950- هيرون - بر وزن زيتون - نوعى از خرماى مرغوب است (تاج الاعروس : ج 18 ص 587). در بحارالانوار به جاى اين واژه ((برنى )) آمده كه آن نيز نوعى خرماى مرغوب است .
951- طب الامام رضا (عليه السلام ): ص 35، بحارالانوار: ج 62 ص 324.
952- حبارى (هوبره ) پرنده اى است خاكسترى زنگ و شبيه مرغابى ، با گردنى دراز و منقارى نسبتا بلند. مذكر و مونث آن و نيز جمع و مفرد آن در زبان عربى يكسان است (المعجم الوسيط: ج 1 ص ‍ 151).
953- الكافى : ج 6 ص 313 ح 6.
954- الكافى : ج 6 ص 361 ح 1.
955- تهذيب الاحكام : ج 1 ص 354 ح 1056.
956- الكافى : ج 6 ص 378 ح 3.
957- المحاسن : ج 2 ص 371 ح 2297.
958- مكارم الاخلاق : ج 1 ص 175 ح 525.
959- طب الائمة (عليهم السلام ): ص 100.
960- الكافى : ج 6 ص 331 ح 3.
961- در صحيفة الامام الرضا (عليه السلام ) حديث به صورت ((سركه شراب را ناشتا بخوريد...)) آمده است .
962- عيون اءخبار الرضا (عليه السلام ): ج 2 ص 40 ح 127، صحيفة الامام الرضا (عليه السلام ): ص ‍ 240 ح 145.
963- طب الائمة (عليهم السلام ): ص 65.
964- الكافى : ج 6 ص 330 ح 11.
965- عيون اءخبار الرضا (عليه السلام ): ج 2 ص 48 ح 185.
966- نوعى خرماى مرغوب و درشت در مدينه و حوالى آن .
967- الكافى : ج 6 ص 349 ح 20.
968- مكارم الاخلاق : ج 1 ص 352 ح 1147.
969- مقصود، جن است .
970- الكافى : ج 6 ص 355 ح 2.
971- الكافى : ج 6 ص 381 ح 2.
972- الكافى : ج 4 ص 153، ح 4.
973- الفقه المنسوب للامام الرضا (عليه السلام ): ص 346.
974- چنان كه در حاشيه بحار الانوار آمده ، مقصد از بند نخست روايت ، يعنى عبارت ((من تقياء قبل اءن يتقياء)) آن است كه شخص پيش از آن كه بى اختيار حالش به هم بخورد، عمدا قى كند - و اين همان تفسيرى است كه در ترجمه حاضر ديده مى شود - يا شايد مقصود از روايت ، آن است كه هر كس براى نخستين بار در عارضه اى كه دارد، قى كند، اين پس آوردن ، از هفتاد دارو بهتر است ( ر. ك : حاشيه بحارلانوار).
975- طب الائمة (عليهم السلام ): ص 67، بحارالانوار: ج 62 ص 123 ح 53.
976- الدروع الواقية : ص 42.
977- الكافى : ج 6 ص 364 ح 4.
978- علامه مجلسى مى گويد: گويا مقصود از حركت جنبندگان ، همان احساس و تخيلى است كه به شخص دست مى دهد و وى مى پندارد كه مورچه يا حشره اى ديگر بر روى بدن وى راه مى رود. پزشكان ، اين حالت را ((تنمل (مور مور شدن ))) خوانده اند.
979- طب الائمة (عليهم السلام ): ص 55، بحارالانوار: ج 62 ص 101 ح 29.
980- الخصال : ص 250 ح 115.
981- الكافى : ج 6 ص 307 ح 1.
982- الكافى : ج 6 ص 359 ح 1.
983- المحاسن : ج 2 ص 327 ح 2110.
984- الكافى : ج 6 ص 367 ح 1.
985- طب الائمة (عليهم السلام ): ص 57.
986- مقصود از ((مشى )) در پايان روايت ، هر چيزى است كه مسهل باشد. از آن رو، مسهل را ((مشى )) ناميده اند كه شخص را به راه رفتن و رفتن به سمت آبريزگاه ، وادار مى سازد.
987- كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 1 ص 126 ح 229.
988- الكافى : ج 6 ص 324 ح 10.
989- مكارم الاخلاق : ج 1 ص 170 ح 494.
