غدير و امامت

ابو القاسم صلواتی گلستانی

- پى‏نوشت‏ها -


(1) - تفسير القرآن العظيم للحافظ أبي محمد عبد الرحمن بن أبي حاتم الرازي المتَوَفَّي سنة 327 هجرية و تفسیر الكشف و البيان ثعلبي و در المنثور سیوطی ، همگی ذیل آیه 67 / مائده
(2) - انوار التنزیل و اسرار التأویل ، ذیل آیه
(3) - لجمع بين الصحيحين البخاري ومسلم تأليف: محمد بن فتوح الحميدي ج ا /80
(4) - تفسیر فتح القدير، ج‏2، ص: 69 شوکانی ، ذیل آیه و روح المعاني في تفسير القرآن العظيم، ج‏3، ص: 355
(5) - مفاتيح الغيب المؤلف : أبو عبد الله محمد بن عمر ملقب به فخر الدين الرازي و تفسیر المنار ذیل آیه
(6) - المستدرك الحاكم] : 127[ ذيل الحديث، و صدر الحديث ]ص129[الحديث في تاريخ بغداد خطيب البغدادي صدر حدیث ]4: 219[ ذیل2: 377 .الجامع الصغير سيوطي في: 364 بالرقم: 2705[منتخب كنز العمّال ]5: 30: وذهبي در ميزان الاعتدال ]رقم: 429[ در ترجمة أحمد بن يزيد. وحافظ ابن حجر العسقلاني در لسان الميزان ]1: 197 رقم: 620[. ابن المغازلي ]رقم: 126
(7) - فضائل الخمسة ]2: 23ابن عساكر في تاريخ دمشق، و ترجمة الإمام علي بن أبي طالب: ج42 385،الرقم:8992.
(8) - تفسیر المیزان ، ج 5 ذیل آیه
(9) - التحقیق فی کلمات القرآن الکریم ، ماده تم و کمل
(10) - صحیح البخاری ح رقم 7268-
(11) - اسباب النزول واحدی س مائده /3.
(12) - الدر المنثور ذیل آیه.
(13) - اصول کافی ج /2 /51 ح 6 شرح مصطفوی.
(14) - تفسیر عیاشی ذیل آیۀ 3 مائده .
(15) - شواهد التنزیل لقواعد التفضیل 1 / 207.
(16) - تاريخ بغداد للخطيب البغدادي ج 3 ص 4980 ذکر من اسمه خالد ، و الدر المنثور في تفسير القران لجلال الدين السيوطي الشافعي ج 2 ص 259 ط 1 بمصر.
افزون بر مصدر فوق این روایت در مصادر زیر نیز آمده است :-تاريخ دمشق لابن عساكر الشافعي ترجمة الامام علي بن أبي طالب : 2/75 ح575 و576 و577 و585 ط1 بيروت.
و شواهد التنزيل للحسكاني الحنفي: 1/157 ح211 و212 و213 و214 و215 و250 ط1 بيروت از ابو هریره و با سه سند دیگر ا ز ابوسعید خدری .
و -مناقب علي بن أبي طالب لابن المغازلي الشافعي: 19 ح24 ط1 طهران، تاريخ بغداد للخطيب البغدادي: 8/290 ط السعادة بمصر،
- و الدر المنثور في تفسير القرآن لجلال الدين السيوطي الشافعي: 2/259 ط1 بمصر . ذیل تفسیر آیۀ 3 مائده
(17) - البدایه و النهایه 5 / 214.
(18) - نفحات الازهار فی خلاصه عبقات الانوار 8 269.
(19) - ـ «سنن‌ ابن‌ ماجه‌» طبع‌ دار إحياء الكتب‌ العربيّة‌ ج‌ 1 ، ص‌ 551 باب‌ صيام‌ العشر ، و «احياء العلوم.
(20) - «الغدير» ج‌ 1 ، ص‌ 407 از طبراني‌ در «أوسط‌» .
(21) - «سيرۀ حلبيّه‌» ج‌ 1 ، ص‌ 272 از دَمياطي‌ در سيره‌اش‌ .
