پس حضرت فرمود: بلى همين است .

و عن الصادق عليه السلام : هى الفطرة التى اء فترض الله على المؤ منين ⁽¹²⁾

حضرت صادق عليه السلام نيز فرموده : اءقيمو الصلوة و اتو الزكاة همان زكات فطره است آنكه خداوند فرض نموده بر مؤ منين .

خطاب حضرت احديت بمؤ منين ، در اين آيه ، اينكه نماز يا (نماز عيد فطر) بپاداريد و زكات بدن فطره بپردازيد.

اين روايت نقض زكات مال نيست ، بلكه مى تواند هم در خصوص زكات مال و هم زكات فطره باشد.

فصل دوم : قرآن و زكوة

زكات از ديدگاه قرآن :

وجوب زكات و فائل آن و عقوبت ترك آن و علل و عوامل و اسرار آن را از نظرات قرآن كتاب وحى بررسى نموده ، تا ببينيم خداوند تعالى از چه هدفى و چه خيرى را اراده نموده و براى عقوبت مانع الزكات چه حكمى صادر كرده و چه علل و فلسفه اى را در كتابش قرآن كريم تبيين فرموده است . خداوند در اوصاف متقين مى فرمايد:

اءلذين يؤ منون بالغيب و يقيمون الصلوة و مما رزقناهم ينفقون . ⁽¹³⁾

متقين كسانى هستند كه ايمان به غيب دارند و اقامه نماز مى نمايند و از آنچه ما روزيشان كرديم انفاق مى كنند.

در تفسير امام عسگرى عليه السلام آمده است : كه خداوند تبارك و تعالى فرمود:

و از آنچه به آنان انفاق نموده ايم و روزى كرده ايم (از اموال و از قوت و قدرت ، و جسم و جان و علم و جاه ) انفاق مى نمايند و صدقه مى دهند، آنان تحمل زحمت كرده و حقوق الهى را به اهلشان تاءديه مى نمايند، به محتاجان قرض مى دهند و حاجات آنان را بر آورده مى كنند و دست ضعفاء مى گيرند و خدمات زيادى به آنها ارائه مى دهند و از جمله آنها اينكه آنان را از مهلكه خطر مى رهانند و اءمتعه ضعفا را بعنوان كمك و اعانات براى ايشان حمل مى نمايند، پياده ها را بر مركب خويش سوار مى كنند و كسانى را كه از نظر ايمان بر آنان برترى دارند بر جان و مال خويش ترجيح مى دهند و با مؤ منانى كه در رديف و درجه آنان قرار دارند با مال خويش ترجيح مى دهند و با مؤ منانى كه در رديف و درجه آنان قرار دارند با مال و جان خويش مساوات مى نمايند و از علوم و دانش خويش طالبان علم را بهره مند مى سازند و نيز فضائل اهلبيت عليه السلام را براى محبين آنان و هر كس كه آرزوى هدايتشان را دارد نقل مى نمايند.

اينچنين در تفسير امام عليه السلام از آيه شريفه تفسير شده و بنظر شما خوانندگان محترم رسيده است . ⁽¹⁴⁾

اينست امر و فرمان آفريدگار جهان كه همه چيز را به بندگانش اعطا فرموده و در مقابل بندگان نيز بايد حقوق الهى را از مايملك خويش اداء نمايند و زكات دهند و از عيال الله تعالى كه مستحقين زكوتند پذيرائى و پرستارى كنند و نيز اينست او صاف متقين زيرا متقين همواره در راه تزكيه نفس و اموال خويشند كه مى فرمايد:

و اقيموا الصلوة و اتوا الزكوة ... . ⁽¹⁵⁾

و نماز بپا داريد و زكات بپردازيد.

در اين آيه كه كرارا در قرآن آمده است خداوند تعالى هم تزكيه نفس را اراده ، فرموده است و هم تزكيه مال را، از زكات آنچه خداوند مرحمت فرموده بخل نورزيد درباره آنهائيكه در پرداخت حقوق الهى بخل مى ورزند مى فرمايد:

و لا يحسبن الذين يبخلون بما اتاهم الله من فضله هو خيزا لهم بل هو شر لهم ... ⁽¹⁶⁾

و نپندارند آنانكه بخل مى ورزند بآنچه داد خداوند ايشان را از فضل خويش كه آن خير است ايشان را (به منفعت ايشان است ) بلكه آن بدتر است براى آنه.

