اسلام نيز از اين صفت زشت مذمت نموده آن را گناهى بزرگ و حرام شمرده است .

امام محمد باقر عليه السلام فرموده :

دروغ پايه خرابى ايمان است .

حضرت امام صادق عليه السلام فرمود، حضرت عيسى عليه السلام فرموده :

كسى كه زياد دروغ بگويد آبرو ندارد.

حضرت على عليه السلام فرمود:

هيچ كار زشتى بدتر از دروغ نيست .

همه پيامبران الهى و پيشوايان دينى ، مردم را به راستگويى دعوت نموده اند. راستى يك امر طبيعى و فطرى است و از نهاد انسان مايه مى گيرد. همه كس راستى و راستگو را دوست دارد و از دروغگو بيزار است حتى شخص دروغگو.

علل و عوامل خارجى است كه او را از فطرت خدادادى منحرف ساخته به دروغگوئى مى كشاند. بچه اى كه از فطرت اصلى منحرف گشت و به دروغگوئى عادت كرد در بزرگى نيز ترك عادت برايش دشوار است و غالبا از آن دست بردار نخواهد بود. آيه و روايت و پند و اندرز نيز چندان اثرى نخواهد داشت .

در محيط خانواده است كه بچه شكل مى گيرد و از اخلاق پدر و مادر و ساير معاشرين تقليد مى كند. اگر محيط خانواده محيط راستى و درستى باشد، پدر و مادر و ساير افراد، با صداقت و راستى ، با همديگر رفتار كنند و سخن بگويند، بچه هاى آنان نيز به راستى و درستى پرورش خواهند يافت .

دروغ گفتن پدر و مادر كه به عنوان سرپرست خانواده شناخته شده اند گناه ساده اى نيست بلكه گناه بزرگى را به همراه دارد و آن ، پرورش بچه هاى دروغگو است . اين قبيل پدران و مادران تنها گناه كبيره را مرتكب شده اند، هم اينها هستند كه يك اجتماع دروغگو و فريبكار را به وجود مى آورند.

امام صادق عليه السلام فرمود:

در هيچ زندگانى گواراتر از خوش اخلاقى نيست .

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:

آدم بد اخلاق نفس خودش را در رنج و عذاب دائم قرار مى دهد. ⁽⁶⁷⁾

والدين گرامى ، اگر مى خواهيد به خودت و فرزندت چه دختر و چه پسر خوش بگذرد اخلاقت را اصلاح كن ، هميشه شاد و خندان باش ، اوقات تلخى و دعوا مكن ، خوش زبان و شيرين بيان باش ، با اخلاق خوش ‍ مى توانى خانه ات را به صورت بهشت برين درآورى ، حيف نيست با بداخلاقى آن را به صورت جهنم سوزانى تبديل كنى و خودت و فرزندان به خصوص ، فرزند دخترت در آن معذب باشد. لب خندان و زبان شيرين شما دل فرزند را غرق سرور و شادمانى مى گرداند و غم و اندوه را از دلشان برطرف مى سازد.

امام صادق عليه السلام فرمود:

خدا به آدم خوش اخلاق ثواب جهاد مى دهد، صبح و شب برايش ثواب نازل مى شود. ⁽⁶⁸⁾

رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرموده :

كامل ترين مردم از لحاظ ايمان ، خوش اخلاق ترين آنها مى باشد. بهترين شما كسى است كه نسبت به خانواده اش احسان كند.

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:

هيچ عملى بهتر از اخلاق خوب نيست .

رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:

عيشى بهتر از خوش اخلاقى نيست .

پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:

اخلاق خوب نصف دين است .

امام صادق عليه السلام فرمود:

نيكوكارى و حسن خلق خانه ها را آباد و عمرها را زياد مى كند.

