1- بقره / 110.

2- حج / 41.

3-نهج الفصاحة : 358

4-قاموس ج 4 (زكى )

5-پيشين .

6- صحاح الغه (زكى )

7-مفردات راغب ، ص 214

8-مجمع البحرين (زكى )

9- المنجد (زكا)

10- مجمع البحرين (زكى )

11- كليات الولبقاء ص 91 به نقل شرح دعاى مكارم الاخلاق ، ج 3/273

12-سوره شمس /9.

13- كهف /73 زكيه به كسى گفته مى شود كه گناه كرده ولى گناهش آمرزيده شده باشد، زاكيه انسان بزرگوارى است كه هرگز نكرده (مجمع البحرين : زكى )

14- نور / 21.

15- بقره / 232

16- سوره مريم / 13

17- مجمع البحرين (حنن )

18- تفسير نمونه ، 13/24

19- سوره مؤ منان ، آيه 4.

20- سوره كهف ، آيه 19.

21- سوره كهف ، آيه 19.

22- سوره كهف ، آيه 13.

23- سوره عبس ، 24.

24- وسائل ج 7 ابواب الدعاء باب 67، ج 5، ص 145، (مؤ سسه آل البيت )

25- همان ماخذ باب 49، ج 1 ص 122 (موسسه آل البيت )

26- مبسوط، ج 1، ص 190،

27- تذكره ، ج 5، ص 7

28- معتبر

29- مسالك ، ج 1/39

30- كتاب زكات ، ج 15، ص 3

31- نراقى در مستند الشيعه ، ج 1، ص 1

32- الدروس الشرعية 2/228

33- نهج الفصاحه / 358

34- مسالك ، ج 1/39.

35- جواهر الكلام ، ج 15/4.

36- سوره مريم آيات 30 تا 33.

37- پيشين

38- پيشين .

39- سوره مريم ، آيه 33.

40- وسايل باب 1 از ابواب صدقه ، ج 2

41- اشاره به روايتى است كه در اصول كافى ، ج 2 / 18 و سفينة البحارج 8 / 600 آمده است .

42- جواهر ج 15 / 13 فرموده : ما در باب احكام نجاسات درباره مسلمانانى كه زكات را انكار كند مرتد (ملى يا فطرى ) مى باشد و در جهت كفر او با آرامش خاطر سخنانى بيان كرديم و نيز در كتاب زكات رواياتى را نقل نموديم ملاحظ فرمائيد.

43- سوره انبياء 73 - 71.

44- سوره اسراء آيه 1.

45- سوره انبياء /73 همانگونه كه دانشمندان اسلامى فرموده اند: امامت آخرين مقام مادى و معنوى است كه خداوند متعال جهت تكامل و تعالى انسانها به بنده شايسته اش (پيامبر و جانيشين ( عطا مى كند كه برنامه هاى دينى را به مرحله اجرا در آورد، اجراى برنامه هيا الهى مستلزم تشكيل حكومت عدل مى باشد، برخلاف مقام نبوت و رسالت كه پيامبران پس از دريافت فرمان ، موظفند آن را فقط به مردم ابلاغ و آشكار كنند، (و ما على الرسول الا البلاغ المبين ) مردم نيز ره مقتضاى ايمانشان موظفند به گفته انبياء عمل نمايند. پيامبر بزرگوار اسلام علاوه بر مقام نبوت و رسالت ، مقام امامت را نيز دارا بود.

46- سفر تثنيه باب 14 آيات 28 و 29 اسفار خمسه تورات .

47- عهد جديد لوقا باب 18 آيه 12

48- وسائل الشيعه ، ج 9 / ص 24.

49- تهذيب شيخ طوسى قدس سره ، ج 4 / ص 111. المقعه / ص 43 وسايل الشيعه ، ج 9/24

50- (لقد كان لكم فى رسول اسوة حسنة لمن كان يرجوا الله و اليوم الخر) سوره احزاب ، آيه 21

51- سوره انبياء18 سوره بقره 177.

52-سروه الم سجده / 17

53- اين حديث را بسيارى از جمله شيخ طبرسى در مجمع البيان و آلوسى در روح المعانى و قرطبى در تفسيرش نقل كرده اند. محدثان مشهور، بخارى و مسلم نيز آن را در كتب خود آورده اند. به نقل از تفسير نمونه ج 17، ص 149، اين حديث شريف درباره ثواب روزه گرفتن در ماه رجب و ثواب تعمير و زيارت قبور ائمه طاهرين سلام الله عليهم اجمعين در كتاب وسائل آمده است ج 7 اءبواب الصوم المندوب ص 352، ج 10 اءبواب المزار ص 298.

54- گفتار وعاظ محدث زاده ، ص 375.

55- آل عمران آيه 103

56-سوره مائده ، آيه 11

57- استفاده از تفسير مجمع البيان ، ج 2 / سوره مائده / 171

58- سوره مائده / 13

59- تفسير نور، ج 3 ص 43

60- سوره اعراف / 156

61- سوره اعراف / 156

62- سوره اعراف / 157

63- سوره اعراف آيه 157

64- مفردات راغب ، ص 192

65- تفسير الميزان ج / 303

66- ج 8 ص 303

67- الميزان ج 8 / 303

68- كافى ، ج 2، ص 18، در اين روايت اسلام بر پنج پايه استوار گرديده يكى از آنها زكات است .

69- تفسير صافى ، ج 2 / 126

70- الشقاءو الشقاوة نقيض السعادة صحاح العغه (شقى )

71- در روايت تفسير قمى به نقل از الميزان ج 14/67 و اصول كافى 2/86 به نقل از تفسير نمونه مى خوانيم : خداوند اسماعيل را به صادق الوعد توصيف فرموده : زيرا او در وفاى به عهد فلوق العاده جدى و پايبند بود. با كسى در محلى وعده اى گذارده بود او نيامد، اسماعيل همچنان تا يكسال در انتظار او بود. هنگامى كه بعد از اين مدت آمد، اسماعيل گفت من همواره در انتظار تو بودم . روسل گرامى به بعضى از اصحابش در مكه نزد خانه خدا و عده داد كه بماند تا او برگدد، آن شخص رفت و فراموش كرد كه بايد برگردد، حضرت سه روز در انتظار او بماند. بعضى از دوستان كه از جريان باخبر بودند، آمد و از پيغمبر عذرخوابى كرد. الميزان ج 16 / 68.

