روزى ماءمون به اطرافيان خود گفت :
- مى دانيد شيعه بودن را از كه آموختم ؟
آنان گفتند: نه ! ما نمى دانيم .
ماءمون گفت :
- از پدرم هارون .
پرسيدند: چگونه از هارون آموختى ؟ و حال آنكه او پيوسته اين خانواده را مى كشت ؟
ماءمون اظهار داشت :
- درست است . آنها را براى حفظ سلطنت خود مى كشت . زيرا كه ((الملك عقيم )) سلطنت نازا و خوشايند است . سلطنت خويشاوندى را ملاحظه نمى كند. چنانچه سالى با پدرم هارون الرشيد به مكه رفتيم .
همين كه به مكه وارد شديم به دربانان خود دستور داد، هر كس از اهالى مكه و مدينه از هر طايفه اى كه هست ، به ديدن من بيايد. خواه مهاجر و خواه انصار يا بنى هاشم باشد. بايد اول نسب و نژاد خود را بگويد و خويش ‍ را معرفى كند، آن گاه وارد شود. لذا هر كس وارد مى شد نام خود را تا جدش ‍ مى گفت و نسب خود را به يكى از هاشميين و يا مهاجرين و انصار مى رساند و هر كدام را به اندازه شرافت نسبى و هجرت اجدادش از صد تا پنج هزار درهم و بعضى را نيز دويست درهم پول مى داد. ماءمون مى گويد: روزى در مدينه نزد هارون بودم كه فضل بن ربيع (وزير هارون ) وارد شد و گفت :
- مردى جلوى درب است . مى گويد: من موسى بن جعفر بن محمد بن على بن حسين بن على بن ابيطالبم .(و مى خواهد وارد شود.)
هارون به محض شنيدن گفتار، روى به من و برادرم امين و افسران و ديگر لشگر كرده ، گفت :
- خيلى مواظب خود باشيد. با ادب و احترام بايستيد. سپس به دربان گفت :
اجازه بده وارد شوند ولى نگذار از مركب پياده شوند مگر روى فرش من ! ما همچنان ايستاده بوديم . ناگاه پيرمردى لاغر اندام وارد شد كه عبادت پيكرش را فرسوده كرده و مانند پوست خشكيده بود. سجده ها، بر صورت و بينى او آثارى شبيه جراحت به جاى گذاشته بود.
همين كه نگاهش به هارون افتاد، خواست از الاغ پياده شود، هارون فرياد زد: - به خدا قسم ، ممكن نيست . بايد روى فرش من پياده شوى !
نگهبانان نگذاشتند آن حضرت پياده شود. همگى با ديده احترام و بزرگوارى به سيماى نورانى او مى نگريستيم . همچنان پيش آمد تا رسيد روى فرش ، نگهبانان و افسران اطراف او را گرفتند و ايشان با عظمت روى فرش پياده شد.
پدرم از جا برخاست ، او را استقبال نمود و در آغوش گرفت ، صورت و چشمهايش را بوسيد و دستش را گرفته بالاى مجلس آورد و با هم نشستند و مشغول صحبت شدند.
هارون با تمام چهره متوجه آن جناب شده و در ضمن پرسيد:
- چند نفر در تحت تكفل شمايند؟
امام عليه السلام : بيش از پانصد نفر.
هارون : همه اينها فرزندان شما هستند؟
امام عليه السلام نه ! بيشتر آنها خدمتكار و فاميل و بستگانند، اما فرزند، سى و چند نفر دارم كه اينقدر پسر و اينقدر دخترند. (تعداد پسران و دختران را گفت ).
هارون : چرا دخترها به ازدواج پسر عموهايشان (از بنى هاشم ) در نمى آورى ؟
امام عليه السلام : وضع مالى ما اجازه نمى دهد.
هارون : مگر باغ و زراعت شما درآمدى ندارد؟
امام عليه السلام : آنها گاهى محصول مى دهد و گاهى نمى دهد.
هارون : بدهى هم داريد؟
امام عليه السلام : آرى !
هارون : چقدر است ؟
امام عليه السلام : در حدود ده هزار دينار.
هارون : پسر عمو! آنقدر پول در اختيارت مى گذارم كه پسران و دخترانت را به ازدواج درآورى و باغهايتان را آباد كنيد.
