1- در سال 1349 كه استاد شهيد مرتضى مطهرى بحث حجاب را به صورت مساءله مطرح كرده بود (كتاب مساءله حجاب ) با اعتراض يكى از فضلامواجه شد كه بحثى مثل اين كه آيا در ميان ملل ديگر قبل از اسلام ، حجاب بوده است ؟ متضمن فايده يى نيست . و اين سخنان ايجاد شبهه براى عوام مى كند و نه تنها مفيد نيست ، بلكه مضراست ، ايشان پاسخ داده اند:
تنها امثال ماهستيم كه براى اين كه زحمت يك تكليف متوجه ما نشود، سر خود را زير برف كرده ايم كه جايى را نبينيم . اين سخنان هر روز در صدها هزار نسخه در مجلات و جرايد به صورت زننده اى نقل مى شود (علاوه بر خود آن كتاب ها). خواجه حافظ هم . آن ها به گوش اش خورده است . يك عده افراد خاص كه او به هر طرف مى چرخد، تغييرى در آن ها پيدا نمى شود، نمى توانند ملاك واقع شوند.
مطهرى مرتضى ، پاسخ ‌هاى استاد به نقدهاى بر كتاب مساءله حجاب ، انتشارات صدرا (چاپ پنجم ): 1373، ص 8. توجه شود كه طرح مساءله اولا مربوط به 30 سال پيش است ؛ و ثانيا: تنها در بخش كوچكى از مسايل مربوط به زنان ، امروزه مسايل هم از جهت كمى ، متكثر شده و هم از جهت كيفى عميق تر.
2- بد نيست درد دل دانشجوى دختر رشته پزشكى را در اين زمينه ها ببينيم كه مى گويد:
به من چه ربطى دارد كه عده اى خانه فرار مى كنند، يا از نظر اخلاقى مشكل دارند؟ مسافرت ، جزيى از كار و زندگى من است . دل ام نمى خواهد ازدواج كنم . آيا بايد بميرم آيابايد بميرم آياهمه بايد به آتش چند نفر فاسد بسوزند؟ وقتى به هتل مى روم و مى گويند متاءسف ايم ، نمى توانيم به يك خانم اتاق بدهيم ،دل ام مى خواهد خفه شان كنم . شمابگوييد من بايد توى خيابان بخوابم ؟ حتما از در هتل خوابيدن بهتر است . آدم نمى داند بخندد ياگريه كند.
مجله نداى جمعبت (زنان جمهورى اسلامى ايران )، ش 25: پاييز 1377، ص 33.
3- در مجله نداى جمعيت (همان منبع ، ص 67) مى خوانيم كه : نيمى از 22 وزير كابينه سوئد را زنان تشكيل مى دهند. رئيس مجلس اين كشور نيز اين از احزاب مهم سوئد زن است .در انتخاب سال 1995، زنان سوئدى توانستند141 كرسى از مجموع 349 كرسى پارلمان ( 41) را به دست آورند.
4-مسايل زنان را بالسانى بر دهانى و در قالب برهان خلف ، به اشكال زير مى توان طرح نمود كه : اگر مطلبى دينى باشد، نبايد با عدالت تعارض داشته باشد، اما بسيارى از احكام در مساءله زنان باعدالت نمى سازد، چون به تضييع حقوق زنان منجر مى گردد و هذا خلف . اگر مطلبى دينى باشد. بايد كامل ترين مدعيات در موضوعات مورد بحث باشد، ولى ادعاهاى ما در مساءله زنان ، ضعيف و غير قابل دفاع اند و هذا خلف . اگر فردى ديندار باشد، نبايد در مقابل ظلم سكوت كند. جامعه ما ادعاى ديندارى دارد، اما در مقابل ظلم به حقوق نبايد در مقابل ظلم ظالمان سكوت كند، جامعه ما ادعاى ديندارى دارد، اما در مقابل ظلم به حقوق بانوان ساكت است و هذا خلف .
5- جالب اين جاست كه جداى از اختلافات قرائت انديشمندان دينى و غير دينى در موضوع زن ، چنانچه خواهد آمد، نصوص دينى نيز به دو دسته كاملا جدا مستقيم مى گردند، كه در گروهى از آن ها، از حقوق زن دفاع شده و در دسته ديگر، زن تحقير شده است .
