1- حكمت الهى ص 166
2- كافى ج 8 ص 90 حديث 59
3-كافى ج 8 ص 90 حديث 60
4- تفسير نورالثقلين ج 2 ص 410 حديث
15
5-كافى ج 8 ص 90 حديث 61
6-كافى ج 8 ص 91 حديث 62
7-كافى ج 8 ص 336 حديث 529
8-كافى ج 8 ص 336 حديث 530
9-كافى ج 8 ص 335 حديث 528
10-سوره 37 آيه 102
11- سوره 12 آيه 5
12-سوره 12 آيه 36
13- سوره 12 آيات 43 تا 48
14- سوره 55 آيه 20
15- سوره 25 آيه 53
16- سوره 23 آيه 100
17- سوره 81 آيات 1 تا 6
18- سوره 82 آيات 1 تا 4
19- سوره 56 آيات 1 تا 6
20- كافى ج 3 ص 247 حديث 2
21- كافى ج 3 ص 246 حديث 1
22- دائره المعارف بزرگ اسلامى ج 1 ص
6 ماده آب
23- بحار الانوار ج 6 ص 286 حديث 6
24- بحار الانوار ج 6 ص 253
25- كافى ج 3 ص 243 حديث 2
26- كافى ج 3 ص 243 حديث 1
27- درجاى خود گفته شده كه روح با
لذات قوام ندارد و بايد در قالب مخصوصى جلوه كند، پس اگر روح انسان
بخواهد درعالم دنيا ظاهر شود بايد درهمين قالب مادب دنيائى كه با حواس
پنجگانه دنيائى حس مى شود جلوه كند همان گونه كه ظهور آن در عالم برزخ
بوسيله قالب مثالى است و ما در حديث چهارم از فصل دوم ص 44 كتاب به نقل
از حضرت صادق (ع ) گفتيم كه : وقتى روح مومنين و كفار از اين بدن خارج
مى شود درقابى مانند همين بدن داخل مى شود.و اينكه حضرت اميرالمومنين
(ع ) درجواب حبه فرموند: روح هستند بدليل غايب بودن آنها از ديدگان
مادى حبه بوده است ، و اصطلاح عرف هم اين است كه انسان را پس از ارواح
اموات كجا هستند
28- بحار الانوار ج 6 ص 234 حديث 49
29- بحارالانوار 6 ص 286 حديث 8
30- صخره بيت المقدس همان صخره اى
است - بنا به گفته برخى مفسرين پيامبر خدا (ص ) درشب معراج از بالاى آن
به معراج سفر كرده اند.
31- بحار الانوار ج 6 ص 234 حديث 49
32- بحار الانوار ج 6 ص 286 حديث 8
33- وادى حضرموت در فصل پنجم ( برهوت
كجاست ) توضيح داده شده .
34- كافى ج 2 ص 404 حديث 1
35- كافى ج 2 ص 405 حديث 5
36- كافى ج 2 ص 406 حديث 10 و 11
37- سوره 4 آيه 97
38- سوره 4 آيه 75
39- كافى ج 3 ص 246 حديث 1
40- گرچه بيان اين امر مربوط به بحث
عالم قياسِمت است و موضوع اين كتاب عالم برزخ مى باشد ولى چون سخن ،
سخن حساسى است و بسيارند كسانى كه دوست دارند بدانند خداوند درقيامت
چگونه با آنها عمل مى كند؛ لذا بدو حديث كوتاه اشاره مى كنيم :
1- اين حديث در جلد سوم كافى ص 248 است كه حضرت امام باقر (ع ) به
زراره فرمود: معناى آيه الله اعلم بما كانوا عاملين را ميدانى ؟ زراره
گفت : خير، حضرت فرمود: روز قيامت خداوند اطفال و مردمانى كه عقل درستى
نداشته اند و افراد كر و لالى كه تعقل ندارند و افراد ابله را محشور مى
كند و يكى از ملائكه را دستور ميدهد آتشى درمقابل آنها شعله وركند، سپس
ملك ديگرى را مى فرستد تا به آنها بگويد داخل آتش شويد. هر كدام داخل
آتش شدند، آتش براى آنها سرد و سلامت مى شود و خداوند آنها را داخل
بهشت مى كند، و هر كدام از ان امر تخلف كنند و داخل آتش نشوند اهل جهنم
هستند و خدا آنها را به جهنم مى برد. و درحديث دوم آمده است : وقتى
آنها را امر مى كنند داخل آتش شويد، اين عده مى گويند: خدايا درحالى
كه ما اهل اتكليف نبوديم ا را امر مى كنى داخل در آتش شويم ، خطاب مى
رسد شما دستور مستقيم مرا عمل نكرديد، چگونه اگر پيامبران مى آمدند سخن
آنها را قبول مى كرديد؟
41- بحار الانوار ج 6 ص 234 حديث 49
42- كافى ج 3 ص 246 حديث 4
43- كافى ج 3 ص 246 حديث 5
44- بحار الانوار ج 17 ص 393 حديث 4
45- كافى ج 3 ص 246 حديث 1
46- زقوم طبق گفته لغتنامه هائى چون
مفردات ، مجمع البحرين ، لسان العرب و روح البيان گياهى است : تلخ ،
بدبو، بد طعم و شيره اى دارد كه وقتى به بدن مى رسد ورم مى كند و تتاول
مى زند، و گاهى به هر غذاى تنفرآميز دوزخيان گفته مى شود.و حميم : آب
داغ و جوشانى است كه براى اهل جهنم مهيا نموده اند.