پرداخت زكات رحمت و بركت مى آورد:

خداوند تعالى به نمازگزاران و زكات دهندگان و صاحبان قرض الحسنه به خدا را وعده آمرزش گناهان و بهشت برين داده است . و در اين آيه شريفه مى فرمايد:

... انى معكم لئن اءقمتم الصلوة و اءتيتم الزكوة و اءمنتم برسلى و عزرتموهم و اءقرضتم الله قرضا حسنا لاء كفرن عنكم سيئاتكم و لاء دخلنكم جنات تجرى من تحتها الانهار فمن كفر بعد ذلك منكم فقد ضل سوآء السبيل . ⁽¹⁷⁾

در قسمتى از اين آيه مى فرمايد: من با شمايم همانا اگر شما نماز بپا داريد و زكات بدهيد و به رسولانم ايمان داشته باشد و نيرو دهيد ايشان را و بخداوند وامى نيكو بدهيد و هر آينه از شما بديهاى شما را پاك ساخته و محو و نابود مى نمائيم و شما را به بهشتهاى خود در مى آورم ، بهشتهائيكه از زيرشان نهرها جارى است ، پس آنكه كافر شد از شما به راستيكه راهش را گم كرده است .

رحمت خداوند بر مؤ ديان :

خداوند تبارك و تعالى در سوره مباركه اعراف اين بشارت را مى دهد كه رحمت واسعه او شامل حال همه موجودات است خصوصا رحمت خويش را شامل حال كسانى مى داند كه پرهيزكار مى باشند و زكات مال خويش را مى دهند و به آيات او ايمان دارند، آنجا كه مى فرمايد:

و رحمتى وسعت كل شى ء فساءكتبها للذين يتقون و يؤ تون الزكوة و الذين هم باياتنا يؤ منون . ⁽¹⁸⁾

و رحمتم فراگير همه چيز است ، پس بزودى آن را بطور مسلم براى بندگان پرهيزكارم مقرر نموده و براى آنان بنويسم آنانيكه از پرهيزگارانند و زكات مال خويش را مى پردازند، و به آيات ما ايمان دارند.

مؤ ديان نماز و زكات از مؤ منانند:

قرآن كريم ايمان را در اختصاص خاشعين و متوكلين و بر پاكنندگان نماز و مؤ ديان زكات قرار داده و در اوصاف ايشان مى فرمايد:

انما المؤ منون الذين اذا ذكر الله و جلت قلوبهم و اذا تليت عليهم اياته زادتهم ايمانا و على ربهم يتو كلون . الذين يقيمون الصلوة و مما رزقنا هم ينفقون . ⁽¹⁹⁾

همانا گروندگان و مؤ منان آنانى هستند كه چون بذكر خداوند تعالى مشغول گردند، دلهاى آنان بلرزد و چون آيات قرآن بر آنان خوانده شود، ايمانشان افزون گردد و بر پروردگارشان توكل مى نمايند. آنهائيكه اقامه نماز مى كنند و از آنچه روزيشان كرديم انفاق مى نمايند.

تمامى اين اوصاف در اختصاص كسانى است كه با تاءديه زكات تزكيه نفس كرده اند و ذكر و ياد و عشق خدا را بجان و دل خريده اند، خداوند بر اموالشان بركت دهد و بر عمر با عزتشان بيافزايد.

مؤ ديان نماز و زكات به پيشگاه خدا ترسناكند:

در آيه اى از سوره مباركه برائت ، خداوند عمران و آبادانى مساجد و بهره برداريهاى نهائى معنوى را در اختصاص مؤ منان بخدا و روز جزاء و نماز گزاران و زكات دهندگان قرار داده و مى فرمايد:

انما يعمر مساجد الله من امن بالله و اليوم الاخر و اءقام الصلوة و اتى الزكوة و لم يخش الا الله فعسى اءولئك اءن يكونوا من المهتدين . ⁽²⁰⁾

جز اين نيست كه عمارت مى كند مسجدهاى خداوند را كسيكه گرويد بخداوند و روز باز پسين و بر پاداشت نماز را و زكات داد و از كسى جز خداوند نترسيد، پس شايد آنان از هدايت يافته گان باشند.

