از جمله به نقل از يونس بن طبيان ، مى گويد: با گروهى خدمت امام صادق عليه السلام بوديم ، من از اين فرموده خدا، به ابراهيم : خذ اربعة من الطير فصوهنّ اليك پرسيدم كه آيا چهار پرنده از جنسهاى مختلف بودند يا از يك جنس ؟ فرمود: ايا مايليد كه نظير آن رويداد را به شما نشان دهم ؟ گفتم : آرى ، فرمود: اى طاووس ! ناگاه طاووسى به حضور امام پرواز كرد. فرمود: اى كلاغ ! ناگاه كلاغى در حضور امام مشاهده كرديم . فرمود: اى باز! ناگاه بازى مقابل حضرت حاضر شد. سپس فرمود: اى كبوتر! ناگاه كبوترى جلو حضرت قرار گرفت . آنگاه دستور داد همه را سر ببرند و قطعه قطعه كرده و پرهايشان را بكنند و درهم مخلوط كند، سرانجام دست برد و سر طاووسى را برداشت ، فرمود: اى طاووس ! ديديم گوشت ، استخوان و پرهايش را از پيكر درهم آميخته پرندگان جدا شد و به سر طاووس چسبيد و زنده شد. آنگاه كلاغ را صدا زد، زنده شد و باز و كبوتر را صدا زد، همچنين به پا خاستند و همگى زنده شدند و در مقابل آن حضرت ايستادند.⁽⁹⁷²⁾
از جمله ، هشام بن حكم روايت كرده است كه مردى از اهل جبل خدمت امام صادق (عليه السلام) شرفياب شد و ده هزار درهم عرضه داشت ، عرض كرد: با اين پول منزلى براى من خريدارى كنيد كه پس از مراجعت با خانواده در آنجا فرود آيم . سپس راهى مكه شد، وقتى اعمال حج را به جا آورد و مراجعت كرد امام صادق (عليه السلام) او را در منزل خود فرود آورد و فرمود: من براى تو در فردوس اعلى منزلى خريدم كه اولين حدش به (خانه ) رسول خدا (صلى اللّه عليه و اله ) و حد دومش به (خانه ) على (عليه السلام) و حد سوم به (خانه ) حسن بن على (عليه السلام ) و حد چهارمش ‍ به (خانه ) امام حسين (عليه السلام) است و سند آن را با همين حدود نوشته ام ، چون آن مرد سخنان امام (عليه السلام) را شنيد عرض كرد: من راضى ام . پس امام صادق (عليه السلام) آن پولها را بين اولاد امام حسن و امام حسين عليهم السلام تقسيم كرد و آن مرد برگشت ، همين كه به منزلش ‍ رسيد، به مرض موت مبتلا شد و چون هنگام وفاتش فرا رسيد تمام اعضاى خانواده اش را جمع كرد و آنها را سوگند داد تا آن سند را به همراه جنازه اش ‍ ميان قبر بگذارند. آنها به وصيت او عمل كردند فرداى آن روز كه كنار قبر وى رفتند ديدند سند روى قبر افتاده است و پشت سند نوشته شده است : ولى خدا جعفر بن محمّد (عليه السلام) به وعده خود وفا كرد.⁽⁹⁷³⁾
و ديگر آن كه حماد بن عيسى از امام صادق (عليه السلام) درخواست كرد كه دعا كند تا خداوند حج فراوان نصيب او كند و باغ و سرايى خوب و همسرى از خانواده هاى سرشناس و فرزندان صالحى به او مرحمت فرمايد. امام (عليه السلام) گفت : ((خداوندا به حماد بن عيسى پنجاه حج ، باغ و سرايى خوب و همسرى شايسته از خاندانى بزرگوار و فرزندان صالح مرحمت كن .)) يكى از حاضران مى گويد: سالى در بصره به منزل حماد بن عيسى وارد شدم ، گفت : آيا به خاطر دارى كه امام صادق (عليه السلام) براى من دعا كرد؟ گفتم : آرى گفت : اين منزل من است كه در اين شهر بى نظير است ، و باغى دارم كه بهترين باغها است و همسرم را از فاميل بزرگوارى گرفته ام و فرزندانم را هم كه مى شناسى . تاكنون چهل و هشت مرتبه حج نيز به جا آورده ام . مى گويد: حماد پس از آن دو حج ديگر به جا آورد و چون برادر پنجاه و يكمين بار عازم حج شد، به جحفه كه رسيد و خواست لباس احرام بپوشد، وارد رودخانه شد تا غسل كند، سيل او را برد، غلامانش دنبال او رفتند، ولى مرده او را از آب گرفتند، از اين رو حمادّ را غريق الجحفه ناميدند.⁽⁹⁷⁴⁾
بخشى از اخلاق ، صفات و كرامات امام هفتم ، ابوالحسن اول موسى بن جعفر الكاظم عليه السلام
ابن طلحه مى گويد⁽⁹⁷⁵⁾ وى امامى جليل القدر، عظيم الشاءن و كثير التهجد بود. كسى كه در راه اجتهاد كوشا بود و كراماتى از او مشاهده شده و به عبادت مشهور و بر طاعات مواظب بود و شب را به سجده و قيام ، و روز را به صدقه و صيام ، سپرى مى كرد. و به دليل حلم زياد و گذشت فراوانش از تجاوزگران ، به آن جناب كاظم گفته اند در برابر كسى بدى كرده بود، نيكى مى كرد و بر آن كه جسارت ورزيده بود عفو و اغماض مى نمود. به خاطر عبادتهاى بسيارى وى را عبد صالح مى خواندند و در عراق به خاطر آنكه حاجت متوسلان به خداى تعالى را برمى آورد، به باب الحوائج مشهور مى باشد، كراماتش باعث حيرت خردمندان گرديد از آن رو كه وى در پيشگاه خدا پايدار و استوار بوده است .
