1-موطا مالك ، كتاب جهاد، ج 2 ص 462، حديث 32.
2-الاصابه ، ج 1 ص 10.
3-همان مرجع ، ص 16.
4-مراجعه كنيد: لسان العرب و مفردات راغب ماده :صحب .
5-سوره يوسف ، آيه : 29.
6-سوره شعراء، آيه : 61.
7-الاصابه ، ج 1 ص 13.
8-تاريخ طبرى ، ج 1 ص 2115، چاپ اروپا.
9-تاريخ طبرى ، ج 1 ص 2457 و 2458.
10-مراجعه كنيد: عبدالله بن سبا، ج 1، شرح حال سيف .
11-مراجعه كنيد: رواه مختلفون خطى . عبدالله بن سبا، ج 1 ص 117، چاپ بيروت ، 1403 ه .
12-قضاعه ، قبايل بزرگى هستند كه از جمله آنها: قبيله حيدان و بهراء و بلى و جهينه مى باشند. شرح حال آنها در جمهره انساب ابن حزم ، ص 440 - 460، آمده است . سرزمين آنان در شحر و سپس ‍ در نجران و بعد از آن در شام بوده است . براى اطلاع بيشتر به ماده قضاعه معجم قبايل عرب ، ج 3 ص 957، مراجعه كنيد.
13-اغانى ، ج 14 ص 157، چاپ ساسى . خلاصه آن را در جمهره انساب العرب ، ص 284 مى يابيد.
14-اصابه ، ج 2 ص 496 - 498. اغانى ، ج 15 ص 56، چاپ ساسى .
15-بين علقمه و عامر منافرتى روى داده كه اهل خبر آن را روايت كرده و در آغانى ، ج 15 ص ‍ 50، چاپ ساسى موجود است ، از اين روى علقمه خوش نداشت به خاطر آنكه پسر عموى عامر است - عامرى كه از او نفرت داشت - مورد اكرام قرار گيرد.
16-حوران منطقه وسيعى از محدوده ادارى دمشق ، داراى روستاهاى بسيار و مزارع فراوان است . معجم البلدان ، ج 2 ص 358.
17-ابومحمد عبدالرحمن بن ابى حاتم رازى متوفاى سال 327 هجرى صاحب كتاب : تقدمه المعرفه لكتاب الجرح و التعديل چاپ حيدرآباد 1371 ه . آنچه آورديم از ص 7 -9 همين كتاب است .
18-سوره بقره ، آيه 143.
19-سوره نساء، آيه : 115. مكتب اهل بيت - عليه السلام - مراد و مقصود همه اينها را، مومنان صحابه مى داند، چنانكه صريح آيه بر آن است . توضيح بيشتر آن به يارى خدا مى آيد.
20-الاستيعاب فى اسماء الاصحاب تاليف حافظ محدث ابوعمر يوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبر نمرى قرطبى مالكى ، متولد 363 و متوفاى 463 ه . عبارت او را از نسخه حاشيه الاصابه آورديم .
21-اسد الغابه فى معرفه الصحابه تاليف ابوالحسن عزالدين على بن محمد عبدالكريم جزرى معروف به ابن اثير متوفاى 630 ج 1 ص 3.
22-الاصابه فى تمييز الصحابه تاليف حافظ شهاب الدين احمد بن على بن محمد كنانى عسقلانى شافعى معروف به ابن حجر متولد 773 و متوفاى 853 ه . چاپ مصر، المكتبه التجاريه ، 1358 ه ج 1 ص 17 - 22.
ابوزرعه عبدالله بن عبدالكريم بن يزيد. ابن حجر در كتاب تقريب التهذيب ج 2 ص 536 شماره 1479 درباره او گويد: امام حافظ ثقه مشهور از طبقه يازدهم راويان است . در سال 264 وفات كرد. مسلم و ترمذى و نسائى و ابن ماجه - صاحبان صحاح - از او روايت كرده اند.
مى گويم : راستى را كه نمى توانم فهميد امام ابوزرعه در حق منافقين اصحاب رسول خدا صلى الله عليه و آله چه مى گويد؟!
23-سوره فتح ، آيه : 18.
24-به داستان بيعت شجره = رضوان در مغازى واقدى و خطط مقريزى مراجعه شود.
25-سوره توبه ، آيه : 101.
26-اشاره است به داستان افك در سوره نور آيات : 11 - 17 نازل شده در برائت عايشه بر تهمتى كه بر او زدند، به روايت خود او، يا در برائت ماريه از اين تهمت ، بنابر روايت غير عايشه ، چنانكه در جلد دوم متن عربى احاديث ام المومنين عايشه آمده است .
