دروغ مصلحت آميز، بحثى در مفهوم و گستره آن

سيد حسن اسلامى

- پى‏نوشت‏ها -
- ۳ -

464- تاءكيدها از نگارنده است .
465- محمد رضا مهدوى كنى ، نقطه هاى آغاز در اخلاق عملى ، ص 270.
466- احمد بهمنيار، داستان نامه بهمنيارى ، ص 258.
467- محمد رضا مهدوى كنى ، نقطه هاى آغاز در اخلاق عملى ، ص 270.
468- محمد رضا مهدوى كنى ، نقطه هاى آغاز در اخلاق عملى ، ص 271 - 272.
469- محمد تقى فلسفى ، اخلاق از نظر هم زيستى و ارزش هاى انسانى ، ج 1، ص 254.
470- سيد محمد حسين طباطبايى ، الميزان فى تفسير القرآن ، ج 11، ص 103 - 104.
471- رضا ديب عواضه ، سنابل الحكمه ، ص 442.
472- علامه مجلسى ، بحارالانوار، ج 78، ص 136.
473- على ايروانى غروى ، حاشيه المكاسب ، ص 39.
474- دارالكتب الاسلاميه ، سخنرانى هاى راشد، ج 4، ص 159-160.
475- ر.ك : اريك برن ، بازى ها: روان شناسى روابط انسانى ، 1374.
476- ملكه مصر كه آنتونى ، سردار رومى ، را شيفته خود ساخت .
477- برادرزاده هرود كه سر حضرت يحيى عليه السلام را به عنوان كابين خود خواست و خواسته اش برآورده شد و سر مبارك آن پيامبر بزرگ را در تشتى زرين برايش بردند.

478- Paternalistic Lies.
479- محمد محمدى رى شهرى ، ميزان الحكمه ، ج 3، ص 2680.
480- محمد محمدى رى شهرى ، ميزان الحكمه ، ج 3، ص 2680.
481- محمد غزالى ، احياء علوم الدين ، ج 3، ص 147؛ محمد مهدى نراقى ، جامع السعادات ، ج 2، ص 325؛ وهبه الزحيلى ، التفسير المنير، ج 11، ص 69؛ صحيح مسلم ، ج 10، ص 6632؛ ابوالطيب محمد شمس ‍ الحق عظيم آبادى ، عون المعبود شرح سنن ابن داود، ج 13، ص 263 و احمد بن عمر بن ابراهيم القرطبى ، المفهم لما اشكل من تلخيص كتاب مسلم ، ج 6، ص 592.
482- محمد مهدى نراقى ، جامع السعاده ، ج 2، ص 325.
483- محمد غزالى ، علوم الدين ، ج 3، ص 147.
484- محمد غزالى ، علوم الدين ، ج 3، ص 148.
485- محمد مهدى نراقى ، جامع السعاده ، ج 2، ص 326.
486- احمد نراقى ، معراج السعاده ، ص 575.
487- محمد رضا مهدوى كنى ، نقطه هاى آغاز در اخلاق عملى ، ص 270.
488- سيد ابوالقاسم خويى ، مصباح الفقاهه ، ج 2، ص 127.
489- احمد بن حسين بن على بيهقى ، السنن الكبرى ، ج 10، ص 198.
490- محمد محمدى رى شهرى ، ميزان الحكمه ، ج 3، ص 2675.
491- احمد نراقى ، معراج السعاده ، ص 575.
492- محمد غزالى ، احياء علوم دين ، ج 3، ص 144.
493- محمد غزالى ، احياء علوم دين ، ج 3، ص 148.
494- محمد مهدى نراقى ، جامع السعادات ، ج 2، ص 326.
495- احمد نراقى ، معراج السعاده ، ص 575.
496- ر.ك : روان شناسى رشد (گروه نويسندگان )؛ مربيان بزرگ ؛ ژان ژاتو، ايمانوئل كانت ، تعليم و تربيت ، پروين كديور، روان شناسى اخلاق ؛ على شريعت مدارى ، روان شناسى تربيتى ، محمد پارسا، روان شناسى تربيتى ؛ ابراهام اچ . مزلو، انگيزش و شخصيت ؛ ريچارد اتكينسون و هم كاران ، زمينه روان شناسى هيلگارد و طيبه ماهروزاده ، فلسفه تربيتى كانت .