72- سوره شعراء/ 214

73- فرق بين نبوت و رسالت با امامت اين است كه نبى و رسول رابط بين مردم و خداوند مى باشند. در امور و فيوضات ظاهريه به عبارت ديگر فقط دستورات الهى را دريافت مى كنند و آن را به مردم ابلاغ مى كنند هم مژده بهشت را در برابر كارهاى خوب مى دهند و هم از گناهان بيم دوزخ را بيان يم نمايند. اما امام رابط بين مردم و پرودگار است و اعطاى فيوضات باطنيه و پرورش دادن انسانها و به اجرا در آوردن برنامه هاى الهى ، چه به وسيله تشكيل حكومت عدل و چه از راه تربيت نفوس متعده در حقيقت مقام امامت مقام تحقق بخشيدن به تمام برنامه هاى دينى است كه همان ايصال به مطلوب مى باشد، امام درست مانند خورشيد است . كه با اشعه و انوار خود موجودات زنده را پرورش مى دهد و توانايى هاى بالقوه را به فعليت مى رساند. (تفسيرالميزان و نمونه به تربيت ج 14/333 ج 13/455.

74- تفسير الميزان ج 14 ص 337 بنقل از كافى و عيون اخبارالرضا.

75- تفسيرالميزان ، ج 9/209؟

76- پيشين .

77- سوره حج / 78

78- ج 2 / 136

79- تفسير الميزان ، ج 15/7

80- سوره نور / 38

81- خطبه 190، 213 فيض الاسلام .

82- نهج البلاغه ، خطبه 190.

83- سوره فصلت / 7

84- سوره يوسف / 106

85- الميزان ، ج 11 / 308

86- تفسير الميزان چ 11/ 309

87- سوره نساء / 150

88- با استفاده از تفسير نمونه ج 20 / 217 وتفسير ابوالفتوح ذيل آيه مورد بحث

89- سوره بقره آيه 83 و 110 و آيات ديگر.

90- سوره مؤ منون آيه 4

91- سوره نور، آيه 37

92- سوره مريم ، آيه 55

93- سوره توبه آيه 18

94- مسند امام احمدبن حنبل ج 1، ص 398، به نقل تقسير نور، ج 3 ص 42.

95- تهذيب شيخ طوسى قدس سره ، ج 4، ص 111 المقنعه ، ص 43.

96- سوره بقره ، آيه 43 و 83

97- سوره آل عمران ، آهى 32

98- سوره مؤ منون / 4

99- سوره نمل / 3

100- بحارالانوار، ج 65، ص 332

101- پيشين .

102- سوره نساء آيه 59

103- تفسير نمونه ، ج 3 ص 438

104- ميزان الحكمة ج 4 ص 3684. تفسير صافى ، ج 1، ص 366

105- غرر الحكم ج 3 ص 129

106- غررالحكم ج 3/128

107- پيشين ج 5/129

108- نهج البلاغه ، خطبه 190 وسائل الشيعه ، ج 9، ص 15 طبع مؤ سسه ال البيت .

109- سوره مؤ منون / 4

110- تقاعس الزجل عن الامر: تاءخر: خوددارى كرد از انجام كارى : الصاح (قعس ).

111- شرح دعا مكارم الاخلاق /92.

112- بحارالانوار، ج 2/25

113- الحياة ج 1/59

114- الحياه ، ج 1/ 59.

115- غررالحكم / 588.

116- شرح دعاى مكارم الاخلاق از صحيفه سجاديه / 93 - ميزان الحكمه ، ج 4 / 266.

117- ميزان الحكمه ، ج 6 / 252.

118- مستدرك الوسائل ج 2 /393 شرح دعا مكارم الاخلاق ج 2 / 96

119- يك نمونه از فناى اسلام و مسلمين بدنست خود آنها و با اموال مسلمين جنگ عراق و ايران است مقامات دولت ريگان (رئيس جمهور وقت امريكا) مى گويند براى باز پس گيرى فاو نه تنها آمريكا بلكه فرانسه ، مصر و اردن نيز به عراق كمك كردند بنا به اين گزارش ، عراق يكصد ميليارد دلار خرج تسليحات در دهه 1360 كرد از اين مقدار 40 ميليارد دلار آن را عربستان ، كويت و امارات دادند اين كمك ها بصورت پول يا نفت مجانى بود. خبر گزارى جمهوى اسلام (روزنامه جمهورى اسلامى )

120- بحارالانوار، ج 93/9 بهنقل از تقسم امام حسن عسكرى (عليه السلام ) / 166

121- بحارالانوار، ج 93/9 به نقل از تقسير امام حسن عسكرى (عليه السلام ) / 166

122- نهج البلاغه ، فيض الاسلام . ص 1033

123- بحارالانوار، ج 93/10

124- وسايل الشيعه 9/28 - بحارالانوار ج 93/28

125- سوره اعراف / 96

126- بحارالانوار، ج 93 / 27 به نقل از دعائم الاسلام ، ج 1 / 241 - 244

127- بحارالانوار، ج 93 / 14 - ثواب الاعمال / 225.

128- بحارالانوار، ج 93 / 14 - ثواب الاعمال / 225.

129- سوره مؤ منون / 100

130- وسائل الشيعه ، ج 8، باب 7 ح 3

131- وسائل الشيعه ، ج 8، باب 7 ح 3. ادامه متن جديث را در وسائل ببينيد.

132- وسائل الشيعه ، ج 8، ح 3، ادامه متن حديث را در وسائل ببينيد.

133- سوره مؤ منون / 100

134- سوره توبه / 60

135- وسائل الشيعه ، ج 8 باب 3 ح 2 از ابواب و جوب زكات .

136- سوره عنكبوت /45

137- بحارالانوار، ج 93/28

138- سوره توبه / 103

139- سوره توبه /103

140- با مراجعه به معجم المفهرس يافتيم در 32 آيه قرآن نماز و زكات با هم ذكر شده است و در 32 آيه : بركت و مبارك و از اين قبيل آمده است .

141- جلد 2 (صدقه )

142- سوره توه / 103

143- توبه / 60

144- مجمع البيان ، ج 3/68

145- مجمع البيان ، ج 3 / 68.

