خدا - صلى الله عليه و آله .
مامون : صحيح است . حال بگو مراد از مومنين در آيه شريفه : و يوم حنين اذ اعجبتكم كثرتكم ⁽⁶⁶⁹⁾... ثم انزل الله سكينه على رسوله و على المومنين ⁽⁶⁷⁰⁾.
و در جنگ حنين كه فريفته بسيارى لشكر اسلام شديد... آنگاه خداى قادر وقار و سكينه خود را بر رسول خود و بر مومنان نازل فرمود... چه كسانى مى باشند؟
اسحاق : نمى دانم .
مامون : در جنگ حنين تمام كسانى كه با رسول خدا بودند فرار كردند و جز هفت نفر از بنى هاشم كسى با آن حضرت - صلى الله عليه و آله - باقى نماند، على بود كه در پيش روى رسول خدا شمشير مى زد و عباس كه مهار استر رسول خدا را در دست داشت ، و پنج نفر ديگر كه در اطراف رسول خدا حلقه زده از آن بزرگوار حفاظت و پاسدارى مى نمودند، تا اين كه خداوند فتح و پيروزى را نصيب رسولش گرداند. بنابراين ، مومنين كه در وقت نزول اين آيه سرگرم جهاد و كارزار بوده اند عبارت بوده اند از على و چند تن ديگر از بنى هاشم ، اكنون از تو مى پرسم كداميك از دو دسته اى كه در جنگ حنين بوده اند افضل هستند، آيا گروهى كه در ركاب رسول خدا با دشمنان اسلام نبرد مى كرده اند افضلند يا آنان كه فرار نموده و در صحنه جنگ حضور نداشته و در نتيجه مشمول آيه انزال سكينه نگشته اند؟
اسحاق : قطعا دسته نخست افضل هستند.
مامون : آيا كسى كه با رسول خدا - صلى الله عليه و آله - در ميان غار بوده افضل است يا كسى كه در شب هجرت آن حضرت از مكه به مدينه در بستر او خوابيده و با ايثار جان خود از او نگهدارى نموده تا زمانى كه آن بزرگوار هجرتش را به پايان رسانده است . بدين شرح كه خداى تعالى رسولش را مامور نمود تا از على - عليه السلام - بخواهد در بسترش ‍ بخوابد و با جان خود از او محافظت نمايد. پس رسول خدا موضوع را با على در ميان گذاشته على گريه كرد، رسول خدا - صلى الله عليه و آله - به او فرمود: سبب گريه ات چيست ؟ آيا از مرگ مى ترسى ؟
على - عليه السلام -: نه . سوگند بخدايى كه شما را به حق به پيامبرى برگزيده گريه ام بدين جهت نيست بلكه بخاطر ترس ‍ بر جان شماست ، آيا شما سالم مى مانيد؟
رسول خدا - صلى الله عليه و آله -: بله .
على - عليه السلام -: مشتاقانه پذيرا هستم و به جان و دل خريدار، و آنگاه برخاست و به طرف رختخواب پيامبر رفت و در ميان بستر آن حضرت آرميد و پيراهن آن بزرگوار را بر روى خود كشيد تا اين كه كفار قريش حمله نموده و آن حضرت را محاصره كرده شك نداشتند كه شخص خوابيده رسول خدا است . و نقشه آنان در اين توطئه اين بود كه از هر طائفه اى از قريش يك تن در اين ماجرا شركت نموده تا بنى هاشم به هنگام خونخواهى از يك قبيله قصاص نگيرند. و على - عليه السلام - صداى آنان را مى شنيد و مى فهميد كه قصد جان او را دارند، ولى هرگز نترسيد و هيچ بيتابى ننمود، آن گونه كه ابوبكر در غار دچار ترس و اضطراب گرديد، و على - عليه السلام - در آن شرايط سخت استقامت ورزيد تا اين كه خداوند، فرشتگانش را بر او نازل كرد و تا سپيده دم از او محافظت نموده او را از شر مشركين قريش در امان نگهداشتند، و چون خورشيد سر از افق برآورد و هوا روشن گرديد، على - عليه السلام - از ميان بستر برخاست و مشركين او را ديدند، پس از او پرسيدند: محمد كجاست ؟
على - عليه السلام - اطلاعى ندارم ، او را كه به من نسپرده بوديد، خواستيد او را بيرون كنيد او خود بيرون رفت .