امام صادق عليه السلام فرمود:

شخص بداخلاق خودش را در عذاب مى دارد. ⁽⁶⁹⁾

پرورش سخاوت

جود و سخاوت يكى از صفات نيك و اخلاق پسنديده است . آدم باسخاوت در تهيه مال و ثروت كوشش مى كند ولى دلبستگى به مال ندارد.

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:

سخاوت جزء ايمان مى باشد و ايمان در بهشت است .

پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:

سخاوت درختى است در بهشت كه شاخه هايش به زمين مى رسد هر كسى يكى از شاخه هايش را بگيرد همان شاخه داخل بهشتش مى كند.

حضرت محمد صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:

بهشت خانه سخاوتمندان است .

پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم مى فرمايد:

بخل درختى است كه در آتش دوزخ مى رويد و بخيلان به دوزخ خواهند رفت .

جود و بخشش دلها را به سوى انسان متمايل و محبتها را جلب مى كند، مردم ، شخص سخاوتمند را دوست دارند و از او احترام و تجليل مى نمايند. به وسيله جود و بخشش مى توان دلها را مسخر ساخت و بر آنان حكومت كرد.

جود و سخاوت گر چه مانند ساير صفات نيك ريشه فطرى دارد اما پرورش ‍ آن تا حدودى در اختيار پدر و مادر مى باشد و آنچه بيش از هر چيز در اين باره اثر دارد رفتار پدر و مادر است . پدر و مادر براى كودك الگو و سرمشق هستند. از اخلاق و رفتارشان سرمشق مى گيرند. اگر پدر و مادر سخاوتمند باشند، خودشان خرج كنند و در كارهاى خير نيز شركت نمايند كودكانشان نيز رفتار پدر و مادر را مى بينند و از آنان تقليد مى نمايند و تدريجا به صورت يك امر عادى در خواهد آمد. برعكس اگر ممسك و بخيل باشند فرزندانشان نيز غالبا از آنها سرمشق مى گيرند و به بخل عادت مى كنند. در پرورش اخلاق ، عادت يك امر كاملا موثرى است .

حضرت على عليه السلام فرمود:

نفس خودت را به بخشش عادت بده ، و از هر خلقى بهترش را انتخاب كن ، زيرا خوبى به صورت عادى درمى آيد.

حضرت على عليه السلام فرمود:

سخاوت بهترين عادت ها است . ⁽⁷⁰⁾

خودشناسى و هدفدارى

خودشناسى و هدفدارى را بايد والدين به گلهاى سرخ زندگى ، دختران بياموزند.

حيوان عقل و آگاهى كامل ندارد، خوب و بد را تميز نمى دهد، بدين جهت ، تكليف و مسئوليت هم ندارد، حساب و كتاب و ثواب و عقاب ندارد و در زندگى برنامه و هدف عاقلانه ندارد.

اما انسان كه اشرف مخلوقات است يك حيوان نيست ، انسان عقل و شعور و آگاهى دارد. خوب و بد را و زشت و زيبا را تميز مى دهد. براى زندگانى هميشگى و جاودان آفريده شده است نه براى نابودى و فنا. بدين جهت ، تكليف و مسئوليت دارد. خليفه الهى و امانتدار خدايى است . حاصل عمر انسان نمى تواند خوردن و خوابيدن و شهوترانى و توليد مثل و كار كردن باشد. انسان بايد در مسيرى حركت كند كه از فرشته ها هم بالاتر رود. او انسان است ، بايد انسانيت خويش را پرورش دهد و تكامل دهد، انسان در زندگى هدف دارد اما هدف عالى انسان نه هدفهاى پست حيوانى .

اميرالمومنين عليه السلام فرمود:

كسى كه نفس خويشتن را نشناسد از طريق نجات دور مى گردد و در طريق جهالت و گمراهى واقع مى شود.

حضرت على عليه السلام فرمود:

كسى كه سعادت اخروى را هدف خويش بداند به بالاترين خوبيها نائل خواهد شد.