497- موقعيت فرضى كودكى كه نمى تواند خود را با وضعيت جديد سازگار كند در داستان (( چارلز )) نوشته شرلى جكسون به زيبايى تصوير شده است . ر.ك : عشق در زمان ما، سه قصه روان شناختى ، ص ‍ 37-47.
498- پيمان قاسم خانى و فريدون فرهودى ، دخترى با كفش هاى كتانى ، ص 9.
499- غلام حسين رياحى ، روان شناسى در خدمت اولياء و مربيان ، ص 121.
500- غلام حسين رياحى ، روان شناسى در خدمت اولياء و مربيان ، ص 123.
501- غلام حسين رياحى ، روان شناسى در خدمت اولياء و مربيان ، ص 123.
502- مشكلات تعليم و تربيت ، (مجموعه نويسندگان )، ص 169.
503- پرويز خاكيه ، روان شناسى كودك ، ص 124.
504- احمد بن عمر بن ابراهيم القرطبى ، المفهم لما اشكل من تلخيص كتاب مسلم ، ج 6، ص 593.
505- محمد احمد جاد المولى ، الخلق الاسلامى الكامل ، ص 462.
506- فريدون توللى ، شعله كبود، ص 199.
507- فقيهى ، (( روان شناسى دروغ )) ايران فردا، سال دوم ، ش 7، خرداد 1376، ص 69.
508- عباس فرهادى ثابت ، چرا كودكم دروغ مى گويد؟، ص 34.
509- Lying, p. 223-225.
510- اليزابت كوبلر راس ، پايان راه (پيرامون مرگ و مردن )، ص 23.
511- اليزابت كوبلر راس ، پايان راه (پيرامون مرگ و مردن )، ص 24.
512- Lying, p.242.
513- اليزابت كوبلر راس ، پايان راه (پيرامون مرگ و مردن )، ص 41.
514- Lyivg, p.247.
515- lbid, p. 242.
516- Human Relations, Marie Dalton, Dawn G. Hoyle & Marie W. Watts, Cincinnati, Ohio, South - Western publishing Co, 1992, p. 32.
517- لئو تولستوى مرگ ايوان ايليچ (در مجموعه و داستان و نقد داستان )، ص 135.
518- لئو تولستوى مرگ ايوان ايليچ (در مجموعه و داستان و نقد داستان )، ص 176-177.
519- لئو تولستوى مرگ ايوان ايليچ (در مجموعه و داستان و نقد داستان )، ص 199.
520- لئو تولستوى مرگ ايوان ايليچ (در مجموعه و داستان و نقد داستان )، ص 213.
521- اليزابت كويلر راس ، پايان راه (پيرامون مرگ و مردن )، ص 49.
522- اليزابت كويلر راس ، پايان راه (پيرامون مرگ و مردن )، ص 48.
523- اليزابت كويلر راس ، پايان راه (پيرامون مرگ و مردن )، ص 46.
524- لئو تولستوى ، مرگ ايوان ايليچ ، ص 185.
525- ر.ك : محمد محمدى رى شهرى ، ميزان الحكمه ، ج 4، ص 1957-2956.
526- امام خمينى ، شرح چهل حديث ، ص 19.
527- شريكم .
528- سعدى ، گلستان ، ص 117.
529- لئو تولستوى ، مرگ ايوان ايليچ ، ص 201-202.
530- لئو تولستوى ، مرگ ايوان ايليچ ، ص 202.
531- ژرژ سادول ، فرهنگ فيلم هاى سينما، ج 1، ص 406.
532- ژرژ سادول ، فرهنگ فيلم هاى سينما، ج 1، ص 406.
533- ژرژ سادول ، فرهنگ فيلم هاى سينما، ج 1، ص 406.
534- اليزابت كوبلر راس ، پايان راه ، ص 39.
535- ام . رابين ديماتئو، روان شناسى سلامت ، ج 2، ص 708.
536- نفس المرء، خطاه الى اءجله (نهج البلاغه ، حكمت 74).
