1- درست بعكس يكقرن گذشته تاريخ شرق و ممالك اسلامى !!
2- تاريخ فتوحات اسلامى در اروپا: فرانسه ، سويس ، ايتاليا و جزائر درياى مديترانه ، ترجمه نويسنده ابن سطور، ص 321 به بعد، و نيز مقدمه همان كتاب .
3- وحدت و تنوع در تمدن اسلامى ، ترجمه فارسى ، ص 149.
4- ماءخذ سابق ، ص 329.
5- مجله العرفان ، ج 34، ص 324.
6- اسلام از نظر ترجمه فارسى ، ص 13.
7- كليات ولتر، ج 11، ص 209.
8- اشعار او عربى است و در اينجا ترجمه آنها آمده است .
9-نفس المهموم حاج شيخ عباس قمى ، و الحسين فى طريقة الى الشهادة به نقل از ارشاد شيخ مفيد.
10-مرجانه نام مادر عبيدالله زياد است كه زنى بدنام بود.
11-نفس المهموم حاج شيخ عباس قمى به نقل از لهوف سيد بن طاووس .
12-مروج الذهب مسعودى ، ج 4 ص 88.
13-گلستان سعدى - باب هفتم .
14-اين داستان جالب تاريخى را (دميرى ) در كتاب (حياة الحيوان ) ذيل شرح حال (عبدالملك مروان ) از كتاب (المحاسن و المساوى ) بيهقى كه هر دو از دانشمندان مشهور اهل تسنن مى باشند نقل مى كند و ما ترجمه آن را عينا در اينجا آورديم .
15-كشكول شيخ بهائى ، ج 2 ص 532.
16-سعيد يعنى سعادتمند، و جبير يعنى التيام يافته ، و نيز شقى يعنى بى سعادت و كسير به معنى شكسته است .
17-سوره انعام ، آيه 79.
18-سوره بقره ، آيه 149.
19-سوره طه ، آيه 55.
20-مروج الذهب - چاپ مصر ج 3 ص 173 - كامل ابن اثير چاپ مصر جلد 4 ص 130.
21-اعلام الناس اتليدى ، چاپ مصطفى محمد - مصر، ص 33.
22-اعلام الناس اتليدى ، ص 30.
23-اخبارالنساء - ابن قيسم ص 23.
24-