146- سوره توبه / 103

147- الميزان ، ج 9/405 واژه طسوق در حديث آمد است : و آن مالياتى است كه حاكم اسلامى از ارضى مى گيرد. (مجمع البحرين ، طسق )

148- تفسير فخر رازى ، ج 16/178.

149- پيشين

150- سوره توبه / 103

151- تفسيرفخررازى ، ج 16/113

152- تفسير الميزان ، ج 9/334

153- تفسيرفخر رازى ، ج 16/105

154- سوره توبه ، آيه 103

155- دعائم الاسلام ج 1/253

156- سوره توبه /60

157- تفسيرنمونه ج 8/9.

158- تفسير مجمع البيان ، ج 3/53

159- تفسير فيض ، ج 1/716

160- الميزان ، ج 9/369

161- نمونه 8/48

162- نهج البلاغه ، كلمات قصار، 90، ص 1128، فيض الاسلام .

163- تفسير مجمع البيان ، ج 3/53

164- مجمع البيان ، ج 3 / 53

165- پول يا مالى كه اهل كتاب هر سال به دولت اسلامى مى پردازند.

166- سوره توبه / 75

167- سوره توبه / 76

168- محبة البيضاء ج 6/102

169- مجمع البيان ، ج 3/68

170-

171- به دنباله آيه 264 و 265 سوره بقره مراجعه فرماييد.

172- تفسير صافى فيض كاشانى ، ج 1 / 726.

173- تفسير صافى فيض كاشانى ج 1 / 726

174- نورالثقلين ، ج 1/283.

175- پيشين .

176- سوره توبه / 103

177- نهج البلاغه فيض الاسلام ، ص 879.

178- نهج البلاغه ، فيض الاسلام ، ص 879.

179- پيشين .

180- نهج البلاغه فيض الاسلام ، ص 880

181- نهج البلاغه ، فيض الاسلام ، ص 880.

182- سوره آل عمران ، آيه 92

183- نهج البلاغه فيض ، ص 880

184- حدر فى قرائته و فى اذانه ، اى اسرع . يعنى در خواندن و اذان گفتنش تسريع كرد. صحاح اللغه (حدر)

185- نهج البلاغه فيض ، ص 881

186- سفية البحار (نفق )

187- نهج البلاغه فيض ، ص 881

188- بحارالانوار، ج 49، ص 58

189- پيشين .

190- بحارالانوار، ج 48 ص 250.

191- بحارالانوار ج 48 ص 253، به نقل از عيون الاخبار، ج 1، ص 113.

192- نهج البلاغه ، فيض ، ص 881.

193-مجمع البيان ، ج 5/296.

194- تفسيرسوره منافقين ، ج 5 / 295

195- همان ماءخذ، ج 5/296

196- الميزان فى تفسيرالقرآن ، ج 19/292

197- الخف بضم خ و تشديد در سم شتر استعمال مى شود و ظلف به كسرظ به سم گاو و گوسفند گفته مى شود. ظلف ، جمع ظلوف مى باشد: سمهاى شكافته .

198- سوره بقره / 273. امام صادق (عليه السلام ) در يك جمله كوتاه و زيبا، فقرايى كه مستحق زكاتند بيان فرموده : فقال : الفقراءهم الذين لا يساءلون و عليهم مؤ نات من عيالهم ، فقراءآنهايى هستند با اينكه سنگينى هزينه زندگى و مخارج عيالشان روى دوش آنهاست با اينحال تقااى كمك نمى كنند. درست مصداق بارز آيه شريفه 273 سوره بقره كه مى فرمايد: الفقراء الذين احصروا فى سبيل الله الا يستطيعون ضربا فى الارض يحسبهم الجاهل اغنياءمن التعفف تعرفهم بسيماهم لا يساءلون الناس ‍ الحافا. زكات مخوص مستمندانى است كه در راه خدا در محاصره فقر قرار گرفته اند، نه استطاعت ملى دارند و نه توانايى شغلى كه پيش گيرند، از شدت آبرومندى و عفاف آنگونه در ميان مردم زندگى مى كنند كه هر كس از حال آنها خبر نداشته باشد، گمان مى كند اينها غنى و بى نيازند ولى از چهره آنها به فقرشان پى ببريد كه از عزت نفس و مناعت طبع هرگز از مردم چيزى سؤ ال نكنند. بحارالانوار، ج 93 / 62.

199- سوره برائه / 60

200- سوره برائه /60

201- بحارالانوار، ج 93 / 62

202- بحارالانوار ج 93 ص 62

203- سيره ابن هشام ، ج 2، ص 492

204- درالمنثور، ج 3، ص 251

205- غرر الحكم و دررر الكليم ج 2 ص 409

206- غرر الحكم و درر الكم ج 4 ص 318.

207- عبد مكاتب آن كسى است كه مولايش ضمن قرارداد كتبى با او شرط كند هرگاه فلان مبلغ را بپردازى آزاد مى شوى .

208- بحارالانوار، ج 63/93

209- تذكرة الفقهاء، ج 5/269 - مسند احمد، ج 5/254 - المستدرك الحاكم ، ج 2/16

210- تهذيب شيخ طوسى ، 4/59.

211- مستدرك الوسائل ، ج 12 / 230 نهج الفصاحه حديث 239

212- مستدرك الوسائل ، ج 12/229.

213- صحيفه سجاديه /125 بخش دعاء مكارم الاخلاق .

214- سوه يس ، آيه 60.

215- نهج البلاغه .

216- محبة البيضاء، ج 2/107

217- همان ماءخذ.

218- 

219- كلمات قصار پيغمبر اكرم (صلى الله عليه وآله )

220- بحارالانوار، ج 93.

221- سفينة البحار (صدق )

222- كتاب عدة الداعى و نجاح الساعى تاءليف شيخ جمال الدين ابن العباس احمد بن فهد حلى متوفى 841 هجرى قمرى مشتمل بر مقدمه اى درباره تعريف دعا و شش باب و پايان آن در اسماءحسنى خداوند بحث كرده است . الذريعه ج 15/228

223- سفينة البحار (صدق )

224- بحارالانوار، ج 93/99

225- نهج الفصاحه ، ص 77

226- غرر الحم ج 2 ص 544

227- غرر الحكم ج 1 ص 79.

228- سوره انبياء/ 50

229- انعام / 92.

230- انعام / 59

231- سوره مريم آيه 30

232- سفينة البحار (برك )

233- سفينة البحار (برك )

234- سفينة البحار (بركت )

235- شعرا، 214.

