«از ابن عباس نقل شده است كه آيه ى قربى درباره ى پنج تن پاك نازل شده است». و از قول بزاز و طبرانى روايت شده است: امام حسن (عليه السلام) بعد از فوت على (عليه السلام) در خطبه اى فرمود: آيه ى قربى در شأن اهل بيت نازل شده است. و از ابن عباس نقل مى كند وقتى كه آيه ى قربى نازل شد اصحاب گفتند:اى فرستاده ى خدا نزديكان تو كه دوستى آنها بر ما واجب شده است كيانند؟ فرمود على و فاطمه و حسن و حسين (عليهم السلام)». [ كتاب الاتحاف، ص 5. ] «شيخ محمد صبان از طبرانى و ابن ابى حاتم و ابن مردويه از ابن عباس روايت مى كند وقتى كه آيه ى قربى نازل شد، سؤال كردند: يا رسول الله نزديكان شما كيانند؟ فرمود: على و فاطمه و دو فرزند آنها». [ اسعاف الراغبين، ص 115 در حاشيه نور الابصار. ] محمد شوكانى يمانى صنعانى مى گويد: ابن منذر و ابن ابى حاتم و طبرانى و انب مردويه از طريق سعى بن جبير از ابن عباس آورده است: آيه قربى در شأن پنج تن مقدس نازل شده است. و باز هم مى گويد: ابونعيم و ديلمى از طريق مجاهد از ابن عباس نقل كرده است: پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) در تفسير آيه ى «قل لا اسئلكم عليه اجرا الا المودة فى القربى اى تحفظونى فى اهل بيتى تودونهم بى»: يعنى مرا در اهل بيت من محافظت بكنيد و آنها را به خاطر من دوست داشته باشيد». [ تفسير فتح القدير، ج 4، ص 22. ] شهاب الدين آلوسى مى گويد:

«اخرج ابن المنذر و ابن ابى حاتم و الطبرانى و ابن مردويه من طريق ابن جبير عن ابن عباس قال لما نزلت هذه الآية: قل لا اسئلكم الخ قالوا يا رسول الله من قرابتك الذين وجبت مودتهم؟ قال على و فاطمة و ولدها.» «از ابن عباس روايت شده است وقتى كه آيه ى «قل لا اسئلكم» نازل شد، برخى گفتنداى فرستاده ى خدا، كيست نزديكان تو كه دوستى آنها واجب است؟ فرمود على و فاطمه و فرزندان فاطمه». و بعد آلوسى به نقل از ابن جرير و از ابى ديلم، جريان برخورد مرد شامى با على بن الحسين (عليهماالسلام) كه حضرت آيه قربى را خواند، آورده است.

سپس آلوسى مى گويد: اخبار و احاديث در رابطه با آيه قربى كه در شأن اهل بيت نازل شده است آن قدر زياد است كه احصاء و شمرده نمى شود. و در آخر، اين روايت را ذكر مى كند:

«قال مثل اهل بيتى كسفينة نوح من ركب فيها نجى و من تخلف عنها هلك».

«پيامبر اسلام فرمود: اهل بيت من، مثل كشتى نوح مى باشد، هر كسى از اهل بيت من پيروى و اطاعت كند نجات مى يابد و اگر كسى مخالفت كند در اين دنيا هلاك مى شود». [ تفسير روح المعانى، ج 25، ص 29. ] شيخ سليمان قندوزى مى گويد:

«اخرج احمد فى مسنده بسنده عن سعيد بن جبير عن ابن عباس رضى الله عنها نزول الآية فى الخمسة و اخرج الطبرانى فى معجمه الكبير ايضا نزول الآية فى الخمسة. و اخرج ابن ابى حاتم ايضا فى تفسيره نزول الآية فى الخمسة. و اخرج الحاكم فى المناقب ايضا نزول الآية فى الخمسة. و اخرج الواحدى فى الوسيط ايضا نزول الآية فى الخمسة. و اخرج الواحدى فى الوسيط ايضا نزول الآية فى الخمسة. و اخرج ابونعيم الحافظ فى الحلية الاولياء ايضا نزول الآيه فى الخمسة. و اخرج الثعلبى فى تفسيره ايضا نزول الآية فى الخمسة. و اخرج الحموينى فى فرائد السمطين نزول الآية فى الخمسة».

«احمد بن حنبل در مسند خود به سند از سعيد بن جبير و از ابن عباس آورده است : آيه قربى در شأن پنج تن پاك نازل شده است». و طبرانى نيز در معجم كبير خود آورده است: «آيه ى مباركه «قل لا اسئلكم» در شأن پنج تن نازل شده است». و ابن ابى حاتم نيز در تفسير خود نزول آيه را درباره ى پنج تن» و حاكم در مناقب خود گفته است: آيه قربى در شأن پنج تن مقدس نازل شده است». واحدى در وسيط خود و ابونعيم در حلية الاولياء و ثعلبى در تفسير خودش و حموينى در كتاب فرائد السمطين نزول آية مباركه «قل لا اسئلكم» [ ينابيع المودة، ص 106. ] را در شأن پنج تن آل عبا دانسته اند». و جمال الدين برزندى مى گويد: «انه لما نزلت الآية سأل الاصحاب عن النبى من هم؟ فاجاب انهم على و فاطمه و ابناهما».