اگر پدر و مادر، خودشناس و هدفدار باشند و به مسئوليت خويش واقف باشند مى توانند انسانهاى خودشناس و هدفدار پرورش دهند. ⁽⁷¹⁾

وفاى به عهد

لزوم وفاء به عهد ريشه فطرى دارد و هر انسانى فطرتا آن را درك مى كند و تخلف از پيمان را يك كار زشت و قبيح مى شمارد. هر كس كه با ديگرى عهد و پيمان بست ، از او انتظار دارد كه به عهد خويش عمل كند. هر جمعيتى كه به تعهدات خويش وفادار باشند امور اجتماعى آنان به خوبى اداره مى شود به واسطه اعتماد و حسن ظنى كه نسبت به يكديگر دارند، از آسايش و آرامش روانى برخوردار خواهند بود. نزاع و مرافعه در بينشان زياد نيست ، به ضعف اعصاب و ناراحتى هاى روانى كمتر مبتلا مى شوند.

آئين مقدس اسلامى كه دين فطرى است ، درباره اين امر حياتى سفارشها كرده ، وفا به عهد را واجب و از علائم ايمان شمرده است از باب نمونه ، خدا در قرآن مى فرمايد:

به پيمانهاى خويش عمل كنيد، زيرا در قيامت مورد سؤ ال و بازخواست قرار مى گيريد.

همچنين مى فرمايد:

مومن امانتدار است و به عهد خويش وفا مى كند.

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم مى فرمايد:

هر كسى به عهد خويش وفا نكند دين ندارد.

پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم فرمود:

هر كسى به خداوند و روز جزا ايمان دارد بايد به وعده اش عمل كند. ⁽⁷²⁾

پدر و مادر ارجمند اگر خود عهدشكن باشيد و به وعده هاى دروغ دختران را فريب دهيد و به وعده هاى خويش عمل نكنيد، با رفتار نادرست خويش ‍ به دختران بى گناه درس عهدشكنى مى دهيد و عملا به آنها ياد مى دهيد كه انسان مى تواند بنا بر مصالح خود، وعده هاى دروغ بدهد سپس همان وعده ها را نقص كند.

كمك به صعود و ترقى دختران

بشر بالذات قابليت ترقى دارد، عشق به كمال در نهادش نهفته و براى تكامل آفريده شده است ، هر كس در هر مقام و با هر شرائط و در هر سنى باشد، مى تواند به ترقيات خويش ادامه داده كاملتر گردد، انسان كه براى هر گونه كمالى آماده است نبايد هيچگاه به موجوديت خويش قناعت نموده هدف آفرينش را از دست بدهد، تا زنده است بايد بكوشد تا كامل و كاملتر گردد.

هر انسانى خواهان ترقى است ، ليكن همه موفق نمى گردند و همت بلند و كوشش فراوان لازم دارد، بايد زمينه كار را فراهم ساخت و موانع را برطرف نمود آنگاه كوشيد تا به مقصد رسيد. ⁽⁷³⁾

والدين محترم و دلسوز شما نيز مى توانيد به پيشرفت و ترقى دلبندتان ، دخت زيبايتان ، كمك نموده او را در مسير ترقى قرار دهيد و در حدود شرائط و امكاناتى كه برايتان موجود است ، شخصيت بزرگتر و عاليترى را برايش در نظر بگيريد و براى رسيدن به آن تشويق را فراموش نكرده هميشه او را تحسين كنيد.

مهرورزى با دختر

دختر كانون محبت و يك موجود صد در صد عاطفى است و از وجودش ‍ مهر و محبت مى بارد، با او مهرورزى كنيد.

حيات و زندگى او به عشق و علاقه بستگى دارد، دلش مى خواهد محبوب ديگران باشد، هر چه محبوبتر باشد شاداب تر خواهد بود. براى بدست آوردن محبوبيت تا سرحد فداكارى كوشش مى كند. اگر بداند محبوب كسى واقع نشده خودش را شكست خورده و بى اثر پنداشته دائما پژمرده و افسرده خواهد بود.