امام عليه السلام : در اين صورت شرط خويشاوندى را مراعات كرده اى . خداوند بر اين نيت ، پاداش عنايت كند. ما با هم خويشاونديم و پيوند نزديك داريم . عباس جد شما، عموى پيغمبر و عموى جدم على عليه السلام است . بنابراين ما از يك نژاديم و با چنين نعمت و قدرتى كه خداوند در اختيار تو قرار داده انجام اين گونه عملى از شما بدور نيست .
هارون : حتما انجام خواهم داد و منت هم دارم .
امام عليه السلام : خداوند بر زمامداران واجب كرده از فقراء دستگيرى كنند، و قرض بدهكاران را بدهند و برهنگان را بپوشانند و بار سنگينى را از دوش ‍ بيچارگان بردارند و به مستمندان نيكى و احسان كنند و تو شايسته ترين افراد به انجام اين كارها هستى .
بار ديگر هارون گفت : اين كارها را انجام خواهم داد. يا ابالحسن !
در اين وقت موسى بن جعفر عليه السلام از جاى برخاست و هارون نيز به احترام او از جا بلند شد. صورت و چشمانش را بوسيد. سپس روى به جانب من و برادرانم امين و مؤ تمن گفت :
- ركاب پسر عمو و سرورتان را بگيريد تا سوار شود و لباسهايش را مرتب كنيد و او را تا منزلش بدرقه كنيد. در بين راه موسى بن جعفر پنهانى به من گفت :
- خلافت بعد از پدرت به تو خواهد رسيد. هنگامى كه به خلافت رسيدى با فرزندم خوشرفتارى كن . بدين ترتيب ما حضرت را به خانه رسانيديم و بازگشتيم . من جسورترين فرزند پدرم هارون بودم . وقتى كه مجلس خلوت شد گفتم :
- پدر! اين مرد كه بود كه اين همه درباره او احترام نمودى ؟ از جاى برخاستى ، به استقبالش شتافتى و او را در بالاى مجلس جاى دادى و خود پايين تر از او نشستى . به ما دستور دادى ركابش را بگيريم و تا منزلش بدرقه كنيم .
گفت : او به راستى امام و پيشواى مردم و حجت خداست .
گفتم : مگر اين امتيازها مخصوص شما نيست ؟
گفت : نه ! من به ظاهر پيشواى مردم هستم . از راه غلبه و زور بر جامعه حكومت مى كنم . پسرم ! به خدا سوگند او به خلافت از من و تمام مردم سزاوارتر است . ولى رياست اين حرفها را نمى فهمد. تو كه فرزند من هستى اگر در خلافت و رياست من چشم طمع داشته باشى ، سر از پيكرت برمى دارم . سلطنت عقيم و خوشايند است و خويشاوندى نمى شناسد.
اين جريان گذشت . وقتى كه هارون خواست از مدينه به مكه حركت كند، دستور داد كيسه اى سياه كه در آن دويست دينار بود آوردند و به فضل بن ربيع گفت : اين كيسه را به موسى بن جعفر بده و به او بگو، چون فعلا وضع مالى ما خوب نيست ، بيشتر از اين نتوانستم به شما كمك كنم .
در آينده نزديك احسان بيشترى به شما خواهم كرد.
من از جا برخاستم و گفتم :
- چگونه است ! فرزندان مهاجر و انصار و سايرين بنى هاشم و كسانى كه حسب و نسب آنها را نمى شناسى ، پنج هزار دينار يا چيزى كمتر از آن جايزه دادى ، اما موسى بن جعفر را با آن همه احترام و تجليل كه از ايشان به عمل آوردى ، دويست دينار برابر با كمترين جايزه اى كه به مردم دادى ، به او مى دهى ؟
گفت : اى بى مادر! ساكت باش . اگر آنچه به او وعده دادم ، بپردازم از او در امان نخواهم بود و اطمينان ندارم كه فردا صد هزار شمشير زن ، از شيعيان و دوستان او در مقابل من قيام نكنند. تنگدستى او و خانواده اش براى ما و شما بهتر است از اينكه ثروت داشته باشند. ⁽⁵⁶⁾