1- ر. ك . فتح البارى بشرح صحيح البخارى , چاپ الميمنيه , ج7 , ص 4.
2- اين حديث بدين لفظ, حديث مرفوع عبداللّه بن عمر و به روايت ترمذى است .
3- امـا در مورد رسول خدا(ص ) در حديث صحيحى نيامده كه او در ظرف يا ليوانى شيشه اى آب
4- بخارى اين حديث را در صحيح خود به نقل از انس آورده است .
5- ر. ك . ابن عبدالبر, الاستيعاب , ج4 , ص 150.
6- ر. ك . ابن سعد الطبقات , ج5 , ص 268.
7- ر. ك . سرخسى , المبسوط, ج3 , ص 153.
8- ابن سعد, الطبقات , چاپ ليدن , ج4 , ص 19.
9- قـبـلا متن كامل اين حديث كه با عبارت ((آنچه بر بنى اسرائيل گذشت بر امت من نيز خواهد
10- رجوع كنيد به همين حديث در ص 5. اين حديث به نقل از انس و مورد اتفاق است .
11- فتح البارى , ج13 , ص 106.
12- ضحى الاسلام , ج1 , ص 7.
13- ايـن حـديـث را بـخارى به صورت موقوف از على (ع ) روايت كرده , ولى ابومنصور ديلمى در
14- ابن كثير, البداية والنهاية , ج7 , ص 75 و پس از آن .
15- ابن الحاج , المدخل , ج4 , ص 105.
16- كتانى , عبدالحى , التراتيب الاداريه , ج2 , ص 66.
17- الاصابة , ج4 , ص 47.
18- بـخـارى , الـجـامـع الصحيح , باب ((فروش تصاوير موجودات فاقد روح )) و فتح البارى , ج4 ,
19- التراتيب الاداريه , ج2 , ص 159.
20- ابن الحاج , المدخل , ج4 , ص 166.
21- ترمذى , الشمائل همراه با شرح شيخ على قارى , ج1 , ص 239.
22- مقريزى , الخطط, چاپ بولاق , ج1 , ص 92.
23- ابن سعد, الطبقات , چاپ قاهره , ج4 , ص 200.
24- اسـتـاد يـحيى هاشم حسن فرغل , عوامل و اهداف نشاءة علم الكلام فى الاسلام به نقل از ابن
25- شاطبى , الاعتصام .
26- تاريخ طبرى , ج4 , ص 47.
27- ر. ك . ابن قيم , اعلام الموقعين , ج1 , ص 57 و 62.
28- بـه اقتضاى اظهارات مؤلف اين سطور چنين برمى آيد كه همين سخن جهم را دليلى بر نفى
29- نقل با تلخيص از مقدمه شيخ محمد زاهد الكوثرى بر تبيين كذب المفترى ابن عساكر, ص 9 ـ
30- مقصود ما از منطق در اينجا منطق عام و به معنى انديشه منظم و سازمان يافته است .
31- ر. ك . اعلام الموقعين , ج1 , ص 67 و پس از آن .
32- بديهى است كه مقصود ما از كلمه شيوه و قانون ((روش تحقيق )) نيست , چه , اين مفهوم كه
34- از همين جاست كه خداوند ما را به توجه دادن ذهن و به كارگيرى انديشه در ادله اعتقادى
35- ر. ك . غـزالى , المستصفى , چاپ بولاق , ج1 , ص 146. گفتنى است در همه احكامى كه اين جا
36- ر. ك . سيوطى , تدريب الراوى , ص 197.
37- شافعى , الرسالة , چاپ حلبى , به تحقيق احمد شاكر, ((باب استحسان )), ص 503, 507 و 508.
38- از ايـن قبيل است احاديث ((امت من بر گمراهى متفق نمى شوند)) ـ ابن ماجه اين حديث را
39- ترمذى و نيز ابوداوود اين حديث را به سند خود از اصحاب معاذ روايت كرده است . البته برخى
40- ر. ك . شافعى , الرسالة , ((باب علم )), ص 357.
41- همان ماخذ.
42- براى اطلاع بيشتر از جزئيات ادله متواتر و قطعى حاكى از اين كه خداوند بندگان خويش را
43- آنـچـه تـاكـنـون گذشت از آن حكايت دارد كه به عقيده مؤلف مسلمانان در دوران پس از
44- ابن جنى , الخصائص , ج2 , ص 142, و سيوطى , المزهر, چاپ بولاق , ج1 , ص 169.
45- الخصائص , ج2 , ص 447.