27-سوره جمعه ، آيه 11.
28-مسند احمد، ج 5 ص 390 و 453. صحيح مسلم ، ج 8 ص 122 و 123 باب صفات منافقين . مجمع الزوائد، ج 1 ص 110 و ج 6 ص 195. مغازى واقدى ج 3 ص 1042. امتاع الاسماع مقريزى ، ص 477. تفسير درالمنثور، ج 3 ص 258 و 259 در تفسير: هموا بما لم ينالوا از آيه 74 سوره توبه .
29-در احاديث شيعه آمده است : اين واقعه در بازگشت رسول خدا صلى الله عليه و آله از حجه الوداع ، به خاطر غدير خم ، در سرزمين جحفه بوده است . مراجعه كنيد: بحارالنوار، ج 28 ص 97، چاپ تهران 1329 ه .
30-سوره احزاب ، آيات 30 - 32.
31-سوره تحريم ، آيات : 4و 10 - 12.
32-سوره مائده ، آيه : 117.
33-بخارى ، تفسير سوره مائده ، باب يا ايها الرسول بلغ ما انزل اليك و تفسير سوره انبيا. ترمذى ، ابواب صفت قيامت ، باب روايات وارد در شان حشر، و تفسير سوره طه .
34-بخارى ، كتاب دعوات ، باب فى الحوض . ابن ماجه ، كتاب مناسك ، حديث 5830. مسند احمد، ج 1 ص 453، ج 3 ص 28، ج 5 ص 48.
35-صحيح مسلم ، كتاب فضائل ، باب اثبات حوض نبينا. حديث 40.
36-امام على - عليه السلام - پسر ابوطالب عموى رسول خدا صلى الله عليه و آله ، در درون كعبه به دنيا آمد. چنانكه حاكم در مستدرك ج 30 ص 483 آن را روايت كرده است . و نيز؛ مالكى در الفضول المهمه ، مغازلى شافعى در مناقب . و شبلنجى در نور الابصار ص 69. ولادت او در 13 رجب سى سال پس از عام الفيل بوده است . در سال 35 هجرى مهاجران و انصار با او بيعت كردند و در سال 40 هجرى در شب نوزدهم ماه رمضان ابن ملجم مرادى او را ضربت زد و در روز بيست و يكم به شهادت رسيد.
صاحبان صحاح 536 حديث از او روايت كرده اند. شرح حال آن حضرت در الاستيعاب ، اسد الغابه و جوامع السيره ص 276 موجود است و روايت او درباره منافقان در صحيح مسلم ج 1 ص 61، صحيح ترمذى ج 13 ص 177، سنن ابن ماجه ، باب يازدهم مقدمه ، سنن نسائى ج 2 ص 271 باب علامت مومن و باب علامت منافق ، خصائص نسائى ص 38، مسند احمد ج 1 ص 84 و 95 و 128، تاريخ بغداد ج 2 ص 255. ج 8 ص 16 ص 426، حليه الاولياء ابونعيم ج 4 ص 185 او گويد: اين حديث حديثى صحيح و مورد اتفاق است .
تاريخ الاسلام ذهبى ج 2 ص 198، تاريخ ابن كثير ج 7 ص 354 و نيز، در شرح حال آن حضرت در: الاستيعاب ج 2 ص 461، اسدالغابه ج 4 ص 292، كنزالعمال ج 15 ص 105 رياض النضره ، ج 2 ص 284 آمده است .
37-ام المومنين ام سلمه هند دخت ابو اميه بن مغيره قرشى ، پيش از رسول خدا صلى الله عليه و آله همسر ابوسلمه بود، با شوهرش اسلام آوردند و با هم به حبشه هجرت كردند و سپس به مدينه ، هنگامى كه شوهرش ابوسلمه در احد مجروح شد و در سال سوم هجرى به شهادت رسيد، رسول خدا صلى الله عليه و آله با او ازدواج كرد. ام سلمه پس از شهادت امام حسين عليه السلام در سال 60 وفات كرد. صاحبان صحاح 378 حديث از او روايت كرده اند. براى آگاهى بيشتر به شرح حال او و همسر اولش در اسدالغابه ، جوامع السيره ص 276 و تقريب التهذيب ج 2 ص 617 مراجعه كنيد. حديث او درباره منافقين در صحيح ترمذى ج 13 ص 168، مسند احمد ج 6 ص 292، و الاستيعاب ج 2 ص 460 از طرق متعدد، تاريخ ابن كثير ج 7 ص 354 كنز العمال ج 6 ص 158 چاپ اول ، آمده است .
