751- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 9
752- تاريخ ابن اثير، ج 2، ص 330
753- تاريخ ابن اثير، ج 2، ص 330
754- همان مدرك و ديگر كتب تواريخ .
755- عقد الفريد، ج 4، ص 258.
756- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 33.
757- همان مدرك ، ج 1، ص 185.
758- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 12، ص 86.
759- مراجعه شود به مدارك ابلاغ سوره برائت به مشركين .
760- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 243.
761- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 243.
762- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 243.
763- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 12، ص 86.
764- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 243 + تاريخ ابن اثير، ج 2، ص 331.
765- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 39.
766- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 244.
767- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 244.
768- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 244.
769- ترايخ ابن اثير، ج 2، ص 331 و تاريخ طبرى ، ج 2، ص 244.
770- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 233.
771- همان مدرك ، ص 244.
772- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 10.
773- الامام على عبد الفتاح عبدالمقصود، ص 272.
774- عقد الفريد، ج 4، ص 260.
775- استيحاب ، قسم دوم ، ص 599، تحقيق على محمد البجاوى .
776- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 17، ص 223.
777- اسد الغابه ، ج 2، ص 285، با مقدمه نجفى مرعشى .
778- همان مدرك ، ج 1، ص 161.
779- الامامه و السياسه ابن قتيبه ، ص 12.
780- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 237 + البداية ، ج 5، ص 248، معارف بيروت
781- مدارك سابق + ابن اثير، ج 2، ص 331
782- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 17، ص 158
783- تاريخ الخلفاء سيوطى ، ص 71، ص 158
784- همان مدرك
785- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 245
786- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 17، ص 162 - 158
787- تاريخ ابن اثير، ج 2، ص 329 و 330.
788- مدرك قبلى .
789- تاريخ ابن اثير، ج 2، ص 329و330.
790- الامامة و السياسة ابن قتيبه ، ص 12.
791- سوره آل عمران ، آيه 26.
792- شرح نهج البلاغه ، ج 1، ص 222.
793- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 10، اشاره به آيه 40 سوره توبه ، و ثانى اثنين اذهما فى الغار: و دومين آندو هنگامى كه در غار بودند كه پيامبر به ابوبكر گفت : اندوهگين مباش خدا با ماست .
794- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 234، علمية لبنان .
795- طبرى ، ج 3، ص 205،دار المعارف .
796- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 21.
797- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 21.
798- خطبه 66 نهج البلاغه ، ج 6، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ص 3.
799- همان مدرك .
800- الامامة و السياسة ابن قتيبة ، ج 1، ص 15 + شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 1، ص 221 و ج 6، ص 5.
801- به فصل سپاه اسامه مراجعه شود.
802- فهرست كوتاهى از مدارك اين حديث را مرحوم مظفر در كتاب دلائل الصدق ، ج 2، ص 2247 - 245 ذكر نموده است .
803- بخشى از مدارك آن در كتاب دلائل الصدق ، ج ص 82 - 80 ذكره شده است .
804- سوره بقره ، آيه 203.
805- مراجعه شود به تاريخچه جنگ احد.
806- صحيح مسلم ، ج 4، ص 1858، فضائل الصحابه ، حديث 11 - 2387.
807- همان مدرك ، ص 1856، حديث 9، 2385.
808- مسند احمد، ج 6، ص 63.
809- طبقات ابن سعد، ج 2، ص 261 - 260.
810- نقش عايشه ، سيد مرتضى عسكرى ، ترجمه عطا محمد سردارنيا.
811- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 13 - 12.
812- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 13 - 12.
813- فصل وصيت ، احتجاج به حديث غدير.
814- نظرية الامامة لدى الشيعة الانثى عشرية ، ص 236، دكتر احمد محمود صبحى .
815- وى از دانشمندان بود، فرماندار كوفه شد، و بر اثر طول عمر حافظه خود را از دست داد. ابوحاتم گويد: او حافظ نيست ، حافظه اش را از دست داد. احمد گويد: ضعيف است ، اشتباه مى كند. ابن معين گويد: در هم و بر هم نقل مى كند: ميزان الاعتدال ذهبى ترجمه عبدالملك بن عمير اللخمى + على ابن الحسن الهسنجانى به نقل احمد: عبدالملك جدا در حديث اضطراب دارد، با روايت اندكى كه از او نقل شده بجز پانصد حديث نديده ام در حالى كه در بسيارى از اين روايات اشتباه نموده است : تهذيب التهذيب ابن حجر عسقلانى ترجمه عبدالملك + و ابن حجر در لسان الميزان ، ج 1، ترجمه احمد بن صليح گويد اين حديث خطاست و احمد به آن اعتماد ندارد.