236- مشروح روايت را علامه امينى قدس سره در جلد 2 الغدير ص 278، از تاريخ طبرسى نقل كرده است از جمله رواياتى است كه بر خلافت اميرالمؤ منين (عليه السلام ) بعد از رسول الله (صلى الله عليه وآله ) دلالت دارد و در پايان حديث آمده است : پيامبر در حالى كه دست به شانه على (عليه السلام ) گذاشته بود به حاضرين خطاب كرد: ان هذا اخى و وصيى و خليفتى فيكم فاسمعواله و اطيعوا: اين (على ) برادرم و وصى و جانشين من است در ميان شما شخن او را بشنويد و از او پيروى كنيد. همگى به سخنان رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) خنديدند، و به ابوطالب (پدر اميرالمؤ منين (عليه السلام )) گفتند: محمد به تو فرمان مى دهم كه پسرت هر چه مى گويد: بايد بشنوى و اطاعت كنى .

237- امالى صدوق مجلس 423.

238- صحيفه سجاديه / 200

239- بذله : لباس كار بذل الثوب و ابتذله ، لبسه فى اوقات الخدمة . مجمع البحرين (بذل )

240- صحيفه سجاديه /195

241- سوره ملك / 2

242- مفاتيح الجناح /45

243- صحيفه سجاديه /195

244- شرح و تفسر دعاء مكارم الا خلاق / 104. خطيب گرانمايه و دانشمند، فلسفى .

245- سوره هود، آيه 112

246- حضرت نامه را به عثمان بن حنيف انصارى كه از كارگزاران مولا در بصره بودند نوشته است .

247- نهج البلاغه بخش نامه ها / 965

248- پيشين .

249- سوره ابراهيم / 26

250- صحيفه / 195

251- مفاتيح الجناح دعاى ايمام هفته .

252- سوره فاطر / 6

253- اصول كافى ، ج 4 ص 48

254- بحارالانوار، ج 93، ص 23

255- سوره نحل ، ص 97

256- تحف العقول ، ص 483

257- نهج البلاغه فيض الاسلام كلمه 109

258- سوره صف / 10 و 11

259- سوره ال عمران /102

260- نهج البلاغه ، خطبه .

261- خطبه 181 ص 593

262- كافى ، ج 2، ص 275

263- دعاء سمات مفاتيح الجنان : 132

264- پيشين

265- سوره اعراف / 96

266- نهج البلاغه / 636

267- پيشين

268- شرح دعاى مكارم الاخلاق ، ج 3، ص 277 به نقل از غرر الحكم /33

269- نهج البلاغه فيض الاسلام / 1197 - مجمع البيان ج 4 / 306

270- سوره آل عمران /186

271- علل الشرايع ، ج 2 / 57 - بحارالانوار، ج 93/18

272- علل الشرائع ، ج 2/57 در بعضى نسخه ها توفيرا لاموالهم آمده بحاالانوار ج 93/18 273- سوره اعراف / 96

274- بقره / 261

275- تفسير نمونه ، ج 2 ص 235

276- تفسير مجمع البيان ج 4/306 و مجمع البحرين ضعف .

277- مفردات راغب ضعف و صحاح اللغة (ضعف )

278- بحارالانوار، 93/14

279- همان ماءخذ و عيون الاخبار، ج 2/29

280- علل الشرائع ، ج 2 ص 271

281- نهج البلاغه ، ص 433، خطبهخ 143

282- داستان هاى شگفت : ص 120

283- سوره تبه / 41

284- سرية : گروهى از لشكر (از 50 تا 300 و 400 تن لشكرى كه پيامبر (صلى الله عليه وآله ) خودش در آن نباشد و به سركردگى يكى از صحابه فرستاده شده باشد) واژه نامه : تاءليف دكتر محمد قريب گركانى .

285- وسائل الشيعه ، ج 11/122 جهاذمصدر، مبارزه كردن و جنگيدن .

286- وسائل الشيعه ، ايواب جهادالنفس حديث 10

287- سوره ص / 82

288- ص 83

289- سوره يوسف / 24

290- سوره يوسف ، آيه 24.

291- بحارالانوار، ج 93 / 13 - خصال صدوق ، ج 1 / 156

292- سوره منافقون / 10

293- سوره تكاثر 1

294- سفية البحار، ج 2، ص 624

295- بحارالانوار، ج 93/23 ثرى يثرى الرجل : كثر ماله : المنجد.

296- بقره / 245

297- بحارالانوار 93/27 قريب به همين مضمون در نهج البلاغه آمده است . 1154 فيض الاسلام

298- سوره معارج ، آيه 24 - 25

299- علل الشرايع ، ج 2، ص 59

300- عروة الوثقى ، ج 2، ص 121، آيات عظام خمينى ، گلپايگانى و خوئى قدس الله ارواحهم در اين نظريه همگى موافقند.

301- تحريرالوسيله ، ج 1، ص 219.

302- سوره آل عمران ، آيه 180

303- تاريخ تمدن ويل دورانت بخش 2 فصل 1 - اينكه در اين قطعه تاريخ آمده كه فقيرى را براى انفاق (دادن زكات ) نيافتم ، بعيد است كه اصلا فقير در آن ناحيه وجود نداشته جرا كه در جامعه بشرى طبعا طبقه ضعيف و فقير وجود دارد، بنابراين يا بايد گفت همه مردم در افريقا ثروتمند بودند و يا خود مردم با آشنايى به اسلام و عمل به قانون زكات جلوى فقر را مى گرفتند و زمينه آن را از بين مى برند.