خانه شما كه از عشق و محبت خالى گشت به صورت جهنم سوزانى تبديل مى گردد، گر چه اسباب و وسائلش مرتب باشد اما چون بوى عشق و محبت نمى دهد، صفا و رونق نخواهد داشت .

مهر و محبت خانوادگى از همه چيز ارزش دارتر است بدين جهت خداوند بزرگ در قرآن مجيد آن را يكى از آثار قدرت و نعمتهاى بزرگ شمرده و بر بندگان منت نهاده . ⁽⁷⁴⁾

برقرارى انس و الفت

انسان را به يك لحاظ زائيده و نشاءت گرفته از انس دانستيم ، و از نظر اخلاقى و اجتماعى هم ، افرادى كه داراى خصلت انس و الفت هستند و جاذبه و گيرايى اجتماعى دارند، مورد ستايش و درخور تقدير مى باشند.

در فرهنگ اسلامى و به استناد قرآن كريم ، از ويژگيها و نعمتهاى بسيار بزرگى كه به جاى كينه ها، كدورتها، عداوتها، اختلافها و جدائيهاى خانمانسوز زمان جاهليت به امت اسلامى عطا شده و پيوسته قرآن مجيد يادآورى مى كند، كه مسلمانان هرگز اين نعمت را فراموش نكنند و بلكه در ميان خود آنرا بكار گيرند و حفظ كنند، نعمت الفت و اخوت است .

قرآن كريم در اين باره مى فرمايد:

و اذكروا اذا كنتم اعداء فالف بين قلوبكم فاصبحتم بنعمة اخوانا.

به ياد آوريد كه آن روزگار همه شما دشمنان همديگر بوديد، اما خداوند مهربان بين دلهاى شما الفت و پيوستگى برقرار نمود و به بركت نعمت اسلامى ، شما برادر يكديگر شديد.

امام على عليه السلام ضمن اينكه از الفت و مودت تجليل به عمل آورد، محور و ملاك انس و الفت را كه جداى از انگيزه هاى گناه آلود و تباه كننده بوده و بر اساس هدف مقدس اطاعت الهى صورت مى گيرد، بدين شرح بيان مى كند:

طوبى لمن يالف الناس و يالفونه على طاعة الله .

خوشا به حال كسى كه چنين روحيه اى دارد، كه با مردم الفت و پيوند برقرار مى كند و ديگران نيز بر اساس پاكى و دوستى و اطاعت خداوند، با وى الفت و معاشرت برقرار مى سازند.

امام رضا عليه السلام نيز درباره فائده انس و الفت ، براى خانواده و فرد و اجتماع مى فرمايد:

الانس يذهب بالمهانة

انس و الفت با ديگران ، سستى ها و كمبودها و نواقص اجتماعى را برطرف مى گرداند.

بنابراين انس و الفت پيوستگى پرجاذبه ، از خصلت هاى لازم اخلاقى و اجتماعى است ، دلها را به هم نزديك و مهربان و همدل مى كند و معيار و ملاك آن هم بايد عواطف انسانى و ارزشهاى معنوى باشد و خاصيت چنين روابطى هم در كانون خانواده ها و سطح جامعه ، زدودن كجى ها و كاستى ها و نواقص اخلاقى و فرهنگى و بالاخره دريافت منافع مادى و معنوى خواهد بود. ⁽⁷⁵⁾

تواضع و فروتنى

نقطه مقابل سركشى ها و بلندپروازيهاى پوچ و پوكى كه انسان را مانند مركب چموشى به دره هاى مخوف پرتاب مى كند، حالت تواضع و فروتنى است ؛ با برداشتن چنين روحيه مساعدى براى دريافت معارف و هدايتها و راهنمائيهاى سودمند و تعالى بخش است كه انسان مى تواند گامى بهتر در جهت سازندگى خود بردارد.

امام صادق عليه السلام در مورد ارزش و ثمره تواضع مى فرمايد:

التواضع اصل كل شرف نفيس و مرتبة رفيعة .