816- جامع الصغير سيوطى ، ج 1، ص 170، حديث 1319، نقل از ترمذى .
817- الامامة و السياسة لابن قتيبة ، ص 19، ج 1.
818- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 354.
819- مدارك آن گذشت .
820- الامامة و السياسد، ابن قتيبه دينورى ، ص 14.
821- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 354 + يعقوبى ، ج 2، تحقيق بحرالعلوم + الامامة ابن قتيبة + عقد الفريد، ج 4، ص 269 + مروج الذهب مسعودى .
822- طبرى ، ج 3، ص 205، چاپ دارالمعارف .
823- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 580، داستان شورى و تاريخ ابن اثير و غيره .
824- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 54.
825- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 235.
826- شخص ياد شده عمار ياسر بود به نقل ابوعثمان جاحظ، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 25و اين سخن عمر را هيجان زده ساخت كه آن سخنرانى را ايراد نمود.
827- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 234.
828- نهايه ابن اثير، واژه (فلت ).
829- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 35.
830- شرح نهج البلاغه ، ج 2، ص 26.
831- شرح نهج البلاغه ، ج 2، ص 27.
832- همان مدرك .
833- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 27.
834- متن از الامامه و السياسه ابن قتيبه ، ج 1، ص 22+ شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ح 2، ص ‍ 185 + طبرى ، ج 2، ص 580 + عقد الفريد، ج 4، ص 278 + بخارى + احكام ، ص 51 + مسلم اماره 12 - 11 و ديگر مدارك .
835- طبقات ابن سعد، ج 2، ص 181 ج چاپ بيروت .
836- طبيعى است بررسى همه جوانب آن نيازمند به تدوين رساله اى مفضل در اين مورد است ، كه شايان توجه مى باشد، و ما در اينجا به گونه اى بسيار مختصر به آن اشاره مى كنيم .
837- تلخيص الشافى طوسى ، ج 1، پاروقى 1، ص 65، تحقيق سيد حسين بحرالعلوم .
838- ملل و نحل شهرستانى ، ج اول ، ص 60.
839- تلخيص الشافى ، ج اول ، ص
840- ملل و نحل شهرستانى ، ج 1، ص 222 و ص 112.
841- علل و نحل شهرستانى ، ج 1، ص 222 و ص 122
842- تلخيص الشافى ، ج 3، ص 27، شيخ طوسى تحقيق بحرالعلوم
843- الامامة و الخلافة عبدالكريم خطيب ، ص 293 - 292،دارتالفكر العربى
844- اهل خق و عقد گروهى از آگاهان و اهل تدبير و فكر و انديشه هر دوره هستند
845- علم اصول الفقه عبدالوهاب خلاف ، ص 48 - 46 دارالقلم كويت
846- علم اصول الفقه ، ص 47 و 46، عبداوهاب خلاف
847- مدرك قبلى
848- پاورقى ، شماره 1، ص 46، علم اصول فقه ، عبدالوهاب خلاف .
849- علم اصول الفقه ، ص 46 - 45، عبدالوهاب خلاف .
850- مدرك قبلى .
851- امنهاج فى اصول الفقه : القاضى عبدالله بن عمر البيضاوى + المختصر فى اصول الفقه ، ابن حاجب به نقل احقاق الحق ج 2، ص 358، با مقدمه آيه الله شهاب الدين مرعشى .
852- علم اصول الفقه ، ص 49، عبدالوهاب خلاف .
853- علم الاصول الفقه ، ص 49، عبدالوهاب خلاف .
854- همان مدرك ، ص 50.
855- تلخيص الشافى ، ج 3، ص 45- 44: با اندكى تغيير در عبارات متن .
856- مقصود ابلاغ سوره برائت به مشركين قريش است .
857- به فصل (در مدينه چه مى گذرد) مراجعه شود.
858- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 1، ص 174.
859- الامامه و السياسه ، ابن قتيبه ، ص 13.
860- نظريه الامامه لدى الشيعه الاثنى عشريه ، ص 101- 100.
861- نظريه الامامه ، ص 103- 102.
862- به حديث غدير در همين كتاب مراجعه شود.
