نهج الفصاحه
ثمره حضور طولانى در وادى السّلام
بسيارى از شاگردان مرحوم آية الحق حاج ميرزا على آقاى قاضى (رضى اللّه عنه ) نقل كرده اند:
ايشان بسيار به وادى السّلام نجف براى زيارت اهل قبور مى رفت و زيارتش تا چهار ساعت به طول مى انجاميد.
در گوشه اى مى نشست به حال سكوت . ما خسته شده وبرمى گشتيم و با خود مى گفتيم :
استاد چه عوالمى دارد كه اين طور به حال سكوت مى ماند و خسته نمى شود!
عالمى بود در تهران ، بسيار بزرگوار و متّقى بنام مرحوم آية اللّه حاج شيخ محمّدتقى آملى . ايشان از شاگردان سلسله اوّل مرحوم قاضى در اخلاق و عرفان بود.
از قول ايشان نقل شد:
من مدّتها مى ديدم كه آقاى قاضى چند ساعت در وادى السّلام مى نشيند. با خود مى گفتم : انسان بايد زيارت كند وبرگردد و به قرائت فاتحه اى ارواح مردگان را شاد كند. كارهاى لازمترى هم هست كه بايد به آنها پرداخت .
اين اشكال در دل من بود امّا به هيچ كس ابراز نكردم حتّى به صميمى ترين رفيق خود كه از شاگردان استاد بود. مدّتها گذشت و من هر روز براى استفاده از محضر آية اللّه قاضى به خدمتش مى رفتم تا آنكه از نجف قصد مراجعت به ايران را داشتم وليكن در مصلحت اين سفر ترديد داشتم .
اين نيّت در ذهن من بود و كسى از آن مطّلع نبود.
شبى مى خواستم بخوابم در آن اطاقى كه بودم و در طاقچه پائين پاى من كتابهاى علمى و دينى بود.
در وقت خواب طبعاً پاى من به سوى كتابها كشيده مى شد. با خود گفتم : برخيزم و جاى خواب خود را تغيير دهم يا لازم نيست ؟ چون كتابها درست مقابل پاى من نبود و بالاتر قرار گرفته بود گمان بردم اين عمل هتك نيست و خوابيدم .
صبح كه به حضور آقاى قاضى رفتم و سلام كردم ، فرمود:
عليكم السّلام . صلاح نيست شما به ايران برويد. در ضمن پا دراز كردن به سوى كتابها هتك احترام است .
من بى اختيار هول زده گفتم : آقا شما از كجا فهميده ايد؟
فرمود: از وادى السّلام فهميده ام !⁽²⁷⁾
بهشت برزخى
آية اللّه آقا سيّد جمال گلپايگانى (رض ) مى فرمودند:
روزى نشسته بودم . ناگاه وارد باغى شدم كه بسيار مجلّل وباشكوه بود و مناظر دلفريبى داشت .
ريگهاى زمين آن بسيار دلربا بود و درختها بسيار باطراوت وخرّم و نسيم هاى جانفراز لابلاى آنها جارى بود.
من وارد شدم و يكسره به وسط باغ رفتم . ديدم حوضى است بسيار بزرگ و مملو از آب صاف و درخشان . بطورى كه ريگهاى كف آن ديده مى شد.
اين حوض لبه اى داشت و دختران زيبايى كه چشم ، آنها را نديده با بدنهاى عريان دور تا دور اين حوض نشسته و به لبه وديواره حوض يك دست خود را انداخته و با آب بازى مى كنند و با دست آبهاى حوض را بر روى لبه و حاشيه مى ريزند.
و آنها يك رئيس دارند كه از آنها بزرگتر و زيباتر بود و او شعر مى خواند و اين دختران همه با هم اشعار او را تكرار مى كردند.
او با آواز بلند يك قصيده طولانى را بندبند مى خواند و هر بندش خطاب به پروردگار بود كه : به چه جهت قوم عاد را هلاك كردى ؟ و نيز قوم ثمود را و فرعونيان را در دريا غرق كردى ؟ و ...
و چون هر بند كه راجع به قوم خاصّى بود تمام مى شد اين دختران همه با هم مى گفتند:
به چه حسابى ؟ به چه كتابى ؟
و همين طور آن دختر رئيس ، اعتراضات خود را بيان كرد و اينها همه تاءييداً پاسخ مى دادند.
من وارد شده بودم ولى ديدم اينها همه با من نامحرمند. لذا يك دور استخر كه حركت كردم از همان راهى كه آمده بودم به بيرون باغ رهسپار شدم .⁽²⁸⁾
ارادت به آقا ابوالفضل العباس عليه السلام
حضرت آية اللّه سيّد محمّدحسين حسينى تهرانى در كتاب معادشناسى خود مى نويسد: از شخص موثّقى شنيدم كه مى گفت :
روزى يكى از معمّمين براى عيادت مرحوم علاّمه امينى در منزل موقّت ايشان كه در منطقه پيچ شميران تهران بود رفته بود.
