(1) - رعد، آیه 43.
(2) - نمل، آیه 40.
(3) - بصائرالدرجات، ص 134.
(4) - نهج البلاغة، خطبه 3.
(5) - همان، نامه 53.
(6) - حشر، آیه ی 7.
(7) - نهج البلاغه، خطبه 197.
(8) - سقیفه، محلّ اجتماعات در مدینه بود که مردم مسائل مهم خود را در آنجا مطرح کرده، به شور می گذاشتند.
(9) - الکامل، فی التاریخ، ابن الأثیر، ج 2، ص 327.
(10) - طبقات الکبری، ج 2، ص 57.
(11) - نهج البلاغه، خطبه 235.
(12) - همان) - خطبه 3.
(13) - همان، خطبه 74.
(14) - زینب دختر جَحْش، همسر رسول خدا از بنی اسد بود.
(15) - نهج البلاغه، خطبه 162.
(16) - شرح نهج البلاغة، ابن أبی الحدید، ج 2، ص 48.
(17) - نهج البلاغه، فیض الاسلام، ج 5، ص 57.
(18) - إحقاق الحق، ج 8، ص 239 - 241.
(19) - الاحتجاج، الطبرسی، ج 1، ص 95.
(20) - نهج البلاغه، نامه 62.
(21) - شرح نهج البلاغة، ج 11، ص 113 (به نقل از: خورشید غدیر، حشمت اللّه همدانی) .
(22) - احزاب، آیه 53.
(23) - أصول الکافی، ج 1، ص 459.
(24) - همان جا.
(25) - کتاب سلیم بن قیس، ص 31.
(26) - شرح نهج البلاغة، ج 2، ص 4.
(27) - نهج البلاغه، خطبه 67.
(28) - الامام علی، عبدالفتاح عبدالمقصود، ج 1.
(29) - طبقات الکبری، ابن سعد، ج 2، ص 338.
(30) - تاریخ قرآن، ص 54.
(31) - نهج البلاغه، خطبه 314.
(32) - تاریخ سیاسی اسلام، ج 1، ص 306.
(33) - زندگانی امیرالمؤمنین علیه السلام ، سید هاشم رسولی محلاّتی، ص 253.
(34) - تاریخ الیعقوبی، ج 2، ص 138.
(35) - برای توضیح این قست از حدیث و فهم بیشتر آن، ر.ک: مبارزه با گناه، سید هاشم رسولی محلاتی، ص 325 به بعد.
(36) - مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب) - ج 2، ص 357.
(37) - خورشید غدیر، حشمت اللّه قنبری همدانی.
(38) - حشر، آیه 6 - 7.
(39) - مجمع البیان، ج 3، ص 411.
(40) - آل عمران، آیه 102.
(41) - فاطر، آیه 28.
(42) - کهف، آیه 50.
(43) - آل عمران، آیه 15.
(44) - نمل، آیه 16.
(45) - مریم، آیه 5 - 6.
(46) - انفال، آیه 75.
(47) - صحیح البخاری، ج 5، باب قرض الخمس (به نقل از: خورشید غدیر) .
(48) - تاریخ الیعقوبی، ج 2، ص 37.
(49) - شقشقیه، در معنای مجازی آن، ناتمام ماندن گفتار بلیغ است.
(50) - نهج البلاغه، خطبه 3.
(51) - إحقاق الحق، ج 8، ص 189.
(52) - الامام علی، عبدالفتاح عبدالمقصود، ج 1، ص 379.
(53) - تاریخ سیاسی اسلام، ج 1، ص 306.
(54) - نهج البلاغه، خطبه 3.
(55) - إحقاق الحق، ج 8، ص 234-235.
(56) - احقاف، آیه 10.
(57) - لقمان، آیه 14.
(58) - الغدیر، ج 1، ص 94؛ إحقاق الحق، ج 8، ص 186.
(59) - الامام علی، عبدالفتاح عبدالمقصود، ج 1، ص 387.
(60) - انفال، آیه 28.
(61) - الغدیر، ج 6، ص 105 - 106؛ إحقاق الحق، ج 8، ص 188.
(62) - تاریخ الطبری، ج 4، ص 237 - 238.
(63) - الإرشاد، المفید، ج 1، ص 198 - 201.