863- همان مدرك .
864- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 12، ص 89 - 88.
865- نظريه الامامه لدى الشيعه الاثنى عشريه .
866- همان مدرك ، ص 222- 221.
867- طبرى ، ج 2، ص 233.
868- به بخش نماز ابى بكر مراجعه شود.
869- علم اصول الفقه ، ص 52، عبدالوهاب خلاف .
870- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 12، ص 83- 82.
871- نظريه الامامه لدى الشيعه الاثنى عشريه ، ص 101- 100.
872- به فصل داستان سايبان بنى ساعاه مراجعه شود.
873- به فصل ..... خوددارى على از بيعت مراجعه شود.
874- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 23 و 24.
875- تاريخ ابن اثير، ج 2، ص 420.
876- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 1، ص 160.
877-مدرك قبلى .
878- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 1، ص 219.
879- شرح نهج البلاغه ، ج 6، ص 13.
880- در بخش احتجاج به وصيت گذشت .
881- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 13.
882- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2 ص 51 و ج 1، ص 220.
883- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 51، ج 1، ص 220.
884- پيشنهاد واگذارى بيعت به شورا از ديدگاه قوم ، مورد توجه قرار داده شده است .
885- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 51- 52، و ج 1، ص 219- 220، به طور پراكنده نقل شده و احتجاج طبرسى ، ص 105- 97 + الامام على عبدالفتاح عبدالمقصود، ج 1، ص 284- 282،، ترجمه طالقانى .
886- تاريخ يعقوبى ، ج 2، ص 124،دار صادر.
887- ابن ابى الحديد گويد: اسلام مغيره از روى باور و اعتقاد نبود، و بلكه به جهت فرار از انتقام بود، آغازش اينچنين ، و پايانش ، چنانچه متواتر است از على عليه السلام بدگوئى نمود. او را لعن مى نمود(العياذ بالله ) و نيمه هاى عمرش نيز گرفتار شكم و فرجش بود، شرح نهج البلاغه ، ج 20، ص ‍ 10- 8.
888- يعقوبى ، ج 2، ص 124.
889- يعقوبى ، ج 2، ص 123.
890- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، 23.
891- متن سخنان عمر و بعد ابوبكر در بخش پيشين گذشت .
892- بخش پيشين .
893- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 1، ص 220.
894- در بخش هاى پيشين ثابت شد كه چنين نبوده است .
895-الامه و السياسه ابن قتتيبه ، ص 15 + الامام على ، عبدالفتاح عبدالمقصود، ترجمه طالقانى ، ج 1، ص 293 - 291 + شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ص 220- 221 و متن از ابن ابى الحديد است .
896- سيد هاشم بحرانى ، اين حديث را به چهارده سند از عامة نقل نموده است ، غاية المرام ، باب 65، و از طريق شعية ، به 5 سند باب 66 و به همين مضمون بخارى در تاريخ كبير، ج 1، ص 174 + الكنى و الاسماء، ج 1، ص 104 + تاريخ بغداد، ج 11، ص 216 + شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 3، ص ‍ 66 + ميزان الاعتدال ، ج 1، ص 172
897- احتجاج طبرسى ، ص 105 - 97، چاپ نعمان
898- تاريخ يعقوبى ، ج 2، ص 126
899- تاريخ يعقوبى ، ج 2، ص 126
900- تاريخ يعقوبى ، ج 2، ص 126 و ديگر تواريخ
901- ابى بن كعب از جمله دوازده نفرى است كه خلافت ابى بكر را نپذيرفتند و خواستند او را از منبر پائين بكشند او در بيعت عقبه اولى و دومى شركت داشت ، در جنگ بدر حضور داشت و... سفينة البحار مجلسى
902- معاذ بن جبل از كسانى بود كه خلافت ابى بكر را تقويت نمود، و در پايان عمر تاءسف مى خورد، سفينة البحار
903- از كسانى است كه به اميرالمؤ منين عليه السلام رجوع كرد، در جنگ بدر حضور داشت و در جنگ صفين در كنار على عليه السلام شهيد شد، و او از كسانى است كه رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلم شهادت او را برابر شهادت دو مرد عادل مى دانست ، سفينة البحار، محدث قمى
904- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 19 - 20
905- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 23 و 24
906- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 23 و 24
907- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 26 - 24
908- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 44 و عقد الفريد، ج 4، العسجدة الثانية ، ص 275، چاپ نهضت مصر
909- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 53 و طبقات ابن سعد، ج 3، ص 182، چاپ بيروت
910- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 17 - 18
 

911- ولا يقيم على ضيم يراد به

الا الاذلان عير الحى والوتد

كسى جز دو موجود ذليل الاغ قبيله ، و ميخ طويله اش ، در جانب كوه (كه ريزش دارد) منزل نمى كند
 

هذا على الخسف معكوس برمته

وذا يشبح فلا يبكى له احد

اين يكى در كمال مذلت ، با تمام وجودش واژگون شده ، و آن دگر پوستش شكافته مى شود و كسى به حال او نمى گريد
912- طبرى ، ج 2، ص 237 + ابن اثير، ج 2، ص 326 + شرح ابن ابى الحديد، ج 1، ص 221 + عقد الفريد، ج 4، العسجدة الثانية ، ص 257
913- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 1، ص 219
914- نهج البلاغه ، خطبه 5، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 1، ص 213
915- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 21
916- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 236
917- همان مدرك
918- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 236 و ص 353
919- همان مدرك ، ص 325 و ص 331
920- همان مدرك ، ص 325 و ص 331
921- الامامة و الساسة ، ج 1، ص 12 و 14
922- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 45
923- مقدمه سيره نبوية ابن هشام ، ج 1، ص 10 و 13
924-همان مدرك
925- مقدمه ابن هشام ، ج 1، ص 4
926- مقدمه مصححين ، ج 1، ص 10، سيره نبوية ابن هشام
927- مقدمه مصحح سيره نبوية ابن هشام ، ج 1، ص 16 و 15
928- كنى و القاب كتاب (ابن - ابو)، ص 202
929- كنى و القاب محدث قمى (ره ) كتاب (ابن و ابو)، ص 202
930- بحث در مورد شيعه بودن ابن اسحاق فراوان است ، برخى از علماى شيعه او را شيعه دانسته اند، مانند سيد محسن امين در كتاب اعيان الشيعة ، ج 1، ص 193 و ديگران ، و برخى مانند محدث قمى (ره ) با ترديد از او ياد نموده است ، چنانچه در مورد محمد بن عمر و واقدى مورخ بزرگ اسلامى نيز همين نظريه را دارند (به ذريعة و اعيان الشيعة مراجعه شود) و نيز (نديم ) در الفهرست خود شيعه بودن واقدى را مسلم دانسته و گويد: او تقيه مى نمود، زيرا واقدى كسى است كه على عليه السلام را از معجزات پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم دانسته و چنانچه عصا معجزه موسى عليه السلام ، و زنده كردن مردگان معجزه عيسى عليه السلام بوده است شايان توجه است كه در اين راستا تلاشى دو جانبه انجام مى گيرد، برخى اصل شيعه بودن پيش كسوتان سيره نگاران را زير سؤ ال مى برند، در آنجائى كه بحث از مفاخر شيعه پيش مى آيد، كه آنان در همه زمينه ها پيش كسوت بوده اند، و در آنجا كه بحث مربوط به اسناد تاريخى ذكر وقايع مستند است به محض اين كه كلمه حقى در آثار مورخ و محدثى ديده مى شود، بلافاصله او را به شيعة بودن متهم نموده تا كار و اثر او را ناشى از تعصبات دانسته و از اعتبار بيندازند و ما فعلا در اين راستا بحثى نداريم كه آيا ابن اسحق ، و يا واقدى شيعة بوده اند، چون آثار ابن اسحق را بايگانى كرده اند، و چون واقدى كتاب هائى در مورد امام حسن و امام حسين عليه السلام نوشته است ، و يا اين كه شيعة نبوده اند، چون از عقايد شيعى در آثار آنان وجود ندارد (مراجعه شود به مقدمه كتاب مغازى واقدى - چاپ بيروت - م -).