304- پيشين

305- من لا يحضره الفقيه ، كتاب معتبررى است در فقه تاءليف شيخ صدوق قدس سره

306- علل اشرائع ، ج 2 ص 57 - بحارالانوار، ج 93، ص 18 - وسائل ، ج ، ص 10

307- نهج البلاغه ، حكمة 138

308- تفسير نمونه ، ج 2 / 233 309- كافى ، ج 2/139 شرح و تفسير دعاى مكارم الا خلاق ، ج 1، ص 133

310- گلستان سعدى

311- ميزان الحكمة ، 7/296

312- نهج البلاغه از كلمات قصار/326 (فيض الاسلام )

313- سفية البحار، ج 2 / 452

314- سفينة البحار (بخل )

315- سفينة ابحار (حرص )

316- سوره معارج ، آيات 19

317- معارج 20 و 21

318- معارج 20 و 21

319- وسائل الشيعه ، ج 9/22

320- بحارلانوار، ج 93، ص 8

321- اقتصادنا ص 304

322- آل عمران / 180

323- سوره آل عمران / 180

324- ثواب الاعمال / 210 بحارالانوار، ج 93 / 10 وسائل ، ج 9/22

325- بحارلانوار، ج 93/8

326- آل عمران / 180

327- امالى شيخ طوسى / 694

328- بحارالانوار، ج 93/20 ثواب الاعمال 211 وسائل الشيعه 9/33

329- سؤ ال : مستفاد از روايت فوق اين است : كسى كه همسر داشته و در زمان غيبت حضرت مهدى سلام الله عليه زنا كرده ، احدى از قضات حكم سنگ ساز زانى و كيفر مانع الزكات را صادر و اجرا نكند تا زمانى كه حضرت قائم آل محمد ظهور كند بنابراين ، متصدى اجراى اين دو حكم به كيفيت مزبور در روايت ، امام زمان ارواحنا له الفداء مى باشدآيا مطلب با فقه و فتواى فقهاء مغايرت ندارد؟ و منجر به تعطيل حدود الهى در زمان غيبت نمى شود؟

پاسخ : تعطيل حكم اسلامى دو گونه است : 1- هنگامى كه حاكم اسلامى مبسوط اليد نباشد حكم در مرحله عمل قهرا اجرا نمى شود و طبعا حكم الهى تعطيل مى گردد. 2- گاهى عدم اجراى حكم به جهت عدم تحقق موضوع حكم است درخارج ، مثلا در اجراى حكم سنگسار زانى ، بايد چهار شاهد عادل زناى مردى را كه همسر داشته و مرتكب زنا شده كاليمل فى المكحله ديده باشد، در محلكمه قضا نزد قاضى شهادت بدهند، اينگونه شهادت را اگر بگوييم عادتا غير متحقق الوقوع مى باشد و به طور عادى نادر الوقوع است سخن گزافى نيست چرا كه النادر كالمعدوم و امر نادر مانند نبودن است بنابرانى موضوع حكم قاضى و وقتى منتفى باشد حكم طبعا تعطيل مى شود،

باصطلاح به جهت سالبه با نتقاءموضوع ، اما اگر زانى اقرار به زنا كرد آنهم اقرار صريح و قوعى اشكال به حال خود باقى است چرا كه حكم در اين صورت اجرا مى شود و از اين هم مى توان پاسخ ديگر داد: به اينكه روايت مورد بحث موبوط است به اجراى حكم واقعى كه محتص حضرت مهدى سلام الله عليه مى باشد آن حضرت در اجراى حكم زانى نيازءبه بينه و برهان ظاهرى ندارد، آن بزرگوار مانند حضرت داود حكم مى كند، حداوند او را از علمى برخوردار نموده كه از حقائق امور و رويدادها و حوادث اطلاع كامل دارد اينگونه دادرسى در اسلام از مختصات آن حضرت است به همين جهت مرحوم آخوند خراسانى اعلى الله مقامه در كتاب كفاية الاصول احكام شرعى را چند بخش كرده يكى از آنها را حكم اختصاصى حضرت بقية الله الاعظم مى كنند منافاتى با روايت مورد سؤ ال ندارد به اين بيان حكم سنگسار و كيفر مانع الزكاة از احكام مختصه حضرت ولى عصر اورواحنا له الفداء مى باشد كه بدست مبارك آن بزرگوار بدون آنكه نيازى به چهار شاهد با وصف مرقوم و فوق داشته باشد، اجرا مى گردد به اميد ظهور آن سرور در عصر درخشان حكومت عدل جهانى اش .

330- واحدى است براى وزن كردن سنگ هاى گرانبها كه مساوى با 20 سانتى گرم يا معدل چهار جو (واژه نامه )

331- سوره انفال ، آيه 25

332- از نقطه ضعف هاى عصر كنونى با ستناد خبرگزارى هاى جهان هم اكنون يكصد و چهل مليون كودك و انسان معصوم ، مسلمان و غير مسلمان از گرسنگى و سوء تغذيه در معرض مرگ و يا معلولند و جدا رنج مى برند. اين يكى از آثار شوم عدم انفاق و لكه ننگى است بر دامن جامعه عصر حاضر با همه ادعائى كه خود را حامى حقوق بشر در دنيا مى داند. در كشورهاى اسلامى ندادن زكات و در كشورهاى غربى ظلم و بى عدالتى اين گرسنگى و محروميت را بوجود آورده است . كشور سرمايه دارى همچون آمريكا بر اثر افراط و تفريط در سرمايه دارى ، ميليونها انسان اگر بگوييم با كابوس وحشتناك مرگ روبرو هستند اغراق نگفته ايم گروهى بر اثر عدم تعدلب روحى به محض اينكه بازار پول سازى آنها از رونق مى افتند و با كسادى برخود مى كنند با داشتن مليونها دلار دست به خودكشى مى زنند در همين حال در ميان اينگونه جوامع مليون ها گرسنه در بستر مرگ دارند، امروز جامعه سياهان ، محروم ترين قشر جامعه آمريكا هستند كه به دروغ بر اساسى يك تعبير بى جا و ناروا (((مهد دموكراسى ))) لقب گرفته است . سياه پوستان آمريكا همواره در آمارهاى مربوط به فقر، عدم بهداشت ، بى سواد، مرگ و مير نوزادان ،، تلفات در حوادث نژادى و گرسنگى در صدر جدول قرار دارند سياهان امريكا سالهاى طولانى است كه گرفتار تبعيض نژادى ، فقر، بيكارى ، بى خانمانى و بيمارى هستند، اين پديده هاى ناميمون ، بدترين خطرى است كه جان و مال و نواميس و موجوديت آنان را تهديد به نابودى مى كند. ميليون ها گرسنه در آمريكا نيويورك - خبرگزارى جمهورى اسلامى : بررسى و مطالعات وزارت كشاورزى امريكا نشان مى دهد يازده مليون آمريكايى در اين كشور گرسنه اند و از اين تعداد 2 مليون نفر با بى غذايى شديد دست به پنجه نرم مى كنند. به نوشته روزنامه يواس اتودى ، اين بررسى كه بر اساس آمار و مطالعات سرشمارى سال 1995 ميلادى انجام شده است ، حاكى است در امريكا 2/4 ميليون خانوار گرسنه وجود دارد كه خود به معناى 11 ميليون آمريكاييست . در اين ميان بعضى از افراد خانواده غذا نمى خورند تا ساير اعضاء خانواده غذاى كافى داشته باشند. اين گزارش 600 هزار بى خانمان را جزو افراد گرسنه محسوب نكرده است ، اين موضوع در حالى منتشر مى شود كه اداره كشاورزى امريكا در نظر دارد با تشكيل اجلاسى همه جانبه مساءله صرفه جويى و اسراف را بررسى كند. وضع آشفته و مشكل جدى كشور آمريكا كه به سرمايه دارى و دموكراسى خود در دنيا معرفى مى كند. ضميمه روزنامه اطلاعات پنج شنبه 27 شهريور 1376/15 جمادى الاول 1418.