«وقتى كه آيه ى قربى نازل شد، اصحاب از پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) سؤال كردند: ايشان كيستند؟ پيامبر اسلام جواب داد: على و فاطمه و فرزندان آنها». [ فلك النجاة، ص 37. ] طبرانى در صفحه ى 47 كتاب خود و احمد بن حنبل در كتاب مناقب خود و ابن ابى حاتم در تفسير خود و حاكم در مناقب و واحدى نيشابورى در وسيط خودش صاحب تفسير جامع البيان و علامه شبلنجى در نور الابصار ص 150 از جمله كسانى هستند كه همگى قائلند كه آيه ى مباركه ى قربى در شأن پنج تن مقدس نازل شده است. [ احقاق الحق، ج 3، ص 16. ] ابوبكر شهاب الدين العلوى الحسينى الشافعى الحضرمى مى گويد: «اخرج الملا موصلى فى «سيرتة» حديث ان الله جعل اجرى عليكم المودة فى القربى و انى سائلكم عنهم غدا.» «ملا موصلى در سيره ى خود حديثى را آورده است كه پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: خداوند اجر و پاداش رسالت مرا دوستى شما درباره ى نزديكان و قرباى من قرار داده است و همانا من در روز قيامت سؤال مى كنم شما را از اهل بيتم». [ رشفة الصادى، ص 21. ] احمد در مناقب و طبرانى در معجم الكبير خود از ابن عباس مى گويند: «لما نزلت هذه الآية «قل لا اسئلكم عليه اجرا الا المودة فى القربى، قالوا يا رسول الله من قرابتك هؤلاء الذين وجبت علينا مودتهم؟ قال: على و فاطمه و ابناهما».

«وقتى كه آيه قربى نازل شد، عده اى گفتند: يا رسول الله نزديكان تو كه دوستى آنها بر ما واجب شده است كيستند؟ پيامبر اسلام فرمود كه على و فاطمه و دو فرزند آنها». [ رشفه الصادى، ص 22. ] طبرانى در اوسط و كبير خود به نقل از ابى الطفيل خطبه ى امام حسن (عليه السلام)را آورده كه در آن خطبه گفته است:

«و انا من اهل البيت الذين افترض الله سبحانه مودتهم و ولايتهم فقال فيما انزل على محمد صلى الله عليه و آله و سلم «قل لا اسئلكم عليه اجرا الا المودة فى القربى».

«من از اهل بيتى هستم كه خداوند سبحان دوستى و ولايت آنها را بر همه واجب نموده است و سپس حضرت آن آيه را كه بر محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) نازل شده بود تلاوت فرمود: «قل لا اسئلكم...». [ رشفه الصادى، ص 2. ] باز هم در همان كتاب آمده است:

«و فى رواية و انا من اهل البيت الذين افترض الله مودتهم على كل مسلم انزل فيهم قل لا اسئلكم عليه اجرا الا المودة فى القربى و من يقترف حسنة نزد له فيها و اقتراف الحسنة مودتنا اهل البيت».

«امام حسن مجتبى (عليه السلام) فرمود: من از اهل بيتى هستم كه خداوند دوستى آنان را بر هر مسلمان واجب كرده است و درباره ى آنها نازل شده است آيه ى «قل لا اسئلكم» و انجام دادن حسنه، دوستى ما اهل بيت مى باشد». [ رشفه الصادى. ] و محمد محمود حجازى در تفسير خود «الواضح» (ج 25، ط مصر) و عبدالكافى حسنى تونسى در كتاب «السيف المسلول» و يا «الصارم البتار» (ص 9، طبع مصر) مى گويند كه آيه مباركه ى قربى در شأن پنج وجود مقدس نازل شده است.

اينها بود نمونه هايى از روايات اهل سنت و جماعت پيرامون آيه قربى كه در شأن اهل بيت مخصوصا فاطمه (سلام الله عليها) نازل شده است.

در حديث قدسى آمده است: «خلقت افلاك و هستى به طفيل وجود نازنين پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) مى باشد و آفرينش پيامبر اسلام به طفيل على بن ابى طالب (عليهماالسلام) مى باشد «و لو لا فاطمة لما خلقتكما) و اگر فاطمه نمى بود تو (پيامبر) و على را خلق نمى كردم». پس معلوم و روشن است كه ام ابيهاى پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) چه مقدار مقام و منزلت در نزد پروردگار دارد.

در پايان اين فصل چند روايت ديگر در رابطه با اين موضوع ذكر مى شود.

گنجى شافعى مى گويد:

«جاء اعرابى الى النبى صلى الله عليه و آله و سلم قال: يا محمد اعرض على الاسلام: فقال تشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له، و ان محمدا عبده و رسوله قال: سألنى عليه اجرا؟ قال لا الا المود فى القربى» قال قرابتى او قرابتك؟ قال: قرابتى قال: هات ابايعك فعلى من لا يحبك و لا يحب قرابتك لعنة الله. فقال النبى صلى الله عليه و آله و سلم: آمين».

جابر بن عبدالله انصارى مى گويد: «مردى اعرابى خدمت رسول خدا آمد و عرض كرد: اى محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) اسلام را بر من عرضه دار، پيامبر فرمود: شهادت بده به لا اله الا الله و اينكه محمد بنده و فرستاده اوست، عرض كرد: آيا در مقابل از من اجر و پاداشى مى طلبى؟ فرمود: خير فقط دوستى و محبت با خويشاوندان را از تو مى خواهم، عرض كرد: خويشاوندان خودم يا شما؟ پيامبر فرمود: خويشاوندان من، عرض كرد: دستت را پيش آور تا بيعت كنم، پس آن كس كه به تو مهر نورزد خويشاوندانت را دوست نداشته باشد لعنت خدا بر او باد،و پيامبر آمين فرمود». [ كفاية الطالب، ص 31. ] ابن حجر در الصواعق المحرقه اين دو بيت را از ابن عربى نقل كرده است مى گويد:

«دوستى اهل بيت پيغمبر را واجب يافتم، على رغم آنان كه از اهل بيت دورند، آيه ى قربى مرا به اهل بيت نزديك مى كند.»

«پس رسول اكرم بر رسالت خود اجر نخواست در رساندن پيام خدا مگر دوستى با اهل بيتش را.» و شافعى نيز اين دو بيت را سروده است:

«اى اهل بيت رسول خدا دوستى شما واجب است از سوى خدا كه در قرآن آن را فرو فرستاده است.»