بنابراين ، على - عليه السلام - در هر حال و در تمام عمر، هر روز بيش از پيش بر ديگران برترى داشته است .
مامون :اى اسحاق ! آيا حديث ولايت را روايت مى كنى ؟
اسحاق : بله .
مامون : آن را روايت كن . اسحاق حديث را نقل كرد.
مامون : معناى روايت چيست ؟ و چه وظيفه و تكليفى را اثبات مى كند؟
اسحاق : مردم مى گويند رسول خدا اين روايت را بدان جهت بيان فرموده كه بين على و زيد بن حارثه اختلافى پيش آمده و زيد ولاء و دوستى على را منكر شده پس حضرتش - صلى الله عليه و آله - فرمود: من كنت مولاه فعلى مولاه ....
مامون : رسول خدا در كجا اين روايت را بيان فرموده : آيا پس ‍ از بازگشت از حجه الوداع نبوده ؟
اسحاق : بله .
مامون : در حالى كه قتل زيد بن حارثه پيش از آن اتفاق افتاده است . وانگهى ، چگونه آن معنا را براى روايت مى پذيرى با اين كه اگر خودت پسر پانزده ساله اى داشته باشى كه به مردم بگويد: دوست من دوست پسرعموى من است ، اى مردم اين را بدانيد، آيا بر او اعتراض نمى كنى كه بيان اين مطلب چه فايده اى دارد.
اسحاق : البته .
مامون : پس چگونه گفتن مطلبى را كه درباره پسرت روا نمى دارى آن را به رسول خدا نسبت مى دهى ؟
مامون : حديث : انت منى بمنزله هارون من موسى را روايت مى كنى ؟
اسحاق : بله ، آن را از دو دسته از راويان شنيده ام ، دسته اى كه آن را تصحيح نموده ، و دسته اى كه آن را انكار كرده اند.
مامون : به كداميك بيشتر اطمينان دارى ؟
اسحاق : به كسانى كه آن را صحيح مى دانند.
مامون : آيا رسول خدا - صلى الله عليه و آله - اين حديث را بطور شوخى و مزاح بيان فرموده است ؟
اسحاق : پناه مى برم به خدا!
مامون : آيا نمى دانى كه هارون برادر پدر و مادرى موسى بوده ؟
اسحاق : بله مى دانم .
مامون : آيا على هم برادر ابوينى رسول خدا بوده ؟
اسحاق : نه .
مامون : آيا چنين نيست كه هارون پيغمبر بوده و على نبوده است ؟!
اسحاق : درست است .
مامون : بنابراين اخوت نسبى و نبوت در هارون بوده و در على نبوده است . حال كه چنين است پس معناى سخن رسول خدا - صلى الله عليه و آله - كه به على فرموده : انت منى بمنزله هارون من موسى چيست ؟
اسحاق : رسول خدا - صلى الله عليه و آله - خواسته با اين سخن دل على را شاد كند در برابر منافقين كه گفته بودند: علت اين كه رسول خدا على را با خود به جنگ تبوك نبرده ، اين است كه مصاحبت او را خوش نداشته است .
مامون : آيا پيامبر خدا خواسته با گفتن سخن بى معنايى ، دل على را شاد نمايد؟
اسحاق مى گويد: در فكر شدم . مامون :اى اسحاق ! اين حديث معنايى دارد كه آيات قرآن آن را تبيين نموده است .
اسحاق : چه معنايى ؟
مامون : همان مطلبى كه خداوند از زبان موسى نقل كرده كه به برادر خود هارون گفت : اخلفنى فى قومى و اصلح ولا تتبع سبيل المفسدين ؛ ⁽⁶⁷¹⁾ جانشين من باش و راه اصلاح پيش گير و پيرو اهل فساد مباش .
