مقدمه

گوهر اسلام، سعادت و نجات آدمی است و باورهای دینی و احکام اخلاقی و فقهی در راستای این غایت نازل شده‎اند. این آموزه‎های هستمندانه و بایستی از خالق حکیمی تجلّی می‎یابد که به نیازهای روحی و جسمی، مادی و معنوی، فردی و اجتماعی کاملاً آگاه است. احکام الهی مربوط به پوشش زن نیز با این فلسفه و حکمت حکیمانه صادر شده است.
زن با عنصر حجاب اسلامی، به تهذیب و تزکیه‎ی نفس و ملکات نفسانی پرداخته و قرب الهی را فراهم ساخته و زمینه‎ی رشد معنوی مردان را در اثر حفظ نگاه تأمین می‌کند؛ هم‎چنان که خداوند سبحان خطاب به پیامبر می‌فرماید: «به مردان مؤمن بگو تا چشم‎های خود را از نگاه ناروا بپوشانند و فروج و اندامشان را محفوظ دارند، که این بر پاکیزگی جسم و جان ایشان اصلح است»؛[1] هم‎چنین می‌فرماید: « به زنان و دختران خود و زنان مؤمن بگو که خویشتن را به چادرهای خود فرو پوشند که این کار برای این است که آنها به عفت شناخته شوند تا از تعرض و جسارت آزار نکشند؛ خداوند در حق خلق، آمرزنده و مهربان است.»[2] شایان ذکر است که حجاب و پوشش اسلامی برای مردان و زنان، تنها از کارکرد فردی برخوردار نیست و فقط برای سامان دهی خلقیات و ملکات نفسانی آدمیان مؤثر نمی‎باشد، بلکه از کارکرد اجتماعی نیز برخوردار است؛ غرایز و التهاب‎های جسمی، و معاشرت‎های بی‎بندوبار را کنترل، و بر تحکیم نظام خانواده افزوده، و از انحلال کانون محکم زناشویی جلوگیری نموده، و امنیت اجتماعی را فراهم می‎سازد.
البتّه و صد البتّه که حفظ نظام خانواده از مهم‌ترین ارزش‎های آدمی است. آنان که میان نظام خانواده و روابط نامشروع تمایز قایل نیستند؛ به لحاظ معرفتی، نسبی‎گرایند و معیار سنجش معرفت صحیح از سقیم را انکار می‎کنند. این گروه، حتّی برای رویکرد و اندیشه‎ی خود نیز ارزش معرفتی قایل نیستند و همیشه در شکاکیت مطلق گرفتارند. کسی که هدفمندانه زیست ‌کند، برای رفتارها و اندیشه‎ها، معیارمندانه دست به گزینش می‎زند، تا به اهداف متعالی انسانی و الهی دست یازد؛ و حفظ حجاب و پوشش اسلامی و به تبع آن، حفظ نظام خانواده نیز از آن رو ارزش‎ دارند که تأمین کننده‎ی سعادت آدمی و منشأ قرب الهی هستند.
حال اگر کسانی با نگاه دینی و اسلامی و یا با رویکرد جامعه‎شناختی و روان‎شناختی، مسئله‎ی حجاب را ارزیابی کنند، به کارکردهای مادی و معنوی، فردی و اجتماعی آن پی برده، به تأیید و ترویج آن اقدام می‎کنند؛ بنابراین، پوشش اسلامی زن به منزله‎ی یک حفاظ ظاهری و باطنی در برابر افراد نامحرم است که مصونیت اخلاقی، خانوادگی، اجتماعی و پیوند عمیق میان حجاب ظاهری و بازداری باطنی را فراهم می‎سازد.
چالش‎ها و پرسش‎های معاصر که ذهن نسل جوان را به خود مشغول ساخته، حوزه‎ی پوشش و حجاب اسلامی را نیز دربر گرفته است؛ مسائلی هم‎چون: آثار و فواید حجاب، رابطه‎ی حجاب و عفاف، فلسفه‎ی تفاوت پوشش زن و مرد، رنگ مشکی چادر، رابطه‎ی حجاب و آزادی، پوشش و حق انتخاب، نوع حجاب و...
محقق فرزانه جناب حجت‎الاسلام حسین مهدی‎زاده از پژوهشگران گروه تربیت و مشاوره‎ی مرکز، در پاسخ‎گویی به پرسش‎های فوق، از توفیق خوبی برخوردار بوده است.
در پایان بر خود لازم می‎دانم از تلاش محقق عزیز؛ و نیز از حجج اسلام سید محمد علی داعی‎نژاد (معاونت پژوهشی)، اسدالله طوسی (مدیر گروه تربیت و مشاوره) و حمید کریمی (مدیر پروژه‎ها) و سایر مدیران و کارمندان مرکز که در آماده‎سازی این اثر، تلاش مخلصانه نموده‎اند؛ به ویژه از حضرت حجت‎الاسلام والمسلمین حسینی بوشهری، مدیر مرکز مدیریت حوزه و مدیر مرکز مطالعات و پژوهش‎های فرهنگی حوزه علمیه، تقدیر و تشکر نمایم.
عبدالحسین خسروپناه
جانشین مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه‌ی علمیه
عید سعید فطر 1423

پى‏نوشتها:‌