وليكن آنچه مهم است اين كه با ملاحظه روند سيره نگارى ، متوجه مى شويم هر چه فاصله زمانى دوران اصحاب رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم بيشتر مى شود، مسائلى از اين قبيل كه در ارتباط با اهل بيت عليه السلام است ، و متعرض مسائل خلافت مى شود، در آثار و سيره كوتاهتر، و يا به طور كلى حذف مى شود، چنانچه ابن هشام خود در اين رابطه تصريح دارد، و اين تصريح گواهى است ، بر وجود سخت گيريهاى شديد، چه اواخر قرن اول هجرى و نيمه اول قرن دوم هجرى كه همزمان با حاكميت امويين ، و هم دوره ابن اسحق اولين سيره نگار شيعى است ، در اين دوره تصريح به نام على عليه السلام جرم شناخته شده است ، و قسمت پايانى دوران ابن اسحق كه اقدام به نگارش سيره خود نموده است همزمان با دوران منصور عباسى بوده است ، كه بنى عباس نيز از انتشار فضائل على عليه السلام و آنچه حقانيت او را به اثبات مى رساند، جلوگيرى مى كردند، زيرا روايات فراوان از پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم به آنان رسيده بود كه خلافت به اولاد على عليه السلام انتقال خواهد يافت ، وجود اين اخبار درباره مهدى آل محمد صلى الله عليه و آله و سلم آنان را به وحشت مى انداخت ، و مانع انتشار رواياتى كه حقانيت آنان را ثابت مى كرد شده ، و به همين دليل است كه سيره مفصل ابن اسحاق به بهانه طولانى بودن بايگانى مى شود، دوران هاى بعدى نيز با الهام گرفتن از حاكمان قبلى ، به فشار خود ادامه داده و به ناچار، به طور مخفيانه و جسته گريخته مطالبى كوتاه ، از اين گونه مسائل در كتابهاى خود ياد نموده اند
931- مقدمه ابن هشام ، ج 1، ص 4، سيره نبوية ابن هشام
932- عمر گفت : اما بنده خدا؛ پس آرى و اما برادر رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم ، هرگز... پيش ‍ از اين بيان شد.
933- كسى كه به دليل دشمنى با سعد بن عبادة انصارى خزرجى با پيشقدم شدن در بيعت با ابى بكر سعد را از دور رقابت خارج كرد به بخش 2، داستان سايبان بنى ساعدة مراجعه شود.
934- الامامة و السيامة : اين قتيبة ، ج 1، ص 12 و 11.
935- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 236
936- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 47.
937- الامة و السياسة ابن قتيبة ، ج 1، ص 12.
938- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 15، ص 186 و 184.
939- نهج البلاغه ، نامه شماره 28.
940- سوره انفال ، آيه 75.
941- سوره آل عمران ، آيه 68.
942- زندگى نامه اميرالمؤ منين عليه السلام ، نوشته مؤ لف ، ص 199 و 200.
943- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 15،ص 187.
944- زندگينامه اميرالمؤ منين عليه السلام ، ص 127، به نقل عقدالفريد، ج 4، العسجدة الثانية ، ص ‍ 236.
945- الامامة والسياسة ابن قتيبة ، ج 1، ص 13.
946- همان مدرك ، ص 12.
947- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 45.
948- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 45.
949- الامامة و السياسة ابن قتيبة ، ج 1، ص 12 و 11.
950- تاريخ ابن اثير، ج 2، ص 320 و تاريخ طبرى ، ج 2، ص 236.
951- تاريخ يعقوبى ، ج 2، ص 126.
952- الامامة والسياسة ابن قتيبه ، ص 13.
953- شرح آن در بخش يكم همين فصل گذشت .
954- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 51و يعقوبى ، ج 2، ص 126.
955- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 58.
956- تاريخ يعقوبى ، ج 2، ص 126.
957- الامامة و السياسة ابن قتيبه ، ج 1، ص 11.
958- تاريخ ابن اثير، ج 2، ص 331.
959- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 236.
960- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 21.
961- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 49.
962- شرح نهج البلاغه ، ج 6، ص 43.
963- (الهينمة ): صداى آهسته ، در لسان ، اين دو بيت را به حضرت فاطمه عليهاالسلام نسبت داده است .
964- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 43.
965- و اين است كه طولى نمى كشد كه فاطمه عليهاالسلام در غم و اندوه فراوان خود از دنيا مى رود، و بماند چه كند؟
966- اشاره به داستان هارون و قوم موسى است كه هجوم بردندن هارون را بكشند، هنگامى كه آنان را از پرسش گوساله سامرى باز داشت .
967- در اين مورد سخنى داريم كه در بحث (فاطمه عليهاالسلام در جبهه مخالف ) از آن سخن مى گوئيم .
968- در صفحات قبل شنيديم كه سلمان (ره ) گفته بود، اگر با على عليه السلام بيعت مى كرديد (يعنى اين اختلاف را بوجود نمى آورديد) دو نفر نيز با على عليه السلام مخالفت نمى كرد.