(22) - مسند احمد در مواضع و به بيانهاي مختلف و السنن الكبري - النسائي ج 2 / 131 و132 .
(23) - تفسیر ابن کثیر مائده آیه 4 2/14 ط1 بمصر و: 3/281 ط بولاق ابن کثیر می گوید در این اسناده أبو هارون العبدي است که شيعي متروك است، و لی همان را عطية العوفي روایت کرده و طبراني در الأوسط برقم (3737) وحديث أبي هريرة را در الأوسط برقم (3738) آنرا روایت نموده است ! !
در این قضاوت متعصبانه وی راوی را تنها به جرم تشیع یعنی نقل همین گونه روایات تضعیف نموده است . ببینید آقایان چگونه روایتی که موافق میل آنان نیست رد می کنند .
(24) - المناقب للخوارزمي الحنفي 1 /117 تذكرة الخواص للسبط بن الجوزي الحنفي: 30 ط الحيدرية وص18 ط آخر كتاب مائةمنقبة لابن شاذان 25 / نظيره في كنزالعمال (2 ) 127 / 15
(25) - اصول کافی 1 / 429.
(26) - الکافی 8 / 38 خطبة لامير المؤمنين (عليه السلام) خطبة الوسيلة
(27) - تفسیر برهان و نور الثقلین و قمی ذیل آیۀ 3 / مائده .
(28) - احتجاج طبرسی ج 1 / 66 از امام صادق (ع) و روضه الواعظین ابن فتال نیشابوری 89 از امام باقر (ع) هر دو بخشی از حدیث مفصلی که حضرت ضمن آن خطبۀ غدیریه را نقل می کند .
(29) - تفسير القرآن العظيم المؤلف : 3 / 28 أبو الفداء إسماعيل بن عمر بن كثير القرشي الدمشقي [ 700 -774 هـ ]: دار طيبة للنشر و التوزيع.
(30) - تفسير القرآن العظيم المؤلف : 3 / 28
(31) - البدایه و النهایه 2 /260 و سیره ابن کثیر 1 /198 .
(32) - تاریخ الاسلام ذهبی 1 / 160 .
(33) - مجمع الزوائد (1/196).
(34) - تهذیب الکمال ج 15 / 494 ط م الرساله بیروت . و تهذیب التهذیب عسقلانی ج51 / 331ط دار الفکر بیروت و تذکره الحفاظ ج 1 / 237
(35) - تفسیر مفاتيح الغيب، ذیل مائده / 3.
(36) - ـ الدر المنثور ، و تفسیر جامع البیان ، ذیل آیه .
(37) - روح المعاني / ذیل آیۀ 3 مائده .
(38) - روح المعانی ذیل آیه .
(39) - تفسیر فتح القدیر ، ذیل آیه .
(40) - الاتقان 1 /62 نوع 27 و البرهان زرکشی 1 /29 .
(41) - لباب النزول سیوطی 1 /5.
(42) - تفسیر المنار
(43) - مسند احمد ج 1/ 303
(44) - - تفسیر روح المعانی مائده / 67
(45) - كتاب السنة ابن أبي عاصم از علي7/ ص591/ ح1361 و المطالب العالية ابن حجر عسقلاني/ ج4/ ص65/ ح3972 و گفته است كه سند حديث صحيح مي باشد. و المعجم الكبير طبراني/ ج5/ ص171/ ح4986 و تاريخ مدينه دمشق/ ج42/ ص228 و اسد الغابة/ ج5/ ص 376 .
(46) - سنن ترمذی باب مَنَاقِبِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ رضي الله عنه.ح 4078 .
(47) - التاریخ الکبیر باب سهم 2458 .
(48) - سنن ابن ماجه ا /43 المؤلف : محمد بن يزيد أبو عبدالله القزويني الناشر : دار الفكر - بيروت تحقيق : محمد فؤاد عبد الباقي.
(49) - ـ مستدرک الصحیحین ، ذکر زید بن ارقم ج /613 ح 6272 .
(50) - تفسیر روح المعانی مائده / 67 .
(51) - تفسیر روح المعانی مائده / 67 .
(52) - الغدیر ج 1 / 102.