خداوند منان زكات دهندگان را در رديف كسانى قرار داد كه مساجد خدا را آباد و از مؤ منين بروز قيامت و از اقامه كنندگان نمازند و ايشان جز از خداوند از كسى واهمه و هراس ‍ ندارند و خداى مهربان به آنان مژده هدايت و رستگارى داده است .

قبولى توبه مبتنى بر صحت نماز و زكات است

در اين ارتباط، قرآن كريم نسبت به كفارى كه در حال جنگ با مسلمانان بودند مى فرمايد:

فاذا انسلخ الا شهر الحرم فاقتلوا المشركين حيث وجدتموهم و خذوهم و احصروهم واقعد و الهم كل مرصد فان تابوا و اءقاموا الصلوة و اتو الزكوة فخلوا سبيلهم ان الله غفور رحيم . ⁽²¹⁾

پس اگر اشهر حرم (ماههاى حرام ) منسلخ شد و پايان يافت هر كجا آنان (مشركين ) را يافتند بكشيد و راه را بر آنها تنگ كنيد، مگر آنكه توبه كنند و نماز بگذارند و زكات بدهند كه در اين صورت دست از آنها برداريد كه خداوند آمرزنده و مهربان است .

خداوند تعالى دو اصل نماز و زكات را پس از توبه براى مشركين ملاك عمل قرار داده و در حقيقت توبه كردنشان را منوط به اقامه نماز و اداء زكات دانسته است ، پس اگر كفار توبه كردند و اقامه نماز نموده و ايتاء زكات كردند، پس راه را بروى ايشان باز كنيد كه خداوند آنان را مى آمرزد.

اخطار شديد بر زراندوزان بخيل

قرآن در مورد زراندوزان بخيل و ممسك كه حاضر به پرداخت حقوق الهى نيستند، شديدا اخطار مى كند و آنان را بعذاب اليم بشارت مى دهد و مى فرمايد:

... و الذين يكنزون الذهب و الفضة و لا ينفقونها فى سبيل الله فبشرهم بعذاب اءليم . يوم يحمى عليها فى نار جهنم فتوى بها جباههم و جنوبهم و ظهور هم هذا ما كنرتم لاءنفسكم فذو قوا كنتم تكنزون . ⁽²²⁾

و آنانيكه طلا و نقره ، گنج مى كنند و در راه خدا انفاق نمى نمايند، (زكات و خمس نمى دهند) پس آنان را بشارت ده بعذاب دردناك در آن روز كه آنان را به درون آتش جهنم تفتيده بيافكنند، پس صورتها و پهلوها و پشتهايشان داغ مى گردد. (و به آنان گفته مى شود) اينست آن چيزى كه گنج كرديد براى خويش بس بچشيد عذاب آنچه را كه كنز كرديد. (و از پس ‍ خود گذاشتيد و زكات را به اهلش نپرداختيد.

نفرين ابدى بر زراندوزان خونخوار، كه خون مستمندان و مستضعفان و محرومان را در شيشه كردند و سر كشيدند و به ايتام و پيرزنان و سالخوردگان از كار افتادگان ، رحم نكردند. صد چندان عذاب درد ناك ابدى در انتظار ايشان باد، كه به سزاى اعمال ننگينشان خواهند رسيد.

مردم را به اداء نماز و زكات امر كنيد:

اسلام مصداق واقعى امر بمعروف و نهى از منكر را اقامه نماز و ايتاء زكات مى داند. پروردگار مهربان در آيه شريفه مى فرمايد: و المؤ منون و المؤ منات بعضهم اءولياء بعض ‍ ياءمرون بالمعروف و ينهون عن المنكر و يقيمون الصلوة و يؤ تون الزكوة و يطيعون الله و رسوله اءولئك سيرحمهم الله ان الله عزيز حكيم . ⁽²³⁾

خداوند تعالى بپا دارندگان و اداء كنندگان زكات را مطيع و منقاد خود پيامبرش معرفى فرموده و آنان را بشارت به رحمت واسعه خويش داده و مى فرمايد:

مؤ منين و مؤ منات بعضى از ايشان دوستان بعض ديگرند و آنان يكديگر را اءمر به معروف و نهى از منكر مى نمايند و ايشان بپا مى دارند نماز را و اداء مى كنند زكات را و (در همه حالات ) اطاعت از خدا و رسول صلى الله عليه و آله مى نمايند و اين گروه بزودى رحمت خداوند نصيبشان مى گردد، و براستى كه خداوند حكيم و دانا است .