6- اورفئوس سيمايى است مهم ، ولى جالب برخى بر آن اند كه وى يك انسان واقعى بوده و برخى ديگر او را يك خدا يا قهرمان خيالى مى دانند. چيزى مى دانند. چيزى كه مسلم است ، مقدارى زيادى از اصول عقايد اورفئوس از قصص ‍ است كه به نظر مى رسد ريشه شان از مصر آب بخورد گفته اند اورفئوس مصلحى بوده است كه زنان خدمتكار پرستشگاه با كوس ، بر او خشم گرفته و پاره اش كردند. او در وهله اول ، روحانى و فيلسوف بوده است . براى مطالعه بيش تر مراجعه شود به :
راسل برتر اند، تاريخ فلسفه غرب ، ج 1، ترجمه نجف دريا بندرى ، كتاب پرواز چاپ هيجدهم : 1373، ص 46.
7- همان منبع ، ص 49.
8- مطهرى مرتضى ، نظام حقوق زن در اسلام ، انتشارات صدرا (چاپ هيجدهم ): 1373، ص 2 - 161.
9- ايده حدود 25 قرن قبل از افلاطون ، در سالهاى پايانى قرن 20 به بار مى نشيند. در اخبار آمده كه سرانجام زنان در آلمان مجوز استخدام در واحدهاى رزمى مسلح اين كشور را دريافت كردند پيش از اين زن ها در گروه موسيقى و بهدارى ارتش آلمان حضور داشتند،
روزنامه همشهرى : 15/10 / 1379، ص 15.
و شركت زنان در مسابقات ورزشى حتى در ايران اسلامى ، با همه عمق سنت ها و قيدو بندها، نيز مطرح شده و روزبه روز در حال گسترش مى باشد.
10- نگارنده در مقاله مستقل ديگرى ، تحت عنوان : گزارشى از نظريه هاى فمينيستى ، مفصلا چهار نظريه مشهور فمينيستى (ليبرالى ، راديكالى ، ماركسيستى و سوسياليستى ) و فمينيسم اسلامى و. نيز امواج سه گانه فمينيسم از جهت تاريخى را به بحث گذاشته است . اين مقاله كه در كتاب حاضر نيز درج گرديده ، پيش از اين در روزنامه ايران ، ش 7 - 1843: 4 - 11 / 4 / 1380، به چاپ رسيده و منتشر شده است .
11- شميل آن مارى : ابعاد عرفانى اسلام ، ترجمه عبدالرحيم گواهى ، دفتر نشريه فرهنگ اسلامى : 1374 ص 666.
آيت الله جوادى آملى نيز به نقل از محيب الدين ابن عربى ، زن را مطهرى مى داند كه بيش از مرد، جامع اسماء و صفات الهى است . چون مخلوق حق است و زن گذشته از آن كه مظهر قبول و انفعال الهى است ، مظهر فعل و تاثير الهى نيز هست ، چون در مرد تصرف مى كند و آن را مجذوب خويش قرار داده و محبت خود مى سازد و اين تصرف و تاثير، نمودارى از فاعليت خدا است :
جوادى آملى عبدالله ، زن در آيينه جلال و جمال ، مركز نشر فرهنگى رجاء (چاپ دوم ): 1371، صلى اللّه عليه و آله 3 - 232.
عين جمله محى الدين در فصوص الحكم نيز چنين است :
اذا لايشاهد الحق مجردا عن المواد ابدافان الله بالذات غنى عن العالمين . فاذا كان الامر من هذا الوجه يممتنعا و لم تكن الشهادة الافى ماده ، فشهود الحق فى النساة اعظم الشهودة و اكلمه .
ابن عربى محى الدين ، شرح فصوص الحكم ، ص 655.
12- شيمل آن مارى ، ابعاد عرفانى اسلام ، ترجمه عبدالرحيم گواهى ، ص 655.
خانم پروفسور شيمل در همين منبع ابن عرفان مصرى (معاصر محى الدين ابن عربى ) را نيز از مدافعين زن بر مى شمارد و نيز در بخش پايانى ، تحت عنوان : عنصر زنان در تصوف ، در 15 صفحه بحث آورده است .