«در عظمت قدر شما همين بس كه هر كسى بر شما صلوات نفرستد نمازش مورد قبول نيست و باطل است.

ابن جرير طبرى در تفسير خود با سند خود از «سعيد بن جبير» و با سند ديگرى از عمر بن شعيب نقل مى كند كه آيه ى قربى رسول الله (نزديكان رسول خدا) مى باشد. [ تفسير طبرى، ج 25، ص 16 و 17. ] در كتاب شواهد التنزيل حاكم حسكانى كه از مفسران و محدثان معروف اهل سنت است از ابى امامه باهلى چنين نقل مى كند: پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود:

«ان الله خلق الانبياء من اشجار شتى و انا و على (عليه السلام) من شجرة واحدة، فانا اصلها، و على فرعها، و فاطمة (عليه السلام) لقاهها و الحسن و الحسين شمارها، و اشياعنا اوراقها، لو ان عبدا عبدالله بين الصفا و المروة الف عام ثم الف عام ثم الف عام حتى يصير كالشن البالى، ثم لم يدرك محبتنا كبه الله على منخريه فى النار، ثم تلا: قل لا اسئلكم عليه اجرا».

«خداوند انبياء را از درختان مختلفى آفريده است، ولى من و على (عليه السلام) را از درخت واحدى آفريده است و من اصل آن هستم و على (عليه السلام) شاخه ى آن فاطمه (سلام الله عليها) بارورى آن است و حسن و حسين ميوه هاى آن و شيعيان ما برگهاى آنند؛ سپس فرمود: اگر كسى خدا را در ميان صفا و مروه هزار سال و سپس هزار سال و از آن پس هزار سال- در مجموع سه هزار سال- خدا را عبادت بكند تا همچون مشك كهنه شود، اما محبت ما را درك نكند و نداشته باشد خداوند او را به صورت در آتش مى افكند. سپس اين آيه را تلاوت فرمود: قل لا اسئلكم». [ شواهد التنزيل حسكانى. ] زمخشرى در تفسير «كشاف» حديثى را بيان كرده و فخر رازى و قرطبى نيز در تفسيرشان از او اقتباس كرده اند: حديث مزبور به وضوح مقام آل محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) و اهميت حب آنها را بيان مى دارد و مى گويد:

رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود:

«من مات على حب آل محمد مات شهيدا.

الا و من مات على حب آل محمد مات مغفورا له.

الا و من مات على حب آل محمد مات تائبا.

الا و من مات على حب آل محمد مات مؤمنا مستكمل الايمان.

الا و من مات على حب آل محمد بشره ملك الموت بالجنة ثم منكر و نكير.

الا و من مات على حب آل محمد يزف الى الجنة كما تزف العروس الى بيت زوجها.

الا و من مات على حب آل محمد فتح له فى قبره بابان الى الجنة.

الا و من مات على حب آل محمد جعل الله قبره مزار ملائكة الرحمة.

الا و من مات على حب آل محمد مات على السنة و الجماعة.

الا و من مات على بغض آل محمد جاء يوم القيامة مكتوب بين عينيه آيس من رحمة الله.

الا و من مات على بغض آل محمد مات كافرا.

الا و من مات على بغض آل محمد لم يشم رائحة الجنة.» هر كسى با محبت آل محمد بميرد (صلى الله عليه و آله و سلم) شهيد از دنيا رفته است.

آگاه باشيد هر كسى با محبت آل محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) از دنيا رود بخشوده شده است.

آگاه باشيد هر كسى با محبت آل محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) از دنيا رود با توبه از دنيا رفته است.

آگاه باشيد هر كسى با محبت آل محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) از دنيا رود مؤمن و با ايمان كامل از دنيا رفته است.

آگاه باشيد هر كسى با محبت آل محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) از دنيا رود فرشته مرگ او را بشارت به بهشت مى دهد و سپس منكر و نكير (فرشتگان مأمور سؤال در برزخ) به او بشارت دهند.

آگاه باشيد هر كسى با محبت آل محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) از دنيا رود در قبر او دو در به سوى بهشت گشوده مى شود.

آگاه باشيد هر كسى با محبت آل محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) از دنيا رود او را با احترام به سوى بهشت مى برند آنچنان كه عروس به خانه ى داماد مى رود.

آگاه باشيد هر كسى با محبت آل محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) از دنيا رود بر سنت جماعت اسلام از دنيا رفته است.

آگاه باشيد هر كسى با محبت آل محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) از دنيا رود خدا قبر او را زيارتگاه فرشتگان رحمت قرار مى دهد.

آگاه باشيد هر كسى با عداوت آل محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) از دنيا رود روز قيامت در حالى وارد عرصه ى محشر مى شود كه در پيشانى او نوشته شده: مأيوس از رحمت خدا!

آگاه باشيد هر كسى با عداوت آل محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) از دنيا رود كافر از دنيا رفته است!

آگاه باشيد هر كسى با عداوت آل محمد (صلى الله عليه و آله و سلم) از دنيا رود بوى بهشت را استشمام نخواهد كرد». [ تفسير كشاف، ج 4، ص 220 و 221 و تفسير فخر رازى ج 27، ص 165 و 166 و تفسير قرطبى، ج 8. ] اگر چه روايات در رابطه با اينكه، آيه ى قربى در شأن پنج تن مقدس نازل شده است، بيش از حد احصا مى باشد، ولى دريغ آمد سخن عالم فرزانه مرحوم علامه ى امينى، در را بطه با آيه ى قربى ذكر نشود.

