 |
|
رساله اجوبه حضرت آيت الله العظمی سيدعلی خامنه ای (مدظله العالی) - ۵ - احكام خمس هبه، هديه، جايزه بانكى، مهر و ارث س 851: آيا هبه و هديه عيد (عيدى) خمس دارد؟ هبه و هديه خمس ندارد، هر چند احوط اين است كه اگر از مخارج سال زياد بيايد، خمس آن پرداخت شود. س 852: آيا به جايزههايى كه توسط بانكها و صندوقهاى قرض الحسنه به افراد پرداخت مىشود، خمس تعلق مىگيرد يا خير؟ خمس در جايزهها و هديهها واجب نيست. س 853: آيا مبالغى كه بنياد شهيد به خانوادههاى شهدا مىپردازد، به مازاد از مخارج سال آن، خمس تعلق مىگيرد؟ چيزى كه بنياد شهيد به خانوادههاى عزيز شهدا هديه مىكند، خمس ندارد. س 854: آيا نفقهاى كه شخصى از طرف پدر يا برادر يا يكى از اقوام دريافت مىكند، هديه محسوب مىشود يا خير؟ در صورتى كه نفقه دهنده خمس اموال خود را نپردازد، آيا بر نفقه گيرنده پرداخت خمس آنچه كه از او مىگيرد، واجب است؟ تحقق عنوان هبه و هديه تابع قصدِ دهنده است و تا نفقه گيرنده يقين نداشته باشد كه مالى كه به او داده مىشود، متعلق خمس است، پرداخت خمس آن واجب نيست. س 855: به دخترم يك واحد مسكونى به عنوان جهيزيه عروسيش دادهام، آيا اين واحد مسكونى خمس دارد؟ اگر هبه واحد مسكونى كه به دخترتان بخشيدهايد، عرفا مطابق شأن شما محسوب شود، و در بين سال خمسى بخشيده باشيد، دادن خمس آن واجب نيست. س 856: آيا جايز است كه انسان مالى را قبل از گذشت يك سال بر آن، به همسرش هديه دهد، با آنكه مىداند وى آن مال را براى خريد خانه در آينده و يا مخارج ضرورى، ذخيره خواهد كرد؟ اين كار جايز است و مالى كه به همسرتان بخشيدهايد، اگر به مقدارى باشد كه عرفا مناسب شأن شما و افراد مانند شماست و بخشش صورى و به قصد فرار از خمس هم نباشد، خمس ندارد. س 857: زن و شوهرى براى اينكه خمس به اموال آنها تعلق نگيرد، قبل از رسيدن سال خمسىشان، اقدام به هديه كردن سود سالانه خود به يكديگر مىكنند، اميدواريم حكم خمس آنها را بيان فرمائيد. با اينگونه بخشش كه صورى و براى فرار از خمس است، خمسِ واجب از آنان ساقط نمىشود. س 858: شخصى براى رفتن به حج استحبابى مبلغى را به حساب سازمان حج واريز كرده، ولى قبل از تشرف به زيارت خانه خدا، فوت نموده است، اين مبلغ چه حكمى دارد؟ آيا مصرف كردن آن در نيابت از حج ميت واجب است؟ آيا خمس به آن تعلق مىگيرد؟ فيش حج كه در قبال مبلغى كه به حساب سازمان حج واريز كرده، دريافت نموده، به قيمت فعلىاش از تركه ميت محسوب مىشود، و ميت اگر حج برذمه ندارد و وصيت به حج هم نكرده، صرف آن در حج نيابى براى ميت واجب نيست، و پرداخت خمس مبلغ پرداختى بابت آن فيش اگر از پولى كه خمس به آن تعلق گرفته ولى پرداخت نشدهباشد، در فرض سؤال واجب است. س 859: باغ پدرى از طريق بخشش يا ارث به پسرش منتقل شده است، آن باغ هنگام هديه يا انتقال به او بابت ارث، قيمت زيادى نداشت، ولى در حال حاضر قيمت آن هنگام فروش با قيمت قبلى آن تفاوت زيادى كرده است، آيا به آن مقدار زيادى كه بر اثر افزايش قيمت حاصل شده، خمس تعلق مىگيرد؟ ارث و هبه و پول فروش آنها خمس ندارد، هر چند قيمت آنها افزايش يافته باشد، مگر اينكه نگهدارى آن به قصد تجارت و زياد شدن قيمت باشد. س 860: اداره بيمه مبلغى را بابت هزينه درمان به من بدهكار است و مقرر شده كه در همين روزها به من پرداخت شود، آيا به اين مبلغ خمس تعلق مىگيرد؟ خمس ندارد. س 861: آيا به پولى كه از حقوق ماهيانهام براى خريد لوازم ازدواج در آينده، پس انداز مىكنم، خمس تعلق مىگيرد؟ اگر عين پولى را كه بابت حقوق ماهيانه مىگيريد، پس انداز مىكنيد، بايد سر سال خمس آن پرداخت شود، مگر آنكه بخواهيد در خلال دو سه ماه آينده صرف خريد لوازم ضرورى ازدواج نمائيد و با پرداخت خمس آن نتوانيد باقيمانده لوازم مورد حاجت را تهيه كنيد. س 862: در كتاب «تحرير الوسيله» آمده است كه مهريه زن خمس ندارد و فرقى بين مهريه مدت دار و بدون مدت گذاشته نشده است، اميدواريم آن را توضيح فرمائيد. در عدم وجوب خمس مهريه فرقى بين مهريه مدت دار و بدون مدت و بين پول نقد و كالا وجود ندارد. س 863: دولت در ايام عيد به كارمندان خود اجناسى را به عنوان عيدى داده كه مقدارى از آن تا سر سال باقى مانده است. با توجه به اينكه عيدى كارمندان خمس ندارد، ولى چون ما در برابر اين اجناس مقدارى پول پرداخت كردهايم، لذا آنچه به ما داده مىشود هديه به معناى دقيق آن نيست، بلكه با قيمت كمترى در برابر عوض داده شده است، آيا خمس آن مقدار از كالا كه در برابر آن پول پرداخت شده، بايد داده شود؟ يا اينكه بايد قيمت واقعى آن در بازار آزاد محاسبه و خمس آن پرداخت شود؟ و يا چون عيدى است، هيچگونه خمسى ندارد؟ در فرض مذكور نظر به اينكه قسمتى از اجناس در واقع از سوى دولت مجانى به كارمند داده مىشود و در برابر قسمتى پول دريافت مىكنند، فلذا از كالاى باقيمانده به نسبت مقدارى كه پول در برابر آن پرداخت نمودهايد، واجب است كه خمس عين اجناس باقيمانده يا قيمت فعلى آن را بپردازيد. س 864: شخصى
فوت نموده و هنگام حيات، خمسى را كه بر ذمهاش بوده در دفتر
خود يادداشت كرده و تصميم به پرداخت آن داشته است، در حال حاضر
بعد از فوت وى همه افراد خانواده او به استثناى يكى از دخترانش
از پرداخت خمس خوددارى كرده و در تركه متوفّى براى مخارج خود و
ميت و غير آن، تصرف مىكنند، خواهشمنديم نظر خود را در رابطه
با مسائل زير بيان فرمائيد: اگر ميّت وصيت كند كه مقدارى از
دارائى او به عنوان خمس پرداخت شود يا ورثه يقين پيدا كنند كه
وى مقدارى خمس بدهكار است، تا وصيت ميت و يا خمسى را كه بر
عهده دارد از ما ترك او ادا نكنند، نمىتوانند در تركه او تصرف
نمايند، و تصرفات آنان قبل از عمل به وصيت وى يا پرداخت دين
او، نسبت به مقدار وصيت يادين در حكم غصب است و نسبت به تصرفات
قبلى نيز ضامن هستند. قرض، حقوق ماهيانه، بيمه، و بازنشستگى س 865: آيا بر كارمندانى كه گاهى مقدارى مال از مخارج سالانه آنها زياد مىآيد، با توجه به اينكه بدهىهاى نقدى و قسطى دارند، خمس واجب است؟ اگر بدهى بر اثر قرض كردن در طول سال براى مخارج همان سال يا خريد بعضى از مايحتاج سال به صورت نسيه باشد، در صورتى كه بخواهد دين خود را از منافع همان سال ادا نمايد، مقدار دين از باقيمانده درآمد آن سال استثنا مىشود، و در غير اين صورت، تمام درآمد باقيمانده خمس دارد. س 866: آيا قرضى كه براى حج تمتع گرفته مىشود بايد خمس آن داده شده باشد و بعد از پرداخت خمس، باقيمانده آن براى مخارج حج پرداخت شود؟ مالى كه قرض گرفته مىشود، خمس ندارد. س 867: من
