اما غيرت و حميت در دين، آن است كه: سعى كند در رد بدعت كسى كه در دين‏بدعت نهد، و اهانت كسى كه به دين اهانت رساند. و دفع ادعاى باطل كنندگان دين.ورد شبهه منكرين.و كشتن كسانى كه از دين برگردند، يا اينكه ضرورى دين را انكارنمايند.و در ترويج احكام دين، جد و جهد لازمه را به عمل آورد.و در نشر مسائل‏حرام و حلال، نهايت مبالغه را بكند.و در امر به معروف و نهى از منكر مسامحه نكند.

و با كسانى كه مجاهر به معصيت‏اند بى‏ضرورت، مداهنه و دوستى نكند.و با ضرورت‏هم در دل بر ايشان غضبناك باشد.

و اما غيرت در عرض و حرم، آن است كه: از اهل خود غافل نشود.و اهمال درابتداى امرى كه عاقبت آن به فساد منجر مى‏شود نكند.پس زنان خود را از ديدن مردان‏نامحرم محافظت كند، و ايشان را از رفتن به كوچه و بازار منع نمايد.

حضرت رسول - صلى الله عليه و آله - به حضرت فاطمه - صلوات الله عليها - فرمودندكه: «از براى زنان چه چيزى بهتر است؟ عرض كرد كه: اينكه هيچ مردى را نبيند، و هيچ‏مردى هم او را نبيند.پس فاطمه را به سينه خود چسبانيد» . ⁽²⁰⁾

و اصحاب - پيغمبر - صلى الله عليه و آله - سوراخهاى ديوار خانه خود را مسدودساخته بودند كه زنان ايشان، مردان را نبينند. ⁽²¹⁾

روزى حضرت پيغمبر - صلى الله عليه و آله - فرمودند كه: «هر كه اطاعت زن خود راكند خداى - تعالى - او را سرنگون به جهنم اندازد.عرض كردند كه: در چه چيز اطاعت‏كند؟ فرمودند: در اينكه از شوهر خود خواهش كند كه به حمامها و عروسيها وعيدگاهها و عزاها برود، و جامه‏هاى نازك بپوشد، و شوهر راضى شود و او را اذن دهد» . ⁽²²⁾

و آنچه شنيده‏اى كه: در عهد پيغمبر - صلى الله عليه و آله - زنان به مساجد حاضرمى‏شدند و حضرت، ايشان را اذن مى‏دادند، مخصوص زنان آن عصر بود، كه آن‏حضرت علم به احوال ايشان داشت و مى‏دانست كه فسادى بر آن مترتب نمى‏گردد.

ولى در اين زمان، منع زنان از حضور در مساجد و رفتن به مشاهد لازم و واجب است،چه جاى كوچه و بازار و حمامها و مجامع لهو و لعب! مگر زنان عجوزه كه از حدفساد گذشته‏اند.

و از اين جهت‏بعد از حضرت پيغمبر - صلى الله عليه و آله - صحابه آن سرور چنين رفتار مى‏نمودند و گفتند كه: هر گاه پيغمبر - صلى الله عليه و آله - بر حال زنان اين زمان مطلع بود منع مى‏فرمود كه زنان از خانه بيرون روند.

و از حضرت صادق - عليه السلام - پرسيدند كه: «جايز است كه زنان از براى نماز عيد و نماز جمعه بيرون روند؟ فرمودند: نه، مگر زنيكه پير بوده باشد» . ⁽²³⁾

و بالجمله هر كه اندك اطلاعى از احوال زنان اين عصر و امثال آن داشته باشد، وفى الجمله رگ مردى و صفت غيرت و حميت در او باشد زنان را منع مى‏كند از آنچه احتمال فساد و ناخوشى داشته باشد: از نظر كردن به مردان نامحرم و صداى ايشان راشنيدن، - تا ضرورت شرعيه نباشد - و استماع ساز و نوا، و شنيدن خوانندگى و غنا، بلكه‏از بيرون رفتن از خانه و آمد و شد با بيگانه، و تردد به حمامها و مساجد، و حضور درمحافل و مجامع، - اگر چه مجمع تعزيه حضرت سيد الشهداء - عليه السلام - بوده باشد - و سفر كردن به زيارات مستحبه و امثال اينها.زيرا كه غالب آن است كه ارتكاب اين‏امور، از فساد خالى نباشد.و اگر هيچ نباشد نظر به مردان نامحرم مى‏افتد و صداى ايشان‏را مى‏شنوند، و اين منافى طريقه عفت، و خارج از شيوه غيرت است.