ايشان نخست آراء قرطبى در تفسير جامع الاحكام (ج 16، ص 1) و نيشابورى در تفسيرش و خازن در تفسيرش (ج 4، ص 49) و شوكانى در فتح القدير (ج 4، ص 510) و نظرات ديگران را به نقل از ابن عباس و قتاده «على انها مكية الا الاربع آيات اولها: قل لا اسئلكم عليه اجرا» ذكر مى كند. و بعد مى فرمايد كه اين حديث مى گويد: آيه ى درباره ى على و فاطمه و حسن و حسين (عليهم السلام) نازل شده كه مودت و دوستى آنها واجب است. اين مطلب مورد اتفاق همه ى مسلمانان است و اختصاص به شخصى و يا به مذهب خاصى ندارد و بعد ايشان اسامى آن عده از بزرگان اهل سنت را چه از مفسرين و محدثين كه قائل به نزول آيه ى مباركه ى قربى درباره ى پنج تن آل عبا مى باشد، ذكر مى كند:

الامام احمد، الصفورى، الزرقانى، المناوى، النسفى، ابوالسعود، ابن مردويه، ابن المنذر، الصبان ابن حجر العسقلانى، الهيثمى، الواحدى، الثعلبى، ابن ابى حاتم، الشبلنجى، السمهودى، الزرندى، الحسكانى، ابونعيم، ابوعبدالله الملا، الطبرى، الحضرمى، السيوطى، الحموى، محب الدين، البغوى، البوا ابوالشيخ، الطبرانى، النبهانى، ابوحيان، النيسابورى، الزمخشرى، البزار، النسايى، ابن الصباغ، ابن ابى الحديد، ابن طلحه، ابن عساكر، ابن المغازى، الخازن، الكنجى، البيضاوى، الرازى ، ابوالفرج.

سپس ايشان از كتاب ابن حجر مكى هيثمى در صواعق المحرقه صفحه ى 87 و از شرح المواهب الزرقانى صفحه ى 7 و از كتاب مشارق الانوار حمزاوى مالكى و از كتاب الاتحاف الشبراوى دو بيت شعر از امام شافعى در رابطه با محبت و دوستى و پيروى از اهل بيت بيان مى كند:

البته در وصف و عظمت اهل بيت، مخصوصا حضرت زهرا (عليهم السلام) از بزرگان اهل سنت اشعار بسيارى نقل شده است كه در آخر اين كتاب قطعه هايى از آنها خواهد آمد.

فاطمه زهرا در آيه مباهله

خداوند مى فرمايند: «فمن حاجك فيه من بعد ما جائك من العلم فقل تعالوا ندع ابنائنا و ابنائكم و نسائنا و نسائكم و انفسنا و انفسكم ثم نبتهل فنجعل لعنة الله على الكاذبين». [ سوره ى آل عمران، آيه ى 61. ] «پس هر كس با تو درباره ى عيسى مجادله كند، بعد از آنكه به وحى خدا به احوال او آگاهى يافتى به آنها بياييد ما و شما با فرزندان و زنان خود به مباهله برخيزيم و در دعا و التجا به درگاه خدا اصرار كنيم تا دروغگويان و كافران را به لعن و عذاب خدا گرفتار سازيم».

اين جريان يكى از حادثه ها و وقايع مهم و مشهور بين مسلمانان به شمار مى آيد و اين آيه مباركه به اتفاق تمم مفسران و راويان حديث هنگامى نازل شد كه بحث و گفتگويى بين رسول اكرم و نصاراى نجران پيرامون حضرت عيسى بن مريم (عليهماالسلام) واقع شده بود. و خلاصه ى ماجرا اين است كه عده اى از نصاراى نجران نزد رسول خدا آمدند و پيشاپيش آنها سه تن از بزرگانشان به نامهاى- عاقب، محسن و اسقف بودند، در حالى كه دو تن از مشهورين يهود هم همراه آنها بودند تا از پيامبر اسلام سؤالاتى بكنند.

اسقف پرسيد:اى ابوالقاسم چه كسى پدر موسى بود؟ پيامبر فرمود: عمران سؤال كرد: پدر يوسف چه كسى بود؟ پيامبر فرمود: يعقوب.

پرسيد: پدر و مادرم فدايت، پدر تو كيست؟ فرمود: عبدالله پسر عبدالمطلب.

اسقف سؤال كرد: پدر عيسى كه بود؟ پيامبر اسلام ساكت ماند؛ جبرئيل نازل و گفت: او روح خدا و كلمه ى او بود. اسقف گفت: آيا روح بدون پدر مى شود؟ پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) ساكت گرديد. در اين هنگام وحى نازل شد:

«ان مثل عيسى عند الله كمثل آدم خلقه من تراب ثم قال له كن فيكون». [ سوره ى آل عمران، آيه ى 59. ] «همانا مثل خلقت عيسى از جانب خدا مثل خلقت آدم ابوالبشر است كه خدا او را از خاك بساخت، سپس بدان خاك گفت: بشرى به حد كمال باش، چنان گشت». و قتى پيامبر اسلام اين آيه را خواند، اسقف از جاى خود پريد زيرا براى او قابل قبول نبود اين كه بشنود عيسى (عليه السلام) از خاك است. بعد گفت:اى محمد ما اين مطلب را نه در تورات ديده ايم و نه در انجيل و زبور يافته ايم، اين مطلبى است كه فقط تو مى گويى. پس پروردگار وحى فرمود: «قل تعالوا ندع ابنائنا...».