(53) - مسند احمد ج 4 /ص 370. حدیث را ابن حبان در الصحیح ح 6931 و أبو بكر البزار أحمد بن عمرو ( 292 هـ ) در مسندش ج 1 /319 ح 492 آورده است
(54) - ابو نعیم فضل بن دكين كوفي حافظ متوفي 218 ،ق. است که يعقوب إبن شيبة گفته : أحمد وأبوحاتم وإبن المدني والعجلي و إبن سعد وإبن شاهين همگی او را توثیق کرده اند و نیز خطيب في تاريخش او را توثیق کرده است .
(55) - مسند احمد جزء 37 / 436 ح 17749 مجمع الزوائد 9 ص 104 .
(56) - مسند احمد ج 4 /281 ح 18502 .
(57) - مسند احمد ج 1/ 303.
(58) - السنن الکبری ج 5 / 134 ح 8478.
(59) - صحیح ابن حبان ح 7056.
(60) - مسند أبي يعلي الموصلي ج2 /48 ح 544
(61) - الشریعه ، آجری ج4 / 168 ح 1476.
(62) - مشکل الاثار ج 4 / 308 ح 1518 .
(63) - کنز العمال ج 13 / 137 ح 36487 .
(64) - اسباب النزول واحدی در شأن نزول آیۀ مزبور صفحه 205.
(65) - الأحاديث المختارة للضياء المقدسي ج /270 ح 481 موسوعة هبة الجزيرة الثقافية" لشركة التراث الطبعة الأولي.
(66) - فضائل الصحابه ابو نعیم 8 /241 ح /2605.
(67) - تفسیر الکشف و البیان ، ذیل آیه 67 / مائده
(68) - تفسیر الکشف و البیان ثعلبی ج 5 / 131 .
(69) - تفسیر الکشف و البیان ثعلبی ج 5 / 131.
(70) - تاریخ بغداد ج 8 /289 ح 4392 .
(71) - الإحتجاج القاطعه علي أهل اللجاج ج‏1 / 56 مرحوم مجلسی در بحار الانوار ج 37 /201 می گوید : همین حدیث را در« الصراط المستقیم تالیف علی بن محمد بیاضی م ، 877 ق » از محمد بن جریر در کتاب الولایه باسند از زید بن ارقم روایت نموده است. ولی در نسخۀ فعلی کتاب « الصراط المستقیم » بروایت به این تفصیل نیست
(72) - روضه الوعظین / 88 منشورات الشریف الرضی
(73) - اقبال الاعمال ج 2 / 244
(74) - الإحتجاج القاطعه علي أهل اللجاج ج‏1 / 56 مرحوم مجلسی در بحار الانوار ج 37 /201 می گوید : همین حدیث را در « الصراط المستقیم تالیف علی بن محمد بیاضی م ، 877 ق » از محمد بن جریر در کتاب الولایه باسند از زید بن ارقم روایت نموده است. ولی در نسخۀ فعلی کتاب « الصراط المستقیم » بروایت به این تفصیل نیست
(75) - صحاح اللغه ، مادۀ ولی
(76) - مقائیس اللغه ، مادۀ ولی
(77) - الْمِصْبَاحِ الْمُنِيرِ فِي غَرِيبِ الشَّرْحِ الْكَبِيرِ / أَبُو الْعَبَّاسِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْفَيُّومِيُّ الْمُقْرِي مادۀ ، ولی.
(78) - لسان العرب ، مادۀ ولی
(79) - المیزان مائده ذیل آیه 55.
(80) - الاعتقاد والهدای الی سبیل الرشاد ص354 ، ابو بکر احمد بن حسینی بیهقی (م 458) دار الافاق الجدیده بیروت 1401 هـ
(81) - البدایه والنهایه 5 / 209
(82) - البدایه و النهایه ج 5 /105 .
(83) - البداية و النهاية، ج5، ص209.
(84) - البداية و النهاية، ج‏5، ص‏106-105.
(85) - (در منبع اصلی موجود نبود - خادم کتابخانه).
(86) - مسند احمد بن حنبل ج5 / 356 دار صادر بیروت . تاریخ الاسلام ذهبی ج2 / 691 و سنن بیهقی ج2 / 369.
