مركز تعليمات اسلامي واشنگتن - كتابخانه معارف اسلامی - فضائل و سيره چهارده معصوم (ع) در آثار استاد علامه حسن زاده آملي

فضائل و سيره چهارده معصوم (ع)
در آثار استاد علامه حسن زاده آملي

682- آفرينش خداوند

امام صادق (ع ) فرموده است : حق تعالى مرا از ذات آفريده است و حال اين كه من از او جدا نيستن ؛ زيرا كه نور خورشيد از او جدا نيست .

سپس مرا به من (به جدول وجودى من ) ندا فرمود و از من (از جدال وجودى من ) خطاب كرد و پس گفت : من از تو كيستم ؟ و تو از من كيستى ؟
پس به لطافتم (به لطيفه روحانيم ) جواب داده ام كه : توكل من و اصل منى . از تو ظاهر شده ام و در من اشراق كرده اى . من كلمه ازلى تو و فطرت ذاتى توام . نهان من قديم و عيان من محدث است .
كسى مرا شناخت تو را وصف مى كند. كسى به من پيوست عزت تو مرا وصف مى كند. و يا اين كه وصف مى كند مرا عزت تو را (يعنى عزت تو را در من وصف مى كند) . تو غير من نيستى (بينونت از من ندارى ) تا دو عدد (دو واحد كم عددى ) بوده است . و مرا از چيزى (غير فيض وجودت ) خلق نكرده اى تا بازگشت من به سوى جز تو بوده باشد.پيش از اين (پيش از محدث بودنم ) بسته بودم و حقا در ذات تو بوده ام ، پس مرا رها كرده اى و (از خود) جدا نكردهاى ، پس تو از منى بدون تبعيض ، و من از توام بدون تحول و برگشتگى . تو از من پنهان و من از تو گويايم ، پس تو به من ستوده مى شوى . و من بعض و تو كلى ، و من با شمايم مى شنوم و مى بينم . ⁽⁷⁹¹⁾

683- كلامى در نهايت تطهير

در تفسير وسقاهم ربهم شرابا طهورا ⁽⁷⁹²⁾دارد، كلامى معجز نظام از سلاله نبوت ، صادق آل محمد (صلوات الله عليهم اجمعين ، مرورى است كه مسحه اى از علم الهى و قبسى از نور مشكوه رسالت و نفحه اى از شميم رياض امامت است تا آن را امين الاسلام طبرسى در تفسير شريف مجمع البيان در بيان كريمه ياد شده بدين صورت روايت كرده است :
اى يطهر هم عن كل شى ء سوى الله اذ لا طاهر من يدنس بشى ء من الاكوان الا الله ، رووه عن جعفر بن محمد عليه السلام .
من در امت خاتم از عرب و عجم ، كلامى بدين پايه كه از صادق آل محمد در غايت قصواى طهارت انسانى روايت شده است از هيچ عارفى نه ديده ام و نه شنيده ام :

آن كس كه زكوى آشنايى است

داند كه متاع ما كجايى است ⁽⁷⁹³⁾

684- عظمت گناه در برابر عظمت خدا

امام صادق عليه السلام فرمود: نگاه به گناه نكنيد كه كوچك است ، ببينيد گناه چه كسى را مى كنيد. ⁽⁷⁹⁴⁾
بخش سوم : اوج خشيت و عرفان در عبادت امام صادق (ع )
685- اوج خشيت امام صادق (ع )

در خصال صدوق است كه مالك بن انس ، فقيه مدينه مى گويد:
نزد صادق ، جعفر بن محمد عليه السلام مى رفتم وايشان برايم بالشى مى گذاشت و برايم ارزشى قايل بود و مى فرمود: اى مالك ! من تو را دوست دارم .

من نيز از اين موضوع خوشحال بودم و خداى را شكر مى گردم . آن بزرگوار همواره از سه حالت خارج نبود، يا روزه بود، يا در حال قيام (به عبادت ) و يا در حال ذكر خداوند. او از عظيم ترين عابدان و بزرگ ترين زاهدان بود؛ كسانى كه در مقابل خداوند عز و جل در حالتى از خشيت به سر مى برند.
حديثى بسيار و همنشينى باغ او خوب و فوايدش فراوان بود. وقتى از پيامبر صلى الله عليه وآله حديثى نقل مى كرد و مى فرمود: قال رسول الله ، چهره اش ‍ به كبودى و زردى مى گراييد و دگرگون مى گشت ؛ به طورى كه دوست و آشنا نمى توانست او را بشناسد، سالى همراه ايشان به حج مشرف شدم ، چون زمان احرام فرا رسيد، هر چه مى خواست لبيك بگويد، صدايى از گلويش خارج نمى شد و چيزى نمانده بود كه خود را از مركبش به زمين افكند!
به ايشان عرض كردم : اى پسر رسول خدا! بگو! چاره اى نيست ؛ بايد بگويى !
ايشان فرمود: اى پسر ابو عامر! چگونه جسارت كنم و بگويم : لبيك اللهم لبيك ؟! در حالى كه مى ترسم خداوند عز و جل جوابم دهد: لا لبيك و لا سعديك !