اسقف و همراهان او گفتند كه اى ابوالقاسم انصاف دادى پس وقت مباهله را معين نما، پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: ان شاءالله فردا صبح. پيامبر هنگام صبح بعد از نماز دست على (عليه السلام) را گرفت و بانوى دو جهان را پشت سر و امام حسن را در سمت راست و امام حسين را در سمت چپ خويش قرار داد و به آنان فرمود: وقتى كه من دعا كردم شما آمين بگوييد، پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) به حالت دعا زانوهاى مبارك را بر زمين نهاد. طايفه ى نصارى كه اين حالت را از پنج تن مقدس مشاهده كردند پشيمان شدند و بين خودشان مشورت نموده و گفتند كه سوگند به خدا او پيامبر است و اگر با وى مباهله بكنيم حتما خداى تعالى دعاى او را مستجاب خواهد نمود و ما همه نابود خواهيم شد و هيچ چيزى نمى تواند ما را از نفرين وى نجات بدهد و صلاح اين است كه با وى مصالحه بكنيم تا ما را از اين كار (مباهله) معاف دارد».

امام فخر رازى در تفسير كبير خود مى گويد:

«روى انه عليه السلام لما اورد الدلائل على نصارى نجران قال عليه السلام: ان الله امرنى ان لم تقبلوا الحجة ان اباهلكم الى ان قال: و كان رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم خرج مرط من شعر اسود و كان قد احتضن الحسين و اخذ بيد الحسن و فاطمة تمشى خلفه و على رضى الله عنه خلفها، و هو يقول: اذا دعوت فقال اسقف نجران انى لارى وجوها لو سألوا الله ان يزيل جبلا من مكانه لا زاله بها فلا تباهلوا فتهلكوا و لا يبقى على وجه الارض نصرانى الى يوم القيامة الى ان قال: قال رسول الله: و لو لا عنوا لمسخوا قردة و خنازير و لا ضطرم عليهم الوادى نارا و لا ستأصل الله نجران و أهله حتى الطير على رؤوس الشجر و لما حال الحول على النصارى كلهم حتى يهلكوا.» «وقتى كه پيامبر اسلام دلائل را بر نصارا ارائه كرد. آنها فرمايش پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) را قبول نكردند؛ پيامبر اسلام فرمود: خداوند مرا امر فرموده است اگر شما حجت و دليل و برهان را قبول نمى كنيد با شما مباهله كنم» تا اينكه فخر رازى مى گويد: پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) از منزل خارج شد و بر شانه ى مباركشان جامه اى از موى سياه بود و حسين را بر دوش خود و دست مبارك حسن را گرفته و فاطمه پشت سر ايشان و على (عليه السلام) پشت سر فاطمه به طرف مباهله مى رفتند.

پيامبر اسلام فرمود: وقتى كه من دعا كردم شما آمين بگوييد، سپس اسقف نجران چنين گفت:اى گروه نصارا من چهره هايى را مى بينم كه اگر از خدا بخواهند كوه را از جايش بردارد، حتما آن را نابود خواهد ساخت، پس با آنان مباهله نكنيد كه همه هلاك خواهيد شد و براى گستره ى زمين تا روز قيامت هيچ نصرانى و مسيحى باقى نخواهد ماند». تا اينكه فخر رازى مى گويد: «پيامبر فرمود: اگر نجرانى ها مباهله مى كردند، همه به صورت ميمون و خوك مسخ مى شدند و كوههاى آتش بر آنها نازل مى شد و خداوند تمام نجران را مستأصل و خوار و ذليل مى كرد و حتى پرندگان روى درخت را نابود مى فرمود و سالى بر نصارا نمى گذشت كه همه هلاك مى شدند». [ تفسير فخر رازى، ج 8، ص 85. ] مسلم بن حجاج نيشابورى در كتاب صحيح خود مى گويد: وقتى كه معاويه از سعد سوال مى كند چه سبب شده است كه تو ابوتراب- على (عليه السلام)- را دشنام نمى دهى؟ سعد مى گويد:

«و لما نزلت هذه الآية: فقل تعالوا ندع ابنائنا و ابنائكم دعا رسول الله صلى الله عليه و سلم عليا و حسنا و حسينا فقال: اللهم هؤلاء اهلى» و قتى كه اين آيه نازل شد: «فقل تعالوا...» پيامبر اسلام على و فاطمه و حسن و حسين را خواست و فرمود: خدايا اينها اهل من هستند». [ صحيح مسلم بن حجاج نيشابورى، ج 7، ص 120. ] احمد بن حنبل مى گويد:

«حدثنا عبدالله، حدثنى أبى، حدثنا قتيبة بن سعيد، حدثنا حاتم بن اسماعيل عن بكير بن مسمار عن عامر بن سعد عن أبيه قال سمعت رسول الله يقول له و خلفه فى بعض مغازيه الى ان قال: و لما نزلت هذه الآية «ندع أبنائنا و ابنائكم دعا رسول الله صلى الله عليه و سلم عليا و فاطمة الى آخر ما تقدم». [ مسند احمد بن حنبل، ج 1، ص 185. ] و ى با هفت سند مى گويد: وقتى كه اين آيه «ندع ابنائنا و...» نازل شد پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) على و فاطمه و حسن و حسين (عليهم السلام) را خواند و فرمود: خدايا اينها اهل بيت من هستند». علامه طبرى در تفسيرش مى گويد:

«حدثنا ابن حميد قال: حدثنا عيسى بن فرقد عن ابى الجارود عن زيد بن على فى قوله: «تعالوا ندع ابنائنا و ابنائكم» الآية قال كان النبى صلى الله عليه و آله و سلم و على و فاطمه و الحسن و الحسين».

«براى ما حديث كرد ابن حميد و گفت: تعريف كرد عيسى بن فرقد از ابن جارود از زيد در قول خداوند «تعالوا دع»، زيد بن على گفت: آيه مباهله در شأن پيامبر و على و فاطمه و حسن و حسين (عليهم السلام) نازل شده است».