علاّمه امينى (ره ) سخت مريض و به پشت خوابيده بودند.
آن شخص ضمن احوالپرسى و صحبت از آقا سؤ ال كرده بود: اگر انسان به حضرت عبّاس عليه السلام علاقه و محبّت نداشته باشد به ايمان او صدمه مى خورد؟ علاّمه متغيّر شده و با آن حال نقاهت نشستند و گفتند:
به حضرت ابوالفضل عليه السلام كه سهل است . اگر به بند كفش من كه نوكرى از نوكران حضرت ابوالفضلم علاقه و محبّت نداشته باشد از اين جهت كه نوكرم واللّه به رو در آتش خواهد افتاد!⁽²⁹⁾
تكلّم با ارواح مستكبران
آية اللّه حاج سيّد جمالدّين گلپايگانى (ره ) فرمود:
روزى براى زيارت اهل قبور به وادى السّلام در نجف اشرف رفته بودم و چون هوا بسيار گرم بود زير سقفى كه بر سر ديوار روى قبرى زده بودند نشستم .
عمّامه را برداشته و عبا را كنار زدم كه قدرى استراحت نموده و برگردم .
در اينحال ديدم جماعتى از مردگان با لباسهاى پاره و مندرس در وضعى بسيار كثيف به سوى من آمدند و از من طلب شفاعت مى كردند؛ كه وضع ما بد است ، تو از خدا بخواه ما را عفو كند. من به ايشان پرخاش كرده و گفتم :
هر چه در دنيا به شما گفتند گوش نكرديد و حالا كه كار از كار گذشته طلب عفو مى كنيد. برويد اى مستكبران !
ايشان فرمودند: اين مردگان شيوخى بودند از عرب كه در دنيا مستكبرانه زندگى مى نمودند و قبورشان در اطراف همان قبرى بود كه من بر روى آن نشسته بودم .⁽³⁰⁾
نترس و محزون نباش !
شيخ مرتضى انصارى (عليه الرحمه ) صاحب كتاب مكاسب در نجف كربلا اشرف خدمت شريف العالماء مازندارنى درس مى خواند.
پس از مدّتى بعنوان ديدار از اقوام به خصوص مادر به شهرستان شوشتر برگشت .بعد از مدّت كوتاهى كه مى خواست مجدّداً به نجف بازگرددمادرش اجازه نمى داد و راضى نمى شد.
وقتى كه شيخ زياد اصرار كرد براى رفتن ، مادر به او گفت :
پس خوب است استخاره كنى !
وقتى كه از طرف مادر خود استخاره كرد اين آيه شريفه آمد:
(لا تَحافى وَ لا تَحزَنى اِنّا زادُّوهُ اِلَيكِ وَ جاعِلُوُه مِنَ المُرسَلين )
شيخ وقتى اين آيه را براى مادرش ترجمه كرد خيلى خوشحال شد و به شيخ مرتضى اجازه مسافرت داد.
آيه فوق درباره حضرت موسى عليه السلام است كه وقتى مادرش او را در جعبه اى گذاشت كه در آب اندازد بيمناك شد.
خدا به او وحى فرستاد: نترس و محزون نباش ! ما او را به تو برمى گردانيم و از پيامبران قرار مى دهيم .⁽³¹⁾
فَضلُ العالِمُ عَلَى العابِدِ كَفَضْلِ القَمَرِ لَيلَةَ البَدر عَلى سائِرِ الكَواكِب :
فضيلت عالم بر عابد همچون فضيلت ماه كامل (بدر)
بر ديگر ستارگان است .
رسول اسلام صلى الله عليه و آله نهج الفصاحه
كار مهمّى نكرده ام
شيخ انصارى مردى كه ((مرجع كل فى الكلّ شيعه )) مى شود آن روزى كه مى ميرد با آن ساعتى كه به صورت يك طلبه فقير دزفولى وارد نجف شده است فرقى نكرده است .
وقتى كه خانه او را نگاه مى كنند مى بينند مثل فقيرترين مردم زندگى مى كند.
يك نفر به ايشان مى گويد:
آقا! خيلى هنر مى كنيد كه اين همه وجوهات در دست شما مى آيد هيچ تصرّفى در آن نمى كنيد.
- چه هنرى كرده ام ؟
- چه هنرى از اين بالاتر كه اين همه پول از خمس و زكات نزد شماست و شما اينگونه اينگونه زندگى مى كنيد!!