333- امالى الصوسى ، ص 519 - بحارالانوار، ج 93/15

334- بحارالانوار، ج 93/27.

335- سوره مؤ منون / 100

336- بحارالانوار، ج 93، ص 29

337- وسائل الشيعه ، ج 9/32؟

338- الخصال ، ج 1/115 بحارالانوار، ج 93/13

339- الخصال ، ج 2/38 بحارالانوار، ج 93/13

340- غرر الحكم و دررر الكلم ج 1 ص 26

341- پيشين ج 4 ص 121.

342- همان ماءخذ ج 4 ص 630

343- عيون الاخبار، ج 2/28 بحارلانوار، ج 93/13

344- غرر الحكم و درر الكليم ص 127

345- پيشين ج 2 ص 31

346- غرر الحكم درر الكلم ج 3/303

347- امالى شيخ طوسى / 522.

348- پيشين .

349- غرر الحكم ج 2 ص 166

350- پيشين

351- وسائل الشيعه ، ج 9/23

352- وسائل الشيعه ، ج 9/23

353- مفردات راغب (كنز)

354- تفسير نمونه به نقل از تفسير مجمع البيان ، ج 3/25

355- قصص / 77 - 76

356- پيشين

357- پيشين

358- نهج البلاغه ، كلمات قصار، ص 1175، فيض الاسلام 5 همان خطبه 81، ص 181

359- معانى الاخبار، وسايل الشيعه ، ج 1 ص 67 همين حديث را از مام صادق (عليه السلام ) نقل كرده است .

360- قصص آيه 77

361- قصص آيه / 77.

362- سروه قصص / 78. قارون گفت اين ثروت را به وسيله علمى كه دارم به دست آرودم . اين چه علمى بوده ؟ از آيه نمى توان به روسنى فهميد آيا علم كيميا بوده يا علم تجارت ، كشاورزى ، صنعت يا علم خاصى يا از ثروت فرعون همه اين احتمالات هست چنانكه بعضى مفسران فرموده اند. چون مفهوم علم بسيار گسترده است همه اين معانى را در بر مى گيرد، علم كيميا علمى است كه بوسيله آن يم توا مس را تبديل به طلا نمود.

363- در روايت ديگرى آمده است كه زن بدكاره گفت : واى بر من ، من هر كار خلافى مرتكب شده ام اما حاضر نيستم تهمت به پيامبر خدا بزنم و سپس دو كيسه پولى را كه به او داده بودند، نشان داد و توطئه آنانرا به ملا ساخت .

364- سوره قصص 81 - با استفاده از تفسير مجمع البيان ، الميزان و نمونه .

365- پيشين .

366- بحارالانوار، ج 93/29

367- همان ماءخذ

368- توبه / 34

369- مجمع البيان ج 3 ص 26 سوره توبه .

370- سوره ماعون ، آيه 3 تا 7

371- در روايتى از امام صادق (عليه السلام ) مى خوانيم : ماعون و امى و يا متاع زندگى است كه به عنوان قرض يا عاريه و در اختيار هماسه ها قرار مى گيرد، پس كسانى كه مى توانند وام بدهند و يا لوازم زندگى ، به طور عاريه در اختيار نزديكان بگذارند و منع كنند، واى بر آنها (كه مستحق غذاب آخرتند)

372- الميزان ، ج 20 / 520

373- سوره نساء آيه 5

374- شيخ مفيد از علماى مشهور اماميه مى باشد كه در علم حديث و فقيه و كلام سرآمد و برتر اهل زمانش بوده است نامش محمد، كنيه اش ابوعبدالله ، ملقب به مفيد. ابن شهر آشوب : اين لقب را حضرت ولى عصر سلام (عليه السلام ) عليه بوى عطا فرموده است . (سفينة البحار فيد)

375- سوره توبه / 103

376- مقنعه / 252

377- بقره / 3

378- نمل / 3

379- سفينة البحار (صدق )

380- نهج الفصاحفه حديث 1419، ص 298

381- نهج الفصاحه ص 467 حديث 2202

382- تفسير نمونه ، ج 23 / 508

383- نهج البلاغه فيض / 1017

384- در سفرى كه با جمعى از اساتيد حوزه علميه قم و ائمه محترم جمعه با دعوت دفتر رياست جمهورى به شهرستان يزد داشتيم مصداق بارز فرمايش اميرالمؤ منين (عليه السلام ) را در محلى بنام چادرملو در 180 كيلومترى شمال شرقى شهرستان يزد ديدم در حاشيه كوير داراى آب و هواى خشك كويرى در سردترين موقع سال به 16 درجه زير صفر و در گرم ترين روزها به 45 درجه بالاى صفر مى رسد، ديدن آنجا انسان را به ياد آيه شريفه واد غير ذى زرع مى انداخت با سرمايه گذارى عظيمى كه دولت در آنجا كرده سالانه 1/5 ميليون تن پودر سنگ آهن از اين مجتمع معدنى و صنعتى استحصال مى كند كه در ذوب آهن و فولاد مباركه اصفهان تبديل به شاخه هاى مختلف آهن مى شود و در آنجا انسان و حيوانى ديده نمى شود جز مهندسين و كارگران سخت كوش ، معدن چادر ملو با ذخيره حدود 400 ميليون تن سنگ آهن يكى از نعمتهاى الهى و بزرگترين معادن سنگ آهن كشور مى باشد.

