253- خلفهم (نسخه بدل .)
254- تنظر (نسخه بدل .)
255- المكابدة : تحمل المشاق للشى ء (ق ).
256- عفى على قبره : محى اثره . و منه حديث على (عليه السلام ) انه دفن فاطمة سرا و عفى على قبرها (مجمع البحرين .)
257- ((التحصيل فى ايام التعطيل )) سيد على نفى حائرى ، ص 372.
258- آفتاب .
259- المهر بالضم ولد الفرس و الجمع امهار و مهار.
260- وغا كفتى و رضى : بانك و خروش و از اين جاست كه جنگ و كارزار را نيز وغا نامند، جهت شور و غوغاى آن .
261- فرود آمدن و يا سوار شدن دو گروه براى جنگ .
262- اى قهرا و اكراها.
263- اغارة : سخت دويدن است .
264- ضبا مقصورا يعنى لب شمشير صيقلى .
265- صدى من باب تعب : عطش .
266- الغرث بالتحريك : الجوع .
267- الوى براءسته و لواه : اذا اماله من جانب الى جانب .
268- ((ارشاد القلوب )) 1/197.
269- چرت زدن .
270- حاشية عدة الداعى ، ص 163.
271- سوره طلاق 65، آيه 12.
272- حاشيه عدة الداعى ، ص 165.
273- مجموعه ورام 2/124.
274- سوره تحريم 55، آيه 6.
275- سوره تحريم 55، آيه 6.
276- سوره تحريم 55، آيه 6.
277- ((الثوب الارجوانى )): يعنى جامه هاى سرخ .
278- ((سفينة البحار)) 4/336. و الذريعه راغب اصفهانى ص 147، چاپ نجف اشرف .
279- سوره عبس ، 80، آيه 24.
280- الكافى 1/49، باب النوادر.
281- تفسير صافى ، 5/287.
282- ((سفينة البحار)) 3/215.
283- وفدت اى وردت .
284- اتتب له الامر اى تصادف و توافق مع ما نوى (منتهى الارب .)
285- ((بحارالانوار)) 74/112.
286- ((كنز العمال )) حديث 5537.
287- ((لئالى الاخبار)) تويسركانى 5/171.
288- ((لئالى الاخبار)) تويسركانى 5/171.
289- ((لئالى الاخبار)) تويسركانى 5/171.
290- سوره شعراء 26، آيه 157.
291- ((نهج البلاقه )) خطبه 201.
292- الكافى 2/333، با مختصر تفاوت .
293- سوره نساء 4، آيه 9.
294- بحارالانوار 72/8 باب 31، العشرة من اليتامى .
295- زهر الربيع ، ص 465.
296- زهر الربيع ، ص 465.
297- زهر الربيع ، ص 466.
298- زهر الربيع ، ص 466.
299- مجمع البحرين 1/95. ذيل حجا.
300- سوره طه 20، آيه 12.
301- صراط مستقيم 2/99 - فصول العليه ص 18.
302- ((اللثم )) التقبل و بالفارسيه ((بوسيدن )).
303- فصول العليه ص 18.
304- فصول العليه ، ص 19.
305- ((عاصف شملال )) يعنى باد سخت از جا كننده .
306- ((آرام )) جمع رام يعنى آهوهاى سفيد.
307- وجره زمينى بين مكه و بصره چهل ميل كه منزلى در آن نيست و جاى حيوانات وحشى است .
308- آساد جمع اسد يعنى شيران .
309- خفان (بفتح خاء) محل شيران است نزديك كوفه . حاصل مراد يعنى رحمتت در جنب سخط و غضبت مانند آهوهاى سفيد بسيارى است در بيابان وسيعى نسبت به شيرانى كه در محل مختصرى اجتماع كنند.
310- در حاشيه ((نهج البلاغه )) چاپ 1312 هجرى قمرى ، ص 209، در حاشيه وصيت حضرت على (عليه السلام ) به معقل بن قيس .
311- ((ذكاء)) يعنى خورشيد.
312- ((خوض الحمام )) يعنى فرو رفتن در هالك .
313- ((مدجج )) يعنى مسلح .
314- ((مدرع )) يعنى زره پوش .