990- طب الائمة (عليهم السلام ): ص 59.
991- سودا، يكى از اخلاط چهارگانه است كه به عقيده قدما جسم انسان بر پايه آنها استوار شده و صلاح و فساد بدن نيز به آنها بستگى داشت (المعجم الوسيط: ج 1 ص 461).
992- در بحارالانوار، عبارت چنين آمده است : ((هر كس مى خواهد سودا را سوزاند... و مداومت بر نوره كشيدن كند)).
993- طب الامام رضا (عليه السلام ): ص 42، بحارالانوار: ج 62 ص 325.
994- الكافى : ج 6 ص 344 ح 1.
995- گفتنى است در بحارالانوار و بر خى از نسخ طب الامام رضا (عليه السلام )، به جاى ((الامليسى (ملس )))، عبارت ((المز)) آمده و انار مز، انارى است كه طعمى ميان ترشى و شيرين داشته باشد.
علامه مجلسى ، در توضيح اين بخش از روايت مى گويد: در قاموس آمده است : ((امليس ، بيابانى است كه در آن ، كشت صورت نگيرد. انار امليسى ، گويا به چنان جايى منسو بحارالانوار است ))، اما از ديدگاه ما، آنچه شناخته شده ، ((ملس )) است و آن ، به معناى انار بى دانه است ( بحارالانوار: ج 66 ص 123).
996- طب الامام رضا (عليه السلام ): ص 61، بحارالانوار: ج 62 ص 320.
997- طب الائمة (عليهم السلام ): ص 30.
998- علامه مجلسى مى گويد: ظاهرا مقصود از فرونشستن خون ، اآن است كه در هنگام تخلى ، خون از او دفع مى شود. طبيبان گفته اند: تره ، مجارى طحال را باز مى كند و به سبب گرماى فراوان بدن و باز شدن مجارى طحال ، خون سرازير مى شود، چونان كه به گاه عادت ماهانه ، خونريزى صورت پذيرد، اما سود اين خونريزى براى ورم طحال ، آن است كه ممكن است اين ورم ، از بدى مزاج خون يا از سودا سرچشمه گرفته باشد (بحارالانوار: ج 66 ص 202).
999- الكافى : ج 6 ص 365 ح 1 و ج 8 ص 190 ح 219، بحارالانوار: ج 62 ص 169 ح 2.
1000- صحيح البخارى : ج 1 ص 305 ح 856.
1001- سنن اءبى داوود: ج 1 ص 65 ح 248.
1002- الكافى : ج 6 ص 519 ح 1 و ح 4.
1003- الكافى : ج 6 ص 519 ح 2.
1004- ناسور، واژه اى پارسى و به عربى در آمده و به معناى نوعى عارضه لثه است .
1005- در بحارالانوار، روايت چنين ضبط شده است : ((...بايد كه ابروى خويش را با همان روغنى كه به سر خويش مى مالد، چرب كند)).
1006- طب الامام رضا (عليه السلام ): ص 40، بحارالانوار: ج 2 ص 325.
1007- دعائم الاسلللام : ج 2 ص 164 ح 591.
1008- الكافى : ج 6 ص 519 ح 5.
1009- الكافى : ج 6 ص 520 ح 2.
1010- عيون اءخبار الرضا (عليه السلام ): ج 2 ص 34 ج 74.
1011- الكافى : ج 6 ص 521 ح 1.
1012- در طب الائمة (عليهم السلام )، به جاى ((حكايت ما)) عبارت ((مانند حكايت مومن )) آمده است .
1013- الكافى : ج 6 ص 521 ح 4، طب الائمة (عليهم السلام ): ص 93.
1014- الكافى : ج 6 ص 521 ح 5.
1015- الكافى : ج 6 ص 523 ح 1.
1016- طب الامام رضا (عليه السلام ): ص 31.
1017- الكافى : ج 6 ص 522 ح 9.
1018- الكافى : ج 6 ص 331 ح 1.
1019- الكافى : ج 6 ص 331 ح 4.
1020- بان : درختى است نازك و خوش نما كه از تخم آن ، روغن مى گيرند و بسيار نافع و خوش بوست (ر. ك : لغت نامه دهخدا: ج 3 ص 3716).
1021- الكافى : ج 6 ص 523 ح 3.
1022- الكافى : ج 6 ص 523 ح 1.