اسحاق : موسى در حالى كه زنده بود و براى مناجات به كوه مى رفت برادرش هارون را به جاى خود قرار مى داد و رسول خدا نيز موقعى كه به بعض غزوات مى رفت على را در مدينه جانشين خود مى نمود.
مامون : چنين نيست به من بگو آيا هنگامى كه موسى به كوه مى رفت كسى از بنى اسرائيل را همراه خود مى برد؟
اسحاق : نه .
مامون : پس هارون را در ميان قوم خود جانشين خويش قرار مى داد.
اسحاق : درست است .
مامون : آيا زمانى كه رسول خدا - صلى الله عليه و آله - به غزواتش مى رفت كسى جز افراد ناتوان و زنان و كودكان را باقى مى گذاشت ، بنابراين ، معلوم مى شود كه جهت تشبيه على به هارون استخلاف پس از مرگ است نه در حال حيات كه فرض معقولى ندارد. و تاويل ديگرى نيز براى آيه به كمك ساير آيات به نظرم رسيده كه موضوع خلافت را بخوبى اثبات مى كند، و كسى را مجال خدشه در آن نيست ، و آن قول خداى تعالى است از زبان موسى كه گفت : واجعل لى وزيرا من اهلى ، هارون اخى ، اشدد به ازرى ، و اشركه فى امرى كى نسبحك كثيرا ⁽⁶⁷²⁾
و از اهل بيت من يكى را وزير و معاون من فرما، برادرم هارون را، و بدو پشت مرا محكم و استوار ساز و او را در امر رسالت با من شريك ساز تا دائم به ستايش و سپاس تو پردازيم .
يعنى : فانت منى يا على بمنزله هارون من موسى وزيرى من اهلى و اخى شدالله بك ازرى و اشركك فى امرى كى نسبح الله كثيرا .
منزلت تو يا على ! نسبت به ، منزلت هارون است نسبت به موسى كه وزير من از اهل بيتم ، و برادرم مى باشى ، خداوند به وسيله تو، پشت مرا محكم نموده و تو را در امر رسالت من ، شريك ساخته تا خداى را بسيار تسبيح گوييم .
و آيا غير از اين معنى ، معناى صحيح ديگرى را براى اين روايت متصور است ؟!
اسحاق مى گويد: در اين وقت مجلس به طول انجاميده ، و آفتاب بالا آمده بود. پس يحيى بن اكثم قاضى ، به مامون گفت :اى خليفه ! تو حق را براى كسى كه خدا درباره اش اراده خير داشته به گونه اى غير قابل انكار روشن و آشكار نمودى . آنگاه مامون به ما رو كرده گفت : اگر چنين نبود كه رسول خدا - صلى الله عليه و آله - فرموده : مردم را در گفتارشان تصديق كنيد اين اظهارات شما را نمى پذيرفتم و سپس گفت : خدايا! من آنچه كه شرط نصيحت بود انجام دادم ، بارالها! من آنچه كه در اين باره وظيفه داشتم اداء نمودم ... ⁽⁶⁷³⁾
مؤ لّف :
بعلاوه ، بر آنچه كه در مناظره مامون آمده ، از اين كه لفظ صاحب گوياى فضيلتى نيست مى گوييم همان گونه كه لفظ صاحب گاهى به معناى دوست و موافق مى آيد گاهى هم بر عكس ، چنانچه رسول خدا - صلى الله عليه و آله - به عايشه و حفصه فرمودند: انكن لصاحبات يوسف ؛ شما ياران يوسفيد. و نيز در قرآن كريم از قول يوسف آمده كه به دو يار كافر زندانيش گفت : يا صاحبى السجن ...؛ ⁽⁶⁷⁴⁾اى دو يار زندانى من .
و از جمله قرائنى كه دلالت دارد بر اين كه مصاحبت ابوبكر با رسول خدا - صلى الله عليه و آله - از نوع دوم بوده ، اينكه آن حضرت از او نپذيرفته كه بر مركبش سوار شود، و همچنين به عنوان بخشش نيز آن را قبول نكرده بلكه آن را خريده است ⁽⁶⁷⁵⁾.