537- الذى خلق الموت و الحياة ليبلوكم اءحسن عملا (ملك (67) آيه 2).
538- لو لا ثلاث فى ابن آدم ما طاءطاء راءسه شيى ء: المرض و الفقر و الموت (شيخ صدوق ، خصال ، باب الصلاثه ).
539- ما لابن آدم و الفخر، اءوله نطفة و آخره جيفة (نهج البلاغه ، حكمت 454.)
540- جمعه (62) آيه 6.
541- محمد محمدى رى شهرى ، ميزان الحكمه ، ج 4، ص 2956.
542- زمر (39) آيه 30.
543- محمد محمدى رى شهرى ، ميزان الحكمه ، ج 4، ص 2973.
544- امام خمينى ، شرح چهل حديث ، ص 359.
545- امام خمينى ، صحيفه امام ، ج 1، ص 293.
546- فمن اءثقله ذكر الموت ، وجد قبره روضة من رياض الجنة صحيفه امام ص 2264.
547- فمن اءثقله ذكر الموت ، وجد قبره روضة من رياض الجنة صحيفه امام ص 2264.
548- عبدالكريم سروش ، حكمت و معيشت ، ج 2، ص 290.
549- محمد محمدى رى شهرى ، ميزان الحكمه ، ج 4، ص 2964.
550- محمد محمدى رى شهرى ، ميزان الحكمه ، ج 4، ص 2964.
551- محمد محمدى رى شهرى ، ميزان الحكمه ، ج 4، ص 2964.
552- جلال الدين محمد بلخى ، مثنوى معنوى ، ج 3، ص 160.
553- درباره آثار و فوايد ياد مرگ و مرگ انديشى ، ر.ك : عبدالكريم سروش ، حكمت و معيشت ، ج 2، ص ‍ 290-299 و سيد يحيى يثربى ، (( مرگ و مرگ انديشى )) ، فصل نامه قبسات ، ش 19، ص ‍ 111-125.
554- امام خمينى ، صحيفه امام ، ج 14، ص 16.
555- محمد محمدى رى شهرى ، ميزان الحكمه ، ج 4، ص 2955.
556- محمد محمدى رى شهرى ، ميزان الحكمه ، ج 4، 2960.
557- ر.ك : محمد محمدى رى شهرى ، ميزان الحكمه ، ج 4، ص 2954-2979.
558- ر.ك : محمد محمدى رى شهرى ، ميزان الحكمه ، ج 4، ص 2960.
559- احمد سروش ، كليات اشعار فارسى مولانا اقبال لاهورى ، ص 474.
560- محمد غزالى ، احياء علوم الدين ، ج 4، ص 475.
561- جلال الدين محمد بلخى ، گزيده غزليات شمس ، ص 401.
562- اليزابت كوبلر راس ، پايان راه ، ص 18.
563- عبدالكريم سروش ، حكمت و معيشت ، ج 2، ص 294.
564- اليزابت كوبلر راس ، پايان راه ، ص 37.
565- اليزابت كوبلر راس ، پايان راه ، ص 42.
566- اليزابت كوبلر راس ، پايان راه ، ص 42.
567- اليزابت كوبلر راس ، پايان راه ، ص 8-9.
568- ر.ك : عبدالكريم سروش ، حكمت و معيشت ، دفتر نخست ، ص 223-240.
569- اليزابت كوبلر راس ، پايان راه ، ص 45.
570- عبدالرحمان بن جوزى ، الاذكياء، ص 140.
571- نحل (16) آيه 105.
572- اين خواب نامه و امثال آن ، سرشار از خطاهاى نگارشى و حتى املايى است و در آن ها كم تر علايم نگارش رعايت مى شود. تحليل محتواى اين گونه خواب نامه ها، كارى است ارزنده ، اما خارج از اهداف اين نوشته .
573- گفته اند كه هارون الرشيد، فرمان قتل زنديقى را صادر كرد. وى گفت : (( كجا بودى كه ببينى هزار حديث جعل كردم ؟ ))
هارون پاسخ داد: (( اى دشمن خدا! كجا خواهى بود كه ببينى اسحاق فزارى و ابن مبارك اين احاديث را يكايك مى يابند و حرف به حرف آن ها را از ميان احاديث ديگر بيرون مى كشند؟ )) (ابوالحسن على بن محمد كنانى ، تنزيه الشريعة المرفوعة عن الاحاديث الشنيعة الموضوعه ، ج 1، ص 16).