باز هم طبرى از محمد بن حسين و احمد بن مفضل و اسباط از سدى درباره ى اين آيه مى گويد:

«فمن حاجك فيه من بعد ما جائك من العلم» الآية فاخذ النبى صلى الله عليه و سلم بيد الحسن و الحسين و فاطمه و قال لعلى: اتبعنا فخرج معهم فلم يخرج يومئذ النصارى».

«وقتى كه آيه فمن حاجك الى آخر نازل شد، پيامبر اسلام دستان حسن و حسين و فاطمه را گرفت و به على (عليه السلام) فرمود: پشت سر ما بيا، پس وقتى كه پيامبر اسلام با آنان از منزل خارج شده و براى مباهله تشريف بردند، نصارا در آن روز خارج نشدند براى مباهله نيامدند». و باز هم طبرى به نقل از حسن بن يحيى و از عبدالراز و معمر و از قتاده در قول خداوند «فمن حاجك» مى گويد: «قال قتادة لما اراد النبى صلى الله عليه و آله و سلم اهل نجران اخذ بيد حسن و حسين و قال لفاطمة: اتبعينا فلما رآى اعداء الله رجعوا...».

«قتاده گفته است وقتى كه پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) خواست با اهل نجران مباهله كند، دست حسن و حسين را گرفت و به فاطمه فرمود: متابعت كن ما را و به اين هيئت به مباهله آمد؛ دشمنان خدا كه اين هيئت را از پيامبر اسلام ملاحظه كردند از مباهله برگشتند و پشيمان شدند و مباهله انجام نشد».

باز هم طبرى از قول محمد بن سنان و از ابوكريب حنفى و منذر بن ثعلبه و علباء بن احمد يشكرى مى گويد:

«و لما نزلت هذه الآية: «قل تعالوا ندع ابنائنا» الآية قال ارسل رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم الى على و فاطمه و ابنيهما الحسن و الحسين و دعا اليهود ليلا عنهم فقال شاب من اليهود: و يحكم اليس عهدكم بالامس من اخوانك الذين مسخوا قردة و خنازير لا تلاعنوا فانتهو».

«وقتى كه آيه ى مباركه ى «قل تعالوا ندع ابنائنا» نازل شد، پيامبر اسلام كسى را به سوى على و فاطمه و دو فرزند آنها (حسن و حسين) فرستاد و يهود را هم براى مباهله ملاعنه خواند، سپس جوانى يهودى گفت: واى بر شما آيا حال برادران خود را در زمان گذشته فراموش كرده ايد كه به واسطه ى مخالفت با امر خدا و پيامبرش مسخ شده، ميمون و خوك گرديدند. با پيامبر اسلام ملاعنه و مباهله منماييد. آگاه شدند و از ملاعنه دست برداشتند». [ تفسير طبرى، ج 3. ] حاكم در مستدرك خود مى گويد: جعفر بن محمد بن نصير خلدمى بغدادى و آن هم از موسى بن هارون و از قتيبه ابن سعد و از حاتم بن اسماعيل از بكير بن مسمار از عامر بن سعد و او هم از پدرش گفت:

«لما نزلت هذه الآية ندع ابنائنا و ابنائكم و نسائنا و نسائكم و انفسنا و انفسكم دعا رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم عليا و حسنا و حسينا رضى الله عنهم فقال: اللهم هؤلاء اهلى هذا حديث صحيح».

«وقتى كه آيه ندع ابنائنا و ابنائكم نازل شد، پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) على فاطمه و حسن و حسين را خواند و سپس فرمود: بار خدايا اينان اهل من هستند» و بعد حاكم مى گويد اين حديث صحيح است. [ مستدرك، ج 3، ص 150 و تلخيص شمس الدين الذهبى. ] باز هم علامه ى مذكور در كتاب معرفة العلوم الحديث به نقل از على بن عبدالرحمان بن عيسى دهقان در كوفه و از حسين بن حكم حبرى و از حسن بن حسين عرنى و از حبان بن على عنزى از كلبى از ابى صالح و از ابن عباس از قول خداوند:

«قل تعالوا ندع الآية نزلت على رسول الله و على نفسه و نسائنا و نسائكم فى فاطمة و ابنائنا و ابنائكم فى حسن و حسين و الدعا على الكاذبين نزلت فى العاقب و السيد و عبدالمسيح و اصحابهم ثم قال ما لفظه: قال الحاكم و قد تواترت الاخبار فى التفاسير عن عبدالله بن عباس و غيره أن رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم اخذ يوم المباهلة بيد على و حسن و حسين و جعلوا فاطمة ورائهم، ثم قال: هؤلاء ابنائنا و انفسنا و نسائنا فهلموا انفسكم و ابنائكم و نسائكم ثم نبتهل فنجعل لعنة الله على الكاذبين». [ معرفة العلوم الحديث. ] «ابن عباس مى گويد: آيه «قل تعالوا ندع» بر رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) و بر نفس رسول خدا و «نسائنا و نسائكم» در شأن فاطمه ى زهرا «و ابنائنا و ابنائكم» در شأن حسن و حسين نازل شده است و دعا بر كاذبين بر سران نجران يعنى عاقب و سيد عبدالمسيح نازل شده و بعد علامه مذكور مى گويد: حاكم گفته است اخبار به تواتر در تفاسير از عبدالله بن عباس و ديگران آمده است كه پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) روز مباهله دست على و حسن و حسين را گرفت و فاطمه را پشت سر قرار داد و بعد خطاب به طايفه ى نجران فرمود: اينان فرزندان ما و نفس ما و زنهاى ما هستند و سپس فرمود: شما هم نفس هاى خود و فرزندان و زنان خودتان را بياوريد مباهله بكنيم و لعنت خدا را بر دروغ گويان قرار بدهيم».