1023- الكافى : ج 6 ص 523 ح 1.
1024- خيرى ، كه آن را ((خيرى زرد)) نيز مى نامند، همان است كه مصريان از آن با نام ((المنثور)) ياد مى كنند. داراى نوعى برى است كه ((خزامى )) و همچنين ((بابونه )) ناميده مى شود (شرح اءسماء العقار ابو عمران قرطبى ص 41، شماره 394). البته ناگفته نماند، واژه ياب ، ((خيرى البر)) را به كشه ، اردانه و اروانه ترجمه كرده است . م .
1025- الكافى : ج 6 ص 522 ح 1.
1026- الكافى : ج 6 ص 504 ح 1.
1027- المحاسن : ج 1 ص 78 ح 40.
1028- الكافى : ج 6 ص 504 ح 3.
1029- كنز العمال : ج 6 ص 668 ح 17316.
1030- كتاب من لايحضره الفقيه : ج 1 ص 121 ح 269.
1031- كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 1 ص 121 ح 270.
1032- عيون اءخبار الرضا (عليه السلام ): ج 2 ص 42 ح 142.
1033- الاصول الستة عشر: ص 12.
1034- معناى سويق و روايت هاى آن ، در ص 555 خواهد آمد.
1035- الكافى : ج 6 ص 306 ح 7.
1036- در متن روايت ، ((اشنان )) آمده و آن نام گياهى است كه به عنوان ماده كمكى در شست و شو از آن استفاده مى شده است . اين واژه ، اساسا پارسى است كه به زبان عربى در آمده و شكل و تلفظ پيشين خود را نيز حفظ كرده است . م .
1037- طب النبى (صلى الله عليه و آله و سلم ): ص 8.
1038- الكافى : ج 6 ص 361 ح 1.
1039- تخمى است خوش بوى و شبيه به زنيان كه بر روى خمير نان مى پاشند. سياه تخمه ، حبة السوداء، شونيز، نانخه ، نانوخيه ، نانخاه و سياه دانه (نام هاى ديگر آن است ) (لغت نامه دهخدا: ج 13 ص ‍ 19658).
1040- مكارم الاخلاق : ج 1 ص 416 ح 1410.
1041- الكافى : ج 6 ص 374 ح 4.
1042- بحارالانوار: ج 66 ص 252 ح 21.
1043- توضيح آن در ص 553 خواهد آمد.
1044- مكارم الاخلاق : ج 1 ص 409 ح 1387.
1045- طب النبى (صلى الله عليه و آله و سلم ): ص 10.
1046- المعجم الكبير: ج 23 ص 299 ح 667.
1047- المعجم الكبير: ج 8 ص 36 ح 7306.
1048- الخصال : ص 385 ح 68.
1049- طب الامام رضا (عليه السلام ): ص 55.
1050- مكارم الاخلاق : ج 1 ص 176 و 526 و ص 177 ح 529.
1051- الكافى : ج 8 ص 382 ح 579.
1052- الخصال ، ص 210 ح 32، طب النبى (صلى الله عليه و آله و سلم ): ص 12.
1053- مشكاة الانوار: ص 518 ح 1743.
1054- المستدرك على الصحيحين : ج 4 ص 456 ح 8264.
1055- الخصال : ص 249 ح 111.
1056- الخصال : ص 97 ح 44.
1057- الخصال : ص 617 ح 10.
1058- در كنز العمال ، عبارت هاى آغازين روايت ، چنين است : ((مردى را در زير آفتاب ، نشسته ديد. او را از اين كار، باز داشت و فرمود: "برخيز...".
1059- غريب الحديث لابن قتيبة : ج 1 ص 345، كنز العمال : ج 9 ص 223 ح 25755.
1060- الكافى : ج 6 ص 340 ح 1.
1061- ثواب الاعمال : ص 293 ح 1.
1062- طب الائمة (عليهم السلام ): ص 55.
1063- در چاپى از طب الامام رضا (عليه السلام ) كه در اختيار ماست ، به جاى ((تخم مرغ ))، واژه ((پياز)) آمده است .
1064- بحارالانوار: ج 62 ص 321، طب الامام رضا (عليه السلام ) ص 63.
1065- طب الامام رضا (عليه السلام ): ص 64.
1066- الكافى : ج 6 ص 503 ح 38.
1067- الكافى : ج 6 ص 500 ح 19.