46- اسـنوى , مسلم الثبوت , ج1 , ص 202, شرح المنهاج , با تعليقات بخيت المطيعى , ج2 , ص 170,
47- بـنـابـرايـن مـعـنـى مـتداول و متعارف جملات فوق ـ به ترتيب ـ عبارتند از جنگ با شدت
48- ابن جنى , الخصائص , ج3 , ص 245.
49- براى اطلاع كاملتر از اين انواع رجوع كنيد به آمدى , الاحكام , ج3 , ص 126, محلى , شرح جمع
50- سيوطى , المزهر, ج1 , ص 56.
51- سرخسى , اصول , ج1 , ص 255, غزالى , المستصفى , ج2 , ص 193.
52- اسـنـوى , شـرح الـمنهاج , ج2 , ص 251 و پس از آن , محلى , شرح جمع الجوامع , ج1 , ص 213,
53- نقل باختصار از: غزالى , المستصفى , ج1 , ص 423.
54- براى اطلاع از جزئيات اين مساله رجوع كنيد به شرح مختصر المنتهى تاليف ابن حاجب , ج2 ,
55- ر. ك : شيرازى , ابواسحاق , شرح اللمع , ص 145, و مسلم الثبوت , ج1 , ص 365.
56- شـرح ابـن حاجب , ج2 , ص 145, غزالى , المستصفى , ج2 , ص 222. براى آشنايى با جزئيات اين
57- بخارى در باب ((اعتصام )) و مسلم در باب ((قضاوتها)) اين حديث را روايت كرده اند.
58- خـوانـنـدگان به اين حقيقت توجه دارند كه اولا از ديدگاه شيعه سنت چيزى اعم از سنت
59- در اين مورد نيز ـ در جزئيات و در پاره اى از اصول ـ ميان فرقه هاى مختلف اختلافاتى وجود
60- البته در اين موضوع تنها امام احمد ترك كننده نماز را كافر مى داند, هر چند منكر آن نباشد.
61- الـبـتـه ايـن مـسـاله نيز به سان برخى ديگر از مسائل مورد اشاره مؤلف از مسائل مورد اتفاق
63- الـبـتـه آنچه رسيده درباره حرمت اين كار است , اما اين كه آيا كسى كه به اين كار دامن زند
64- مـسـلـم اين حديث را به نقل از عمربن خطاب , و بخارى نيز آن را با الفاظى نزديك به الفاظ
65- ر.ك : بصرى , ابوالحسين , المعتمد, ج1 , ص 363, فصل ((تقسيم بندى افعال مكلفين به اقسام
66- بغدادى , عبدالقاهر, الفرق بين الفرق , ص 302 و پس از آن .
67- تفسير آلوسى , ج16 , ص 23 و پس از آن .
68- گلدتسهير, العقيده والشريعة , ص 157.
69- علاقه مندان به اطلاع بيشتر از اين بحث مراجعه كنند به كتاب الاسلام ملاذ كل المجتمعات
70- لطائف الاشارات عنوان اين تفسير است .
71- از اين جمله است قصيده اى از ابوقيس بن اسلت صيفى بن عامر, كه در آن مى گويد:
72- ر. ك . زمخشرى , اساس البلاغه , ص 684.
73- مى گوييم فرهنگ و تمدن غرب , به طور عام و صرف نظر از سردمداران و رجال اين فرهنگ
74- ترمذى اين حديث را در ((كتاب العلم )), ابن ماجه آن را در ((مقدمه )) سنن , و ابوداوود آن ر
75- احمد, بيهقى , و ترمذى اين حديث را به همين لفظ از ابن مسعود روايت كرده اند و مسلم نيز
76- ر. ك . د. محمد محمد حسين , الاتجاهات الوطنيه فى الادب المعاصر, ج1 , ص 300 و پس از آن .
77- از آن جـمـله است فتواهاى جسورانه اى كه با اصول اسلام و با دلايل آمده در اين دين ـ تا چه
78- البته تاريخ اسلام از آغاز تا امروز نظاره گر نزاعى گسترده درباره تعيين ((امت يا فرقه نجات
79- دسـتـاويـز ابـن تـيميه حديث مشهور: لاتشد الرحال الا الى ثلاثة مساجد: المسجد الحرام , و
80- پيش از تاليف كتاب , يعنى 1407 ه . ق . ـ م .
81- عبداللّه بن سليمان بن منيع , حوارمع المالكى فى رد منكراته و ضلالاته , ص 8.