13- ديدگاه حضرت امام خمينى در مقاله ديگر كتاب حاضر، تحت عنوان : نقش حق و جاذبه زن و امام خمينى تبيين گرديده ، كه در آن ضمنا از امام خمينى و حجاب زن نيز بحث شده است .
14- نظام حقوق زن در اسلام ، صص 8 - 117.
و در ادامه اين كه زن ، شر اجتناب ناپذيرى براى مرد باشد را نيز نفى مى كند و به قرآن استناد مى كند كه وجود زن براى مرد خير است ، مايه سكونت و آرامش دل او است :
همان منبع ، ص 120.
15- آيت الله جوادى آملى در كتاب زن در آيينه جلال و جمال نيز از مدافعين زن است و از جمله در داستان حضرت آدم استدلال مى كند كه آن به مساءله خلاقت انسان باز مى گردد، به مقام انسانيت مربوط است و شامل زن ومرد هر دو مى گردد: زنان در آيينه جلال جمال ، صلى اللّه عليه و آله 9 - 107.
16- از زنان عجيب تاريخ معاصر ايران كه فراتر از قالب هاى دينى مشهور، از زنان سخن گفت ، طاهره زرين تاج (1268 - 1233 ه ق ) است ، كه شيخيه او را، قره العين و ياب طاهره لقب دادند. وى فرزند حاج ملامحمد صالح برغانى قزوينى است و همسر ملامحمد برغانى است ، كه عموزاده اش بود (طاهره به قتل عموى اش ، شيخ ملامحمدتقى (شهيد ثالث )متهم است ). طاهره در فقه ، اصول ، كلام و ادبيات عرب دستى قوى داشت ، از 18 ياران اوليه سيد محمد على باب است .در عهد ناصر الدين شان قاجار وزارت آقا محمد خان ، در حالى كه از عقايد باب دفاع مى كرد، خفه اش كردند و به چاه انداختند. سخنرانى او در دشت بدشت ( يك فرسخى شهر بسطام ) مشهور است . او ضمن اعلام نسخ احكام شريعت محمدى به وسيله باب ، در حالى كه بى حجاب بالاى منبر سخنرانى مى كرد، گفت ، اين حجابى را كه ميان شما و زنان ، مانع از استفاده و استمتاع است ، پاره كنيد، آنان را در كارهاى خود شريك سازيد و كارها را در ميان خودتان و زنان ، پس از آن كه كام دل از آن ها برداشتيد، تقسيم كنيد، با آن ها آميزش داشته باشيد، آن ها را از خانه ها به انجمن ها ببريد، زنان گل هاى زندگى دنيا مى باشند....:
زعيم الدوله محمد مهدى خان ، مفتاح باب الابواب يا تاريخ باب و بها، ترجمه حسن فريد گلپايگانى ، موسسه مطبوعاتى فراهانى (چاپ سوم ) 1346، ص 134.
مرسلوند حسن تكاپوى زنان در تاريخ معاصر ايران ، ماه نامه زنان ، ش 57: آبان ماه 1378، ص 16.
17- ملاحظه مطلبى از مشروطه مراجعه شود به : بامداد بدرالملوك ، زن ايرانى از انقلاب سفيد، ج 2، انتشارات ابن سينا: 1349، كه در آن (ص 89) در شعرى از ميرزاده عشقى آمده : بس خرابى ز حجاب است كه نايد به حساب . در ديوان نسيم شمال (سيد اشرف الدين گيلانى )، از شعراى بعد از مشروطه ، نيز از زن دفاع شده است مثلا در شعرى كه ترجيع بند آن چنين است :
لذت دنيا، زن و دندان بود و يا عليه تعدد زوجات مى گويد: دو زن در خانه آوردن خلاف است در رابطه رضاخان پهلوى و مساءله حجاب هم مراجعه شود به : واقعه كشف حجاب ، سازمان مدارك فرهنگى انقلاب اسلامى ، موسسه پژوهش و مطالعات فرهنگى :1371. مكى حسين ، تاريخ بيست ساله ، ج 6.