هذا الذى تعرف البطحاء و طائاته

والبيت يعرفه و الحل و الحرام

هذا ابن خير عباداللّه كلهم

هذا التقى النقى الطاهر العلم

يكاد يمسكها عرفان راحته

ركن الحطيم اذا ما جاء يستلم

اذا راءته قريش قال قائلها

الى مكارم هذا ينتهى الكرم

فليس قولك من هذا بضائره

العرب تعرف من انكرت و العجم

25-اغانى - ابوالفرج اصفهانى ج 14 ص 75، المحاسن و المساوى بيهقى ص 231 - اين داستان و اشعار بيش از اينست كه در اينجا ذكر شد، در منابع شيعه به تفصيل ذكر شده است . ما قسمت فوق را عينا از دو مدرك مشهور نامبرده ذكر نموديم .
26-كشكول شيخ بهائى - چاپ جديد ج 1 ص 101 طاووس يمانى از فقهاى عامه است ، ولى از ارادتمندان امام زين العابدين و شاگرد آن حضرت بوده است .
27-لابد عالم نصرانى گمان مى كرده اين مرد هم مانند ساير مردم نادان شام است كه با همه بى دانشى و فرومايگى خود را از بيرون پيغمبر اسلام مى دانستند.
28-لست بجاهل .
29-روضه كافى - صفحه 122 - چاپ جديد.
30-خلافت سليمان بن عبدالملك از سال 96 هجرى شروع و به سال 99 ختم شد.
31-جزيره منطقه اى مجاور شام و موصل بوده مشتمل بر (ديار بكر) و شهرهاى (رها) و (آمد) و (نصيبين ) و غيره .
32-كتاب (ثمرات الاوراق ) تاءليف محمد بن حجة حموى در حاشيه كتاب (المستطرف ) صفحه 213 به نقل از كتاب (المستجاد).
33-اغانى ابوالفرج اصفهانى ، جلد9 ص 262.
34-عمدة الطالب چاپ بيروت صفحه 237.
35-دهريه : كسانى بودند كه به خدا ايمان نداشتند و جز زندگى دنيا چيزى نمى شناختند. امروز ما آنها را (مادى ) و (ماترياليست ) مى ناميم .
36-سوره انبيا، آيه 22.
37-حج آيه 72.
38-آيه 79.
39-آيه 44.
40-در تشريح ثابت شده كه ساختمان بدن مگس مانند فيل است . دستها و پاها، و گردن و خرطوم و ابزار درونى بعلاوه دوبال ، كه خداوند حيوان به آن بزرگى را در موجود به اين كوچكى خلاصه كرده است .
41-سوره اسراء آيه 78.
42-ترجمه كتاب (تنزيه تنزيل ) آيت الله سيد هبة الدين شهرستانى ، صفحه 130.
43-المحاسن و المساوى ، مروج الذهب مسعودى ج 3- ص 275، ثمرات الاوراق ابن حجة حموى ج 2 ص . 291.
44-كشكول شيخ بهايى ج 2 - ص 613.
45-كشكول شيخ بهائى ص 268- زينت المجالس ص 135.
46- اعلام الناس اتليدى ص 54.
47-انوار نعمانيه ، سيد نعمت الله جزائرى طبع جديد، جلد دوم ص 265.
48-حيره قلمروى نزديك كوفه واقع در كشور عراق بوده است . ملوك حيره در تاريخ معروف هستند. حيره در زمان ساسانيان مستعمره ايران بود و نعمان بن منذر پادشاه حيره از طرف انوشيروان برآنجا حكومت داشته است .
49-غريين - در اراضى كنونى شهر نجف اشرف بوده ، ولذا به نجف هم غرى و منسوب به آنجا را (غروى ) مى گويند.
50-كافى جلد 1 صفحه 169 - رجال كشى چاپ نجف ص 232.
51- مجالس شيخ مفيد، و سفينة البحار، جلد دوم ص 370.
52-وفيات الاعيان ابن خلكان در لفظ (ربيعة الراى ).
53-عقد الفريد ابن عبدر به اندلسى .
54-مروج الذهب - ج 3 ص 320 - ميزان الاعتدال ذهبى ج 1 ص 444 و تذكر الحفاظ ج 1 ص ‍ 214.
55-سيره حلبى ج 3.
56-اخبار النساء ابن قيم ص 247.
57-اين داستان عجيب و آموزنده را محدث بزرگ حاج ميرزا حسين نورى در كتاب (مستدرك وسائل ) جلد سوم ذيل شرح حال (ضياء الدين سيد فضل الله راوندى ) كه از علماى بزرگ قرن ششم هجرى است از كتاب (ضوءالشهاب ) وى نقل كرده است . كتاب نامبرده از كتب مهم و معتبر شيعه است . مؤ لف اين داستان را در شرح نبوى كادالفقرا يكون كفرا آورده است .
58- والمسجدالحرام الذى جعلناه للناس فيه و الباد. و من يرد فيه بالحاد بظلم نذقه من عذاب اليم - سوره حج آيه 24.
59- و نضضع الموازين القسط ليوم القيامه فلا تظلم نفسا شيئا و ان كان مثقال حبة من خردل اتينابها و كفى بنا حاسبين (سوره انبيا آيه 48).
60-هارون الرشيد مكرر به حج رفته است ، شايد اين سفر اول او بوده كه حضرت موسى كاظم (ع ) امام هفتم شيعيان را نشناخته است . جالبست كه اين داستان در كتاب (اعلام الناس ) اتليدى ص 75 مصرى آمد كه از دانشمندان اهل تسنن است .
61- عيون اخبار الرضا(ع ) - تاءليف شيخ صدوق محمد بن بابويه قمى ، چاپ قم جلد اول صفحه 88.
62-تتمة المنتهى ، جلد اول ص 272.
63-زينت المجالس تاءليف مجدالدين حسينى معاصر شاه طهماسب صفوى ، صفحه 87.
64-زينة المجالس 172.
65-كامل ابن اثير جلد پنجم صفحه 279 وتتمه المنتهى جلد دوم شرح حال معتصم و متوكل .
66-ذليل ترين .
67-گلستان سعدى - باب اول .
68-گلستان سعدى - باب هفتم .
69-اين داستان در اغلب تواريخ اهل تسنن به عنوان واقعه جالب و تكان دهنده نقل شده است . ضمنا بايد دانست كه اشعار از اميرالمؤ منين على عليه السلام است .

با تواعلى قلل الاجبال تحرسهم

غلب الرجال فلم تنفعهم القلل

و استنز لوابعد عز من معاقلهم

و اسكنوا حفرا يا بئسما نزلوا

ناداهم صارخ من بعد دفنهم

اين الاساور و التيحان و الحلل

اين الوجوه التى كانت منعمته

من دونها تضرب الاستكار و الكلل

فافسح القبر عنهم حين سائلهم

تلك الوجوه عليها الدور تنتقل

قد طال ما اكلوادهرا و قد شربوا

و اصبحوا اليوم بعد الاكل قد اكلوا

اضخت منارلهم قفرا معطلة

ساكنوها الى الا جداث قدر رحلوا

70-مروج الذهب مسعودى ، ج 4 ص 93.
71- مناقب ابن شهر آشوب - چاپ قم ، ج 4 - ص 424 بنقل از كتاب (التبديل ) دانشمند معروف ابوالقاسم كوفى .
72- مروج الذهب مسعودى - جلد 4 ص 248.
73-مروج الذهب - مسعودى ج 4 ص 252 - البته قهرمان اين داستان با (ابن مغازلى ) دانشمند معروف اشتباه نشود.