385- نهج البلاغه / 1017

386- سوره نساء / 5

387- فرقان / 67

388- تفسير نمونه ، ج 27/320

389- بحارالانوار، ج 73 / 142

390- همان ماءخذ.

391- بحارالانوار ج 73 ص 142

392- تويحد صدوق نقل از نورالثقلين .

393- بحارالانوار ج 73/142

394- فهرست موضوعى غررالحكم ص 298

395- سوره بقره / 180

396- سوره حشر، آيه 6.

397- سوره حشر، آيه 6

398- افاء الضلل رجع الفئى ، الغيمة . (المنجد) فى ء بر وزن شى ء به معنى بازگشت .

399- سوره حشر، آيه 7

400- تكنولوژى : ابزار، ماشين آلات ، مطالعه اينگونه فنون و تكنيك ، مجموعه روشهاى منظمى كه بر شناخت علمى مبتنى است .

401- سيستم : روشن طريقه ،، قاعده و نظم مثلا مانند سيستم اداره مملكت (فرهنگ فشرده فشرئخ تاءليف دكتر مهشيد مشيرى )

402- تفاوت بين علم اقتصاد و سيستم اقتصاد اين است كه علم اقتصاد، عبارت از علمى است كه به بيان حيات اقتصادى ، پديده ها و جلوه هاى آن مى پردازد و ارتباط آنها را با اسباب و عواملى كه حاكم بر زندگى اقتصادى و پديده هاى آن است روشن مى سازد. سيستم اقتصادى عبارت است از اسلوبى است كه جامعه آن را در اداره امور مملكت نسبت به ديگر سيستم ها ترجيح مى دهد. و اما المذهب الاقتصادى المجتمع فهو: عبارة عن الطريقه التى يفضل المجتمع اتباعها فى حياته الاقتصاديه (شهيد آيت الله صدر - اقتصاد نا ص 29).

403- گاهى دولت به خاطر مصالح عمومى با مصرف بعضى از كالاها مانند مواد مخدر مبارزه مى كند كه اين امر با اصل قانون آزادى مطلق نظام سرمايه دارى در تضاد است مگر به طور قانونى بر قانون استثناء وارد كنند.

404- بررسى مطالعات وزارت كشاورزى آمريكا نشان مى دهد / 11 ميليون / آمريكايى در اين كشور گرسنه اند و از اين تعداد دو ميليون نفر، با بى غذايى شديددست و پنجه نرم مى كنند تا آنجا كه به نوشته روزنامه (يواس آنودى ) 600 هزار بى خانمان را جزء افراد گرسنه محسوب نكرده ، طبق اين گزارش 88 در صد از 100 ميليون خانوار آمريكايى از غذاى كافى برخودارند 8 درصد قادر به تهيه غذاى سالم و مقوى نيستند و 4 درصد بقيه بيشتر اوقات سال را گرسنگى مى كشند اين روزنامه در ادامه مى نويسد آمريكايى ها 27 درصد غذاى خود را حيف و ميل مى كنند. اين اسراف معادل حدود نيم كيلوگرم به ازاى مرد، زن يا بچه است . در همين حال مخارج جمع آورى و دور ريزى مواد خوراكى سالانه براى شهرداريها چند ميليارد تمام مى شود (ضميمه روزنامه اطلاعات پنج شنبه 27 شهريور 1376 - 15 جمادى الاول 1418 ق ) بنابراين در اين كشور سرمايه دارى كه سنگ افراد را به سينه مى زنند ميليونها افراد گرسنه وجود دارد.

405- اقتصاد نا، ص 272

406- اقتصاد نا، ص 273

407- يك مقام بلند پايه بهداشتى امريكا گفت : خسونت در اين كشور سالانه حدود پنجاه هزار قربانى مى گيرد، به گزارش خبرگزارى فرانسه جوسلين الرزوبازرس كل در امور بهداشتى در سخنانى در پارلمان آمريكا گفت : هزينه صرف شده براى قربانيان خشونت در سال 1992 به 5/13 ميليارد دلار مى رسد. وى گفت : تنها هزينه صرف شده براى جراحت هاى ناشى از سلاح هاى گرم سالانه به حدود سه ميليون دلار مى رسد بازرسى كل در امور بهداشتى ابراز تاءسف كرد از اينكه پيدا كردن يك اسلحه گرم براى يك نوجوان بسيار آسان تر از پيدا كردن يك دوست صادق با يك معلم خوب و يا يك مدرسه خوب است .

جوسلين الزرو گفت ميزان مرگ و مير ناشى از خشونت ها بيش از ميزان مرگ و مير ناشى از ابتلا به بيمارى ايدز است ، وى افزود: علل اصلى اين خشونت ها، فقر، آسان بدست آوردن اسلحه و مواد مخدر دانست . كه همه اين ها نتيجه آزادى مطلق است . جوسلين الزرو: تلويزيون و رسانه هاى گروهى را مشمول ازايش خشونت ها در امريكا مى داند. وى گفت : رسانه هاى جمعى ياد مى دهند كه تنها راه حل اختلاف ها مشكلات ، اعمال خشونت است (تهران واحد مركزى خير)

بر اثر اين خشونت هاى مرگبار است كه جامعه آمريكا گورستان ارزشهاى انسانى شده است و تمام اين بدبختى ها از همان مكتب آزاد بى قيد و شرط نشاءت گرفته است كه مكتب كاپيتالستى امريكا براى ملت آمريكا ارمغان آورده است .

408- روزنامه جمهورى اسلامى مورخ 12 مهر 1376 اول جمادى الثانى 1418

409- آزادى دو نوع است : آزادى طبيعى و اجتماعى :

آزادى طبعى آن است كه از طريق طبيعت به موجودات على الخصوص به انسان داده شده است . آزادى اجتماعى آن نوع آزادى است كه اجتماع آن را به افراد مى دهد و روش اجتماع را براى افراد خويش ضمانت مى كند و طبيعتا هر يك از دو آزادى تابع شرايط خاص خود مى باشد.

410- اين مبحث از كتاب اقتصاد ناو ترجمه آن اقتباس شده است .

411- سيستم حكومتى است كه تمام فعاليتهاى اقتصادى و توليدى و تجارت داخلى و جارجى آن در ددست بخش خصوصى است . فرهنگ فسشرده

412- پيشين .