مقاله ماجراى كشف حجاب ، مجله سياست خارجى ، ش 2: تابستان 1374. و براى ملاحظه بعضى ديدگاه هاى سال هاى اخير، مراجعه شود به دو ويژه نامه زنان در: فرهنگ توسعه ، اسفند 1376. انديشه جامعه ، بهمن ماه 1379.
18- شايد در اين كه چه گونه استاد و شاگردى (افلاطون و ارسطو) در مساءله زن ، دو موضع متفاوت دارند، يكى نگاه مثبت به موضوع دارد و ديگرى منفى ، يك بعد آن به جهان بينى و نحوه نگرش آنان به عالم و آدم باز گردد كه تفكر افلاطون ، شهودى ، قلبى و قرين با عشق است (كه مكتب اشراقى جهان اسلام متاثر از آن است ) ولى مكتب ارسطويى ، مشايى ، عقلى ، استدلالى و خشك است (و تا حد بالايى مكتب مشاء ابوعلى سينا منادى آن است ) آن لطافت در جهان بينى ، در ديدن لطافت هاى هستى و از جمله مظاهر لطيف طبيعت ، موثر افتاده و حال آن كه خشكى در نگرش ، توان ديدن زيبايى هاى موجودى مثل زن را سلب نموده است .
19- ارسطو، سياست ، ترجمه حميد عنايت ، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامى (چاپ سوم ): 1371 ص 7 - 36.
20- اشتراوس لئو، فلسفه سياسى چيست ؟ ترجمه فرهنگ رجايى ، مجله فرهنگ كتاب 12: پاييز 1371، ص 56.
21- مكنزى يان و ديگران ، ايدئولوژى هاى سياسى ، ترجمه م . قائد، نشر مركز: 1375، ص 358.
22- بشيريه حسين ، جامعه شناسى سياسى ، نشر نى ، 1374، ص 292.
23- همان منبع ، ص 291.
24- غزالى محمد، ميزان العمل ، ترجمه على اكبر كسمايى ، انتشارات سروش : 1376، ص 109. نگارنده در رساله دكترى مفصلا به بحث زن از ديدگاه غزالى پرداخته است : منصور نژاد محمد، بررسى تطبيقى تعامل مردم و حاكم از ديدگاه امام محمد غزالى و امام خمينى ، دانشكده حقوق و علوم سياسى دانشگاه تهران : زمستان 1379.
25- فيض كاشانى ملامحسن ، شوق مهدى ، درالكتب الاسلاميه (چاپ دوم ): 1398 ه ق ، صص 3 - 142.
26- شميل آن مارى ، ابعاد عرفانى اسلام ،ترجمه عبدالرحيم گواهى ، ص 675.
27- همان منبع ، ص 660.
28- شيرازى صدرالدين (مشهور به ملاصدرا و صدرالمتالهين )، اسفار، ج 7، ص 136.
29- طباطبائى سيد محمد حسين ، تفسير الميزان ، ج 4 ترجمه سيدمحمد باقر موسوى همدانى ، دفتر انتشارات اسلامى : 1363، ص 543.
30- در تفسير مجمع البيان ، ذيل آيه 1 /نساء آمده كه :
خلق منها زوجها و همسرش ، حوا را از خودش آفريده و بيش تر مفسران بر آن اند كه حوا از يكى از دنده هاى آدم آفريده شده ... از امام باقر عليه السلام روايت شده كه خداوند حوا را از مازاد خاكى كه آدم را از آن آفريده بودند، خلق كرد. در تفسير على ابن ابراهيم قمى است كه حوا از دنده هاى پايين آدم خلق شد. شيخ طبرسى ابوعلى فضل ابن حسن ، مجمع البيان ، ج 5، ترجمه احد بهشتى ، موسسه انتشارات فراهانى : 1351، ص 7.