و عجيب تر اين كه آنان پس از نقل اين خبر، روايتى از رسول خدا - صلى الله عليه و آله - نقل كرده اند كه فرموده : منت دارترين مردم بر من در مصاحبتش و مالش ، ابوبكر است و من اگر بخواهم براى خودم خليلى برگزينم ابوبكر را بر مى گزينم ، هيچ درى در مسجد گشوده نشود جز آن درى كه متعلق به ابوبكر است ⁽⁶⁷⁶⁾. زيرا در جايى كه رسول خدا نپذيرفته كه تنها براى پيمودن چند فرسخ از مركب سوارى او استفاده نمايد، چگونه مى فرمايد: منت دارترين مردم بر من ...؟!
گذشته از اين كه اين تعبير با آيه قرآن قل لا تمنوا على اسلامكم بل الله يمن عليكم ؛ ⁽⁶⁷⁷⁾ بگو شما به اسلام خود بر من منت منهيد، بلكه خدا بر شما منت دارد...، سازگار نيست .
و چگونه ممكن است كه رسول خدا چنين مطلبى را فرموده باشد با اين كه آن حضرت اولى است به مردم از خودشان كه در روز غدير به مردم فرمود: الست اولى بكم من انفسكم ؛ آيا من نسبت به شما از خودتان اولى نيستم ؟. و همه يكصدا گفتند: بله .
و چگونه مكن است كه پيغمبر فرموده باشد: اگر بخواهى خليلى دوستى براى خودم برگزينم ... با بيان لو امتناعيه و به صورت تعليق ، مگر مقام پيغمبر از خدا بالاترست ، چرا كه خداى تعالى ابراهيم - عليه السلام - را خليل خود قرار داده : و اتخذ الله ابراهيم خليلا ⁽⁶⁷⁸⁾.
ولى در حقيقت خواسته اند با جعل اين خبر فضيلتى از فضائل اميرالمومنين - عليه السلام - را بپوشانند، و آن موضوع عقد اخوت بستن رسول خدا است با آن حضرت ؛ زيرا پيغمبر - صلى الله عليه و آله - بين هر دو نفر از اصحاب خود كه با هم تناسب روحى و اخلاقى داشته اند عقد اخوت بسته است ؛ از جمله بين ابوبكر و عمر، طلحه و زبير، سلمان و ابوذر، و خود آن بزرگوار نيز با اميرالمومنين ، همچنان كه موضوع بستن درهايى كه در داخل مسجد باز مى شده به جز درى كه متعلق به اميرالمومنين - عليه السلام - بوده بنا به دستور رسول خدا، در اين خبر كلمه اميرالمومنين - عليه السلام - به ابوبكر مبدل شده است . و ابن ابى الحديد به مجعول بودن اين مطلب تصريح نموده و گفته كه بكريه اين خبر را در مقابل خبرى كه در باره اميرالمومنين - عليه السلام - وارد شده جعل كرده اند ⁽⁶⁷⁹⁾.
و شاهد بر مجعول بودن آن اين كه جريان سد ابواب در سالهاى نخستين هجرت انجام گرفته ، در حالى كه طبرى اين خبر را در موقع وفات رسول خدا به حضرتش - صلى الله عليه و آله - نسبت داده است .
بعلاوه ، در صورتى كه ابوبكر جانشين رسول خدا - صلى الله عليه و آله - و سلطان مسلمين باشد - بنابر اعتقاد آنان - پس ‍ رسول خدا به چه كسى وصيت نموده كه خوخه (در) ابوبكر باقى بماند.