(87) - المعجم الاوسط ج 6 / 163 طبرانی.
(88) - صحیح بخاری ج3 / 98 ح 4256 کتاب المغازی.
(89) - مسند احمد بن حنبل ج5 / 356 دار صادر بیروت . تاریخ الاسلام ذهبی ج2 / 691 و سنن بیهقی ج2 / 369.
(90) - ـ مغازی واقدی ج2 / 1081.
(91) - سیره ابن هشام ج4 / 1022 و تاریخ طبری ج2 / 402.
(92) - مسند احمد بن حنبل ج / 483 ودلائل النبوه بیهقی ج5 / 398.
(93) - دلائل النبوه ج5 / 398 ط دار الکتب العلمیه بیروت 1422 ق.
(94) - مسند احمد 5 /347 ح 22995 و سیوطی در جمع الجوامع (أحمد ، وابن حبان ، وسمويه ، والحاكم ، والضياء عن ابن عباس عن بريدة).
والحاكم (3/119 ، رقم 4578) وقال : صحيح علي شرط مسلم ، وابن أبي شيبة (6/374 ، رقم 32132) ، وابن أبي عاصم في الآحاد والمثاني (4/325 ، رقم 2357) .
(95) - السنن الكبري - النسائي 5 / 45 ح 8145 .
(96) - المستدرك علي الصحيحين للحاكم ج 3 / 119.
(97) - المعجم الأوسط للطبراني: 6/232، و تاريخ دمشق لابن عساكر: 42/191 آمده :
(98) - مناقب علي بن أبي طالب عليه السلام ،ابن مردویه ص 120 ط دار الحدیث ، قم .
(99) - صحيح ابن حبان ح 7055 و سنن الترمذي 5 / 632 .
(100) - ابن أبي شيبة في المصنف: 12/80.
(101) - مسند الطيالسي: 360 ح 2752 و الاستيعاب: 3/1091.
(102) - تاريخ مدينه دمشق/ ج42/ ص190تا196 .
(103) - الغدیر علامه امینی ج 1 / 102. و مسند احمد ج 4 /ص 370.
(104) - الاصول العامه للفقه المقارن / 171 سید محمد تقی حکیم.
(105) - تذكره الحفاظ ذهبي ج 1 ص 33 .
(106) - الموطأ بشرح السيوطي ج 2 / 208.
(107) - سيره ابن هشام 1 / 92.
(108) - المستدرك علي الصحيحين 1/93.
(109) - تهذيب الكمال حافظ مزي 3/127 .
(110) - الجرج والتعديل ابو حاتم رازي 5 / 92.
(111) - تهذيب التهذيب ابن حجر 1/ 271.
(112) - مجمع الزوائد 9/ 256 ح 14958.
(113) - تهذيب التهذيب 4/354.
(114) - ميزان الاعتدال ذهبي 2 / 302.
(115) - الضعقاء ، عقیلی ج2 ص251 ر 804.
(116) - مجمع الزوائد ج /9 ص 256 ح 14958 و احیاء المیت ص 24 ح 22 ومسند بزار باب مناقب أهل البیت .
(117) - التمهيد لما في الموطا من المعاني و الاسانيد جزء 24 / 331 ابو عمر یوسف بن عبدالله عبرالبرّ (م 463) نشر وزارت اوقاف مغرب 1387ق.
(118) - المجروحين ابن حبان 2/221.
(119) - تهذيب التهذيب ابن حجر ج 8 / 423 ط هند .
(120) - لسان الميزان 2 / 145 تهذيب التهذيب 1/81 و 4/258.
(121) - الاسماع الی معرفة اصول الرواية وتقیید السماع ج1 / 9 قاضی عیاض بن موسی الیحصبی.
(122) - السنن الکبری بیهقی، ج10/114 ابو بکر احمد بن حسین بیهقی (م 458).
(123) - مختصر تاریخ دمشق جزء 5 / 319 و الطبقات الکبری ابو ابن عاصم 5/ 293.
(124) - صحیح شرح العقیده الصحاویه / 178 حسن بن علی السقاف.
