 |
|
آيين زندگى از ديدگاه امام رضا (عليه السلام ) محسن كتابچى - ۱۸ -
3 - ادخال سرور
در جمع بستگان (از طريق بذله گويى ) 5 - ايجاد تسهيلات لازم جهت گشايش بخشيدن به زندگى ديگران يكى از امتيازاتى كه خداوند حكيم به انسان اعطا نموده و حيوانات از آن محرومند، تمايلات عالى انسانى همچون : دگردوستى ، تعاون ، گشايش بخشى به زندگى ديگران است . اگر در جهان خوشى حقيقى وجود داشته باشد، در حمايت و پشتيبانى مادى و معنوى از ديگران است . به راستى هيچ لذتى در عالم بيش از لذتى كه انسان براى ديگران فراهم كند، نيست چرا كه بيشتر لذات مادى است و اين لذت ملكوتى و روحانى است . لذت خدايى است . سرآمد لذات است . همان لذتى است كه خداوند در ايجاد و نعمت دادن به مخلوقات خود بدون اينكه از آنها چشمداشت و توقعى داشته باشد، مى برد. هر كس در زندگى خود بارها امتحان كرده كه وقتى نيازمندى را به دادن نفقه شاد نموده و يا برهنه اى را پوشانده و گرسنه اى را سير كرده ، طفلى را خوشحال ساخته و كسى را با تحفه اى مسرور گردانيده ، چه بهجت و نورانيتى در خود احساس نموده است . ((ساموئل اسمايلز)) گويد: مردم مى گويند: سعادت كور است ، نمى داند در خانه چه كسى برود!! ولى من مى گويم كسانى كه اين حرفها را مى زنند، كورند، اگر به زندگانى مردم فعال و كارى نگاه كنيم ، مى بينيم آن كه بيشتر كار كرده و استقامت به خرج داده و زحمت كشيده ، سعادت در خانه او را كوبيده است . برخى گمان مى كنند دنيا (برطبق اصل تنارع بقا) ((آكل )) و ((ماكول )) است . دسته اى مى خورند و دسته اى ديگر بايد خورده شوند، اما دين و مذهب ، اصل ((تنازع بقا)) را به ((تعاون بقا)) تبديل كرده و انسانها را به غمخوارى و همبستگى و احساس همكارى در رفع مشكلات يكديگر دعوت مى كند، هر كس از اين راه تمايلات خود را بيشتر اقناع كند، در انسانيت به مقام والاترى نايل آمده است . قال على بن شعيب دخلت على ابى الحسن الرضا (عليه السلام ) فقال لى : ((يا على ! من احسن الناس معاشا))؟ قلت ((انت يا سيدى اعلم به منى ،)) فقال (عليه السلام ) يا على ! من حسن معاش غيره فى معاشه .(485) ((على بن شعيب )) مى گويد: به محضر امام رضا (عليه السلام ) شرفياف شدم . حضرت به من فرمود: چه كسى از تمام مردم معاش بهتر و زندگى نيكوترى دارد؟ عرض كردم شما داناتريد. فرمود: كسى كه دگران در معاش او به خوبى معيشت نمايند و در پرتو زندگى او مرفه زندگى كنند. اجل الخلائق واكرمها اصطناع المعروف واغاثة الملهوف ، وتحقيق امل الامل وتصديق مخيلة الراجى .(486) گرامى ترين و شريفترين خوبى ها، بخشندگى و فريادرسى بيچاره و برآوردن آرزوى آرزومند، و تصديق كردن پندار اميدوار است . ان لله عبادا فى الارض يسعون فى حوائج الناس ، هم الامنون يوم القيامة .(487) خداوند بندگانى روى زمين دارد كه در رفع نيازمنديهاى مردم تلاش و كوشش مى كنند. آنان روز رستاخيز در امن وامان خواهند بود. كيفر ترك دادرسى نيازمندان قال على بن موسى الرضا (عليه السلام ): من منع ماله من الاخيار اختيارا صرف الله ماله الى الاشرار اضطرارا.