31- ديگر مخالف شئون زن ، از شاگردان علامه طباطبائى ، مرحوم علامه حسينى طهرانى است كه در نظام جمهورى اسلامى ايران ، مخالف ورود زنان به مجلس شوراى اسلامى بودند، زيرا كه به قول ايشان ، مجلس شوراى ، وكالت نيست ، ولايت است و زن نمى تواند ولايت مردم را به عهده بگيرد مجلس شورى در اين تماما به عهده اوست و شاءن مجلس فقط وكالت از طرف مردم نيست ، تا بگوييم بين مرد و زن فرقى نيست . همچنين بر در خانه ماندن زنان استدلال مى كردند كه گفته نشود خانه نشينى ، مخصوص زنان پيغمبر است و قرن بيوتكن و لا تبرجن تبرج الجاهلية الاولى احزاب / 33، مگر زنانى نبى اكرم از ديگر زنان ، در عقل و درايت كم تر بودند كه حكم خانه ماندن مختص به آن ها باشد. مضافا بر اين كه مى بينيم كه در خانه ماندن ، در موارد عديده مثل عدم جهاد و جماعت و تشييع جنازه و... كه لازمه در خانه ماندن است ، مختص به زنان پيغمبر صلى الله عليه و آله نبوده ، بلكه براى همه زنان جعل شده است :
حسينى طهرانى سيد محمد حسين ، كاهش جمعيت ضربه يى سنگين بر پيكر مسلمين ، انتشارات حكمت : 1415ه ق ،ص 9 - 175.
32- وشنوى قوام الدين ، حجاب در اسلام ، ترجمه احمد محسنى گرگانى ، چاپخانه حكمت : 1352، ص 210.
33- از دين حداقل در سه سطح مى توان بحث كرد: دين به عنوان نص دينى كتاب خدا و احاديث )؛ دين به عنوان فهم دينى (برداشت مفسران و متكلمان و فقيهان از نصوص )؛ و دين به عنوان فهم دينى برداشت مفسران و متكلمان و فقيهان از نصوص ؛ و دين به عنوان عمل دينى (كه نگاه جامعه دينى دارد).
34- نگارنده در مقاله ديگرى و از زاويه اى ديگر، بخشى از احاديث موافق و مخالف نسبت به زنان را جمع آورى نموده و به بحث گذارنده است . براى ملاحظه تفصيلى ديدگاه را قم سطور مراجعه شود به مقاله قريب الانتشار:
منصور نژاد محمد، نصوص دينى درباره زن به عنوان عوامل و مانع توسعه سياسى ، مجله فرزانه (قريب الانتشار).
35- الفقيه ، ج 3، ص 243.
36- همان منبع ، ص 242.
37- الكافى ، ج 5، ص 321.
38- همان منبع ، ص 320.
39- نهج البلاغه ، نامه 31.
در ادامه همين مطلب آمده است ، احترامش رابه حدى نگهدار كه به فكر نيندازد كه براى ديگرى شفاعت كند.
40- مطهرى مرتضى ، نظام حقوق زن در اسلام ، ص 120.
41- نهج البلاغه ، خطبه 80.
42- همان منبع ، خطبه 80.

43- همان منبع ، خطبه 154.
44- همان منبع ، نامه 31.
45- همان منبع ، كلمه قصار 61.
46- همان منبع ، كلمه قصار 238.
47- الكنتر العمال ، ج 16، ص 571.
48- احاديث از شماره 9 تا 31 به نقل از: موسوى الده سرخى الاصفهانى محمود ابن السيد مهدى ، النساء فى الخبار الفريقين يا زن در اخبار شيعه و سنى ، ناشر: مولف : 1415.
49- الفقيه ، ج 3، ص 280.
50- الكافى ، ج 5، ص 513.
51- الكافى ، ج 5، 237.
52- الكافى ، ج 5، 337.
53- الكنز العمال ج 16، ص 376.
54- الكافى ، ج 5، ص 510.
55- البحار النوار،، ج 103، ص 389.
56- الكافى ، ج 5، ص 517.
57- الكنز العمال ، ج 16، ص 399.
58- البحار الانوار، ج 103، ص 262.
59- الكنز العمال ، ج 16، ص 601.
60- الكافى ، ج 5، ص 518.
61- الكنز العمال ، ج 16، ص 380.
62- همان منبع ، ج 6، ص 79.
63- همان منبع ، ج 16، 403.
64- همان منبع ، ج 6، ص 79.
65- الفقيه ، ج 3، ص 247.
66- البحار الانوار، ج 103، ص 259.

67- همان منبع ، ص 3.