574- براى شناخت انگيزه هاى جعل حديث و جاعلان ، براى نمونه ر.ك : ابوالفرج ابن جوزى ، كتاب الموضوعات من الاحاديث المرفوعات ، ج 1، ص 19-29؛ شهيد ثانى زين الدين العاملى ، الدراية ، ص 56-58؛ ابوالحسن على بن محمد كنانى ، تنزيه الشريعة المرفوعة عن الاحاديث الشنيعة الموضوعه ، ج 1، ص 11-16؛ عبدالحى بن محمد لكنوى ، الاثار المرفوعة فى الاخبار الموضوعه ، ص ‍ 8-18 و محمد ابوريه ، اضواء على السنة المحمدية او دفاع عن الحديث ، ص 111-112.
575- ابوالفرج ابن جوزى ، كتاب الموضوعات من الاحاديث المرفوعات ، ج 1، ص 22.
576- محمد غزالى ، كيمياى سعادت ، ج 2، ص 83.
577- ابوالفرج ابن جوزى ، كتاب الموضوعات من الاحاديث المرفوعات ، ج 1، ص 22.
578- ابوالفرج ابن جوزى ، كتاب الموضوعات من الاحاديث المرفوعات ، ج 1، ص 22-23.
579- ابوالفرج ابن جوزى ، كتاب الموضوعات من الاحاديث المرفوعات ، ج 1، ص 23.
580- ابوالفرج ابن جوزى ، كتاب الموضوعات من الاحاديث المرفوعات ، ج 1، ص 23.
581- ابوالفرج ابن جوزى ، كتاب الموضوعات من الاحاديث المرفوعات ، ج 1، ص 24.
582- شهيد ثانى ، الدرايه ، ص 57.
583- ابوالفرج ابن جوزى ، كتاب الموضوعات من الاحاديث المرفوعات ، ج 1، ص 392-395.
584- نهج البلاغه ، خطبه 210.
585- ابوالفرج ابن جوزى ، كتاب الموضوعات من الاحاديث المرفوعات ، ج 1، ص 58-60. هم چنين درباره اين حديث و الفاظ و سندهاى متعدد آن ، ر.ك : سليمان بن احمد طبرانى طرق حديث من كذب على متعمدا.
586- ابوالحسن على بن محمد كنانى ، ج 1،ص 12.
587- ابوالفرج ابن جوزى ، كتاب الموضوعات من الاحاديث المرفوعات ، ج 1، ص 133.
588- ابوالفرج ابن جوزى ، كتاب الموضوعات من الاحاديث المرفوعات ، ج 1، ص 133.
589- ابوالفرج ابن جوزى ، كتاب الموضوعات من الاحاديث المرفوعات ، ج 1، ص 134.
590- ابوالفرج ابن جوزى ، كتاب الموضوعات من الاحاديث المرفوعات ، ج 1، ص 138.
591- ابوالحسن على بن محمد كنانى ، تنزيه الشريعة المرفوعه عن احاديث الشيعة الموضوعه ، ص 13.
592- ابوالفرج ابن جوزى ، كتاب الموضوعات من الاحاديث المرفوعات ، ج 1، ص 137.
593- ابوالفرج ابن جوزى ، كتاب الموضوعات من الاحاديث المرفوعات ، ج 1، ص 137.
594- محمد ابوريه ، اضواء على السنة المحمديه او دفاع عن الحديث ، ص 595.
595- ابن حزم اندلسى ، الفصل فى الملل و الاهواء و النحل ، ج 2، ص 284، و ج 3، ص 142.
البته به سادگى نمى توان ادعاى ابن حزم را پذيرفت ، چرا كه صاحب نظران بر آن هستند كه او در انتساب هاى خود چندان پرواى حقيقت را نداشته است ، لذا نمى توان قاطعانه به گفته هايش استناد كرد. در اين جا در پى اثبات درستى يا نادرستى ادعاى ابن حزم نيستيم ، بلكه بيش تر بررسى يك ديدگاه مقصود است ، حال نام آن هرچه مى خواهد باشد.