(488) امام هشتم (عليه السلام ) در مورد كيفر ترك دادرسى نيازمندان (براى اغنياى بخيل ) فرمود: كسى كه عمدا از كمك و دستگيرى نيكان كوتاهى كند، خداوند او را وا دارد كه بطور ناخواسته ، دارايى اش را در كيسه اشرار بريزد. 6 - پرداخت ، قرض الحسنه و امهال (مهلت دادن ) در گرفتن آن ارفق بمن لك عليه حق تاءخذه منه فى عفاف و كفاف فان كان غريمك معسرا وكان انفق ما اخ منك فى طاعة الله فانظره الى ميسرة وهو ان يبلغ خبره الامام فيقضى عنه او يحد الرجل طولا فيقضى دينه وان كان انفق ما اخذه منك فى معصية الله فليس هو من اهل هذه الاية : فان كان ذو عسرة فنظرة الى ميسرة .(490) با آن كس كه حقى بر عهده او دارى ، مدارا و مهربانى كن و آن را با رعايت عفاف و كفايت حال او از وى بگير و اگر بدهكار تو تنگدست باشد و مالى كه از تو گرفته در طاعت خدا خرج كرده ، مهلتش بده تا گشايشى براى او پيدا شود، و آن گشايش اين است كه خبر تنگدستى وى به زمامدار و حاكم برسد و حاكم قرض او را ادا كند و يا خود مديون مالى به دست آورد و وام خود را ادا نمايد و اگر چنانچه از تو گرفته در معصيت خدا صرف كرده ، مشمول آيه زير نيست . ((اگر مديون تنگدست باشد، پس بايد مهلتش داد تا وقتى كه گشايش براى او حاصل شود)).(491) 7 - رفق و مدارا با بدهكار عن الرضا (عليه السلام ) انه سئل عن هذه التى ذكرها الله عزوجل فى كتابه ،(492) لها حد يعرف اذا صار هذا المعسر لابد له من ان ينتظر، وقد اخذ مال هذا الرجل وانفقه على عياله ، وليس له غلة ينتظر اداركها ولا دين ينتظر محله ، ولا مال غائب ينتظر قدومه ؟ قال : نعم ينتظر بقدر ما ينتهى خبره الى الامام فيقضى عنه ما عليه من الدين سهم الغارمين اذا كان انفقه فى طاعة الله فان كان انفقه فى معصية الله فلا شى ء له على الامام .(493) از امام رضا (عليه السلام ) درباره مهلتى كه خداى عزوجل در قرآن كريم ذكر فرموده ، سؤ ال شد كه حدود و اندازه آن مهلت چيست كه وقتى تنگدست مال شخصى را گرفته و خرج عائله خود كرده ، نه زراعت و مستغلى دارد كه انتظار برداشت آن را كشد و نه طلبى از كسى دارد كه منتظر فرا رسيدن مدت آن باشد، و نه مال غائبى دارد كه چشم به راه آن باشد؟ حضرت فرمودند: آرى ! آن اندازه انتظار كشند و مهلت دهند كه خبرش به زمامدار و حاكم برسد كه او وام آن تنگدست را از سهم بدهكاران بپردازد، در صورتى كه آن را در طاعت خدا خرج كرده باشد و اگر در راه معصيت صرف كرده ، چيزى بر عهده زمامدار نيست . عن احمدبن عبيدالله عن الغفارى قال : كان لرجل من آل ابى رافع مولى رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم ) يقال له فلان على حق فتقاضانى والح على ، فلما راءيت ذلك صليت الصبح فى مسجد رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم ) ثم توجهت نحوالرضا (عليه السلام ) وهو يومئذ بالعريض . فلما قربت من بابه اذا هو قد طلع على حمار وعليه قميص ورداء، فلما نظرت اليه استحييت منه ، فلما لحقنى وقف ونظر الى فسلمت عليه وكان شهر رمضان ، فقلت له : جعلت فداك ان لمولاك فلان على حقا، وقد و الله شهرنى وانا والله اظن فى نفسى انه ياءمره بالكف عنى ووالله ما قلت له : كم له على ولاسميت له شيئا، فامرنى بالجلوس الى رجوعه فلم ازل حتى صليت المغرب وانا صائم . فضاق صدرى واردت ان انصرف ، فاذا هو قد طلع على وحوله الناس وقد قعد له السئوال وهو يتصدق عليهم ، فمضى وقد دخل بيته ثم خرج ودعانى ، فقمت اليه ودخلت معه فجلس وجلست معه ، فجعلت احدثه عن ابن المسيب وكان كثيرا ما احدثه عنه فلما فرغت قال : ما اظنك افطرت بعد؟ فقلت : لا، فدعى لى بطعام فوضع بين يدى وامر الغلام ان ياءكل معى ، فاءصبت انا والغلام من الطعام ، فلما فرغنا قال : ارفع الوسادة وخذ ما تحتها، فرفعتها فاذا دنانير فاخذتها ووضعتها فى كمى وامر اربعة من عبيده ان يكونوا معى حتى يبلغونى منزلى ، فقلت : جعلت فداك ! ان طائف ابن المسيب يقعد واكره ان يلقانى ومعى عبيدك ؟ فقال : اصبت اصاب الله بك الرشاد، وامرهم ان ينصرفوا اذا رددتم ، فلما قربت من منزلى وآنست رددتم ، وصرت الى منزلى ودعوت السراج ، ونظرت الى الدنانير فاذا هى ثمانيه واربعون دنيارا، وكان حق الرجل على ثمانية وعشرون دينارا، وكان فيها دينار يلوح ، فاعجبنى حسنه فاخذته وقربته من السراج فاذا عليه نقش واضح ، حق الرجل عليك ثمانية وعشرون دينارا، وما بقى فهولك ، ولا والله ما كنت عرفت ما له على على التحديد.(494) ((غفارى )) گويد: مردى از خاندان ابورافع كه از آزادشدگان رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) به شمار مى رفت ، از من طلبى داشت و در مطالبه حق خود، پافشارى زيادى مى كرد (و من توانايى پرداخت آن را نداشتم ) همين كه اين گونه سخت گيرى را از او مشاهده نمودم ، وارد مسجد پيمغبر خدا شدم و پس از اينكه نماز صبح را خواندم . متوجه منزل حضرت على بن موسى الرضا (عليه السلام ) كه در عريض (495) بود، گرديدم . هنگامى كه به در خانه آن حضرت رسيدم ، ديدم آن بزرگوار در حالى كه بر حمارى سوار بود و پيراهن و ردايى به تن داشت ، از خانه بيرون آمده است ، چون نظر من بر آن حضرت افتاد، خجالت كشيدم كه حاجت خود را اظهار كنم . همين كه حضرت رضا (عليه السلام ) به من رسيد، ايستاد و توجهى به من نمود. من بر آن حضرت سلام كردم (و ماه رمضان بود) و گفتم ، جانم به فدايت ! فلان شخص كه غلام شما خانواده به شمار مى رود، از من طلبى دارد و به خدا سوگند مرا رسوا كرده . راوى گويد: من با خود گفتم ، امام رضا (عليه السلام ) به آن شخص خواهد فرمود كه درباره اين قرض با من مدارا نمايد. به خدا سوگند كه من به آن حضرت نگفتم وى چه چيز و چه مبلغ از من طلبكار است . حضرت امام رضا (عليه السلام ) به من فرمود، در اينجا بنشين تا من برگردم . من همچنان در آنجا ماندم تا نماز مغرب را به جاى آوردم . و (چون ) روزه بودم ، حوصله ام تنگ شد و خواستم بازگردم كه ديدم آن حضرت پيدا شد و مردم گرد او را گرفته اند و جمعى از فقرا و بينوايان سر راه او نشسته بودند و آن جناب به هر يك از آن بيچارگان صدقه اى عطا فرمود و از نزد آنان عبور كرد تا وارد خانه گرديد، موقعى كه از خانه بيرون آمد، مرا خواست . وقتى من به حضور آن حضرت رفتم ، نشست و به من نيز اجازه جلوس داد، من پس از نشستن راجع به ابن مسيب (امير مدينه ) گفتگو كردم زيرا كه غالبا در حضور آن جناب از وى سخن به ميان مى آوردم . هنگامى كه از سخن فارغ شدم ، آن بزرگوار به من فرمود: گمان نمى كنم افطار كرده باشى ؟ عرض كردم : نه .
|