تواضع و فروتنى ريشه همه شرافتهاى ارزشمند انسانى است و موجب رسيدن انسان به مقام والاى معنوى مى گردد.

آن حضرت به منظور درس زندگى به ما، با وجود داشتن مقام والاى عظمت و عصمت ، آنقدر از خود فروتنى و تواضع نشان مى دهد كه مى فرمايد:

احب اخوانى الى من اهدى الى عيوبى .

دوست داشتنى ترين برادران در نظر من ، كسى است كه معايب و نواقص مرا به عنوان هديه برايم ارمغان بياورد!

اين روحيه ارزشمند را مورد مطالعه قرار دهيد، و روحيه افرادى كه وقتى تخلف و اشتباهى از آنان سر مى زند، و به آنان تذكر و توجهى داده مى شود، آنان برآشفته و آتشين مى گردند، وقتى گاهى از خود عكس العمل شديد نشان مى دهند، و گويى در علم و دانش افلاطونند در معنويت و عصمت پيامبر اولى العزم ؛ با اين روحيه ، مقايسه كنيد و ببينيد كمبود و انحطاط بعضى از افراد تا چه حدى است ؟ و براى اصلاح چنين بيچارگى ها و زبونى ها چقدر تلاش و كوشش بايد نمود؟!

آرى ، موضوع تواضع به خرج دادن ، و در مقام شناسائى معايب و نواقص ‍ برآمدن ، و به اين كار اهميت دادن و سرمايه گذارى كردن ، در نظر پيشوايان عاليقدر اسلام ، آنقدر داراى ضرورت مى باشد كه توصيه شده ، براى اين كار اصولا وقت مناسب و برنامه دقيق تنظيم شود. ⁽⁷⁶⁾

هديه دادن

اصل اين سنت ، يك سنت محبوب و مطلوب اسلامى و اخلاقى و اجتماعى است و بدين لحاظ بايد رهنمودهاى شرع و پيشوايان اسلام ، در آن به كار گرفته شود از اين جهت موارد زير را مورد مطالعه قرار مى دهيم :

امام صادق عليه السلام فرموده :

تهادوا تحابوا، فان الهدية تذهب بالضغائن .

براى همديگر هديه ببريد، تا مورد مهر و محبوبيت يكديگر واقع شويد، زيرا هديه و چشم روشنى بردن ، كينه ها و كدورتهاى قلبى افراد را برطرف مى كند.

پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم فرموده :

من تكرمه الرجل الاخيه المسلم ان يقبل تحفت ، او قيحفه مما عنده ، و لايتكلف سئيا.

از نشانه هاى احترام گذاشتن به برادر مسلمان اين است كه انسان هديه و تحفه او را قبول كند، يا اينكه توانايى دارد براى او هديه و چشم روشنى ببرد، اما خود را در اين باره ، به مشقت و خرج سنگين نيندازد!

امام صادق عليه السلام مى فرمايد:

نعم الشى الهديه امام الحاجة

بهترين كار اين است كه انسان براى كسى هديه اى ببرد كه به آن احتياج داشته باشد و آن هديه بتواند براى او مشكلى از مشكلات زندگى را حل نمايد.

امام على عليه السلام مى فرمايد:

نعم الهديه الموعظه

بهترين هديه اى كه براى ديگران مى توان برد، عبارت از موعظه و نصيحت آموزنده و سازنده خواهد بود.