1068- الكافى : ج 6 ص 254 ح 5.
1069- تره تيزك يا شاهى ، گياهى از تيره چليپاييان . قسمى از بقولات خوردين است كه مزه اش كمى تيزى دارد. از اين جهت ، به تره (سبزى ) تيزك ناميده شده و در اصفهان ، آن را ((شاهى )) گويند و در عربى ((جرجير)) (لغت نامه دهخدا: ج 4 ص 5853 و ج 5 ص 6330).
1070- الكافى : ج 6 ص 368 ح 2.
1071- گياهى است علفى از تيره نعناعيان كه يك ساله و معطر است داراى ساقه منشعب از قاعده است . ارتفاعش 25 تا 30 سانتى متر است . صعتر هندى ، حبق ريحانى ، نازبويه ، شاهسپرم (سپرغم ) و... نام هاى ديگر آن است (لغت نامه دهخدا: ج 8 ص 10978).
1072- الكافى : ج 6 ص 377 ح 7.
1073- المعجم الاوسط: ج 3 ص 326 ح 3300.
1074- كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 4 ص 357 ح 5762.
1075- كنز العمال : ج 10 ص 54 ح 28329.
1076- كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 3 ص 552 ح 4899.
1077- الكافى : ج 6 ص 372 ح 2 و ح 3.
1078- در طب الائمة (عليهم السلام ) پايان روايت ، با اين افزوده است : ((پرسيد: خام يا پخته ؟ فرمود: "هر دو")).
علامه مجلسى در شرح اين حديث چنين آورده است : گويا كه رگ جذام كنايه از سودا است ؛ چه ، با غلبه و تباهى سودا جذام پيش مى آيد. اما طبع شلغم از آن روى كه در حالت دوم (= پخته ) خشك و در حالت نخست مرطوب است ، با طبع سوداء مخالفت دارد و بدين ترتيب مانع طغيان سودا مى شود (بحار الانوار: ج 66 ص 221).
1079- الكافى : ج 6 ص 372 ح 1، طب الائمة (عليهم السلام ): ص 5، بحارالانوار: ج 66 ص 221 ح 5.
1080- الكافى : ج 6 ص 365 ح 4.
1081- مكارم الاخلاق : ج 1 ص 392 ح 1324.
1082- علامه مجلسى مى نويسد: مقصود از ((بيرون كشيدن رگ ها))، بيرون كشيدن رگ از ميان گوشت است ، چنان كه يهوديان ، اكنون نيز اين كار را انجام مى دهند. در برخى از روايت هاى ما هم نهى از خوردن رگ گوشت ، آمده است (بحارالانوار: ج 62 ص 211).
1083- الكافى : ج 6 ص 369 ح 1، بحارالانوار: ج 66 ص 216 ح 3.
1084- الكافى : ج 6 ص 369 ح 5.
1085- الكافى : ج 6 ص 364 ح 4.
1086- سند اين روايت ، ضعيف و مضمون آن ، به دليل مرتبط كردن نور حكمت با خوردن اسپند، غير قابل قبول به نظر مى رسد؛ اما نقش آن در پيشگيرى از بيمارى ها، نياز به آزمايش دارد و آوردن اين گونه روايات در اين دانش نامه ، بدين منظور است .
1087- الكافى : ج 62 ص 235 ح 5.
1088- مكارم الاخلاق : ج 1 ص 404 ح 1377.
1089- طب النبى (صلى الله عليه و آله و سلم ): ص 12.
1090- الدعوات : ص 121 ح 295.
1091- الكافى : ج 8 ص 382 ح 577.
1092- الكافى : ج 3 ص 418 ح 7.
1093- الكافى : ج 3 ص 15 ح 5.
1094- تهذيب الاحكام : ج 1 ص 366 ح 1113.
1095- الكافى : ج 6 ص 501 ح 24.
1096- در كتاب من لا يحضره الفقيه فقط اين عبارت آمده است : ((ماليدن سفال بر پوست ، بدن را فرسودن مى كند)).
1097- الكافى : ج 6 ص 503 ح 38، كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 1 ص 52 ح 110.
1098- الامالى ، صدوق : ص 636 ح 854.
1099- الخصال : ص 270 ح 9.
1100- الكفافى : ج 3 ص 418 ح 10 و 6 ص 504 ح 2.