596- ميرزا حسين نورى طبرسى ، لؤ لؤ و مرجان در شرط پله اول و دوم منبر روضه خوانان ، ص 110.
597- نهج البلاغه ، حكمت 105.
598- ابوالفرج جوزى ، كتاب الموضوعات من الاحاديث المرفوعات ، ج 1، ص 22.
599- محمد غزالى ، احياء علوم الدين ، ج 3، ص 148.
600- ر.ك : علامه مجلسى ، مراة العقول فى شرح اخبار آل الرسول ، ج 10، ص 349-350.
601- احمد ريسونى ، اهداف دين از ديدگاه شاطبى ، ص 154.
602- ميرزا حسين نورى لولو و مرجان ،ص 175.
603- ميرزا حسين نورى لولو و مرجان ،ص 175. مرحوم مطهرى نيز همين نكته را از ايشان نقل مى كند و تصريح مى نمايد كه اين نظرگاه خلاف اسلام و شريعت خراب كن است . ر.ك : حماسه حسينى ، ج 1، ص 51.
604- مرتضى مطهرى ، حماسه حسينى ، ص 49.
605- احمد ريسونى ، اهداف دين از ديدگاه شاطبى ، ص 154.
606- عبدالحى بن محمد اللكنوى ، الاثار المرفوعة فى الاخبار الموضوعه ، ص 15-16. هم چنين در اين كتاب احاديث ساختگى ديگرى در زمينه هاى گوناگون نقل و نقد شده است .
607- ميرزا حسين نورى ، لؤ لؤ و مرجان ، ص 160-161.
608- ميرزا حسين نورى ، لؤ لؤ و مرجان ، ص 165.
609- اتل ليليان وينيچ ، خرمگس ، ص 65.
610- اليزابت كوبلر راس ، پايان راه ، ص 17.
611- ابو حامد محمد غزالى ، احياء علوم الدين ، ج 3، ص 148
612- على مشكينى اردبيلى ، مصطلحات الفقه ، ص 141
613- على مشكينى اصلاحات الاصول ، ص 189
614- آخوند محمد كاظم خراسانى كفايه الاصول ص 352
615- على مشكينى اردبيلى ، مصطلحات الفقه و معظم عناوينه الموضوعيه ، ص 190
616- على مشكينى اردبيلى ، مصطلحات الفقه ، ص 141
617- شيخ حر عاملى ، وسائل الشيعه الى تحصيل مسائل الشريعه ، ج 1، ص 81
618- فريد الدين عطار نيشابورى تذكره الاولياء ص 101.
619- شهيد ثانى الدرايه ص 56
620- دارالكتب الاسلاميه ، سخنرانى هاى راشد، ج 4، ص 163
621- حجرات (49) آيه 1 (ترجمه عبدالمحمد آيتى ).
622- مرتضى مطهرى مسئله حجاب ، ص 255
623- عبد الكريم سروش اخلاق خدايان ص 37
624- ابن حزم اندلسى ، الفصل فى الملل و الاهواء و النحل ، ج 3 ص 142 گفتنى است كه قرآن كريم به صراحت حضرت را از هر گونه دروغى دور دانسته قاطعانه مى فرمايد: ولو تقول علينا بعض ‍ الاقاويل لاخذنا منه باليمين ثم لقطعنا منه الوتين (حاقه (69) آيات 44 - 46)
625- ابن حزم اندلسى ، الفصل فى الملل و الاهواء و النحل ، ج 3 ص 142 گفتنى است كه قرآن كريم به صراحت حضرت را از هر گونه دروغى دور دانسته قاطعانه مى فرمايد: ولو تقول علينا بعض ‍ الاقاويل لاخذنا منه باليمين ثم لقطعنا منه الوتين (حاقه (69) آيات 44 - 46)
626- لشك كولا كوفسكى ، درس هايى كوچك در باب مقولاتى بزرگ ، ص 39
627- Politics and the problem of dirty hands, C.A.J. Coady, In A Companion To Ethics, Edited by peter singer usa , Basil Blackwell, 1991, p. 373-382.