38-عبدالله بن عباس بن عبدالمطلب پسر عموى پيامبر صلى الله عليه و آله ، سه سال پيش از هجرت به دنيا آمد و در سال 68 در طائف وفات كرد. صاحبان صحاح 1660 حديث از او روايت كرده اند. شرح حالش در اسد الغابه ، الاصابه و جوامع السيره ص 276 آمده است .
39-ابوذر، جندب يا بريد بن جناده ، اسلامش قديم و هجرتش دير بود. پس از جنگ بدر در ساير غزوات رسول خدا صلى الله عليه و آله شركت كرد. در سال 32 هجرى در حال تبعيد در ربذه وفات كرد. صاحبان صحاح 281 حديث از او روايت كرده اند. شرح حالش در تقريب ج 2 ص 420، جوامع السيره ص 277 و جلد دوم عبدالله بن سبا آمده است .
40-انس بن مالك انصارى ، روايت شده كه ده سال خادم رسول خدا صلى الله عليه و آله بوده است . او دستانش را تا آرنج به خاطر سفيدى - شبه پيسى - با پماد ويژه اى پوشش مى داد، و اين ناشى از دعاى امام على - عليه السلام - بر عليه او بود كه حديث غدير را كتمان كرد و امام از خدا خواست تا سفيدى خاصى را بر او بزند كه با عمامه پوشانده نگردد. خلاصه داستان در الاعلاق النفيسه ص 122 و مشروح آن در شرح نهج البلاغه ج 4 ص 388 موجود است . او بعد از سال 90 هجرى در بصره وفات كرد. صاحبان صحاح 2286 حديث از او روايت كرده اند. شرح حالش در اسد الغابه التهذيب و جوامع السيره ص 276 آمده است . روايت او درباره منافقان در كنزالعمال ج 7 ص 140 چاپ اول موجود است .
41-ابونجيد، عمران بن حصين خزاعى كعبى ، در سال فتح خبير اسلام آورد و با پيامبر صلى الله عليه و آله همراه شد. در كوفه قضاوت و در بصره در سال 52 هجرى وفات كرد. صاحبان صحاح 180 حديث از او روايت كرده اند. روايتش درباره منافقان در كنز العمال ج 2 ص 72 و جوامع السيره ص 277 آمده است .
42-مستدرك صحيحين ج 3 ص 129 و كنز العمال ج 15 ص 91.
43-ابوسعيد مالك بن سنان خزرجى خدرى ، در جنگ خندق و پس از آن شركت كرد. در سال 63 يا 64 يا 65 در مدينه وفات كرد. برخى سال 74 گفته اند. صاحبان صحاح 1170 حديث از او روايت كرده اند. شرح حالش در اسدالغابه ج 2 ص 289، تقريب التهذيب ج 1 ص 289 و جوامع السيره ص 276 آمده است . حديث او درباره منافقان در صحيح ترمذى ج 13 ص 167 و حليه الاولياء ابونعيم ج 6 ص 284 موجود است .
44-تاريخ بغداد ج 3 ص 153.
45-جابر بن عبدالله عمرو انصارى ، صحابى فرزند صحابى ، در بيعت عقبه با پدرش حضور داشت و در 17 جنگ با پيامبر شركت كرد. در جنگ صفين نيز با امام على - عليه السلام - بود. پس از سال 70 در مدينه وفات كرد. صاحبان صحاح 1540 حديث از او روايت كرده اند. شرح حالش در اسدالغابه ج 1 ص 256 و 257، تقريب التهذيب ج 1 ص 122 و جوامع السيره ص 276 آمده است ، روايتش درباره منافقان در الاستيعاب ج 2 ص 284 تاريخ ذهبى ج 2 ص 198 و مجمع الزوائد ج 9 ص 133 موجود است .
46-صحيح ترمذى ج 13 ص 156 باب مناقب على عليه السلام . سنن ابن ماجه باب فضل على ، حديث 116. خصائص نسائى ص 4 و 30، مسند احمد ج 1 ص 84 و 88 و 118 و 119 و 152 و 330 و ج 4 ص 281 و 368 و 370 و 372، و ج 5 ص 307 و 347 و 350 و 358 و 361 و 366 و 419 و 568، مستدرك صحيحين ج 2 ص 129، و ج 3 ص 9، رياض النضره ج 2 ص 222 - 225، تاريخ يغداد ج 7 ص 377 و ج 8 ص 290 و ج 12 ص 343 و مصادر بسيار ديگر.