شيخ انصارى مى فرمايند: كارى مهم نكرده ام ! حداكثر كار من مثل كار خرچكى هاى كاشان است كه مى روند تا اصفهان وبرمى گردند و در مقابل مقدار پولى كه بعضى از مردم كاشان به آنها مى دهند از اصفهان جنس بر ايشان خريدارى مى كنند ومى آورند. آيا شما ديده ايد كه اينها به مال مردم خيانت كنند؟
ما هم همين طور امين مردم هستيم و نمى توانيم از وجوهات و اموالى كه به دست ما سپرده مى شود نفع شخصى ببريم .⁽³²⁾
اَلّلهُمَّ اِنّى اَعُوذُبِكَ مِن عِلم لا يَنفَعُ وَ عَمَلٍ لا يَرفَعُ وَ دُعاءٍ لايُسمَعُ:
خدايا! به تو پناه مى برم از علمى كه بهره نرساند و از عملى كه مقبول نگردد و از دعايى كه شنيده نشود.
مناجات پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله نهج الفصاحه
مرگ حق است
بعد از آنكه حجة الاسلام و المسلمين حاج سيد احمد خمينى رحمه الله عليه از وفات شهادت گونه برادرش آية اللّه حاج آقا مصطفى (رض ) مطّلع مى شود پيكر پاك برادر را تا بيمارستان همراهى مى كند و سپس به منزل مراجعت مى كند امّا به اندرونى وارد نمى شود. او به قسمت بيرونى منزل (محلّ ديدارها) رفته ودو تن را نزد امام رحمه الله عليه مى فرستد تا به ايشان بگويند حال حاج آقا مصطفى خوب نيست .
امام خمينى حاج احمد آقا را احضار كرده و مى گويد:
مى خواهم به عيادت مصطفى در بيمارستان بروم .
در اين موقع حاج احمد آقا از اندرونى بيرون آمده و از آية اللّه حاج شيخ غلامرضا رضوانى مى خواهد كه به امام اظهار دارد: اطبّاء ملاقات با حاج سيّد مصطفى را منع كرده اند.
امام مجدّداً سيّد احمد آقا را احضار كرده و اين بار از او مى پرسد:
مصطفى فوت كرده است ؟
سيّد احمد آقا با گريه به امام پاسخ مى گويد.
امام در همان حالت مى نشيند و در حالى كه دستانش را بر زانوهاى خود قرار داده انّا للّه و انّا اليه راجعون )) را زمزمه مى كند.
برخلاف انتظار همگان در حالى كه ضربه سنگينى به او وارد آمده سايرين را تسليت مى دهد و در پاسخ احمد آقا كه به سختى مى گريست گفت : ((مرگ حق است . خداوند هديه اى يه ما داده بود و از ما باز پس گرفت )). آنگاه فرمود: ((ما موجودات ضعيفى هستيم كه با اين حوادث اظهار ضعف و عجز مى كنيم )) و بعد حكاياتى از بزرگان و عرفايى نقل كرد كه چگونه در برابر مصائب از خود بردبارى و صبر نشان دادند.
اهل خانه و دفتر از بيم آنكه اين حادثه موجب حادثه ديگرى براى شخص امام نشود پزشكى را براى گرفتن نوار قلب به خانه آوردند. امّا امام به آنها گفت :
بهتر است آقايان براى خودشان نوار قلب بگيرند.
ايشان در مراسم تدفين به ندرت شركت مى جست . روش حضور ايشان در اين گونه مراسم چنان بود كه پنج دقيقه پيش از حركت دادن جنازه حاضر مى شد و بعد از آن در حالى كه حدود بيست يا سى متر را به همراه جنازه حركت مى كرد به آرامى از صف تشييع كنندگان خارج مى شد و به خانه بازمى گشت .
او در مراسم تشييع فرزندش آقا مصطفى نيز چنين كرد!⁽³³⁾
عمر ما گذشت
چند روز قبل از فوت مرحوم آية اللّه بروجردى ، عدّه اى خدمت ايشان مى رسند در حاليكه آقا را خيلى ناراحت مى بينند.
آقا در چنين حالتى مى گويد: خلاصه عمر ما گذشت و ما رفتيم و نتوانستيم چيزى براى خود از پيش ببريم و عمل باارزشى انجام دهيم .
يك نفر از حضّار گفت : آقا شما ديگر چرا؟ ما بيچاره ها اين حرف را مى زنيم . شما چرا؟ بحمداللّه شما اين همه آثار خير از خود باقى گذاشته ايد. اين همه شاگرد تربيت كرده ايد. اين همه كتبى كه به يادگار نهاده ايد. مسجدى با اين عظمت ساخته ايد. مدرسه ها در كجا و كجا بنا كرده ايد.
وقتى سخن آن شخص تمام شد مرحوم آقاى بروجردى جمله اى را كه ظاهراً حديث قدسى است فرمودند: آن جمله اين بود:
خلّص العَمَلَ. فَاِنَّ النّاقد بصير.
و با اين جمله همه حضار را منقلب كردند.⁽³⁴⁾