315- ((هز)) يعنى كندن .
316- ((اشباح )) جمع شبح . يعنى هيكل هر ذيروح .
317- ((مستنزع )) يعنى بيرون آورنده .
318- ((تقدر)) يعنى كم مى كنى .
319- ((توسع )) يعنى زياد مى كنى .
320- ((مضجع )) يعنى خوابگاه و قبر.
321- ((قن )): بنده خالص .
322- ((مولع )) از ولع يعنى حرص .
323- ((الكن )) يعنى عاجز از تمام حرف زدن .
324- ((هبرزى )) خوب از هر چيز.
325- ((مصقع )) بليغ فصيح .
326- ((سميدع )) يعنى كريم سخى شريف .
327- ((احذق )) يعنى داناتر مثل اعلم .
328- ((اغرار)): همزه استفهام و ((غرار)): تيزى نيزه و شمشير و هر چيزى .
329- ((حسام )) شمشير.
330- اصغاء: گوش فرا دادن .
331- نُهى : يعنى عقل .
332- نفثة المصدور: يعنى نفس كشيدن درد سينه دار.
333- اطفاء: خاموش كردن .
334- برد: خنكى و سردى .
335- حر: گرمى .
336- صبابة : شدت شوق .
337- عذل : ملامت و سرزنش كردن .
338- ضوء: روشنى .
339- كنس : يعنى پوشانيدن .
340- جَن : تاريك شد.
341- ادرع : سياهى كه مبدل به سفيدى شود.
342- مسفر: ظاهر و پيدا كه قابل انكار نباشد.
343- ملاذ: پناه .
344- مفزع : دادرس .
345- غطاء: پرده .
346- مراد (كسواد به فتح ميم ) يعنى چراگاه .
347- رحب : واسع و راحت .
348- مستربع : منزلگاه .
349- حشاشه بقيه جان .
350- تشب افروخته مى شود.
351- تلذع بعين مهملة يعنى ميسوزاند.
352- و تكاد نزديك است .
353- تذوب آب شود.
354- صبابه شدت شوق .
355- يتطبع يعنى به خود بستن و تظاهر نمودن .
356- اتوقع يعنى انتظار مى كشم .
357- كتائب فوجهاى لشكر.
358- زخركم و زياد شدن .
359- صوارم شمشيرهاى قطع كننده .
360- خط محلى است در اطراف يمن .
361- شرع نيزه سر تيز مهيا.
362- عرين خوابگاه شير.
363- الربد رنگ مايل بخاك .
364- تكعكع جبن و ترس .
365- منى آروزها.
366- اغب پوشيده بدارم .
367- مدمع اسم فاعل يعنى گريه كننده .
368- عقر: پى كردن چارپا.
369- اعوجيه : اعوج نام محلى است كه بعضى از اسبها را به آن نسبت دهند.
370- نهب : غارت كردن .
371- اللئام الرضع : يعنى پست بخيل .
372- ظعائن : زنهاى اسير كه بر هودج نشانند.
373- تسق (از ساق ): يعنى راندن .
374- سوط: تازيانه .
375- قناع : پارچه اى كه سر و گردن را بپوشاند.
376- قتب : جهاز شتر.
377- يشلها: يعنى آنها را سير مى دادند.
378- لكع : لئيم احمق ناتوان .
379- حنق : غيظ و غضب .
380- اكوع : شل معيوب .
381- سبايا: اسيرها.
382- پارچه اى كه سر و سينه را مى پوشاند.
383- برقع : كه صورت را مى پوشاند.
384- مصفد: بستن دست و پا و بازو با زنجير و ريسمان قيد كند.
385- قرط: گوشواره .
386- شلو: اعضاء و پاره هاى هر چيز.
387- سنابك : اطراف نعل چهارپايان .
388- موزع يعنى تقسيم شده .
389- تلفع : پيچيدن چيزى را به چيزى .
390- حمر: جمع حمر رنگ سرخى .
391- تطاء: مى مالند زيرا پا.
392- رجف - تضعضع : لرزيدن .
393- ذوائب : گيسوان پريشان .
394- ثاكل : گريه با فرياد.
395- مشقوق الرداء: جامه چاك زده .