628- امام خمينى ، صحيفه نور: مجموعه رهنمودهاى امام خمينى ، ج 1، ص 65؛ ج 7، ص 128؛ ج 8، ص 82؛ ج 9، ص 202 و ج 13، ص 217.
629- ر.ك : جوليانو پونتارا، مقاله (( اخلاق ، سياست ، انقلاب )) فصل نامه فرهنگ ، سال دوم ، ش اول و دوم ، پاييز و زمستان 1370، ص 98 - 105
630- توكوديدس (توسيديد)، تاريخ جنگ پلوپونزى ، ص 339.
631- توكوديدس (توسيديد)، تاريخ جنگ پلوپونزى ،ص 175-174.
632- نيكولو ماكياوللى (1469- 1527م ) سياست مدار و نظريه پرداز اهل فلورانس (در ايتاليا) بود كه در زندگى خود چندان خيرى نديد و پس از مرگ ، نام نيكى از خود بر جاى نگذاشت ، زيرا توصيه هايش ‍ را سياست مداران به كار بستند، اما بدنامى ها و دشنام ها متوجه او گشت . گفتنى است كه تلفظ درست اين نام (( ماكياوللى )) (با تشديد) است . اما غالبا با يك لام و بدون تشديد نوشته و خوانده مى شود آقاى آشورى اين نام را با تشديد و مرحوم لطفى بى تشديد به كار مى برند. براى حفظ امانت ناچار بوده ام كه اين دوگانگى را در ارجاعات رعايت كنم .
633- The Concise Oxford Dictionary of Politics, p. 299.
634- ارنست كاسيرر، افسانه دولت ، ص 155 - 156.
635- ارنست كاسيرر، افسانه دولت ، ص 155 - 156.
636- مايكل پولانينى ، فراسوى نيهيليسم ، (در مجموعه مقالات خرد در سياست )، ص 215.
637- نيكولو ماكياولى ، شهريار، ص 117 - 118
638- نيكولو ماكياولى ، شهريار، ص 129
639- نيكولو ماكياولى ، شهريار، ص 66.
640- نيكولو ماكياولى ، شهريار، ص 130
641- ارنست كاسيرر، افسانه دولت ، ص 156 - 157
642- امام خمينى ، صحيفه نور، ج 1، ص 239.
643- امام خمينى ، صحيفه نور، ج 1، ص 239.
644- سعدى ، گلستان ، ص 74.
645- نيكولو ماكياولى ، گفتارها، ص 20
646- نيكولو ماكياولى ، گفتارها، ص 92
647- مجتبى اميرى ، (( پايان تاريخ و بحران اعتماد: بازشناسى انديشه هاى تازه فوكوياما )) ماه نامه اطلاعات سياسى اقتصادى ، سال دهم ، ش 97، 98 مهر و آبان 1374، ص 13
648- مجتبى اميرى ، (( پايان تاريخ و بحران اعتماد: بازشناسى انديشه هاى تازه فوكوياما )) ماه نامه اطلاعات سياسى اقتصادى ، سال دهم ، ش 97، 98 مهر و آبان 1374، ص 13
649- مجتبى اميرى ، (( پايان تاريخ و بحران اعتماد: بازشناسى انديشه هاى تازه فوكوياما )) ماه نامه اطلاعات سياسى اقتصادى ، سال دهم ، ش 97، 98 مهر و آبان 1374، ص 15
650- محمد لگنهاوزن ، (( راست گويى و دروغ گويى در فلسفه اخلاق )) فصل نامه معرفت ش 15، زمستان 1374 ص 38.