1101- مكارم لاخلاق : ج 1 ص 398 ح 1352.
1102- طب النبى (صلى الله عليه و آله و سلم ): ص 12.
1103- الكافى : ج 6 ص 310 ح 1 و ص 369 ح 3.
1104- مقصود از سفيدى ، همان پيسى است و اين احتمال كه مقصود از آن ، سفيدى چشم باشد، بعيد است (بحارالانوار: ج 66 ص 279)
1105- المحاسن : ج 2 ص 326 ح 2108.
1106- الكافى : ج 6 ص 311 ح 2.
1107- طب الائمة (عليهم السلام ): ص 104.
1108- معناى سويق و توضيحات بيشتر در صفحه 555 خواهد آمد.
1109- الكافى : ج 6 ص 306 ح 6.
1110- الكافى : ج 6 ص 311 ح 7.
1111- مكارم الاخلاق : ج 2 ص 227 ح 2549.
1112- بهك همانند پيسى ، سفيدى اى است كه بر خلاف رنگ پوست ، بر آن ظاهر مى شود مكارم الاخلاق ولى خود پيسى نيست (المصباح المنير: ص 64).
علامه مجلسى مى گويد: پيسى بر دو گونه است : سفيد و سياه ، و همچنين است بهك . تفاوت ميان اين دو نيز آن است كه بهك به پوست محدود مى شد و به گوشت نمى رسد؛ اما هر دو نوع پيسى به گوشت نيز سرايت مى كند (بحارالانوار: ج 62 ص 258).
1113- الكافى : ج 6 ص 344 ح 1، بحارالانوار: ج 66 ص 256 ح 2.
1114- مكارم الاخلاق : ج 1 ص 406 ح 1379.
1115- طب الائمة (عليهم السلام ): ص 71.
1116- مكارم الاخلاق : ج 1 ص 176 ح 527.
1117- معناى بان در صفحه 254 آمده است .
1118- الكافى : ج 6 ص 523 ج 2.
1119- الكافى : ج 6 ص 326 ح 8.
1120- سنن ابن ماجة : ج 2 ص 1158 ح 3502.
1121- ثواب الاعمال : ص 36 ح 1.
1122- الكافى : ج 6 ص 484 ح 5.
1123- در نسخه اى ((مانويه )) آمده است .
1124- بحارالانوار: ج 3 ص 76.
1125- الخصال : ص 512 ح 3.
1126- كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 3 ص 472 ح 4649.
1127- المعجم الكبير: ج 11 ص 116 ح 11304.
1128- المعجم الاوسط: ج 1 ص 209 ح 672.
1129- علامه مجلسى مى گويد: در بيشتر نسخه ها، ((سعة الجنب (فراخى پهلو))) آمده است و مقصود از فراخى سينه ، يا گشاده رويى و گشاده خويى است و يا اين تعبير، كنايه از شادى و شادمانى است ، آن گونه كه در برابر، تنگى سينه ، كنايه از اندوه و انديشناك است ؛ چرا كه فراوانى اندوه و انديشه ، مواد سوداوى اى را ايجاد مى كند كه خود، به وجود آورنده جذام اند. در برخى از نسخه ها نيز ((سعة الجيب (گشادگى گريبان ))) آمده و اين نيز داراى وجهى است ؛ چرا كه با وجود فراخى گريبان ، بخارهايى كه در بدن است ، امكان خارج شدن مى يابند و در بدن ، حبس مى شوند تا خلطهاى بد راپديد آورند. در برخى از نسخه ها نيز ((سعة الجبين (فراخى پيشانى ))) آمده و اين نيز به معناى حقيقى و معناى مجازى محتمل است .
مقصود از ((مويى كه در بينى مى رويد)) در اين متن ، يا فراوانى خود به خودى موها و يا فراوانى حاصل از نچيدن آنهاست ؛ جونان كه روايت شده كه چيدن اين موها، سبب جذام مى شود، زيرا به كمك موهاى بينى ، مواد سوداوى از بدن بيرون مى روند، در حالى كه با چيدن اين موها، خروج اين مواد از بدن كاهش مى يابد. از همين روى است كه غالبا جذام از بينى آغاز مى شود (بحارالانوار: ج 62 ص 213).
1130- الكافى : ج 6 ص 479 ح 8.
1131- كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 1 ص 129 ح 327.