969- الامامه و السياسه ابن قتيبه ، ج 1، ص 14 و 13.
970- صحيح مسلم ، ج 3، ص 1380، كتاب الجهاد و المسير، ج 52، مسلسل 1759، و نيز صحيح بخارى به نقل ابن ابى الحديد، ج 2، ص 22.
971- نهج البلاغه ، خطبه 26.
972- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 22.
973- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 22.
974- الامامه و السياسه ابن قتيبه ، ج 1، ص 13.
975- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 45.
976- نهج البلاغه ، خطبه 5.
977- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 18 و 21.
978- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 18 و 21.
979- زندگى نامه امير المومنين على عليه السلام ، فصل دوازدهم ، ص 243.
980- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 1، ص 308.
981- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 1، ص 307.
982- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 17، ص 154.
983- نهج البلاغه ، نامه شماره 62 به اهل مصر توسط مالك اشتر.
984- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 17، ص 152، لازم به توضيح است برخى از مانعين زكوه كسانى بودند كه تا روشن شدن وضع خلافت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم از پرداخت زكوه خوددارى مى كردند.
985- تاريخ ابن اثير، ج 2، ص 342.
986- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 245 و ابن اثير، ج 2، ص 343 به طور اختصار.
987- تاريخ ابن اثير، ج 2، ص 343.
988- بلاغات النساء، ص 20، ابن طيفور الامام احمد بن ابى طاهر، متوفى 380 ه -.ق .
989- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 234، بيروت ، العليمه ، تاريخ ابن اثير، ج 2، ص 327.
990- حضرت زهرا عليها السلام در خطبه معروف خود به اين موضوع اشاره مى كند.
991- الامامه و السياسه ابن قتيبه ، ج 1، ص 13.
992- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 236، و تاريخ ابن اثير، ج 2، ص 325، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 22، صحيح بخارى و مسلم و ديگران كه مدارك آن گذشت .
993- شرح نهج البلاغه ، ج 2، ص 21.
994- شرح نهج البلاغه ، ج 2، ص 21.
995- همان مدرك ، ص 45.
996- حضرت در اين رابطه سخنى دارد كه در فصل سيزدهم گذشت .
997- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6 ص 48.
998- همان مدرك ، ج 6 ص 51.
999- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 353.
1000- شافى سيد مرتضى (ره )، ص 234 و 235 به نقل شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16 ص ‍ 272.
1001- همان مدرك ، ص 271.
1002- شافى سيد مرتضى (ره ) ص 283.
1003- سيرة الرسول ، اعيان الشيعة ، ج 1، ص 272
1004- مرحب خيبر از اين دو قلعه بيرون آمد كه توسط على عليه السلام كشته گرديد، ابن اثير، ج 2، ص ‍ 218 و 220
1005- تاريخ طبرى ، ج 2، ص 138
1006- ياد شده صاحب كتابى است در سقيفه بنى ساعده ، دانشمندى محدث ، اديب ، مردى مورد اطمينان ، با تقوى بود، اهل حديث او را ستوده و از او روايت نموده اند، ابن ابى الحديد هم فصل اول اين بخش را از او روايت كرده و گويد: من با خود عهد كرده ام كه از كتب شيعه نقل نكنم
1007- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 210
1008- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 216 و 217 و تاريخ ابن اثير، ج 2، ص 225، كه به طور اختصار تا دوران ماءمون به همين گونه بيان داشته است
1009- روم ، آيه 38
1010- در اين رابطه اختلاف است كه در سطور آينده متعرض آن خواهيم شد
1011- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 274
1012- كشف الغمه ، ج 2، ص 104
1013- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 214 و 216
1014- كشف انعمه ، ج 2، ص 103 و 104
1015- سوره مريم ، آيه 5 و 6
1016- نساء 11
1017- كشف انمعه ، ج 2، ص 103 و 104
1018- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 1، ص 198
1019- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 286 و 269 و 277 و 285 و 286
1020- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 286 و 269 و 277 و 285 و 286
1021- كشف الغمة ، ج 2، ص 104
1022- كشف الغمه ، ج 2، ص 104
1023- شرح نهج البلاغه ، ج 16، ص 220 - 221
1024- كشف الغه ، ج 2، ص 105
1025- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 220 و 222 و 223 و 214، برخى خواستند واگذارى اين امور را بر اساس مصلحتى بدانند، كه ابوبكر آن را تشخيص داده ، اگر ابوبكر بر اساس مصلحت حركت نموده ، چرا در مورد فدك به اين قاعده عريض و طويل نمى شود، و گاهى شهود مى خواهد، و گاهى منكر ارث پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم مى شود؟ آرى مصلحت بوده است كه دست على عليه السلام و فاطمه عليهاالسلام خالى باشد.
