره در سال 119 كشته شده باشد او ابدا هم عصر نفس زكيه نبوده است زيرا، قيام نفس
زكيه در سال هاى بعد بوده است .
1044- ((
فرق الشيعة - ))
نوبختى ص 83.
1045- ((
احسن التقاسيم فى معرفة الاقاليم - ))
مقدسى ج 1 ص 38.
1046- ((
العقد الفريد ))
ج 2 ص 404.
1047- ((
مقالات الطالبيين - ))
اشعرى ج 1 ص 87.
1048- ((
اعتقادات فرق المسلمين - ))
رازى ص 25.
1049- ((
المحبر - ))
بغدادى محمّد بن حبيب ص 427.
1050- طبرى ج 2 ص 272.
1051- ((
التبصير فى الدين ))
ص 92. اسفرائينى .
1052- ((
الفرق بين الفرق ))
ص 18.
1053- ((
الفرق المختلفة بين اهل الزيغ و الزندقة
)) ص 30.
1054- ((
الفصول - ))
سيد مرتضى ج 1 ص 61.
1055- ((
تنبيه الخواطر و نزهة النواظر - ))
اشترى ج 2 ص 106.
1056- ((
العقد الفريد ))
ج 2 ص 409.
1057- ((
اعتقادات فرق المسلمين ))
ص 25.
1058- ((
المحبر )) ص
427.
1059- طبرى ج 8 ص 272.
1060- ((
الانساب - ))
سمعانى ص 283.
1061- مقدمه مسند زيد ص 13 و 20.
1062- مقدمه مسند زيد ص 13 و 20.
1063- ((
مقدمة مسند الامام زيد ))
ص 18.
1064- ((
مقدمة مسند الامام زيد، ))
ص 18.
1065- احمد بن عيسى بن زيد، نوه حضرت زيد بن
على (عليه السلام ) است او مردى عالم و فاضل و زاهد بود كه 30 بار پياده به زيارت
خانه خدا مشرف شده او مردى مجاهد و مبارز بود.
در زمان هارون الرشيد خليفه عباسى به زندان افتاد ولى از زندان گريخت و در خانه اش
در بصره در سن 80 سالگى دنيا را وداع گفت .
1066- محمّد بن منصور از فقهاى بزرگ زيديه است
كه مولفات او به 32 كتاب مى رسد او حدود سال 290 ه ق از دنيا رفته است .
1067- قاسم بن ابراهيم اسماعيل بن ابراهيم بن
حسن بن حسن بن على بن ابى طالب (عليهم السلام ) از ائمه بزرگ زيديه است .
او در سال 170 ه ق بعد از شهادت حسين (قهرمان انقلاب فخ ) متولد شد او مردى مبرز
در جميع علوم بود، او در مصر تبليغ مى كر و جمع كثيرى به او معتقد بودند و سپس طبق
دعوت بزرگان كوفه به آن جا آمد و سپس به ناحيه اى در نزديكى مدينه به نام (جبل الرس
) سكونت گزيد و در سال 241 ه ق دنيا را بدرود گفت .
1068- اطروش لقب حسن بن على بن حسن بن على بن
عمر بن على بن الحسين بن على بن ابى طالب (عليهم السلام ) است .
او را نيز (ناصر الكبير) مى گفتند، او از علما بزرگ اماميه بود، ولى زيديه او را از
ائمه خويش مى دانند، او جد مادرى علمين سيد مرتضى و سيد رضى مى باشد.
در سال 230 ه ق متولد شد، او مردى عالم و زاهد و فاضل و شاعر بود كه تاءليفات
زيادى دارد. مى گويند چند هزار نفر به دست با كفايت او مسلمان شدند.
دليل بر امامى بودند او كتابى است كه خود وى نوشته به نام :
(( (انساب الائمة )
)) تا امام عصر
(عليه السلام ) متذكر شده است .
او در سال 304 ه ق به سن 74 سالگى در طبرستان (مازندران ) درگذشت .
سيد مرتضى نبيره دخترى او در شرح ناصريه به مختصر حالات او اشاره كرده است .
علامه امينى در كتاب (( (شهداء الفضيلة )
)) اولين شهيدى را كه ذكر مى كند جناب اطروش است .
1069- مؤ يد باللّه لقب احمد بن حسين بن هارون
بن حسين بن محمّد بن هارون بن محمّد بن قاسم بن حسن بن زيد بن الحسن بن على بن ابى
طالب (عليه السلام ) است . ابراهيم بن قاسم درباره اش گفته :
او در علم نحو و لغت يد طولايى داشت و با وجود معرفتى تامى كه در علم حديث داشت در
قرآن نيز مفسر خوبى بود.
او در فصاحت و شعر نيز دست داشت . او را امام علم كلام و پيشواى در فقه نيز خوانده
اند.
خلاصه در هر علمى او نصيب داشت .
او تاءليفات ارزنده اى دارد كه معروف ترين آنان : امالى زيارات ، اقاده تحرير،
تجريد، و شرح آن ، و اينها مشهورترين و نافع ترين كتاب حديثى و فقهى او است . و در
اين كتب علوم عقليه و نقليه موج مى زند.
او در آمل مازندران در سال 321 ه ق متولد شد و مردم در سال 380 به عنوان خلافت با
وى دست بيعت دادند، و وفات او را روز عرفه سنه 411 در سن 90 سالگى نگاشته اند.
1070- نام او يحيى در سال 403 متولد و در سنه
424 در سن 20 سالگى در آمل درگذشت ، مردم بعد از برادرش مؤ يد باللّه با او بيعت
كردند او داراى تاءليفات زيادى است كه مشهورترين آنان عبارت است از: امالى ، تذكره
، تحرير (كه قاضى زيد آن را شرح كرده است ) اين كتاب شامل علوم و احاديث زيادى است
.
مى گويد: كتاب و تاءليفات ائمه زيديه تا زمان مؤ يد باللّه به حدود 600 كتاب مى
رسيد.
1071- جامع كافى يكى از معروفترين و بزرگترين
كتاب مذهبى زيديه است كه مى گويند: مؤ لفش آن را از ميان قريب 300 كتاب انتخاب
كرده است .
1072- از معتبرترين كتب زيدى آن را تشبيه به
سنن بيهقى كرده اند.
| 