بنابراين ، در مورد هديه بردن ، همه نيروها نبايد، صرف مظاهر مادى شود، در اين زمينه با هديه دادن يك كتاب خوب ، آموزنده و مناسب و هر سخن و چيزى كه ارزش اخلاقى و هدايتگرى داشته باشد، مى توان نسبت به خانواده ها و جمعيتى ، خدمت فرهنگى به جاى ماندنى و جاويدان هم انجام داد، كه خوشبختانه اين روش هم در جامعه اسلامى امروز ما، اهميت و گسترش چشمگيرى پيدا كرده است و بسيار درخور تقدير خواهد بود كه اين كار رايجتر و راسختر و عمومى تر شود. ⁽⁷⁷⁾

اسلام يك كودك دختر را به حدى احترام مى گذارد كه بارها آورده كه بايد حتى در دادن پيشكشها و كادوها بر پسر مقدم دارند و اگر هر دو را با يكديگر مى دهند به دختر با دست راست بدهند و چون مادر شد اگر پسر در نماز مستحبى است و مادر او را صدا كرد جواب بدهد و شوهر در زمان آبستنى و شيردادنش او را چون مجاهدى كه در ميدان شهادت مى جنگد و چون به پيرى رسيد رسول خدا او را با مردى كه به پيرى رسيد فرقى نمى گذارد و مى فرمايد هر كس مويش در اسلام سفيد شد حرمت پيامبرى دارد و سخنان ديگر كه بارها آورده ام . ⁽⁷⁸⁾

نصيحت و خيرخواهى

الف اهميت نصيحت در سازندگى اخلاقى :

اصل نصيحت كردن و خيرخواهى نمودن ، و يكديگر را آيينه وار متوجه معايب و اشتباهات ساختن ، شيوه بسيار پسنديده اى است كه مورد توصيه پيشوايان عالى مقام اسلام قرار گرفته و در يك جامعه اسلامى هم اين حالت مى تواند جريان رشد و تعالى معنوى راه به صورت يك پيوند معنوى و انسانى ، در همه ابعاد زندگى سرايت دهد؛ و چنانچه اين ويژگى در سطح جامعه به فراموشى سپرده شود، خير و سعادت ، نيز دامن برمى چيند و عواقب و عوارض دردناكى به وجود خواهد آمد.

امام على عليه السلام فرموده است :

لاخير فى قوم ليسوا بناصحين ، و لايحبون الناصحين .

در ملتى كه يكديگر را نصيحت و سفارش به نيكى ها نمى كنند و نيز افراد نصيحتگر را دوست نمى دارند و با آنان برخورد مناسب ندارند، هيچگونه خيرى و سعادتمندى وجود نخواهد داشت !

آن حضرت درباره تاءثير نصيحت و خيرخواهى ، و توجه داشتن به ديگران مى فرمايد:

المواعظ شفاء لمن عمل بها

موعظه ها و اندرزهاى سودمند، شفا و درمان دردهاى اخلاقى و روانى افرادى است كه بدان عمل مى كنند.

ب چگونه بايد نصيحت كرد؟

كسى كه مى خواهد ديگرى را نصيحت كند و با اين كار اشتباهاتى را مبدل به صواب ، نواقصى را تبديل به كمال ، و خلاصه شخص خلافكارى را به صراط مستقيم هدايت گرداند، همانطور كه امام زين العابدين عليه السلام فرموده : بايد روحيه رحمت و شفقت ، نرمش و ملايمت داشته و خلاصه بايد روحيه خيرخواهى و مسالمت ، به اين مسئوليت مهم اخلاقى و دينى اقدام نمايد.

همچنين از روشهاى نصيحت آميزى كه در ملاء عام و در حضور ديگران بوده و موجب اهانت و اذيت و ضربه زدن به حيثيت و خورد كردن شخصيت ديگرى باشد به طور جدى خوددارى نمايد!

امام على عليه السلام فرموده است :

نصحك بين الملاء تقريع

اگر كسى در حضور افراد براى نصيحت و توجه طرف به لغزشهاى او اقدام كند، با اين عمل شخصيت او را ضربه دار و خورد كرده است !

به هر حال ، اين كار مسئوليت بسيار ظريفى است ، آگاهى و دانائى مى خواهد و بر اساس آگاهى و توانائى ، و حتى خود اهل صداقت و عمل بودن است كه مى شود خلافكار را بيمار دانست و طبيبانه به اصلاح او پرداخت .