و نيز همو گويد: انسانى كه از امام جعفر صادق عليه السلام از نظر فضل و علم و عبادت و ورع ، برتر باشد، هيچ چشمى نديده و هيچ نديده و هيچ گوشى نشنيده و تصورش بر قلب هيچ كسى خطور نكرده است .
و او در بسيارى از مواضع ، مدعى آن است كه از امام صادق عليه السلام حديث شنيده است و چه بسيار است كه مى گويد: حدثنى الثقه ، و مرادش ‍ امام صادق عليه السلام است . ⁽⁷⁹⁵⁾

686- قضاى نماز چهل ساله

شنيدم كه اعلم و مقتداى عالم ، آن به ظاهر و باطن موافق ، امام جعفر صادق عليه السلام با چندان علم يك روز قضا نكرد، اما نماز چهل ساله را قضا كرد. سراج امت بود خود را مى سوخت و از براى خلق مى افروخت . شك نيست كه درين دار اوست كه همه را داروست .⁽⁷⁹⁶⁾

687- بى هوش شدن امام صادق (ع )

عارف ربانى ، عبدالرزاق قاسانى در تاءويلاتش گفته است : امام صادق عليه السلام در نماز بود كه ناگهان بى قوش بر زمين افتاد. علت آنرا از حضرت پرسيدند.
فرمودن پيوسته مى گويد: فاضل ميبدى در شرح ديوان ، از شيخ سهروردى نقل كرده است :زبان امام عليه السلام در اين وقت ، مانند درخت موسى شده بود كه گفت : انى انا الله . ⁽⁷⁹⁷⁾

688- حالت دوست خدا

شيخ صدوق در امالى از مفضل نقل مى كند كه گفت : از امام صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود: از جمله سخنان خداوند با موسى عليه السلام اين بود كه خطاب به او فرمود: اى پسر عمران ! دروغ گوست كسى كه بگويد: مرا دوست دارد، ولى چون شب فرا رسد، در خواب باشد. آيا محب ، مايل نيست كه با محبوبش خلوت كند؟! اى پسر عمران ! من دوستانم را مى شناسم ، وقتى كه شب فرا رسد، ديده آن از قلبشان متحول شود و عقوبتم برابر چشمان شان مجسم گردد. از روى مشاهده مرا خطاب نمايند. و از روى حضور با من تكلم كنند. اى پسر عمران ! از قلبت مرا خشوع ده و از بدنت خضوع و از چشمت ، در ظلمات شب اشك ! مرا بخوان كه قريب و مجيبم خواهى يافت ! . ⁽⁷⁹⁸⁾

689- القلب حرم الله

صادق آل محمد (صلوات الله عليهم اجمعين ) فرمودند: القلب حرم الله ، فلا تسكن فى حرم الله غير الله ؛ قلب حرم الهى است ، پس در حرم خدا، غير خدا را سكنى ندهيد.⁽⁷⁹⁹⁾

690- حقيقت زهد

ثقه الاسلام كلينى از امام صادق عليه السلام روايت كند: بندگان خدا سه گونه اند: عده اى از ترس ، عبادت كنند، و اين عبادت غلامان است . عده اى براى ثواب ، كه اين عبادت اجيران است . و گروه ديگر، خداوند عز و جل را براى خودش عبادت كنند، كه اين عبادت آزادگان ، و بهترين عبادتهاست .⁽⁸⁰⁰⁾
در تحف العقول نيز از امام حسين عليه السلام نقل است كه فرمود:
گروهى خداى را براى شكر، عبادت كنند، اين عبادت آزادگان است و بهترين عبادتها . اين حديث به عينه ، منقول است از نهج البلاغه امام على عليه السلام .⁽⁸⁰¹⁾⁽⁸⁰²⁾
حقيقت زهد آن است كه از دنيا و آخرت هر دو روگردان باشى . رسول خدا صلى الله عليه وآله فرموده است : دنيا بر اهل آخرت حرام است و آخرت بر اهل دنيا، و هر دو بر اهل خدا .⁽⁸⁰³⁾

691- ريختن عرق در طلب معيشت

ابوعمرو شيبانى گويد: امام صادق عليه السلام را ديدم در مكه بيلى در دست داشت و جامع اى درشت در بر. در باغى كه از آن حضرتش بود به كار بود و عرق از پشت وى مى چكيد، گفتم : فداى تو گردم ! بيل به من ده تا كفايتت كنم .
گفت : دوست دارم كه مرد در طلب معيشت به گرماى خورشيد رنج بيند. ⁽⁸⁰⁴⁾⁽⁸⁰⁵⁾

692- خوشا آنانكه دائم در نمازند!

خوشا آنان كه الله يارشان بى به حمد و قل هو الله كارشان بى

خوشا آنان كه دايم در نمازند بهشت جاودان بازارشان بى ⁽⁸⁰⁶⁾