1132- تاريخ اءصبهان : ج 1 ص 262 ح 430.
1133- الكافى : ج 6 ص 485 ح 2.
1134- مقصود از ((وفرة )) كه در متن عربى آمده ، مويى است كه بلند شود و بر سر، جمع شود، يا مويى كه از گوش ها پايين تر آمده و يا تا نرمه گوش رسيده باشد.
1135- الكافى : ج 6 ص 485 ح 1.
1136- مكارم الاخلاق : ج 1 ص 80 ح 125.
1137- الكافى : ج 6 ص 504 ح 6.
1138- كتم ، گياهى است كه آن را با حنا مى آميزند و موها را بدان ، خضاب مى كنند و رنگش بر جاى مى ماند. اگر ريشه آن را در آب بپزند، مركب قلم از آن به دست مى آيد (القاموس المحيط: ج 4 ص ‍ 169). همچنين ر. ك : ص 151 و 152.
1139- الكافى : ج 6 ص 481 ح 9.
1140- الكافى : ج 6 ص 491 ح 7.
1141- الكافى : ج 6 ص 489 ح 6.
1142- الكافى : ج 6 ص 489 ح 9.
1143- مكارم الاخلاق : ج 1 ص 167 ح 480.
1144- الكافى : ج 6 ص 488 ح 1.
1145- در مكارم الاخلاق چنين آمده است : ((در حمام شانه مكن ؛ چرا كه اين كار مو را ضعيف مى كند)).
1146- علل الشرائع : ص 292 ح 1، مكارم الاخلاق : ج 1 ص 165 ح 467.
1147- در تهذيف الحكام ، كتاب من لا يحضره الفقيه ، به جاى ((كوتاه كردن ))، عبارت ((تراشيدن )) آمده است .
1148- الكافى : ج 5 ص 320 ح 3، تهذيب الاحكام : ج 7 ص 403 ح 1611، كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 3 ص 382 ح 4341.
1149- الكافى : ج 6 ص 484 ح 2.
1150- مكارم الاخلاق ج 1 ص 139 ح 350.
1151- مستطرفات السرائر: ص 57 ح 17.
1152- در الكافى و تهذيب الاحكام ، روايت از امام صادق (عليه السلام ) نقل شدده و چنين آمده است : (( پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم )، به تراشيدن موى شكم ، فرمان داده )).
1153- كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 1 ص 120 ح 261، الكافى : ج 6 ص 40 ح 3، تهذيب الاحكام : ج 7 ص 447 ح 1791.
1154- الجعفريات : ص 156.
1155- الكافى : ج 6 ص 485 ح 8.
1156- آن گاه كه خداوند، ابراهيم را به كلمه هايى آزمود (بقره ، آيه 124).
1157- (آيين چه كسى بهتر است از آن كس كه خود را تسليم خدا كرد و نيكو كار است ) و از آيين حنيف ابراهيم پيرى كند (نساء، آيه 125).
1158- مجمع البيان : ج 1 ص 377.
1159- الخصال : ص 271 ح 11.
1160- اين حديث ، همان طورى كه در منبع بدان اشاره شده ، ضعيف و غير قبل اعتماد است . آنچه سنت است ، چنان كه از روايات بعدى نيز استفاده مى شود، كوتاه كردن سبيل است ، نه تراشيدن آن . نيز، ر. ك : ح 919 و 920.
1161- كنز العمال : ج 6 ص 650 ح 17219.
1162- كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 1 ص 120 ح 262.
1163- الكافى : ج 4 ص 327 ح 6 و ج 6 ص 508 ح 5.
1164- الكافى : ج 6 ص 492 ح 1.
1165- در علل الشرائع و الجعفريات ، موهاى ((شرمگاه )) و ((زير بغل )) هم ذكر شده است .
1166- الكافى : ج 6 ص 488 ح 11، علل الشرائع ،: ص 519 ح 1، الجعفريات : ص 29.
1167- الكافى : ج 6 ص 487 ح 8.
1168- الكافى : ج 6 ص 507 ح 1.
1169- الكافى : ج 6 ص 505 ح 1.
1170- الكافى : ج 6 ص 506 ح 7.
1171- الكافى : ج 6 ص 507 ح 14.
1172- الكافى : ج 6 ص 506 ح 8.
1173- مكارم الاخلاق : ج 1 ص 138 ح 346.