68- همان منبع ، ج 3، ص 161.
69- شيخ صدوق ابوجعفر محمد ابن على ، خصال ، فى ابواب السبعين وما فوقه .
70- رواة النجارى .
71- احاديث 32 به بعد به نقل از:
محمدى رى شهرى محمد، ميزان الحكمة ، المجلد التاسع ، مكتب الاعلام الاسلامى : 1372، ص 105 به بعد.
72- رواة ابن حنبل .
73- البحار الانوار، ج 103، ص 228.
74- المستدرك الوسائل ، ج 4، ص 525.
75- البحار الانوار، ج 103، ص 225.
76- -فروع كافى ، ج 5، ص 515.
77- غرر الحكم و دررالكلم .
78- همان منبع .
79- معانى الاخبار، ج 1، ص 352.
80- همان منبع ، ص 352.
81- براى مطالعه بيش تر در اين زمينه مراجعه شود به :
جوادى آملى عبدالله ، زن در آيينه جلال و جمال صص 8 - 295 و 16 - 306.
82- جالب توجه است كه اولا: تعداد ياد شده ، جامع همه احاديث جعلى نيست . احاديث جعلى از اين ها بيش ترند؛ ثانيا: اگر هر 15 حديث در يك صفحه بيايند، همين بيايند، همين تعداد احاديث جعلى ذكر شده 27245 صفحه خواهد شد كه اگر در كتاب هاى 300 صفحه اى منتشر شوند، 90 جلد كتاب ، به انضمام يك جلد كتاب 81 صفحه اى خواهند شد!؛ ثالثا: خوب است زنان مجتهده اى ، ابتدا در يك كار استقرايى ، تعداد كل احاديث مربوط به زن را استخراج كرده و سپس در يك كار اجتهادى ، رجالى و درايه اى ، تعداد احاديث جعلى مربوط به زن را در بين مجموعه احاديث مشخص نمايند.
83- مدير شانه چى كاظم ، علم الحديث و درايه الحديث ، دفتر انتشارات اسلامى (چاپ سيزدهم ): 1377، ص 114.
استاد مطهرى نيز مى گويد:
در همين كتاب كافى و كتاب هاى ديگر، روايت ها هست كه اگر به مضمون اين ها نگاه بكنيم مى فهميم كه مزخرف است . بعضى ها هم سندشان ضعيف است .
مطهرى مرتضى ، اسلام و مقتضيات زمان ، انتشارات صدرا: 1362، ص - 2 - 81.
84- علم الحديث و دراية الحديث ، ص 111.
در همين منبع درباره روايات مجعوله وملاك هاى تشخيص حديث مجعول ، مطالب مفيدى آمده است .
85- اين فريضه از مجموعه ديدگاه هاى دكتر جواد طباطبائى استخراج مى شود كه . مثلا نگاه كنيد به : طباطبائى سيد جواد مقاله بار ديگر تجدد و توسعه ، مجله فرهنگ توسعه ، ش 7، ص 50.
86- اين فريضه از ديدگاه هاى كلامى دكتر سروش ، خصوصا در منبع زير قابل استنباط است :
سروش عبدالكريم ، قبض و بسط تئوريك شريعت ، موسسه فرهنگى صراط (چاپ سوم ): 1373، ص 347.
87- نگارنده در مكتوبات ديگرى ، فرضيه متفكران ياد شده را به نقد كشيده است . از جمله مراجعه شود به : منصور نژاد محمد، بررسى تطبيقى تعامل مردم و حاكم از ديدگاه امام محمد غزالى و امام خمينى (رساله دكترى ) دانشكده حقوق و علوم سياسى دانشگاه تهران : زمستان 1373.
منصور نژاد محمد، دين و توسعه فرهنگى ، سياسى و اقتصادى ، دفتر نخست موسسه نشر علوم نوين : 1379.
منصور نژاد محمد، مقاله ارتباط دين و توسعه و مدل پيشنهادى ، مجموعه مقالات هفتمين كنفرانس وحدت حوزه و دانشگاه ، پژوهشگاه وحدت حوزه و دانشگاه : آذر ماه 1373.