و نيز تائيد مى كند گفتار مامون را مبنى بر اين كه نسبت على - عليه السلام - با رسول خدا همچون هارون بوده نسبت به موسى در جهات عديده اى به جز اخوت نسبى و نبوت ظاهرى ، روايتى كه قطان از عامه نقل كرده كه جبرئيل به هنگام ولادت هر كدام - از امام حسن و امام حسين (ع ) - بر رسول خدا نازل شده و به آن حضرت عرضه داشت : همانا كه منزلت على نسبت به تو منزلت هارون است نسبت به موسى ، پس اين دو مولود را به نامهاى پسران هارون ، شبر و شبير، نامگذارى كن ، و نيز در اين جهت كه مردم پس از رسول خدا دچار فتنه و فريب شدند همانند بنى اسرائيل پس از غيبت موسى - عليه السلام - و اين كه مردم اميرالمومنين را تنها گذاشتند همان گونه كه بنى اسرائيل هارون را.
و همچنين اميرالمومنين - عليه السلام - به نزد رسول خدا - صلى الله عليه و آله - شكايت برد بدانسان كه هارون به نزد موسى و در اين جهت كه به او سوءقصد نمودند همچنان كه بنى اسرائيل درباره هارون .
چنانچه ابن قتيبه در خلفا ⁽⁶⁸⁰⁾ مى نويسد: ... و آنگاه عمر برخاست و با گروهى به طرف خانه فاطمه روانه گرديد تا اين كه به خانه رسيده در را كوبيدند، و چون فاطمه - عليهاالسلام - از داخل خانه صداى آنان را شنيد و دانست به چه منظور بر در خانه اجتماع نموده اند با صداى بلند فرياد برآورد: يا ابه ماذا لقينا من ابن الخطاب و ابن ابى قحافه ؛ اى پدر! چه ظلم و آزارها كه از پسر خطاب و پسر ابن قحافه ديده ايم .
و چون جمعيت حاضر بر در خانه ، صداى آن مظلومه را شنيدند همگى با چشم گريان برگشته نزديك بود از شدت ناراحتى و اندوه قلبهايشان آب ، و جگرهايشان پاره شود، به جز عمر و چند نفر ديگر كه ماندند تا اين كه على - عليه السلام - را از خانه بيرون آورده او را براى بيعت گرفتن به نزد ابوبكر بردند و به آن حضرت گفتند: با ابوبكر بيعت كن !
اميرالمومنين فرمود: اگر بيعت نكنم چه خواهد شد؟
گفتند: سوگند به خداى يگانه تو را مى كشيم .
اميرالمومنين - عليه السلام -: آيا بنده خدا و برادر رسولش را مى كشيد؟!... او آنگاه على - عليه السلام - خود را به قبر پيامبر رساند و با ناله و فرياد مى گفت : يابن ام ان القوم استضعفونى و كادوا يقتلوننى ؛ ⁽⁶⁸¹⁾ (اى جان برادر)اى فرزند مادرم ! قوم ، مرا خوار و زبون داشتند تا آنجا كه نزديك بود مرا به قتل رسانند.
و اما راجع به اين گفتار مامون كه به اسحاق گفته : ولكن مقايسه كن فضائل على را با فضائل ابوبكر و عمر و عثمان از عارفى درباره فضائل اميرالمومنين - عليه السلام - پرسيدند؛ گفت : چه گويم درباره كسى كه دشمنانش از روى كينه و حسادت ، و دوستانش بخاطر ترس بر جان خود،
فضائل و مناقبش را پوشيده نگه داشتند و از اين ميان فضائلش شرق و غرب عالم را فرا گرفت : يريدون ليطفوا نور الله بافواههم و الله متم نوره ولو كره الكافرون
كافران مى خواهند تا نور خدا را به گفتار باطل و طعن و مسخره خاموش كنند و البته خدا نور خود را هر چند كافران خوش ندارند تمام خواهد داشت . آرى ماه بايد بدرخشد، و مشك بوى افشانى كند.
و اما اين كه مامون گفته : مقايسه كن فضائل على را با فضائل ثلثه و بقيه عشره مبشره تعبير نادرستى است ؛ زيرا با مجعول بودن رواياتى كه در فضائل آنان آمده - چنانچه از خبر بعد معلوم خواهد شد - ديگر صحيح نيست گفته شود فضائلهم ؛ فضائل آنان به صورت اضافه ، بلكه مى بايست به مجرد نسبتى اكتفا نمود و گفت : فضائل لهم ؛ فضائلى منسوب به آنان . و درباره چگونگى پيدايش روايات در فضائل آنان .