روشن است كه عامل پيروزى و رستگارى در اسلام ، نماز و زكات است ، كه اولى براى تزكيه نفس و دومى براى تزكيه مال است ، كه اطاعت محض خداى تعالى و رسولش صلى الله عليه و آله در همين دو عبادت نهفته است .

چه تجارت و دوستى ، برتر از نماز و زكات است ؟!!

خداوند تبارك و تعالى در مورد بپا داشتن نماز و اداء زكات آنچه را از اموال كه به آنان اعطا نموده تاءكيد فرمود كه بطور سر و علانيه (مخفى و آشكار) بپردازند، قبل از فرا رسيدن قيامت ، كه در آن روز نه بيع و شرائى و نه دوستانى بدرد انسان مى خورند بلكه در آن جا تجارتى جز نماز و دوستى مهربانتر از زكات نيست كه به دادش برسند.

لذا چنين مى فرمايد:

قل لعبادى الذين آمنوا يقيموا الصلوة و ينفقوا مما رزقناهم سرا و علانية من قبل ان ياءتى يوم لا بيع فيه و لا خلال . ⁽²⁴⁾

(اى پيامبر)، بگو به بندگانم ، آنهائيكه ايمان آورده اند كه نماز بپاى دارند و از آنچه روزيشان كرديم ، انفاق كنند (زكات دهند)، بطور نهان و آشكار، پيش از آنكه بيايد روزى كه نه بيعى باشد در آن و نه دوستى (كسى به جز خدا به كار آنان نبايد).

پس از مؤ منان ، شما نماز را بپاى داريد و از آنچه خدا به شما روزى كرده انفاق كنيد و زكات مالتان را بپردازيد. و به گنجداران بخيل و گردآورندگان ممسك و لئيم اخطار كنيد كه اندوخته هاى كلان شما وزر و وبالتان شده و در قيامت چون شعله هاى آتش به جانتان خواهد افتاد و دامنتان را خواهد گرفت .!!

از ربا بپرهيزيد، به زكات روى آوريد:

و ما اتيتم من ربا ليربوا فى اموال الناس فلا يربوا عندالله و ما اتيتم من زكوة تريدون وجه الله فاولئك هم المضعفون . ⁽²⁵⁾

آنچه بعنوان زيادتى و ربا مى پردازيد تا در اموال مردم فراوانى يابد، نزد خدا فزونى نخواهد يافت و آنچه را به عنوان زكات مى پردازيد و تنها رضاى خدا را مى طلبيد (مايه بركت است و) كسانى كه چنين مى كنند داراى پاداش مضاعفند.

يعنى اينان با پرداخت زكات اجر و ثوابى به نزد خداوند خواهند داشت و اموالشان نيز فزونى و بركتى خاص پيدا خواهد كرد.

اندوخته هاى شما بزودى در تملك ديگران و گاهى دشمنانتان در خواهد آمد. ولى اهل زكات آنچه از مالشان با دادن زكات مى كاهند، بزودى جايش پر خواهد شد، و خداوند از بركتى خاص بر اموالشان مى افزايد.

مؤ ديان نماز و زكات ، خير دنيا و آخرت دراستقبال شماست ؟!!

نماز و زكات از فرائض بزرگ و بسيار مهم اسلام است . و هر دو مثل سلسله به هم پيوسته و وابسته اند و صحت و پذيرش هر دو، مبتنى بهم ديگرند، اگر زكات پرداخت نگردد با پول و مال غير مزكى نماز و ساير عبادات غير صحيح و باطل است بنابراين دو عامل بزرگ و مهم شريعت كه احكام اسلام مبتنى بر آنست نماز زكات است و اين نه تنها در اسلام مهم شمرده شده ، بلكه در اديان گذشته و در زمان پيامبران سلف نيز داراى اهميت و ارزش خاص خود بوده است . چنانچه پيامبر اولوالعزم خدا، حضرت عيسى عليه السلام در زمان صباوت و كودكى در گاهواره كه يكى از معجزات او همانا تكلم او در گهواره بوده ، ارائه مى دهد و خود را متعهد به اداء نماز و زكات دانسته است .

همانگونه كه در قرآن كريم از زبان عيسى مسيح عليه السلام مى خوانيم :