كنترل عشق ورزى

نام انسان از واژه ى ''انس'' گرفته شد. در انسان غريزه ى دوست يابى وجود دارد و آنگاه كه ''هورمون بلوغ'' در خون نوجوان ريخته شد، غريزه ى ''همسرخواهى'' در جوان رشد مى كند، به دنبال يافتن همسر و شريك زندگى است.

پس عشق ورزى يك غريزه است، از نعمتهاى الهى است كه انسان آثار خود را دوست دارد و به آن عشق مى ورزد. انسان زن و فرزند خود را دوست دارد و نسبت به آنان عشق مى ورزد. پس چرا در روانشناسى تربيتى و تعاليم اسلامى، رهنمودهاى نسبت به كنترل و تعديل عشق ورزى وجود دارد؟

اصل ''غريزه ى عشق ورزى'' در انسان يك حقيقت زيباست اما اگر چونان ديگر غرائز طغيان كند، و جايگا اصلى خود را بازنيابد، و در هرجا و نسبت به هركسى رنگ تعلق پذيرد خطرناك است.

غريزه ى عشق ورزى چون غريزه ى شهوت بايد قانونمند شود. بودند انسانهائى كه با عشق ورزى جاهلانه نسبت به زنى آلوده، زندگى خود را تباه كردند، يا كشورى را به آتش كشيدند. يا چون طاغوت زمان حضرت يحييح پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم كه مى خواست با دختر خود ازدواج كند و چون آن بزرگ پيامبر الهى مخالفت كرد، سر مقدس او را بريد و براى طاغوت ديگرى هديه فرستاد.

خطر عشق دروغين

با عشق ورزى كوركورانه، و به طغيان آمده، خانواده هائى بر باد رفت، و آمار طلاق در بسيارى از كشورها سير صعودى پيمود، و فرزندان فراوانى بى سرپرست شدند كه امام رهنمود داد:

9- قال على عليه السلام:

و من عشق شيئا اعشى بصره، و امرض قلبه، فهو ينظر بعين غير صحيحه. امام على "ع" فرمود:

"كسى كه به چيزى عشق ناروا پيدا كند، چشم او را كور كرده و قلب او بيمار مى گرد پس آنگاه با چشمى معيوب به مسائل مى نگرد و نمى تواند واقعيت ها را درست مشاهده كند" [ 18 ]

شناخت جايگاه عشق

پس بايد جايگاه عشق و عشق ورزى را شناخت. بايد دانست كه به چه چيزهايى مى توان عشق داشت؟ و در كجاها بايد عشق ورزيد؟ از ديدگاه نهج البلاغه محبت و دوستى، عشق و عشق ورزى بايد در چهارچوب حلال الهى تعديل شود و از محدوده ى حرام فاصله گيرد.

10- قال على عليه السلام:

ان الجنه حفت بالمكاره، و ان النار حفت بالشهوات

امام على عليه السلام فرمود:

"همانا بهشت در انجام اعمال دشوار، و آتش جهنم در پرتو شهوات است" [ 19 ]

راه درمان خودپسندى

يكى از آفتهاى دوران جوانى، خودپسندى و غرورزدگى است. چون انسان خود را دوست دارد، آثار و كردار خود را دوست دارد.

اگر غريزه ى خود دوستى ''حب ذات'' تعديل نگردد، انسان تبديل به موجودى مغرور، مستبد، خود محور شده و از انواع زمينه هاى رشد اجتماعى محروم مى گردد. به مشورت كردن روى نمى آورد و از ره آوردهاى تجربيات ديگران در علوم و فنون محروم است، نه خود راه سعادت را مى پيمايد و نه مى تواند در آينده ى جامعه ى خود نقش تعيين كننده اى داشته باشد.

ره آورد شوم خودپسندى

يكى از راههاى مبارزه با غرور توجه به ره آورد شوم آن است

11- قال على عليه السلام:

و الشقى من انخدع لهواه و غروره

اما على عليه السلام فرمود:

"انسان سعادتمند آنكه از رفتار و كردار ديگران پند گيرد، و انسان بدبخت و بدكار كسى كه تسليم هواى نفس و غربزدگى باشد" [ 20 ] چون انسان مغرور و خودپسند به نصيحتهاى ديگران گوش فرانمى دهد، از حوادث روزگار عبرت نمى گيرد از اين رو جز تيره روزى و عذاب الهى در انتظار او نمى باشد.