396- عنوة : قهر و غلبه .
397- تضيع : ضايع شده .
398- ((الروضة المختارة )) ص 140 - 147، چاپ منشورات الرضى ، قم .
399- ((الروضة المختارة )) ص 108.
400- گناه بزرگ .
401- الروضة المختارة (القسم الثانى ((شرح القصائد العلويات السبع )).) ص 91 92. فصول العليه ص 25.
402- ((نهج البلاغه ))، خطبه پنجم ، فصول العليه ، ص 25.
403- فصول العليه ، ص 25.
404- مرادش از تيم بن مرة ، جد ابوبكر است كه معروف به دنائت و پستى مى باشند و از براى ايشان مرتبه و شرفى نيست و دو بيتى كه از قول عمير در متن نوشته شد شاهد بر اين مطلب است .
405- فصول العليه ، ص 26.
406- فصول العليه ، ص 27.
407- مرادش حضرت على بن ابى طالب (عليه السلام ) است .
408- سوره توبه 9، آيه 40.
409- فصول العليه ، ص 29.
410- فصول العليه ، ص 30.
411- مفعول مقدم .
412- فعل اعاد.
413- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد 19/101 و فصول العليه ، ص 30.
414- فصول العليه ، ص 30.
415- عندى جحيمها (نسخه بدل .)
416- مناقب ابن شهر آشوب 2/159، از ((عونى )) نقل كرده است و در ((تحفه ناصريه )) بيت سوم را به شافعى نسبت داده است .
417- صراط مستقيم 1/183، و تحفه ناصريه ص 41.
418- ((تحفه ناصريه )) ص 40.
419- فصول العليه ، ص 16.
420- ديوان امام على (عليه السلام ) 430، در تحفه ناصريه 32، و قصول العليه ص 74.
421- فصول العليه ، ص 31.
422- فصول العليه ، ص 42.
423- فى ((المجمع )): هرير الكلب : صوته .
424- بحارالانوار، 67/10.
425- بحارالانوار، 2/49.
426- سوره شعراء 26، آيه 227.
427- ((بحارالانوار)).
428- ((نهج البلاغه )) خطبه - 16. و مجمع البحرين 5/325 ذيل بلل .
429- ((نهج البلاغه )) خطبه - 16. و مجمع البحرين 5/325 ذيل بلل .
430- ((بحارالانوار)) 52/114.
431- ((بحارالانوار،)) 52/111.
432- ((غيبت نعمانى ))، ص 107.
433- سوره عنكبوت 29، آيه 2 - 3.
434- سوره هود، 11، آيه 8.
435- جنة العاليه ، ص 79.
436- گوسفند.
437- سوره حجرات 49، آيه 12.
438- زهر الربيع ، ص 536.
439- زهر الربيع ، 529.
440- سوره نحل 16، آيه 90.
441- سوره نحل 16، آيه 2.
442- سوره مدثر 74، آيه 1 - 2.
443- سوره نحل 16، آيه 125.
444- سوره يونس 10، آيه 57.
445- سوره النازعات 79، آيه 45.
446- سوره و النجم 53، آيه 29.
447- سوره طور 52، آيه 45.
448- سوره مومنون 23، آيه 54.
449- سوره مزمل 73، آيه 11 - 13.
450- سوره انعام 6، آيه 70.
451- بحارالانوار 97/89، باب وجوب امر به معروف .
452- ((نهج البلاغه )) خطبه 204.
453- سوره اعراف 7، آيه 85.
454- ((سفينة البحار)) 1/305، ذيل كلمه ((تجر)).
455- طائش السهم عن الهدف اءى عدل و طائش فى الميزان اءى عدل عنه .
456- السلعة : البضاعة نفق الزاد نفقا اى نفد.
457- ((سفينة البحار)) 2/769، ذيل كلمه ((سوق )).
458- مجموعه ورام 1/85.
459- يمحق البركة اءى اءذهب البركة و قيل المحق ذهاب الشى ء كله حتى لا يرى له اثر (مجمع البحرين .)
460- ((سفينة البحار)) 2/769.
461- ((سفينة البحار)) 2/769.
462- درة : تازيانه .