(64) - مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب، ج 2، ص 366.
(65) - در نهج البلاغه، از جواهرات کعبه سخن به میان نیامده است؛ بلکه از پرده ارزشمند کعبه سخن رفته است که عمر، قصد داشت پرده را برگیرد و به مصرف تدارکات سپاه برساند و علی علیه السلام می فرماید که در زمان رسول اکرم نیز کعبه، پرده ای داشته و پرده داری.
(66) - الغدیر، علامه امینی (به نقل از: صحیح البخاری و سنن ابن داوود) .
(67) - مروج الذهب، ج 1، ص 42.
(68) - نهج البلاغه، خطبه 3.
(69) - شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج 1، ص 62.
(70) - الإمام علی علیه السلام ، عبدالفتاح عبدالمقصود، ج 1، ص 411 - 414.
(71) - أمالی، شیخ طوسی، ج 1، ص 159، الخصال، شیخ صدوق، ص 553.
(72) - المناقب، ابن مغازلی شافعی، ص 112؛ المناقب، خطیب خوارزمی، ص 246.
(73) - بحارالأنوار، ج 38، ص 177.
(74) - شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج 2، ص 198.
(75) - مروج الذهب، ج 2، ص 351.
(76) - الغدیر، علامه امینی، ج 8، ص 121.
(77) - مائده، آیه 96.
(78) - الغدیر، علامه امینی، ج 8، ص 186 به بعد.
(79) - زندگانی امیرالمؤمنین علیه السلام ، سید هاشم رسولی محلاّتی، ج 1، ص 301.
(80) - زین الفتی فی شرح سورة هل أتی (به نقل از: تاریخ اسلام، سید هاشم رسولی محلاّتی) .
(81) - أنساب الأشراف، ج 5، ص 28 (به نقل از: خورشید غدیر، حشمت اللّه قنبری همدانی) .
(82) - شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج 1، ص 158؛ جانشینی حضرت محمد صلی الله علیه و آله ، ویلفرد مادلونگ، ص 124 و 117.
(83) - نهج البلاغه، خطبه 3.
(84) - انقلاب بزرگ، ص 98.
(85) - نهج البلاغه، فیض الإسلام، خطبه 163.
(86) - الکامل، فی التاریخ، ج 3، ص 164.
(87) - تاریخ الیعقوبی، ج 2، ص 164.
(88) - نهج البلاغه، خطبه 240.
(89) - همان، خطبه 30.
(90) - همان جا.
(91) - همان، نامه 28.
(92) - شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج 1، ص 200.
(93) - همان، ص 69.
(94) - اشاره به تندخویی عمر دارد.
(95) - مقصود سعد بن ابی وقّاص است.
(96) - مقصود، عبدالرحمان بن عوف است.
(97) - قصص، آیه 83.
(98) - نهج البلاغه، خطبه 3.
(99) - همان، خطبه 92.
(100) - همان، خطبه 229.
(101) - تاریخ الیعقوبی، ج 2، ص 187.
(102) - نهج البلاغة، خطبه 16.
(103) - زخرف، آیه 78.
(104) - حجرات، آیه 13.
(105) - اشاره به آیه 17 سوره حجرات.
(106) - شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج 2، ص 171 و ج 7، ص 36 (به نقل از: سیاستنامه امام علی علیه السلام ) .
(107) - نهج البلاغه، خطبه 15.
(108) - فصلت، آیه 46.
(109) - بقره، آیه 249.
(110) - موسوعة الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام ، ج 7، ص 171 - 173 (به نقل از: سیاستنامه امام علی علیه السلام ) .
(111) - نهج البلاغه، نامه 53 (نقل به مضمون از کتاب: علی از زبان علی، سید جعفر شهیدی) .
(112) - یوسف، آیه 53.
(113) - نساء، آیه 59.
(114) - صف، آیه 3.
(115) - مجادله، آیه 22.
(116) - نهج البلاغه، نامه 45؛ مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب، ج 2، ص 101
(117) - نهج البلاغه، نامه 43؛ أنساب الأشراف، ج 2، ص 389.
(118) - تاریخ الطبری، ج 5، ص 129؛ الغارات، ج 1، ص 364.