ابوالحسن مدائنى در كتاب احداث و ابن عرفه كه به نفطويه معروف است در تاريخش - كه بنا به گفته ابن ابى الحديد آن دو از مورخين بزرگ عامه هستند - نقل كرده اند كه : معاويه به تمام عمال و فرمانداران خود نامه نوشت كه كليه شيعيان و هواداران عثمان را و كسانى را كه درباره فضائل او جعل حديث و تبليغ مى كنند شناسايى نموده آنان را گرامى و مقرب داشته ليست كاملى از راويان حديث و اسامى پدران و بستگانشان و نيز متن رواياتى را كه نقل نموده اند تهيه كرده برايم بفرستيد. دستورالعمل اجرا شد، و معاويه براى تمام آن راويان انواع صله ها و بخششها و قطايع منظور مى داشت تا اين كه اين سبب شد كه تمام شهرها و نواحى پر از ذكر فضائل عثمان گرديد، و پس از مدتى باز معاويه به عمالش نوشت كه روايات در فضائل صحابه و خلفاى اول و دوم دعوت و تشويق نماييد و هيچ روايتى در فضائل ابوتراب نباشد مگر اين كه نظير آن را براى صحابه جعل كنند، و اگر اين كار بخوبى انجام پذيرد دل مرا شاد و ديدگانم را روشن و حجت ابوتراب و تمام نقاط منتشر گرديد تا جائى كه آن روايات بر بالاى منابر و در مدارس كودكان و نوجوانان و در منازل مورد تعليم و تعلم و نقل و گفتگو قرار گرفت ⁽⁶⁸²⁾.
و با توجه به اين حقيقت تاريخى ديگر چه ارزش و قيمتى براى آن گونه روايات خواهد بود و اگر به ديده انصاف بنگرند تنها از فضائل ابوبكر - كه افضل و اسبق آنان به اسلام بوده - آن مقدار واقعيت دارد كه عمر در روز سقيفه در مقام تعريف و تمجيد از او بيان نموده و روشن است كه او در مقام استقصاء و بيان تمام فضائل او بوده چه آن كه در صدد جانشين نمودن او از براى رسول خدا - صلى الله عليه و آله - بوده است . و آنها منحصر در دو منقبت است ؛ يكى نماز خواندن اوست به جاى رسول خدا، و به دستور آن حضرت - صلى الله عليه و آله - و ديگرى مصاحبت او با رسول خدا در ميان غار. اما اول ، به وسيله دخترش عايشه انجام گرفته كه به دروغ از قول رسول خدا به وى گفته بود به مسجد رفته ، و به جاى آن حضرت - صلى الله عليه و آله - نماز بخواند. و شاهد بر مدعى اين كه هنگامى كه رسول خدا از اين موضوع باخبر شد با اين كه به شدت بيمار و ناتوان بود برخاست و با تكيه نمودن بر دو نفر خود را به مسجد رسانيده وى را به عقب كشانيد و خود با حالت نشسته براى مردم نماز خواند.
و اما مصاحبتش در غار هم به پيشنهاد و يا دعوت پيغمبر نبوده - بنابر آنچه كه احمد بن حنبل نقل كرده - ⁽⁶⁸³⁾ بلكه به اراده و تصميم خود او بوده بدين ترتيب كه رسول خدا به تنهايى از خانه خارج شده و هنگامى كه ابوبكر اين را شنيده به دنبال آن حضرت به راه افتاده ، بدون آن كه وجود مبارك را مطلع سازد و همين هم سبب شده كه پاى مبارك رسول خدا مجروح گردد؛ زيرا موقعى كه پيغمبر - صلى الله عليه و آله - متوجه شده كسى به دنبال او مى آيد به تصور اين كه دشمن است و دارد او را تعقيب مى كند، تعجيل نموده پاى مباركش ‍ زخم برداشته بود. و در ميان غار هم پيوسته فزع و بيتابى نموده تا جايى كه رسول خدا او را نهى نموده و با اين همه آرام نگرفته بود.