651- سيد على اصغر كاظمى اخلاق و سياست : انديشه سياسى در عرصه عمل ، ص 241
652- مايكل پولانينى ، فراسوى نيهيليسم ، ص 223- 224
653- جوليانو پونتارا، اخلاق ، سياست ، انقلاب ، در فصل نامه فرهنگ ، سال دوم ش اول و دوم پاييز و زمستان 1370ص 100
654- مايكل پولانينى فراسوى نيهيليسم ، (در مجموعه مقالات خرد در سياست )، ص 224
655- ژان پل سارتر، دست هاى آلوده ، ص 153
656- ژان پل سارتر، دست هاى آلوده ، ص 153-154
657- ژان پل سارتر، دست هاى آلوده ، ص 153-154
658- ژان پل سارتر، دست هاى آلوده ، ص 154-155
659- ژان پل سارتر، دست هاى آلوده ، ص 229
660- دانيل شيرو (( در اروپاى شرقى چه گذشت )) در مجموعه مقالات خرد و سياست . ص 515
661- دانيل شيرو (( در اروپاى شرقى چه گذشت )) در مجموعه مقالات خرد و سياست . ص 518
662- فراسوى نيهيليسم ، ص 227
663- ر.ك : كتايون مصرى ، سوء ظن ، بدبينى ، بى اعتمادى : جامعه ما با اين ويروس گلاويز شده است . (گفت و گو)، روزنامه انتخاب شنبه 1/10/80 ص 12
664- افلاطون ، جمهور ص 152- 153
665- Lying. p. 175 & 327.
666- برتراند راسل (( اخلاق فردى و اجتماعى )) در مجموعه مقالات خرد و سياست ، ص ‍ 308
667- جوليانو پونتارا، (( اخلاق سياست ، انقلاب )) ، ماه نامه فرهنگ سال دوم ، ش اول و دوم پاييز و زمستان 1370، ص 100، 101
668- Politid als Beruf.
669- ماكس وبر، دانشمند و سياست مدار، ص 136
670- ماكس وبر، دانشمند و سياست مدار، ص 140
671- ماكس وبر، دانشمند و سياست مدار، ص 101
672- ماكس وبر، دانشمند و سياست مدار، ص 104
673- شارل هانرى دو فوشه كور، اخلاقيات : مفاهيم اخلاقى در ادبيات فارسى از سده سوم تا سده هفتم هجرى ، ص 613
674- نهج البلاغه ، خطبه 5
675- محمد باقر محمودى ، نهج السعاده فى مستدرك نهج البلاغه ، ج 1، ص 143
676- نهج البلاغه ، خطبه 240 ترجمه سيد جعفر شهيدى ، ص 269
677- حسن الزين ، الامام على بن ابى الطالب و تجربه الحكم ، ص 66
678- حسن الزين ، الامام على بن ابى الطالب و تجربه الحكم ، ص 66.
679- نهج البلاغه ، خطبه 205
680- شيخ مفيد، الجمل ، ص 166
681- نهج البلاغه ، خطبه 73
682- نهج البلاغه ، حكمت 420.
683- نهج البلاغه ، نامه 47.
684- نهج البلاغه ، خطبه 27
685- نهج البلاغه ، خطبه 200 ترجمه سيد جعفر شهيدى .
686- نهج البلاغه ، خطبه 41، ص 39
687- نهج البلاغه ، خطبه 224، ص 260
688- ر.ك : سيد حسن اسلامى امام على و مسئله اخلاقى زيستن ، فصل نامه دانشگاه انقلاب ، ش 113 بهار، 1380 ص 185. 196. و سعيد ايوب ، از ژرفاى فتنه ها،ج 2، ص 588، 593
689- واسلاوهاول ، يادداشت هايى در باب اخلاق سياست ، تمدن در دوران تحول ، ص 28
690- واسلاوهاول ، يادداشت هايى در باب اخلاق سياست ، تمدن در دوران تحول ، ص 13
691- واسلاوهاول ، يادداشت هايى در باب اخلاق سياست ، تمدن در دوران تحول ، ص 22
692- واسلاوهاول ، يادداشت هايى در باب اخلاق سياست ، تمدن در دوران تحول . ص 22.
693- واسلاوهاول ، يادداشت هايى در باب اخلاق سياست ، تمدن در دوران تحول ، ص 22.
694- واسلاوهاول ، يادداشت هايى در باب اخلاق سياست ، تمدن در دوران تحول ، ص 23
695- واسلاوهاول ، يادداشت هايى در باب اخلاق سياست ، تمدن در دوران تحول ، ص 26
696- مهاتما گاندى همه مردم برادرند. ص 139
697- مهاتما گاندى ، همه مردم برادرند، ص 139.
698- سيد حسن اسلامى ، امام اخلاق سياست ، ص 495. 524
699- امام خمينى صحيفه نور، ص 13. ص 35