ياد مرگ درمان خودپسندى

يكى از راههاى مقابله با خودپسندى و غرور توجه به قيامت و مرگ و رفتن از دنياست، اگر بداند سرانجام بايد در دل خروارها خاك آرام گيرد، و زندگى او به چند روزه دنيا محدود است، هرگز دچار غرورزدگى نخواهد شد.

12- قال على عليه السلام:

لو راى العبد الاجل و مصيره لابغض الامل و غروره

امام على عليه السلام فرمود:

"اگر بنده ى خدا به پايا عمر و سرانجام زندگى بنگرد، آرزوهاى دروغين و غرور را دشمن مى دارد" [ 21 ]

راه مقابله با ياس و نااميدى

انسان به اميد و اميدوارى زنده است حركت و تلاش مداوم انسان به روح اميدوارى متكى است اگر اميد از انسان گرفته شود، نمى تواند به زندگى ادامه دهد

نقش اميد در سازندگى ها

جوانان كه آينده سازان كشورند بايد سرشار از اميد باشند، تا نيروى جوانى را در راه بازسازى كشور به كار گيرند، خود را بسازند، و فرداى بهترى را پديد آورند.

13- قال على عليه السلام:

الرجاء مع الجائى، و الياس مع الماضى

امام على عليه السلام فرمود:

"بايد به آينده اميدوار، و از گذشته مايوس بود" [ 22 ]

زيرا فرصتهاى از دست رفته بازنمى گردد، بايد به آينده نظر دوخت و از دست رفته ها را جبران كرد و هرگز نبايد دچار ياس و نااميدى شد زيرا شكست و پيروزى همواره در زندگى انسان وجود دارد اگر در گذشته نسبت به انتخابى، نسبت به كارى شكست خورديم نبايد مسئله را تمام شده تصور كنيم و نااميد گرديم كه شكست مقدمه پيروزى است.

بايد آينده را دريافت، و به افق روشن آينده نظر دوخت و با كار و تلاش، با استقامت و پايدارى بازسازى و سازندگى حتى براى يك لحظه فراموش نكرد.

نقش صبر در اميدوارى

يكى از راههاى مبارزه با نااميدى صبر و بردبارى است كه سعدى نيكو سرود.

14- قال على عليه السلام: فان صبرك على ضيق امر ترجو انفراجه و فضل عاقبته خير من غدر تخاف تبعته

امام على عليه السلام فرمود:

"صبر و بردبارى تو در تنگناها كه اميد گشايشى به پيروزى وجود دارد بهتر از پيمان شكنى است كه از مجازات آن مى هراسى" [ 23 ]

راه مقابله با دشمنى و كينه توزى

ضرورت پرهيز از دشمنى ها

چون جوانان كانون عواطف و احساسات مى باشند ممكن است دستخوش طغيان ها و زياده رويها گردند، در محبت ورزيدن يا در دشمنى و كينه توزى دچار افراط و تفريط گردند، گرچه اصل دوستى با دوستان، و دشمنى با دشمنان بر اساس جاذبه و دافعه اى است كه در هر انسانى وجود دارد اما از زياده رويها بايد پرهيز كرد.

15- قال على عليه السلام:

و اتقوا مدارج الشيطان و مهابط العدوان

امام على عليه السلام فرمود:

"از گام نهادن به راههاى شيطان و از وارد شدن به پستى هاى بى مورد بپرهيزد" [ 24 ]

آنگاه به يكى از راههاى پرهيز از كينه توزى و دشمنى هاى بى مورد اشاره مى كند و آن ياد قيامت است.

ياد قيامت و تعديل دشمنى ها

اگر همه ى اعمال ما در روز قيامت بررسى مى شود و پاداش يا مجازات اعمال در انتظار ماست پس بايد از دشمنى ها و كينه توزيها پرهيز كنيم كه توشه ى خطرناكى براى آن روز است.

16- قال على عليه السلام:

بئس الزاد الى المعاد العدوان على العباد

امام على عليه السلام فرمود:

"بدترين توشه ى روز قيامت، دشمنى كردن بيمورد با بندگان خداست" [ 25 ]

راه مقابله با حسادت

هر انسانى سعى دارد تا از ديگران پيشى گيرد و امتيازاتى به دست آورد حس مسابقه و سرعت گرفتن ''تفوق طلبى'' يك احساس ظريف و زيباى روح آدمى است كه عامل اصلى تحرك و تلاش است.