(119) - الغارات، ج 1، ص 365؛ تاریخ الطبری، ج 5، ص 129 (به نقل از: سیمای کارگزاران علی بن أبی طالب، علی اکبر ذاکری) .
(120) - غافر، آیه 78.
(121) - نهج البلاغه، نامه 3؛ روضة الواعظین، ص 489 (به نقل از: سیاستنامه امام علی علیه السلام ، محمدی ری شهری) .
(122) - بحارالأنوار، ج 33، ص 493.
(123) - نهج البلاغه، نامه 40؛ أنساب الأشراف، ج 2، ص 397.
(124) - اعراف، آیه 85.
(125) - الفصول المهمّة، ص 127؛ کشف الغُمّة، ج 1، ص 173؛ بحار الأنوار، ج 41، ص 119.
(126) - اصطخر، معرّب استخر و از شهرهای قدیمی فارس است.
(127) - أانساب الأشراف، ج 2، ص 391؛ تاریخ الیعقوبی، ج 27، ص 302.
(128) - شایان یادآوری است از آنجا که در این قسمت از کتاب خورشید بی غروب نهج البلاغه نقل شده، لذا در شماره گذاری رهنمودهای امام علی علیه السلام نیز از این کتاب استفاده شده است.
(129) - نهج البلاغه، خطبه 3.
(130) - این جنگ به دلیل اینکه در آن، عایشه بر شتری سوار بود، به جنگ جمل و به دلیل اینکه در بصره اتفاق افتاد، به جنگ بصره شهرت یافت.
(131) - نهج البلاغه، خطبه 44.
(132) - الإمام علی علیه السلام ، عبدالفتاح عبدالمقصود، ج 2، ص 401- 406.
(133) - نهج البلاغه، نامه 54.
(134) - شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید (به نقل از: زندگانی امیر المؤمنین علیه السلام ، سید هاشم رسولی محلاّتی) .
(135) - نهج البلاغه، خطبه 42.
(136) - نهج البلاغه، نامه 6؛ تاریخ الطبری، ج 3، ص 561.
(137) - شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج 3، ص 194.
(138) - وقعة صفّین، ص 140.
(139) - نهج البلاغه، نامه 14.
(140) - شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج 3، ص 331.
(141) - هریر، یعنی زوزه سگ.
(142) - شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج 2، ص 226.
(143) - ینابیع الموده، ص 69.
(144) - وقعة صفّین، ص 500.
(145) - نهج البلاغه، خطبه 238.
(146) - امام علی و سیاست، ص 137.
(147) - شرح نهج البلاغة، ج 2، ص 280.
(148) - خبّاب بن ارث، یکی از صحابیان بزرگوار رسول خدا بود که در راه اسلام، شکنجه های بسیاری را تحمّل کرد) - عبداللّه از طرف امام علی علیه السلام ، فرماندار منطقه نهروان بود.
(149) - شرح نهج البلاغة، ج 2، ص 282.
(150) - نهج البلاغه، خطبه 58.
(151) - همان، خطبه 92.
(152) - همان، خطبه 34.
(153) - همان، خطبه 27.
(154) - از جمله کارهایی که امیرالمؤمنین علی علیه السلام در دوران عمر پربرکت و شریف خویش بدان اهتمام می ورزید و بخصوص پس از ضربت خوردن و در یکی دو روز پایانی عمر، بدان عنایت خاصّی داشت، وصیت بود که در فرصتهای گوناگون و مناسبتهای مختلف به یاران و فرزندان خود، اندرزهای دینی و اخلاقی و اجتماعی سودمندی را در قالب وصیت، شفاهی و یا کتبی به آنها گوشزد می فرمود) - مجموعه وصایای امام علی علیه السلام ، چه آنها که هنگام شهادت فرموده و چه وصیتهای دیگر، بیش از هفتاد است) - وصیتی که آورده می شود، مورد اجماع علمای شیعه و سنّی است و در اکثر کتابهای حدیثی آمده است.
(155) - اشاره به آیه 163-162 سوره انعام.
(156) - مقاتل الطالبین، ص 24 (به نقل از: تجلی امامت، ناظم زاده قمی) .
(157) - نهج البلاغه، نامه 47.