1174- در الخصال به جاى ((بيست )) عدد ((بيست و يك )) آمده است .
1175- الكافى : ج 6 ص 506 ح 9، الخصال : ص 503 ح 7.
1176- الكافى : ج 6 ص 506 ح 11.
1177- الكافى : ج 6 ص 505 ح 2 و ص 498 ح 9.
1178- الكافى : ج 6 ص 506 ح 12.
1179- در برخى از نسخ طب الامام رضا (عليه السلام ) و همچنين در بحارالانوار به جاى ((جوش بر نيايد))، عبارت ((نوره بكشى )) آمده است .
1180- عصاره اى تلخ از درختى كه آن را به هندى ايلوا گويند (ر. ك : لغت نامه دهخدا: ج 9 ص ‍ 13097).
1181- در متن عربى ، واژه ((القاقيا)) آمده كه ظاهرا تصحيف ((اقاقيا)) است . اقاقيا، ماءخوذ از يونانى ، عصاره خارى است كه پوست را بدان ، دباغى مى كنند و آن ، صلب و سياه رنگ است و بعضى مى گويند، صمغ خار مغيلان است اگر به خود برگيرند، قطع خون رفتن مى كند. عصاره قرظ ((سقط))، كه آن را خشك كنند و از آن قر ص مى سازند (ر. ك : لغت نامه دهخدا: ج 2 ص ‍ 2663).
1182- پيل زهره : فيل زهرج يا فيل زهره ، درخت حضض است و ثمره آن ، مثل فلفل است و آن ، قسمى از لوف الكبير است كه حضض هندى ، عصاره آن و قاتل فيل است (ر. ك : لغت نامه دهخدا: ج 4 ص ‍ 5268 و ج 10 ص 15230).
1183- در بحارالانوار اين افزوده نيز آمده است : ((و نيز سنبل ، چه جدا و چه مخلوطى از آنها))، و همچنين گفته است كه در برخى از نسخ منبع ، واژه ((السك )) به جاى سنبل آمده كه خود، به معناى بويه مشكك است (بحارالانوار: ج 62 ص 349).
1184- طب الامام رضا (عليه السلام ): ص 31، بحارالانوار: ج 62 ص 322.
1185- دعائم الاسلام : ج 1 ص 329.
1186- الخصال : ص 340 ح 1.
1187- الكافى : ج 6 ص 483 ح 4.
1188- مكارم الاخلاق : ج 1 ص 167 ح 478.
1189- الكافى : ج 6 ص 494 ح 6.
1190- الكافى : ج 6 ص 494 ح 7.
1191- مكارم الاخلاق : ج 1 ص 118 ح 279.
1192- الكافى : ج 6 ص 358 ح 1.
1193- بحارالانوار: ج 3 ص 75 و ج 61 ص 326 ح 30.
1194- الجامع لاخلاق الراوى و آداب السامع : ج 1 ص 589 ح 768.
1195- مسند اين حنبل : ج 9 ص 140 ح 23601.
1196- مسند ابن حنبل : ج 9 ص 125 ح 23539.
1197- الكافى : ج 6 ص 490 ح 1.
1198- سنن النسائى : ج 1 ص 15.
1199- الكافى : ج 6 ص 490 ح 6.
1200- الكافى : ج 6 ص 490 ح 7.
1201- الكافى : ج 6 ص 490 ح 5.
1202- الكافى : ج 6 ص 326 ح 2.
1203- النوادر، رواندوى : ص 148 ح 206.
1204- الكافى : ج 3 ص 418 ح 7.
1205- الكافى : ج 3 ص 490 ح 2.
1206- در تهذيب الاحكام به جاى ((بساى ))، عبارت ((تيز كن )) آمده است .
1207- الكافى : ج 6 ص 490 ح 3، تهذيب الاحكام : ج 3 ص 237 ح 628.
1208- در كتاب من لا يحضره الفقيه عبارت ((فرزندش چشم درد نبيند)) آمده است .
1209- الكافى : ج 6 ص 491 ح 14، كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 1 ص 127 ح 311.
1210- الفردوس : ج 1 ص 102 ح 336.
1211- كنز العمال : ج 6 ص 655 ح 17239.
1212- مرسلات ، آيه 25 و 26.
1213- الكافى : ج 6 ص 493 ح 1.
1214- كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 1 ص 128 ح 316.