463- سوره يس 36، آيه 9.
464- ((سفينة البحار)) 2/770.
465- ((سفينة البحار)) 2/770.
466- ((سفينة البحار)) 2/770.
467- ((الخصال )) شيخ صدوق ص 159.
468- ((سفينة البحار)) 1/305.
469- ((سفينة البحار)) 1/305.
470- سوره هود 11، آيه 85.
471- سوره مطففين 83، آيه 4 - 5.
472- سوره يس 36، آيه 12.
473- ديوان امام على (عليه السلام )، 241.
474- ((نهج البلاغه )) خطبه 192، باب مختصر تفاوت .
475- ((نهج البلاغه )) خطبه 129.
476- سوره آل عمران 3، آيه 164.
477- سفينة البحار 2/128، ذيل خلا.
478- دجن بالفتح : باران كثير (منتهى الارب .)
479- الوهدة (بالفتح و السكون ): المخفض من الاءرض (مجمع البحرين .)
480- مجموعه ورام 2/78.
481- سوره بقره 2، آيه 30.
482- ((المحجة البيضاء)) 8/25.
483- مجموعه ورام 2/11.
484- مستدرك الوسائل 12/385، باب استحباب رحمت ضعيف .
485- ابن ميثم بحرانى وفات 699 هجرى قمرى ، صاحب شرح نهج البلاغه .
486- ((انيس الموحدين ))، ص 43 و 44.
487- سوره نساء 4، آيه 138 و ر.ك : سوره توبه ، آيه 3.
488- سوره مائده 5، آيه 51.
489- سوره مائده 5، آيه 57.
490- سوره آل عمران 3، آيه 28.
491- (((بحارالانوار،))) 71/195 و 200.
492- ((بحارالانوار)) 71/201.
493- ((لئالى الاخبار)) 4/263 - 264.
494- ((لئالى الاخبار)) 4/263 - 264.
495- ((لئالى الاخبار)) 4/264، ((قصص العلماء)) ص 343.
496- زهر الربيع ، 117.
497- مجامله : معامله كردن بدون دوستى خالص است يا حسن معاشرت نمودن (منتهى الارب .)
498- يعنى از خيانت نمودن به مردم شما را بيرون بياورد و نصيحت و خيرخواهى مردم را پيشه شما سازد.
499- بحارالانوار 1/203، باب مذاكره علم و مجالست علما.
500- وسائل الشيعه 12/24، باب استحباب صحبة خيار الناس .
501- بحارالانوار 71/188، باب 13، من ينبغى مجالسته و مصاحبته .
502- الخدن : (بالكسر): الصديق (مجمع .)
503- شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد 16/99.
504- سوره اءعلى 87، آيه 17.
505- كلب الزمان : (بالفتح ): سخت شد زمانه بر تو.
506- قحط الدهر: (محركة ): سخت شده روزگار بر تو.
507- جمع الصغير و هو الذليل و من لا قدر له .
508- بحارالانوار 93/160.
509- الشرف : (محركة ): العلو و المكان العالى (مجمع .)
510- كببت فلانا كبا القيته عى وجه (مجمع .)
511- سوره فرقان 25، آيه 43.
512- سوره يس 36، آيه 60.
513- سوره نساء 4، آيه 97.
514- سوره فرقان 25، آيه 43.
515- سوره يس 36، آيه 60.
516- خطبه 103.
517- خطبه 103.
518- سوره فصلت 41، آيه 53.
519- سوره انبياء 21، آيه 22.
520- سوره فصلت ، 41، آيه 53.
521- سوره انبياء 21، آيه 22.
522- زهر الربيع ، 476.
523- سوره فاطر 35، آيه 28.
524- مجموعه ورام 2/37.
525- سوره فاطر 35، آيه 28.
526- ((عدة الداعى )) ص 95.
527- سوره زمر 39، آيه 9.
528- سوره مائده 5، آيه 82.
529- ((عدة الداعى ))، ص 94.
530- عدة الداعى ، ص 94.
531- المتشابهات : المتماثلات . تشابها و اشتبها اشتبه كل منهما بالاخر.
532- سوره فاطر 35، آيه 28.
533- ((بحارالانوار)) 67/72.