(125) - الموضوعات ، الصغاني ج 1 /36
(126) - شرح نهج البلاغه عبده، خطبه‏200.
(127) - نهج البلاغة خطبه 220 .
(128) - نهج البلاغة خطبه 92.
(129) - نهج البلاغة نامۀ 6 .
(130) - الشافي ج3/91 نقلا عن المغني.
(131) - الشافي ج3/91 نقلا عن المغني.
(132) - الطبقات ، 5 /320 ، محمد بن سعد کاتب واقدی.
(133) - تاریخ طبری ج 2 / 146 کفایة الطالب کنجی ص 244 تفسیر در المنثور ذیل آیه خیر البریه.
(134) - مولوی شاعر ، رفتار انبیاء را با مردم به حکیم خر سواری تشبیه می کند که به شخصی رسید که زیر درخت سیب خوابیده و دهانش باز بود و ماری به دهان او فرو رفت . حکیم دید اگر شخص خوابیده را بیدار کرده و مطلب را به او بگوید او از وحشت سکته میکند و اگر سکوت کند مار درون شکم ، او را می کشد . به جای آن وی را بیدار و با ضرب و شتم او را مجبور به خوردن سیبهای گندیدۀ پای درخت کرد . آن شخص به اکراه سیبها را می خورد ولی به حکیم فحش می داد و اعتراض می کرد : چرا مرا به این کار وا می داری ؟ تا آنکه بر اثر سیبهای خورده شده او استفراغ کرد و مار از دهان او بیرون پرید ! و شخص بیدار شده تازه حکمت دستورات خلاف میل او را فهمید ، شروع به عذر خواهی از حکیم نموده و در ضمن از او پرسید آیا توفحش های مرا می شنیدی با این حال این همه برای من دلسوزی می نمودی ؟! حکیم پاسخ داد :
(135) - صحیح مسلم باب حکم الفیئ 13 /1376 .
(136) - الکافی ج 1 باب الاشاره و النص علی الحسن (ع) وبحر الانوار ج 43 /322 .
(137) - ميزان الاعتدال 3 / 362 .
(138) - الجرح والتعديل - المؤلف : عبد الرحمن بن أبي حاتم محمد الرازي، دار إحياء التراث العربي - بيروت الطبعة الأولي ، 1271 ق
(139) - المنخول في علم الاصول : 184 .
(140) - نفحات الزهار ، ج9/ 142 ، میلانی.
(141) - آشنایی با ادیان بزرگ، ، حسین توفیقی ؛ تهران، طه 1385، چاپ نهم، ص 137.
و دایره المعارف کتاب مقدس، ص 713. ص 688.
و مسیحیت‌شناسی مقایسه‌ایی، تهران، سروش، 1384، چاپ سوم، ص91.جمعی از نویسندگان و دایرةالمعار ف کتاب مقدس، محمدرضا زیبایی‌نژاد، بهرام مهدیان و دیگران، تهران، سرخدار 1381، ص687. و عهد جدید ،اعمال رسولان، 7: 57.
(142) - صحیح مسلم 8 57 ح 69520 ونظیر آن در بخاری ح 6956
(143) - تحفه احوذی ج6 / 340.
(144) - فتح الباری 20/ 378
(145) - 3 المستدرك علي الصحيحين محمد بن عبدالله أبو عبدالله الحاكم نيسابور ناشر : دار الكتب العلمية - بيروت /153
(146) - صحيح بخاری ، ج 5، ص 113، باب حوض حدود چهارده حديث و صحيح مسلم جز ء 7.
(147) - الغدير ج2، ص 297.
(148) - - فتح الباري : ابن حجر /10 / 443
(149) - رجال کشی / 16، 13، 11
(150) - معجم رجال الحديث : السيد ابوالقاسم الموسوي الخوئي 4 /224
(151) - اضواء علی عقائد الشیعه الاما میه ، آية الله سبحانی ص 519.
(152) - نهج البلاغة، الخطبة 150.