و شيخ صدوق (ره ) نيز در كتاب عيون ⁽⁶⁸⁴⁾ خبر محاجه مامون را با علماى عامه - با تفاوتهايى - نقل كرده ، و آورده كه آن چهل نفر كه به منظور بحث و مناظره نزد مامون رفته بودند بعضى از آنان محدث و بعضى ديگر متكلم بوده اند و مامون با هر دو دسته گفتگو نموده و آنان را محكوم ساخته است .
و قبلا يادآور شدم كه در بين نوادگان عباس گروهى متشيع و گروهى هم شيعه واقعى وجود داشته است ؛ از آن جمله معتضد فرزند موفق بن متوكل . سيوطى در تاريخ خلفا آورده : در سال دويست و هشتاد و چهار هجرى معتضد تصميم گرفت معاويه را بر منابر نفرين كند، وزير او عبيدالله وى را از شورش عامه برحذر داشت معتضد اعتنايى به او نكرد، و مجموعه اى مشتمل بر فضائل على - عليه السلام - و مطاعن معاويه گردآورى نمود. قاضى يوسف نيز به معتضد هشدار داد ولى به او هم توجهى ننمود و در پاسخ وى گفت : اگر كسى به مخالفت برخيزد او را سركوب خواهم نمود. قاضى يوسف به او گفت : پس با علويين چه مى كنى كه اينك از اطراف بر عليه تو شوريده اند و آنگاه كه مردم چيزى از فضائل اهل بيت بشنوند به آنان روى آورده حكومت تو متزلزل خواهد شد؟ پس اين نكته در نظر معتضد هم آمده به همين جهت از آن كار صرفنظر نمود ⁽⁶⁸⁵⁾.
مؤ لّف :
چگونه مى شود كه عامه و پيروان سنت شيخين در گذشته در طول هشتاد سال سب اميرالمومنين - عليه السلام - را - كه از حيث علم و عمل همچون رسول خدا - صلى الله عليه و آله - بوده و پيغمبر به او فرموده : حربك حربى و سبك سبى - بر روى منابر مى شنيده و هيچ گونه عكس العملى از خود نشان نمى داده اند، اما اگر بشنوند كه معاويه كه از ابوجهل هم بدتر بوده سب مى شود شورش به پا مى كند؟! با اين كه معتضد و پيش از او مامون - معتضد تنها مجموعه اى را كه مامون گردآورى كرده بود از خزانه خارج ساخت - تنها كارى كه انجام داده بودند اين كه ، رواياتى را كه مشتمل بر لعن رسول خدا - صلى الله عليه و آله - بر معاويه بود به نقل از طريق عامه ، جمع آورى نموده بودند.
مسعودى در مروج الذهب در شرح حال معتضد آورده : هنگامى كه معتضد در زندان پدرش بود خواب ديد پيرمردى در كنار دجله نشسته دستش را به جانب دجله دراز نموده آب دجله در دستش قرار مى گرفت ، بطورى كه دجله خشك مى شد و سپس آن را رها نموده دجله به حال اول بر مى گشت . معتضد مى گويد از نام او پرسيدم ، گفتند: اين على بن ابيطالب - عليه السلام - است ، پس من برخاسته به نزد او رفته بر او سلام كردم ، در اين موقع به من فرمود: اى احمد! خلافت به تو خواهد رسيد زنهار معترض فرزندانم نشوى و آنان را آزار ندهى . گفتم : سمعاو طاعه يا اميرالمومنين !.
مسعودى آورده : به همين سبب معتضد - پس از به خلافت رسيدنش - در حق آل ابيطالب نيكى نموده آنان را مقرب خود گرداند، و هنگامى كه محمد بن زيد از طبرستان مالى به بغداد فرستاد تا بطور پنهانى بر آل ابيطالب پخش شود، معتضد فرستاده را طلبيد و به او گفت : چرا پنهانى ؟ آن را آشكار كن ⁽⁶⁸⁶⁾.