ابن طلحه مى گويد: وى چندين لقب دارد كه مشهورترين آنها، كاظم است . و از جمله آنها صابر، صالح و امين مى باشد. و امّا مناقب آن حضرت فراوان است و اگر هيچ يك از آنها نبود جز عنايت پروردگار به وى ، همين يك منقبت او را بس بود.
شيخ مفيد - رحمه اللّه - مى گويد: ابوالحسن موسى (عليه السلام) عابدترين و فقيه ترين اهل زمانش بود و از همگان بخشنده تر و بزرگوارتر بود. نقل شده است كه آن حضرت نافله هاى شب را تا نماز صبح ادامه مى داد، سپس تعقيبات نماز را تا طلوع آفتاب به جا مى آورد و به سجده مى رفت و سرش را از دعا و حمد خدا تا نزديك ظهر بلند نمى كرد زياد دعا مى كرد و مى گفت : اللهم انى اءساءلك الراحة عند الموت و العفو عند الحساب و اين عبارات را تكرار مى كرد. و از جمله دعاهاى آن حضرت است : عظم الذنب من عبدلك ، فليحسن العفو من عندك . همواره از ترس خدا مى گريست به حدى كه محاسنش با اشك چشمهاتر مى شد و از همه كس بيشتر، با خانواده و خويشاوندان صله رحم داشت . در شب هنگام از مستمندان مدينه دلجويى مى كرد؛ در زنبيلش پول نقد از درهم و دينار و همچنين آرد و خرما به دوش مى كشيد و به فقرا مى رساند به طورى كه نمى دانستند از كجا مى آيد.⁽⁹⁷⁶⁾
محمّد بن عبيداللّه بكرى مى گويد: به مدينه رفتم ، وامى داشتم كه از بس ‍ طلبكار آن را مطالبه مى كرد، درمانده شده بودم ، با خود گفتم نزد ابوالحسن موسى (عليه السلام) بروم و درد دل كنم . در مزرعه اى كه داشت خدمت آن حضرت رسيدم ؛ غلامى در حضورش بود، داخل غربال بزرگى قطعات گوشت خشكيده اى بود، من هم با او خوردم ، آنگاه پرسيد چه حاجت دارى ؟ جريان را گفتم ، وارد خانه شد، چندان زمانى نگذشت كه بيرون آمد، به غلامش فرمود: برو! آنگاه دستش را به طرف من دراز كرد، كيسه اى را كه سيصد دينار داشت به من داد سپس از جا بلند شد و رفت . بعد من برخاستم و بر مركبم سوار شدم و مراجعت كردم .⁽⁹⁷⁷⁾
آورده اند كه مردى از اولاد عمر بن خطاب در مدينه بود، همواره موسى بن جعفر (عليه السلام) را مى آزرد و هر وقت وى را مى ديد دشنامش مى داد و به على (عليه السلام) ناسزا مى گفت ، اصحاب عرض كردند: به ما اجازه دهيد تا اين فاجر را بكشيم ! امام (عليه السلام) آنها را نهى كرد و به شدت از اين كار باز داشت . روزى پرسيد عمرى كجا است ؟ گفتند: به كشتزارش رفته است ، امام (عليه السلام) از شهر بيرون شد، سوار بر الاغش به مزرعه او رفت ، مرد عمرى فرياد بر آورد، زراعت ما را پا مال نكن امّا ابوالحسن (عليه السلام) با الاغش همان طور مى رفت تا به نزد وى رسيد، پياده شد و نشست ، با او خوشرويى كرد وى را خنداند و فرمود: چقدر براى كشتزارت خرج كرده اى ؟ گفت : صد دينار. فرمود: چقدر اميدوارى كه محصول بردارى ؟ عرض كرد: علم غيب ندارم . فرمود: گفتم : چقدر اميدوارى كه عايدت شود؟ گفت : اميد دويست درهم عايدى دارم . امام (عليه السلام ) كيسه اى را بيرون آورد كه سيصد درهم داشت به او داد و فرمود: اين را بگير، زراعتت هم به حال خودش باقى است و خداوند به قدرى كه انتظار دارى نصيب تو خواهد كرد. مى گويد: آن مرد عمرى از جا برخاست سر حضرت را بوسيد و تقاضا كرد از لغزش او بگذرد. امام (عليه السلام) لبخندى به او زد و برگشت و راهى مسجد شد ديد عمرى در مسجد نشسته است . همين كه چشمش به امام افتاد، عرض كرد: خدا مى داند كه رسالتش ‍ را در كجا قرار دهد. راوى مى گويد: اصحاب امام (عليه السلام) به جانب آن مرد شتافتند و گفتند: جريان تو چيست ، تو كه عقيده ديگرى داشتى ؟ جواب داد: شما هم اكنون شنيديد كه من چه گفتم . و همچنان امام (عليه السلام) را دعا مى كرد ولى آنها با وى و او با ايشان مخاصمه مى كردند. همين كه امام (عليه السلام) به منزلش برگشت به اصحابى كه پيشنهاد كشتن عمرى را كرده بودند، فرمود: ديديد چگونه كار او را اصلاح كردم و شرش را كفايت نمودم .⁽⁹⁷⁸⁾
گروهى از دانشمندان نقل كرده اند كه ابوالحسن (عليه السلام) همواره دويست تا سيصد دينار صله مى داد و كيسه هاى (مرحمتى ) موسى بن جعفر (عليه السلام) ضرب المثل بود.⁽⁹⁷⁹⁾
على بن عيسى مى گويد: (چنان كه گفتيم : آن حضرت ) فقيه ترين مردم زمان خويش و از همه بيشتر حافظ قرآن بود. قرآن را خوش صداتر از همه تلاوت مى كرد؛ وقتى كه قرآن مى خواند غمگين بود و مى گريست و شنوندگان را نيز مى گريانيد. مردم مدينه او را زينت متهجدان مى ناميدند و به دليل آنكه خشم خود را فرو مى خورد، كاظم نام گرفت . آن حضرت به قدرى در برابر ستمگران بردبارى كرد كه سرانجام در زندان و كنده و زنجير ايشان شهيد شد.⁽⁹⁸⁰⁾
فصل :
امّا كرامات آن حضرت ، از كتاب ابن طلحه ⁽⁹⁸¹⁾ به نقل از حسام بن حاتم اصم آمده است كه وى از ابى حاتم نقل كرده است كه شقيق بلخى به من گفت : در سال 149 ه‍ ق ‍ به قصد انجام فريضه حج بيرون شدم و در قادسيه فرود آمدم ، در آن ميان كه من به كثرت مردم ، و زيورهايى كه با خود داشتند، ناگاه چشمم به جوان خوش سيماى گندمگون لاغرى افتاد كه بالاى جامه هايش جامه اى پشمى پوشيده و عبايى به دور خود پيچيده و نعلينى در پا، يكه و تنها نشسته بود. با خود گفتم ، اين جوان از صوفيه است ، مى خواهد در بين راه خود را بر مردم تحميل كند، به خدا سوگند كه هم اكنون نزد او مى روم و او را سرزنش مى كنم . نزديك او رفتم ، چون مرا ديد كه به سمت او مى روم ، فرمود: ((اى شقيق از بسيارى گمانها دورى كن كه برخى گمانها گناه است )) سپس مرا ترك گفت و به راه خود رفت . با خود گفتم اين كار شگفتى است كه وى آنچه را در باطنم گذشته بود به زبان آورد و نام مرا گفت . اين كسى جز بنده صالح خدا نبايد باشد، نزد او مى روم و از او درخواست مى كنم تا مرا به خدمتگزارى بپذيرد، با عجله به دنبالش رفتم امّا به وى نرسيدم و از چشمم ناپديد شد. چون در محل واقصه فرود آمديم ، ديدم نماز مى خواند و در حال نماز، بدنش مى لرزد و اشكهايش جارى است . با خود گفتم : اين همان همسفر من است ، نزد او بروم و حليت بطلبم ، صبر كردم تا نشست ، به طرف او رفت همين كه ديد به سمت او مى روم فرمود: يا شقيق بخوان : و انى لغفار لمن تاب و آمن و عمل صالحا ثم اهتدى ⁽⁹⁸²⁾ سپس مرا ترك كرد و رفت . با خود گفتم اين جوان از ابدال است ؛ دوبار از دل من خبر داد، همين كه در منزل زباله فرود آمديم ، ديديم آن جوان كنار چاهى ايستاده است ؛ در دستش مشك آب كوچكى است و مى خواهد آب خوردن تهيه كند، مشك از دستش در چاه افتاد و من به او نگاه مى كردم ديدم چشم به آسمان دوخت و شنيدم كه مى گفت :