(153) - شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد جلد 2 صفحه 437
(154) - المظفر: دلائل الصدق، ج 2: ص 10. (4) - لإمام علي (ع)- أحمد الرحماني الهمداني 444
(155) - -خصال شیخ صدوق ج 1 / 484 این دوازده نفر عبارتند از : خالد بن سعيد ابن العاص و مقداد بن الاسود و ابي بن كعب و عمار بن ياسر و أبوذر الغفاري و سلمان فارسي و عبد الله بن مسعود و بريدة اسلمي وخزيمة بن ثابت ذو الشهادتين و سهل بن حنيف وأبوأيوب انصاري وأبوالهيثم بن التيهان . ومقداد و پنج نفر اخیر از انصار و بقیه از مهاجرین هستند .
(156) - شرح نهج البلاغه عبده، خطبه‏200.
(157) - نهج البلاغة خطبه 220 .
(158) - نهج البلاغة خطبه 92.
(159) - نهج البلاغة نامۀ 6 .
(160) - الشافي ج3/91 نقلا عن المغني.
(161) - الشافي ج3/91 نقلا عن المغني.
(162) - الطبقات ، 5 /320 ، محمد بن سعد کاتب واقدی.
(163) - تاریخ طبری ج 2 / 146 کفایة الطالب کنجی ص 244 تفسیر در المنثور ذیل آیه خیر البریه.
(164) - مولوی شاعر ، رفتار انبیاء را با مردم به حکیم خر سواری تشبیه می کند که به شخصی رسید که زیر درخت سیب خوابیده و دهانش باز بود و ماری به دهان او فرو رفت . حکیم دید اگر شخص خوابیده را بیدار کرده و مطلب را به او بگوید او از وحشت سکته میکند و اگر سکوت کند مار درون شکم ، او را می کشد . به جای آن وی را بیدار و با ضرب و شتم او را مجبور به خوردن سیبهای گندیدۀ پای درخت کرد . آن شخص به اکراه سیبها را می خورد ولی به حکیم فحش می داد و اعتراض می کرد : چرا مرا به این کار وا می داری ؟ تا آنکه بر اثر سیبهای خورده شده او استفراغ کرد و مار از دهان او بیرون پرید ! و شخص بیدار شده تازه حکمت دستورات خلاف میل او را فهمید ، شروع به عذر خواهی از حکیم نموده و در ضمن از او پرسید آیا توفحش های مرا می شنیدی با این حال این همه برای من دلسوزی می نمودی ؟! حکیم پاسخ داد :
(165) - صحیح مسلم باب حکم الفیئ 13 /1376 .
(166) - الکافی ج 1 باب الاشاره و النص علی الحسن (ع) وبحر الانوار ج 43 /322 .
(167) - ميزان الاعتدال 3 / 362 .
(168) - الجرح والتعديل - المؤلف : عبد الرحمن بن أبي حاتم محمد الرازي، دار إحياء التراث العربي - بيروت الطبعة الأولي ، 1271 ق
(169) - المنخول في علم الاصول : 184 .
(170) - نفحات الزهار ، ج9/ 142 ، میلانی.
(171) - حیات محمد(ص)چاپ مجمع جهانی أهل بیت قم عکس آن صفحه از چاپ اول و نسخۀ صحیح روایت را آورده است
(172) - - منهاج السنه 7 / 515
(173) - صحیح مسلم باب حکم الفیئ 13 /1376 .
(174) - صحیح بخاری باب حبس نفقه الرجل قوت سنته ج 5 /2048
(175) - صحیح بخاری باب حبس نفقه الرجل قوت سنته ج 5 /2048
(176) - شرح نهج حدیدی 5 /122.
(177) - تهذیب التهذیب ابن حجر العسقلانی ذیل اسماء مذکوره و العتب الجميل علي اهل الجرح والتعديل31 و 34و 40
(178) - العتب الجميل علي اهل الجرح والتعديل 67 و 74 و 86 و تهذیب التهذیب ابن حجر العسقلانی ذیل اسماء مذکوره
(179) - الولایه، ابن عقده 163 جمع و تحقیق محمد حسین حرز الدین ، مناقب ابن مغازلی ص122 ح155 و الغدیر ، علامۀ امینی 1/328 و388.