هر انسانى بايد تلاش كند كه از ديگران در علم و دانش و ارزشها سبقت گيرد، و نسبت به آنانكه از او برترند،پيشى گرفتند بايد احساس محبت كند، و با خود بيانديشد كه چرا نتوانست چونان انسانهاى برتر و ممتاز به مراحل نهائى تكامل رسد كه اين غبطه خوردن است كه بگويد:

اى كاش من هم مانند آزادگان و سرفرازان موفق بودم!! اما اگر اين غريزه هدايت نشود انسان دچار حسادت مى گردد، و در حسادت انواع دشمنى ها شكل مى گيرد كه مى گويد

چرا بايد ديگران از من بهتر باشند؟

چرا بايد ديگران پيشرفت كنند؟

خطرات حسادت

آفت حسادت اگر ريشه كن نگردد مى تواند سلامت جسم و روح انسان را تهديدكند كه امام رهنمود داد:

17- قال على عليه السلام:

و لا تحاسدوا فان الحسد ياكل الايمان كما تاكل النار الحطب

امام على عليه السلام فرمود:

"نسبت به يكديگر حسادت نورزيد كه همانا حسد ايمان را نابود مى كند چونانكه آتش هيزم را" [ 26 ]

توجه به آثار شوم دشمنى ها

يكى از راههاى مقابله با صفت نارواى حسد، شناخت آثار شوم و خطرناك آن است. اگر بداند كه حسد ورزيدن چگونه روان او را بيمار مى سازد، و زمينه ى انواع بيماريها را فراهم مى كند هرگز به حسد ورزيدن روى نمى آورد.

18- قالى على عليه السلام:

صحه الجسد، من قله الحسد

امام على عليه السلام فرمود:

"سلامت جسم در پرهيز از حسد است" [ 27 ]

راه مقابله با اضطرابهاى روانى

زندگى انسان بخصوص نسل جوان پر از تلخى ها و شيرينى هاست. تحولات مهم سياسى و نگران كننده همواره با زندگى انسان شكل مى گيرد كه انواع اضطرابها و نگرانيها را به همراه دارن د. تحولات فراوانى كه يا بر اثر عوامل طبيعى مانند، زلزله و طوفانها پديد مى آيند.

يا در حواث روزمره مانند تصادفهاى ناگوار در زمين و هوا مطرح مى شود و يا در جنگ و تجاوز بيگانگان انواع اضطرابها انسان را محاصره مى كند

و يا ريشه هاى بينشى دارد انسانهائى كه داراى باورهاى عميق معنوى نيستند، نسبت به آينده و تحولات آن دچار تزلزل و اضطراب مى شوند. چه بايد كرد تا اضطرابهاى گوناگون، روح ما را متزلزل نسازند؟ و سلامت روانى ما را تهديد نكند؟

نقش ياد خدا در آرامش روان

يكى از راههاى مقابله با اضطرابهاى روانى، ياد خدا در همه ى حالات است.

19- قال على عليه السلام:

افيضوا فى ذكر الله فانه احسن الذكر

امام على عليه السلام فرمود:

"در ياد خدا غرق شويد كه ياد خدا بهترين يادهاست" [ 28 ]

ياد مرگ و آرامش روان

يكى ديگر از راههاى مقابله با اضطرابهاى روانى ياد مرگ و توجه به قيامت است. آنانكه به آينده ى زندگى انسان توجه ندارند. و مرگ و پايان زندگى را باور نمى كنند، و فراموش كردند كه بايد روزى از اين دنيا بروند و زمان رفتن نيز معلوم نيست و فكر مى كنند كه هميشه هستند، از تحولات گوناگون رنج مى برند، و براى از دست دادن مال يا موقعيتهاى سياسى نگران شده دچار اضطراب مى گردد و آرامش روانى را از دست مى دهند. كه ياد قيامت، انسان را به واقع بينى نزديك و با واقعيت ها آشنا مى سازد.

20- قال على عليه السلام:

يا بنى اكثر من ذكر الموت و ذكر ما تهجم عليه و تفضى بعد الموت اليه

امام على عليه السلام فرمود:

"اى پسرم، فراوان مرگ را به ياد آور، و به ياد آن باش كه به سوى آن مى روى و براى پس از مرگ فراهم كرده اى" [ 29 ]

اميدواريم با شناخت نعمتهاى الهى، و مشكلات و آفتهاى رشد و تكامل و شناخت راههاى صحيح مقابله با آن، دوران جوانى را شيرين و زيبا به پايان بريم.

ان شاءالله