1026- همان مدرك
1027- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 220 - 223
1028- همان مدرك
1029- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 6، ص 220 و 222 و 223 و 214، برخى خواستند واگذارى اين امور را بر اساس مصلحتى بدانند، كه ابوبكر آن را تشخيص داده ، اگر ابوبكر بر اساس مصحلت حركت نموده ، چرا در مورد فدك متوسل به اين قاعده عريض و طويل نمى شد، و گاهى شهود مى خواهد، و گاهى منكر ارث پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم مى شود؟ آرى مصلحت بوده است كه دست على عليه السلام و فاطمه عليهاالسلام خالى باشد.
1030- سوره نساء 33
1031- طلاق ، آيه - 1
1032- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 228 1033- سوره احزاب ، 33
1034- در حديث ثقلين بحث آن گذشت و نيز در حديث سدالابواب گذشت كه مقصود طهارت معنوى است
1035- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 275 و 284
1036- سوره نساء، آيه 8
1037- سوره نساء، آيه 12
1038- سوره بقره ، آيه 179
1039- سوره بقره ، آيه 180
1040- انفال ، آيه 85.
1041- فاطر، آيه 32.
1042- سوره نمل ، آيه 16.
1043- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 244.
1044- ابوبكر جوهرى دانشمندى محدث اديب با تقوى ، كه اهل حديث او را ستوده و از او روايت نموده اند: شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16 ص 210.
1045- در بعضى از نسخه هاى (لى ) و در بعضى ديگر (لنا) و (هاء) در (ليه ) و (ارثيه ) براى سكوت و توقف است .
1046- نمل ، آيه 16. 1047- مريم ، آيه 6.
1048- نساء آيه ، 11.
1049- اءبيه اءبى .
1050- سوره مائده ، آيه 50.
1051- كشف الغمة ، ج 2، ص 114 + شرح نهج ابن ابى الحديد، ج 16 ص 251.
1052- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 245.
1053- ابوعثمان جاحظ تمايل به نصب عداوت با اهل بيت عليه السلام داشت ، در كتاب عثمانيه اش به ابوجعفر اسكافى و شيخ مفيد و ابن طاووس اشكال نموده است - الكتى و الالقاب محدث قمى ، ج 2، ص 121.
1054- شافى سيد مرتضى ، ص 234 و 233، به نقل شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 267 و 264.
1055- نهج البلاغه ، نامه شماره 45 به عثمان بن حنيف .
1056- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 270.
1057- همان مدرك ، ص 222 و 227 و 229.
1058- همان مدرك ، ص 239.
1059- همان مدرك ، ص 226.
1060- همان مدرك ، ص 263.
1061- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 231.
1062- همان مدرك ، ص 270.
1063- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 231.
1064- جامع ترمذى ، ج 5، ص 259 و 260، حديث 3959 و 3961.
1065- صحيح بخارى ، ج 4،ص 210.
1066- صحيح مسلم ، ج 4، ص 1902 و 1903، حديث 93 و 94 از مسلسل 2449.
1067- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 280 و 281 و 286.
1068- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 280و 281و286.
1069- الامامة السياسة ابن قتيه ، ج 1 ص 14.
1070- طبرى ، ج 2، ص 236.
1071- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 232 و 253 و 265.
1072- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 232 و 235 و 265.
1073- شرح نهج البلاغه ، ج 16، ص 263.
1074- شرح نهج البلاغه ، ج 16، ص 230
1075- تفسير كشاف ، آيه خمس
1076- صحيح بخارى ، ج 4، ص 210 و صحيح باب (لاتورث ، ماتركتاه فهو صدقه )، ج 2، ص 72
1077- صحيح مسلم باب نساء الغازيات - كتاب جهاد، ص 105 - و مسند احمد، ص 294
1078- سوره انفال ، آيه 42
1079- به فصل (7 - 12) همين كتاب مراجعه شود
1080- اعيان الشيعه ، ج 1، ص 318، چاپ بيروت
1081- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 286 و 284