413- تفسير نمونه ، ج 9، ص 206

414- سوره بقره آيه 255

415- سروه همزه / 2

416- سوره تكاثر 2-1

417- يكى از حوادث اقتصادى كه زير پوشش قانون تاءمين اجتماعى قرار مى گيرد، مرگ نان آور خانه است كه طبعا بچه هاى خردسال ، بيوه ها، ولدين سالخورده متوفى بايد با تاءمين اجتماعى اداره شوند.

418- زا امام صادق (عليه السلام ) نقل شده كه فرموده : ان الله تبارك الله و تعالى اشرك بين الاغنيا و الفقراء فليس لهم ان يصرفوا الى غير شركائهم : همانا خداى تعالى دارا و ندار را شريك در امول قرار داده ، پيش براى اغنيا جايز نيست "(بى اجازه ) شركائشان اموال را جابجا كنند. (وسايل الشيعه ، ج 6 كتاب الزككاة ابواب المستحقين ، باب 4، حديث 4

419- نهج الفصاحه ، ترجمه ابوالقاسم پاينده ، ص 479، حديث 2262

420- همان ماخذ، ص 592، حديث 2891

421- اقتصاد ما، ص 291

422- بحارالانوار، ج 75، ص 174

423- اقتصاد ما، ج 2، ترجمه اسپهدى ، ص 291

424- سوره انعام آيه 141.

425- سوره نساء آيه 8.

426- سورة ماعون آيه 6 و 7

427- سوره نور آيه 32.

428- جامعه توحيدى اسلام و عدالت اجتماعى تاءليف مصطفى السباعى ترجمعه سيد محمد حيدرى ، ص 153، و 146

429- اقتصادنا، ج 2 ص 293

430- تحف العقول ، ص 242

431- اقتصاد ما، ج 2 ص 10 -9

432- اقتصاد ما ج 2 / 10-9

433- نهج البلاغه فيض الاسلام ، ص 1019، تحف العقول ، ص 136

434- نهج اللاغهه (موسسه نهج البلاغه ) ص 377

435- مرشيخ مكفوف كبير يسئل فقال اميرالمؤ منين (عليه السلام ) ماهذا؟ قالوا يا اميرالمؤ منين نصراين فقال امير المؤ منين : استعملتموه حتى اذا كبر و عجز منعتموه ؟ انفقوا عليه من بيت المال (وسائل الشيعه ، ج 11، ص 49

436- در اينكه خداوند اسنان را گرامى داشته از آيه شريفه به خوبى فهميده مى شود اما چرا و به چه چيزى انسان گرامى شده و گل سرسبد موجودات گرديده بيان نشده است ، مفسرين نظرهاى مختلفى ابراز داشته اند كه مالا مغايرتى با هم ندارد. بعضى گفته اند به خاطر نيروى عقل است و نطق و آزادى در عمل و استعدادهاى مختلفى كه در هر زمينه مى تواند شكوفايى آن ها شخصيت انسان را ممتاز گرداند، بعضى گفته اند به لحاظ سلطه فكرى و علمى ، بر تمام موجودات عالم برتى پيدا كرده است . به هر حال روشن است كه خداوند متعال مواهبى و امتيازاتى به انسان عطا فرموه است .

437- سوره عنكبوت / 2

438- نهج البلاغه ، خطبه 155، (فيض الاسلام )

439- احدنام كوهى است در شمال مدينه كه در آنجا جنگى به همين نام بين مسلمين و كفار قريش در اوايل ماه شوال سال سوم هجرت واقع شد.

440- عدم ارتداد آنها براى اين است كه شراب ، رشوه و ربا را حلال نمى دانند تا منكر يكى از ضروريات دين شده باشند بلكه از راه اشتباه و مغلطه كارى شراب را آب انگور و رشوه را ارمغان و ربا را سود معامله مى پندارند، غفلت آنها از اين است كه بدون تحقيق مرتكب گناه بزرگ شوند و به دام بلاء گرفتار گردند.

441- سفينة البحار، ج 2 / 345 (فتن )

442- كلمات قصار 55 در نهج البلاغه

443- سوره عنكبوت / 3

444- نهج البلاغه ، خطبه 16

445- سوره انفال / 28

446- نهج البلاغه خطبه 155

447- سوره آل عمران / 154

448- سوره : و القلم / 17

449- تفسير مجمع البيان ، ج 5 / 336 نفسير الميزان ، ج 19 / 373 نمونه ، ج 24/393

450- سوه قلم / 28 تفسير مجمع البيان و نمونه . مردى از ابن عباس (صلى الله عليه وآله ) از معنى اوسطهم سؤ ال كرد كه مقود متوسط بودن از نط سن مى باشد؟ در پاسخ گفت نه اتو در ميان برادران از جهت سن از همه كوچكتر بود ولى از نظر عقل بزرگر از همه بود. اوسط القوم ، يعنى بهترين قوم همانطور كه در حديث آمده شما اى امت محمد (صلى الله عليه وآله ) كوچكترين قوم و بهترين امت ها هستيد آيه شريفه و كذلك جعلناكم امة وسطا به معنى امتى كه در حد اعتدال و نيكى انديشى است مى باشد. (بحارالانوار، ج 93/101) در حديث مجمع البحرين مى خوانيم : خيرالامنور اوسطها يععنى بهترين و معدل ترين آنها است (وسط) در مفردات راغب آمده : يعنى آنچه از افراط و تفريط مصون باشد.

451- سوره قلم / 31

452- سوره قلم / 33

453-سوره انعام / 141. حصاد و حصاد بفتح و كسر : درو كردن حصد الزرع يعنى زراعت را درو كرد در المنجد آمده است من زرع الشر حصد الندامة هر كس بدى بكارد پشيمانى درو مى كند.

454-تفسير نور الثقلين ، ج 5، ص 395 بنقل تفسير نمونه .

455-سوره قلم آيات 17 تا 19.

456-تفسير الميزان ، ج 2 / 37.

457- سفينة البحار، ج 3، ص 125 چاپ دار الاسوه اداره اوقاف و شوون الخيريه .

458- اصول كافى ، ج 4 ص 81

459- يعنى وصله روى پارگى لباس دوختن و يا وصله روى مى زد.

460- گلستان سعدى باب دوم حكايت 27

461- بحارالانوار، ج 73، ص 19

462- بحارالانوار، ج 73، ص 125