از جمله ى مفسرين اهل سنت ثعلبى است كه مى گويد:

«لما قرأ رسول الله صلى الله عليه و سلم هذه الآية على و فد نجران و دعاهم الى المباهلة قالوا له حتى، نرجع و ننظر فى امرنا و نأتيك غدا الى ان قال فأتى رسول الله صلى الله عليه و سلم محتضنا الحسن و اخذ بيد الحسين و فاطمه تمشى خلفه و على خلفها و هو يقول لهم: اذا دعوت فامنوا فقال اسقف نجران: يا معشر النصارى انى لارى وجوها لو سألوا الله ان يزيل جبلا من مكانه لا زاله فلا تبتهلوا فتهلكوا و لا يبقى على وجه الارض نصرانى الى يوم القيامة الحديث». [ معرفة علوم الحديث، ص 50. ] «وقتى كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) آيه مباركه مباهله را بر طايفه نجران قرائت فرمود و آنها را به مباهله خواند، آنها گفتند: ما بر مى گرديم و درباره ى اين كار با هم مشورت مى كنيم و فردا مى آييم و مباهله مى كنيم. آنان رفتند و با هم مشورت كردند؛ روز بعد پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) براى مباهله آمد در حالى كه حسن را در بغل دست حسين را گرفته بود و فاطمه پشت سر ايشان راه مى رفت و على هم پشت سر فاطمه بود و با اين هيئت مى رفتند و پيامبر به آنها گفت: وقتى كه من دعا كردم شما آمين بگوييد.

پس اسقف نجران گفت:اى طايفه ى نصارا همانا من صورت ها و چهره هايى را مى بينم كه اگر از خدا بخواهند اين كه كوه را از جايش زائل كند هر آينه زائل خواهد كرد، پس مباهله نكنيد كه هلاك مى شويد و بر زمين تا روز قيامت نصرانى باقى نخواهد ماند».

ابونعيم احمد بن عبدالله اصبهانى با شش سند به نقل از جابر مى گويد: «قدم على النبى العاقب و الطيب الى ان قال فغدا رسول الله فاخذ بيد على و فاطمة الى آخر.» «جابر مى گويد كه عاقب و طيب بزرگان نجران بر پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) وارد شدند، تا اينكه جابر مى گويد: لحظه اى كه كار به مباهله كشيد پيامبر اسلام صبح در حالى كه دست على و فاطمه و حسن و حسين را گرفته به مباهله آمدند، ولى نجرانيها از مباهله اباكردند». [ دلائل النبوة ص 297 ط حيدرآباد. ] و احدى نيشابورى به نقل از ابوسعيد عبدالرحمن بن محمد رهجائى، و از احمد بن جعفر مالك و او از عبدالله بن احمد بن حنبل و او از پدرش و او از حسين و از حماد بن سلمه و او از يونس و او از حسن مى گويد:

«قال: جاء راهبا نجران الى النبى الى ان قال: و نزل القرآن ذلك نتلوه عليك الى قوله: «تعالوا ندع ابنائنا! فدعاهما رسول الله صلى الله عليه و سلم الى الملاعنة و قال جاء بالحسن و الحسين و فاطمة و اهله و ولده الحديث». [ اسباب النزول، ص 74. ] «مى گويد: دو راهب نجرانى خدمت پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) آمدند براى بحث و مناظره، تا اينكه مى گويد: قرآن نازل شد و پيامبر فرمود كه آن را براى شما مى خوانم و تا آن كه پيامبر اسلام آيه «ندع ابنائنا» را خواند، سپس پيامبر اسلام آن دو راهب را دعوت به مباهله فرمود و پيامبر با حسن و حسين و فاطمه و اهل و فرزند خود براى مباهله با آنها آمد. تا آخر حديث». منظور از اهل و ولد، حسن و حسين و على فاطمه (عليهم السلام) مى باشند نه كسانى ديگر. و باز واحدى نيشابورى به نقل از عبدالرحمن بن حسن حافظ و او از ابوحفص عمر ابن احمد واعظ و او از عبدالرحمن بن سليمان بن اشعث و او از يحيى بن حاتم عسكرى و او از بشر بن مهران و او از محمد بن دينار و او از داود بن ابى هند و او از شعبى و او از جابر بن عبدالله مى گويد:

«قدم وفد نجران على النبى صلى الله عليه و آله و سلم العاقب و السيد فدعاهما الى الاسلام فدعاهما الى الملاعنة فوعداه على ان يغادياه بالغداة فغدا رسول الله صلى الله عليه و سلم فاخذ بيد على و فاطمة و بيد الحسن و الحسين فاقرا له بالخراج فقال النبى صلى الله عليه و آله و سلم: و الذى بعثنى بالحق لو فعلا لمطر الوادى نارا قال جابر: فنزلت هذه الآية: قل تعالوا الاية قال الشعبى: ابنائنا الحسن و الحسين و نسائنا فاطمة و انفسنا على بن ابى طالب».

«عاقب و سيد دو بزرگ طايفه ى نجران خدمت مبارك پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) آمدند، پيامبر آنها را دعوت به اسلام فرمود، قبول نكردند، پس آنها را به مباهله و ملاعنه دعوت نمود، آنها وعده دادند كه صبح براى ملاعنه بيايند.

پس پيامبر اسلام صبح، بعد از نماز در حالى كه دست على و فاطمه و دست حسن حسين را گرفته بود به مباهله و ملاعته تشريف آرود، وقتى طايفه نجران اين حالت را ديدند، اقرار و اعتراف كردند كه به پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) خراج بدهند.