براى اين منظور، راهنمائيهاى خالصانه و دلسوزانه پيشوايان بزرگوار اسلام ، كه بر اساس آن منافع نصيحت پذيرى و زبانهاى گردنكشى و خوددارى از نصيحت پذيرى را بيان مى دارد، شايان وقت است و مى تواند براى همه ما راهگشا و سازنده باشد.

امام على عليه السلام فرموده است :

اسمعوا النصيحة ممن اهداها اليكم ، و اعقلوها على انفسكم .

نصيحت آن كس را كه به منظور راهنمائى و هدايت شما انجام مى شود گوش كنيد و مورد توجه قرار دهيد و جهت سازندگى خود به آن فكر كنيد.

آن حضرت نيز مى فرمايد:

من بصرك عيبك و حفظك فى غيبك فهو الصديق ، فاحفظه .

هر كس كه تو را نسبت به معايب و نواقص تو آگاهى مى گرداند و در غياب نيز ترا حفظ و حراست مى گرداند، دوست واقعى تست و نيز تو بايد براى حفظ و نگهدارى او مراقبت معمول دارى .

آن بزرگوار در بيان ديگرى فرموده :

مرارة النصح انفع من حلاوة الغش

تلخى نصيحت پذيرى ، از شيرينى رفتار كسى كه تو را فريب مى دهد، و خرسند مى گرداند، شيرين تر خواهد بود!

امام باقر عليه السلام مى فرمايد:

اتبع من يبكيك و هو لك ناصح و لاتتبع من يضحك و هو لك غاش ‍

از نصيحت كننده خيرخواهى كه تو را راهنمائى مى مند، اگر چه نصيحت او موجب گريه تو شود پيروى كن ، اما از كسى كه به خاطر خوشايند تو را مى خنداند، ولى تو را اغفال مى نمايد، هرگز شنوائى و اطاعت بخرج مده .

امام على عليه السلام مى فرمايد:

من ابان لك عيوبك فهو و دودك ، و من ساتر عيبك فهو عدوك .

هر كس عيب و ايراد تو را روشن مى گرداند، دوست صميمى تو است و آن كس كه روى نواقص و ضعفهاى تو پرده پوشى مى كند و تو را در اغفال و نادانى نگه مى دارد، يقينا دشمن تو خواهد بود.

آن حضرت در بيان ديگرى مى فرمايد:

لا ترددن على النصيح

هرگز در مقابل شخص نصيحت كننده ، در مقام پاسخگوئى و جواب رد دادن و طفره رفتن از مسير اصلاح بر نيا.

آن بزرگوار، در بيان بسيار ارزشمند و حكيمانه اى مى فرمايد:

من قبل النصيحة امن من الفضيحة

آن كس كه نصيحت ها و راهنمائيهاى دلسوزانه افراد را مى پذيرد و در صدد بكارگيرى و اصلاح معايب خويش برمى آيد، از رسوائيها و فضاحتها ناراحت كننده و شرم آور محفوظ مى ماند!

اين را هم بايد توجه داشته باشيم كه روحيه نصيحت پذيرى و گوش شنوا داشتن ، اضافه بر اينكه از يك نوع سلامت روان و انصاف و مروت داشتن حكايت مى كند، يك نوع توفيق الهى و عنايت خداوندى هم نسبت به انسان مى باشد. به همين دليل افراديكه اسير خودخواهى و غرور و لجبازى هستند، توفيق نصيحت پذيرى را از ذات مقدس خداوند بايد درخواست نمايد، تا به كمك عنايت خداوندى به اين راز موفقيت دست يابند.

امام على عليه السلام مى فرمايد:

من اكبر التوفيق ، الاخذ بالنصيحة

از بزرگترين توفيقها و عنايات خداوند نسبت به بنده اين است كه در وجود وى روحيه نصيحت پذيرى وجود داشته باشد. ⁽⁷⁹⁾