چو زن راه بازار گيرد بزن وگرنه تو در خانه بنشين چو زن

زبيگانگان چشم زن دور باد چو بيرون شد از خانه در گور باد

بپوشانش از چشم بيگانه روى و گر نشنود چه زن آنگه چه شوى

چو در روى بيگانه خنديد زن دگر مرد گو لاف مردى مزن

پس در اين عصر، بر مردان صاحب غيرت لازم است كه نهايت‏سعى را در محافظت‏اهل و حرم خود نمايند و ايشان را از بيرون رفتن از خانه ممانعت نمايند مگر شرعاواجب شده باشد، مانند سفر حج واجب، يا رفتن به خانه عالم خداترسى به جهت اخذمسائل واجبه، هر گاه مردان خود متمكن از اخذ مسايل و رساندن به ايشان نباشند.

بلى اگر فرض شود كه يقين حاصل شود به اينكه رفتن ايشان به يكى از مواضعى كه‏شرعا راجح است، چون زيارت ائمه، يا مجمع تعزيه زنان يا امثال اينها كه از مفاسدخالى است ضرر ندارد.و همچنين مقتضاى صفت غيرت آن است كه زنان را منع كننداز شنيدن حكايات شهوت انگيز، و سخنان عشرت آميز، و مصاحبت پيره‏زنانى كه بامردان آمد و شد دارند.

بر پنبه آتش نشايد فروخت كه تا چشم بر همزنى خانه سوخت

و از اين جهت در احاديث، زنان عرب را منع كرده‏اند از ياد گرفتن سوره يوسف، وشنيدن آن.حضرت امير المؤمنين - عليه السلام - فرمودند كه: «سوره يوسف را به زنان‏خود تعليم مكنيد و بر ايشان مخوانيد، كه به فتنه مى‏افتند.و سوره نور را به ايشان ياددهيد، كه مشتمل است‏بر مواعظ و نصايح‏» . ⁽²⁴⁾

و فرمودند كه: «زنان را بر زين سوار مكنيد» . ⁽²⁵⁾

و حضرت پيغمبر - صلى الله عليه و آله - فرمودند كه: «زنان را در غرفه‏ها جاى مدهيد.و خط نوشتن به ايشان نياموزيد.و ايشان را پنبه رشتن ياد دهيد.و سوره نور تعليم دهيد» . ⁽²⁶⁾

و بدان كه: مرد صاحب غيرت را سزاوار آن است كه خود را در نظر زن با صلابت ومهابت‏بدارد تا هميشه از او خائف باشد، و پيروى هوا و هوس خود را نكند.و هيچ‏وقتى زن را بيكار نگذارد، بلكه پيوسته او را مشغول امرى سازد از امور خانه، يا او را به‏كسبى بدارد. زيرا كه اگر بيكار باشد شيطان او را به فكرهاى باطل مى‏اندازد و ميل بيرون‏رفتن و تفرج و خودآرائى و خودنمائى مى‏كند و به لهو و لعب و خنده و بازى رغبت‏مى‏نمايد، و كار او به فساد مى‏انجامد.و بايد مرد صاحب غيرت جميع ضروريات زن را از خوراك و پوشاك و ساير آنچه به آن احتياج دارد مهيا سازد تا مضطر به بعضى‏اعمال و افعال ناشايست نگردد.

و مخفى نماند كه: صفت غيرت اگر چه خوب، و در نظر شرع و عقل مستحسن ومرغوب است، اما بايد كه به حد افراط نرسد و آدمى به نحوى نشود كه بى‏سبب به اهل‏خود بدگمان، و بر ايشان تنگ بگيرد، و در صدد تجسس باطن ايشان برآيد، زيرا كه‏همچنان كه در حديث وارد شده است كه: «زن مانند استخوان كجى است، اگر بخواهى‏او را راست كنى مى‏شكند» . ⁽²⁷⁾

و از حضرت پيغمبر - صلى الله عليه و آله - مروى است كه: «بعضى از انواع غيرت‏است كه خدا و رسول آن را دشمن دارند و آن اين است كه: مرد بى‏جهت‏بر اهل خودغيرت نمايد» . ⁽²⁸⁾

و بالجمله مبالغه در تفحص و تفتيش از احوال اهل و حرم خود نمودن نالايق، و باطريقه شريعت موافق نيست، زيرا كه در اين وقت مرد، از ظن بد خالى نخواهد بود، و آن‏شرعا مذموم است - چنانكه مذكور خواهد شد.

غيرت در اولاد و تربيت آن

و اما مقتضاى غيرت بر اولاد، آن است كه: در ابتداى امر، مراقب احوال او باشى.واز براى پرستارى و شيردادن او زنى صاحب عفت و صلاح معين نمائى.و غذاى او را ازحلال مهيا سازى، زيرا كه طفلى كه گوشت او از شيرى كه از غذاى حرام به هم رسيده‏متكون شود طبع او خبيث مى‏شود، و طينت او از خباثت‏سرشته مى‏گردد.و چون به‏سرحد تميز رسد بايد او را از آداب نيكان بياموزى.و آداب خوردن و گفتن و نشستن وبرخاستن و غير اينها به او ياد دهى.