منصور نژاد محمد، مقاله نصوص دينى درباره زن به عنوان عوامل و موانع توسعه سياسى ، مجله فرزانه (قريب الانتشار).
88- شيرازى صدر الدين (مشهور به ملاصدرا و صدرالمتالهين (اسفار)، ج 7، ص 136.
89- در اين زمينه ديدگاه آيت الله جوادى آملى در بحث زن ، قابل توجه است . او كه دو جنس و گوهر جداگانه يا بالاصاله بودن زن يا مرد و طفيلى بودن ديگرى (يا مرد اصل باشد، يا زن ) را رد مى كند و مبناى شان اين است كه :
آفرينش زن مرد را از يك گوهر است و همه زنان و مردان مبداء فاعلى واحد داشته و هيچ مزيتى براى مرد نسبت به زن ، در اصل آفرينش نيست .
جوادى آملى عبدالله ، زن در آيينه جلال و جمال ، ص 36.
اما در تاسيس بنا در همان منبع ، از جمله در توجيه اين كه چرا ديه مرد، بيش تر از زنان است ، توجيهاتى دارد كه گاه خنده دار به نظر مى رسد، مثلا استدلال مى كند كه اولا: تن ، ابزارى بيش نيست ؛ ثانيا: ارزيابى تعلق به جان آدمى است ؛ ثالثا: اگر مسيحيان به مادر موضوع انتقاد كنند، اين اشكال به آنان نيز وارد است ! و... نهايتا از مضاعف بودن ديه مردان نسبت به زنان دفاع مى كند، كه با مبناى ايشان هيچ گونه سنخيتى ندارد. مراجعه شود به : همان منبع ، صص 6-33و2-400.

90- هاشمى ركاوندى سيد مجتبى ، مقدمه يى بر روان شناسى زن ، انتشارات شفق (چاپ دوم ): 1372، ص 130.
91- همان منبع ، ص 133.
92- جوادى آملى عبدالله ، زن در آيينه جلال و جمال ، صص 71 - 269.
93- مولفان كتاب در آمدى بر نظام شخصيت زن در اسلام ، سه ديدگاه : برابرى عقل زن و مرد برابرى عقل در دو جنس اما، تحت الشعاع قرار گرفتن عقل زن به وسيله عواطف قوى ، و بيش تر بودن عقل مرد از زن را مطرح و معتقدند كه احتمال اول ، فاقد دليل هستند و ناهماهنگ با مضمون روايت است و بحث را بدون اظهارنظر قطعى رها مى كنند.
زيبايى نژاد محمد رضا - سبحانى محمد تقى ، درآمدى بر نظام شخصيت زن در اسلام ، ج 1، دفتر مطالعات و تحقيقات زنان : 1379، ص 7 - 73.
94- امتياز مرد بر زن (از جمله عقل ) در نگاه دينى سخن به ميان آورده است كه از جمله آن ها مقام پيامبرى ، خلافت و پيشوايى مسلمين ، جهاد در راه خدا، اذان گفتن ، زناشويى و... مى باشد. در پاسخ اجمالى به مدعاى فوق ، نكات چندى مى توان گفت : اولا: بسيارى از موارد 19 گانه (مثلا جهاد)، تكاليف بيش تر، لزوما نشانه امتياز نيست ، تا مردان از زنان ممتاز باشند ( البته در حوزه روابط انسان با خدا، مى توان تكاليف بيش تر را امتياز شمرد)؛ ثانيا: حداقل در پاسخ به امتياز اول (مقام پيامبرى مختص مرد است )، پاسخ ‌هاى چندى مى توان برشمرد: الف ) اولا متفكرانى (شيعى و معاصر )هستند كه از نبوت زنانى كه از نبوت زنانى چون مادر مريم (حنه )، حضرت مريم (س ) و... دفاع مى كنند. مراجعه شود به :
فهميم كرمانى مرتضى ، زن پيام آورى ، دفتر نشر فرهنگ اسلامى (چاپ دوم ): 1374،؛در 280 صفحه . واز نگاه قرآن ، زن نيز دريافت وحى مى نمود، كه پروين اعتصامى وحى به مادر موسى (ع ) در كودكى را بالسان هنرى زيبا، اين گونه بيان كرده است :