بعد از اين جريان و امضاى قرارداد پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم)فرمود: قسم به آن خدايى كه مرا به حق مبعوث كرد اگر آنها ملاعنه را انجام مى دادند هر آينه كوه آتش بر آنها مى باريد. و جابر گفت: بعد از تمام شدن مباهله اين آيه ى مباركه ى نازل شد: قل تعالوا ندع» و شعبى (كه اين روايت را از جابر نقل مى كند) مى گويد «مقصود از ابنائنا حسن حسين و نسائنا فاطمه و مقصود از انفسنا على بن ابى طالب (عليهم السلام) مى باشند». [ اسباب النزول، ص 174. ] ابن مغازلى واسطى و ابن بطريق به نقل از محمد بن عثمان و او از محمد بن احمد بن اسماعيل وراق و از ابوبكر بن ابى داود و از يحيى بن حاتم عسكرى و از بشر بن مهران و از محمد بن دينار و از داود بن ابى سعيد و از شعبى و از جابر عين حديث گذشته را نقل كرده است. [ العمدة، ص 96. ] و علامه بغوى مى گويد:

«ابنائنا الحسن و الحسين و نسائنا فاطمة و انفسنا عنى نفسه و عليا فاتو انصارا نجران. الى آخر روايت.

مقصود از ابنائنا حسن و حسين و مقصود از نسائنا فاطمه ى زهرا و مقصود از انفسنا خود پيامبر اسلام و على (عليهم السلام) مى باشد، وقتى كه نصاراى نجران آمدند و آن هيئت را از پيامبر اسلام ديدند حاضر به جزيه شدند و از مباهله دست برداشتند. [ معالم التنزيل، ج 1، ص 302. ] و صاحب كتاب مصابيح السنة از سعد بن ابى وقاص نقل كرده است:

«قال لما نزلت هذه الآية: ندع ابنائنا و ابنائكم، دعا رسول الله عليا و فاطمة و حسنا و حسينا فقال اللهم هؤلاء اهلى بيتى». و قتى آيه مباركه مباهله بر پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) نازل شد رسول خدا على فاطمه و حسن و حسين را خواند و فرمود: بار خدايا اينها اهل بيت من هستند». [ مصابيح السنة، ج 2، ص 204. ] علامه زمخشرى در كشاف:

روى انهم لما دعا هم الى المباهلة و اتى رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم قد غدا محتضنا الحسين و اخذا بيد الحسن و فاطمة تمشى خلفه و على خلفها و هو يقول: اذا انا دعوت فامنوا فقال اسقف نجران: يا معشر النصارى انى لارى وجوها لو شاءالله ان يزيل جبلا من مكانه لا زاله بها فلا تباهلوا فتهلكوا و لا يبقى على وجه الارض نصرانى الى يوم القيامة... و الذى نفسى بيده ان الهلاك قد تدلى على اهل نجران و لو لاعنوا لمسخوا قردة و خنازير و لاضطرم عليهم الوادى نارا و لاستأصل الله نجران و اهله حتى الطير على رؤوس الشجرة و لما حال الحول على النصارى كلهم حتى يهلكوا.» «وقتى كه پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) اهل نجران را به اسلام دعوت فرمود، و آنها قبول نكردند پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) پيشنهاد مباهله را فرمود، طايفه ى نجران قبول كردند و زمان مباهله را دراول صبح گذاشتند، در وقت صبح پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) در حالى كه حسين را به آغوش و دست حسن را گرفته بود و فاطمه پشت سر پيامبر راه مى رفت و على هم پشت سر فاطمه بود، پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) گفت: زمانى كه من دعا كردم شما آمين بگوييد.

اسقف نجران گفت:اى طايفه نصارا همانا من چهره هايى را مى بينم اگر از خدا بخواهند كوه را از مكانش ساقط كند، هر آينه زايل و ساقط مى كند، پس مباهله نكنيد كه هلاك مى شويد و اگر اين كار را بكنيد بر تمام گستره ى زمين تا روز قيامت نصرانى باقى نخواهد ماند و لذا مسئله منجر به صلح و جزيه شد و طايفه ى نجران حاضر به جزيه شدند و متن قرارداد نوشته شد و مقدار جزيه هم معين شد.

پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمود: قسم به آن كسى كه جانم به دست اوست همانا هلاكت بر اهل نجران نزديك شده بود و اگر ملاعنه مى كردند مسخ مى شدند و همه به صورت ميمون و خنزير مى گرديدند و آتش بر آنها مى باريد و اهل نجران همه مستأصل و بيچاره مى شدند و حتى پرندگان بر درخت هم نابود مى شدند و بر همه ى نصارا سال نمى گذشت كه هلاك مى شدند». [ تفسير كشاف، ج 1، ص 193 و تذكره سبط ابن جوزى. ] علامة ابوبكر محمد بن عبدالله معروف به ابن عربى اندلسى مالكى مى گويد:

«روى المفسرون ان النبى صلى الله عليه و آله و سلم ناظر اهل نجران حتى ظهر عليهم بالدليل و الحجة فابوا الانقياد و الاسلام فانزل الله هذه الآية فدعا حينئذ عليا و فاطمة و الحسن و الحسين ثم دعا النصارى الى المباهلة».

«همه مفسران روايت كردند كه پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) با اهل نجران مناظره بحث فرمود و برهان و حجت و حقانيت خود را بر آنها آورد، ولى آنها از اطاعت و پيروى از پيامبر و پذيرفتن اسلام امتناع كردند. سپس آيه ى مباهله نازل شد و بعد از نزول آيه مباركه پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) على و فاطمه و حسن و حسين (عليهم السلام) را خواند و نصاراى نجران را دعوت به مباهله فرمود، ولى مسئله منجر به صلح و جزيه شد».

علامه مبارك بن اثير مى گويد: اخرج مسلم و الترمذى: «لما نزلت هذه الآية دعا رسول الله عليا و فاطمة و حسنا و حسينا فقال اللهم هؤلاء اهلى.» «مسلم و ترمذى در صحيح خود آورده اند: وقتى آيه ى مباهله نازل شد، پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) على و فاطمه و حسن و حسين را خواند و فرمود: بار خدايا اينان اهل بيت منند».