47- مجمع البحرين ج 6 ص 342
48- دائره المعارف فريد و جدى ج 3 ص
454
49- علاقه مندان براى اطلاع بيشتر
مخصوصا درمورد بيابان احقاف و عذابهائى كه به اصحاب
عاد درآن بيابان داده شده به تفسير آيه
21 از سوره احقاف مخصوصا روايات وارده در تفسير نورالثقلين جلد 5 ص 17
به بعد مراجعه نمايند.
50- بحار الانوار ج 6 ص 245 حديث 75
51- كافى ج 3 ص 244 حديث 1
52- كافى ج 3 ص 245 حديث 6
53- مقصود از
اين مردم معلوم است
54- بدن برزخى بنا به تعبير پاورقى
شماره 2 از ص 246 ج 3 كتاب كافى : بدن لطيفى است كه در خور عالم برزخ
است و با چشم بدن دنيائى ديده نمى شود. در حديثى كه به نقل از حبه عرنى
در فصل سوم ارواح مومنين كجا هستند
آورديم ملاحظه كرديد كه حضرت امير المومنين (ع ) ارواح مومنين را در
همان بدن برزخى مشاهده مى فرمود ولى حبه عرنى آنها را نمى ديد لذا حضرت
به او فرمود: اگر پرده از جلو چشمت كنار رود آنها را مشاهده خواهى كرد.
55- بحار الانوار ج 6 ص 253 حديث 87
56- كافى ج 3 ص 244 حديث 3
57- مقصود اين است كه روح پس از خارج
شدن از بدن در يك بدن لطيف ديگرى مى رود شبيه اين بدن است . بنابراين
روح در عالم برزخ عين همين بدن دنيائى است .
58- بحار الانوار ج 6 ص 234 حديث 49
59- كافى ج 3 ص 230 حديث 1
60- كافى ج 3 ص 230 حديث 2
61- بحار الانوار ج 6 ص 257 حديث 91
62- بحار الانوار ج 6 ص 257 حديث 93
63- ريان آنرا در ص 106 مطالعه
فرمائيد
64- دراين مورد مرحوم سيد صادق قمى
تشبيه زمانهاى خيلى قديم را نموده و چون اين تشبيه بسادگى قابل درك
نبود از نقل آن صرفنظر شد.
65- به صفحه 97 مراجعه شود
66- بحار الانوار ج 6 ص 254
67- بحار الانوار ج 6 ص 255
68- بحار الانوار ج 102 ص 297 حديث
11
69- بحار الانوار ج 102 ص 296 حديث 9
70- بحار الانوار ج 102 ص 300 حديث
27
71- بحار الانوار ج 102 ص 296 حديث 7
72- بحار الانوار ج 102 ص 297 حديث
14
73- كافى ج 3 229 حديث 10
74- بحار الانوار ج 102 ص 300 حديث
26
75- بحار الانوار ج 102 ص 296 حديث 6
76- بحار الانوار ج 102 ص 300 حديث
29
77- بحار الانوار ج 102 ص 300 حديث
31
78- بحار الانوار ج 102 ص 295 حديث 3
79- كافى ج 3 ص 229 حديث 10
80- بحار الانوار ج 82 ص 62 حديث 2،
وسائل الشيعه ج 2 ص 655 حديث 4
81- وسائل الشيعه ج 2 ص 655 حديث 3
82- من لايحضر ج 1 ص 117 حديث 54
83- وسائل الشيعه ج 2 ص 656 حديث 6 و
بحار الانوار ج 82 ص 63 حديث 4
84- بحار الانوار ج 6 ص 294 حديث 3
85- بحار الانوار ج 6 ص 220 حديث 15
86- وسائل الشيعه ج 4 ص - 1205 حديث
2
87- وسائل الشيعه ج 4 ص - 1206 حديث
3
88- وسائل الشيعه ج 2 ص 655 حديث 1
89- وسائل الشيعه ج 2 ص 655 حديث 2
90- سفينه البحار ج 2 ص 555
91- بحار الانوار ج 92 ص 292 حديث 6
92- بحار الانوار ج 88 ص 310
93- وسائل الشيعه ج 2 ص 655 حديث 3
94- فقيه ج 1 ص 115 حديث 40
95- وسائل ج 2 ص 656 حديث 5
96- بحار الانوار ج 88 ص 304 حديث 3
97- بحار الانوار ج 82 و 88 ص 62 و
308، من لا يحضرج 1 ص 117، وسائل ج 2 ص 655
98- بحار الانوار ج 102 ص 300 حديث
30
99- سفينه البحار ج 2 ص 555، وسائل
الشيعه ج 2 ص 656 حديث 9
100- بحار الانوار ج 91 ص 219 حديث 4
101- بحار الانوار ج 91 ص 218 حديث 3
102- بحار الانوار ج 82 ص 63 حديث 7،
وسائل الشيعه
103- بحار الانوار ج 88 ص 309
104- بحار الانوار ج 88 ص 310
105- كافى ج 3 ص 228 حديث 4
106- كافى ج 3 ص 229 حديث 10
107- فقيه ج 1 ص 115 حديث 38، بحار
الانوار ج 102 ص 300 حديث 28
108- بحار لانوار ج 102 ص 300 حديث
26
109- بحار الانوار ج 102 ص 299 حديث
23
110- بحار الانوار ج 102 ص 300 حديث
31
111- بحار الانوار ج 102 ص 299 حديث
25
112- بحار الانوار ج 82 ص 101
113- بحار الانوار ج 82 ص 90 حديث 43
114- بحار الانوار ج 82 ص 76 حديث 11
115- كافى ج 3 ص 222 حديث 1
116- بحار الانوار ج 82 ص 101 حديث
48
117- كافى ج 3 ص 224 حديث 4