(180) - کمال الدین صدوق ج 1 /280
(181) - کتاب الغیبه نعمانی / 73 و کتاب سلیم بم قیس ج 1 / 302 تحقیق انصاری مر کز ابحاث الاعتقادیه
(182) - الغدیر ج 1 / 102.
(183) - البدایه والنهایه ابن کثیر ج5 / 211 ، والمعجم الکبیر ج5 / 175 ح4996.
(184) - مسند احمد ج 4 /ص 370. حدیث را ابن حبان در الصحیح ح 6931 و أبو بكر البزار أحمد بن عمرو ( 292 هـ ) در مسندش ج 1 /319 ح 492 آورده است
(185) - ابو نعیم فضل بن دكين كوفي حافظ متوفي 218 ،ق. است که يعقوب إبن شيبة گفته : أحمد وأبوحاتم وإبن المدني والعجلي و إبن سعد وإبن شاهين همگی او را توثیق کرده اند و نیز خطيب في تاريخش او را توثیق کرده است .
(186) - مسند احمد جزء 37 / 436 ح 17749 مجمع الزوائد 9 ص 104 .
(187) - مسند احمد ج 4 /281 ح 18502 .
(188) - مسند احمد ج 1/ 303.
(189) - السنن الکبری ج 5 / 134 ح 8478.
(190) - مسند أبي يعلي الموصلي ج2 /48 ح 544
(191) - مشکل الاثار طحاوی ج 4 / 308 ح 1518 .
(192) - کنز العمال متقی هندی ج 13 / 137 ح 36487 .
(193) - ـ الجامع الصحیح ترمذی ، ج5، ص621
(194) - صحيح مسلم ح7 / 123 باب فضائل الصحابه ح6378 ومسند ابن أبي شیبه ج1 / 700 و صحيح ابن خزيمه محمد بن اسحاق 4/62 ح 2357 و نيز احمد در المسند 4 / 366 و داري در حديث 3319 و ابو داود در سنن ح 4973 همگي از يزيد بن حيان از زيد بن ارقم
(195) - السلسله الصحيحه الباني 4/260 ح1761.
(196) - الصواعق المحرقة / 440 موسسه الرساله و فيض القدير 3/ 15 مناوی.
(197) - السلسله الصحيحه، آلباني 4/260 ح1761.
(198) - تذکره الحفاظ ذهبی 3/ 1039 والعبر فی خبر من غبر 2/ 210.
(199) - المستدرک علی الصحیحین ج3 / 109 ط دار المعرفه بیروت و معجم الکبیر طبرانی ج5 / 166 و السنه ابن أبي عاصم ح 1555.
(200) - المعجم الکبير طبرانی 5/166ر4971.
(201) - مجمع الزوائد ج9 / 164.
(202) - الجرح و التعدیل ج3 / 201ح873 عبد الحمان ابن أبي حاتم و تهذیب التهذیب ج1/292 ر 155
(203) - المستدرک بتعلیق الذهبی 1/ 849
(204) - ميزان الاعتدال 3/ 599 و تهذيب التهذيب ج1 / 54 ترجمه ابان بن تغلب.
(205) - الصواعق المحرقه ص 188 مکتبۀ عصریه .
(206) - جمع الجوامع سیوطی 1 /9578
(207) - بعضی می گویند منظور وی دکتر سالوس است .
(208) - السلسله الصحيحه، آلباني 4/260 ح1761.
(209) - عقیده الشعیه الاثنی عشریه، عرض ونقد ج 2/843 تالیف دکتر ناصر عبدالله القفاری .
(210) - التاریخ الکبیر باب السهم ح 2458
(211) - التاریخ الصغیر ج1 / 267 محمد بن اسماعیل بخاری نشر دار الوعی در التراث حلب، قاهره.
(212) - صحیح مسلم 4/ 39 سنن ابن ماجه 9 / 329 سنن ابو داود 2/122 و شعب الایمان 2 /37 و سنن الکبری بیهقی 5/6، السنن الکبری نسائی جزء 2/422 و صحیح ابن حبان 6/ 413 و مسند عبد بن حمید از ابن عمر 2/477 و صحیح ابن خزیمه جزء 15/175 و مشکل الآثار ابو جعفر احمد بن محمد طحاوی (م 321) ج1 / 33، مصنف ابن أبي شیبه 3/336.
(213) - تذكره الخواص ج 2 / 375.
(214) - کفایه الطالب ص 50 .
(215) - عمده عیون الصحاح /118 .
(216) - لسان المیزان ، نام محمد بن جریر .
(217) - البداية والنهاية ، ابن كثير ج 5/ 208 .
(218) - رجال نجاشی رقم 1032 -ترجمۀ محمد بن ابی بکر همام .
(219) - جعفر بن سليمان الضبعی استاد ائمه الحدیث عبد الرزاق و الثوري و ابن المبارك و عبد الرحمن بن مهدي ،و معروف به تشيع بود ولی داعي به آن مذهب نبود قال البزار : لم نسمع أحدا يطعن عليه في الحديث و لا في خطأ فيه ، إنما ذكرت عنه شيعيته ، و أما حديثه فمستقيم . التهذيب ج 2 ص 98 و أخرج له البخاري في الأدب المفرد ، و مسلم في صحيحه ، و أصحاب السنن الأربعة .
(220) - میزان الاعتدال ذهبی ج2/ 610 و تاریخ دمشق ج36 / 187.
(221) - المستدرک علی الصحیحن ج3 / 109 روایت ابو الطفیل از زید بن ارقم.
(222) - ینأبيع الموده ص114 و جواهر العقدین ص234 الصواعق المحرقه / 234. و اصول کافی ج2 /414 ح 1
(223) - جواهر العقدین سمهودی ص240 و الولایه ابن عقد و الصواعق المحرقه مآثر علی ح40.
(224) - توضیح الافکار مسئله فی زیاده الثقات جزء 2 / 26 محمد بن اسماعیل صنعانی، ط السلفیه.
(225) - السیره الحلبییه 3 / 333 .
(226) - نیل الاوطار ، شوکانی 3 /307 .
(227) - فتح الباری 5 /427 .
(228) - ـ استجلاب ارتقاء الغرف بحب اقرباءالرسول و ذوی الشرف ، ص 23 سخاوی شافعی ،902.
(229) - العلل المتناهیه 1 / 269 عبد الرحمن بن علي بن الجوزي الناشر : دار الكتب العلمية - بيروت الطبعة الأولي ، 1403 تحقيق : خليل الميس .
(230) - تهذیب التهذیب ج7 /202
(231) - الضعفاء الكبير المؤلف : أبو جعفر محمد بن عمر بن موسي العقيلي الناشر : دار المكتبة العلمية - بيروت الطبعة الأولي ، 1404هـ - 1984م .
(232) - نفحات الأزهار ج2 / 50 .
(233) - الموضوعات /99 .
(234) - تذكره الخواص ج 2 / 375 .
(235) - کفایه الطالب ص 50 .
(236) - سنن ابن ماجه ا /43 المؤلف : محمد بن يزيد أبو عبدالله القزويني الناشر : دار الفكر - بيروت تحقيق : محمد فؤاد عبد الباقي .
(237) - المنتظم 4 / 320
(238) - جواهر العقدین.
(239) - الصواعق المحرقه / 90.
(240) - شرح مقاصد فی علم الکلام ح2 /303 ط دار المعارف النعمانیه باکستان.
(241) - تحفه الاحوذی بشرح جامع الترمذی ج 10 /197 .
(242) - بعضی می گویند منظور وی دکتر سالوس است .
(243) - السلسله الصحيحه، آلباني 4/260 ح1761.
(244) - تذکره الخواص ج 1 / 266
(245) - تذکره الخواص ج 1 /356 .
(246) - سیر اعلام النبلاء 16 / 328 .
(247) - مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول ج 1 / 81 مؤسسه ام القری بیروت
(248) - الذریعه، آقابزرگ طهرانی ، ج ۳، ص ۲۱۳.
(249) - تاريخ ابن عساكر الشافعي ترجمة الإمام علي بن أبي طالب:: ج 3، ص 170، 1208.المناقب للخوارزمي الحنفي ص: 57.
(250) - این اعترافات در (سلسلة الرحله الي الثقلين ،إعدادمركزالأبحاث العقائديه) آمده است .