در خلال پنج سال مبلغى را به بنياد مسكن جهت گرفتن زمينى به
اميد تأمين مسكن پرداخت كردم، ولى تاكنون تصميمى براى واگذارى
زمين گرفته نشده است، لذا تصميم دارم، آن مبالغ را از بنياد
مسكن باز پس بگيرم، با توجه به اينكه قسمتى از آن را قرض
گرفتهام و قسمتى را هم از فروش فرش خانهام و باقيمانده آن را
هم از حقوق همسرم كه معلّم است، تهيه كردهام، اميدوارم به دو
سؤال ذيل پاسخ فرمائيد. در فرض مرقوم كه پول از راه هديه يا قرض يا فروش لوازم زندگى تهيه شده، خمس آن واجب نيست. س 868: چند سال پيش از بانك وام گرفته و آن را به مدت يك سال به حساب بانكىام واريز كردم، و بدون آنكه موفق به استفاده از آن وام شوم، هر ماه قسط آن را مىپردازم، آيا به اين وام، خمس تعلق مىگيرد؟ خمس آن مقدار از وام مزبور كه اقساط آن را تا سر سال خمسى از منفعت كسب خود پرداخت كردهايد، واجب است. س 869: اينجانب مبالغى به خاطر ساختمان منزل بدهكار هستم و اين بدهكارى تا دوازده سال طول خواهد كشيد، خواهشمندم مرا در رابطه با موضوع خمس راهنمائى فرمائيد كه آيا اين بدهى از درآمد سال استثناء مىشود؟ اقساط بدهى ساخت مسكن و مانند آن را هر چند مىتوان از درآمد كسب همان سال پرداخت نمود، ولى در صورت عدم پرداخت، از در آمد آن سال استثنا نمىشود، بلكه به باقيمانده درآمد سر سال خمسى، خمس تعلق مىگيرد. س 870: كتابهايى كه دانشجو از مال پدر خود يا از وامى كه دانشگاه به دانشجويان مىدهد، مىخرد و منبع درآمدى هم ندارد، آيا خمس دارد؟ در صورتى كه بداند پدر خمس پول كتابها را نداده، آيا پرداخت خمس آن واجب است؟ كتابهايى كه با پول وام و يا با پولى كه پدر به او بخشيده، خريده شده است، خمس ندارد مگر آنكه يقين داشته باشد كه عين پولى كه پدر به او بخشيده، متعلق خمس است كه در اين صورت پرداخت خمس آن واجب است. س 871: اگر شخصى مبلغى را قرض بگيرد و نتواند آن را قبل از آن سال ادا كند، آيا پرداخت خمس آن بر عهده قرض دهنده است يا قرض گيرنده؟ بر قرض گيرنده خمس مال قرضى واجب نيست، ولى قرض دهنده اگر مال قرضى را از درآمد ساليانه كارش و قبل از پرداخت خمس آن قرض داده است، در صورتى كه بتواند تا آخر سال قرضش را از بدهكار بگيرد، واجب است كه هنگام رسيدن سال خمسىاش خمس آن را بپردازد، و اگر نتواند قرض خود را تإ؛هه پايان سال بگيرد، فعلا پرداخت خمس آن واجب نيست، ليكن هر وقت آن را وصول كرد بايد خمس آن را بدهد. س 872: افراد بازنشسته كه همچنان حقوق ماهيانه دريافت مىكنند، آيا بايد خمس حقوقى را كه در طول سال دريافت مىكنند، بپردازند؟ مبالغى كه از حقوق زمان اشتغال كسر نمودهاند و پس از بازنشستگى، ماهانه مىپردازند، درصورتى كه از مخارج سال اضافهبيايد، پرداخت خمس آن واجباست. س 873: اسيرانى كه به پدر و مادر آنان از طرف جمهورى اسلامى در طول مدت اسارت، حقوق ماهيانه پرداخت شده و در بانك پس انداز گشته است، آيا با توجه به اينكه آقايان اسراء اگر دسترسى به آن پول داشتند، آن را مصرف مىكردند، به مال مزبور خمس تعلق مىگيرد يا خير؟ پول مذكور خمس ندارد. س 874: من به شخصى مبلغى پول بدهكارم، اگر سر سال برسد وطلبكار قرض خود را مطالبه نكند و مقدارى از درآمد سالانه كه با آن مىتوانم قرض خود را ادا كنم، نزد من موجود باشد، آيا اين بدهى از درآمد سالانه استثناء مىشود يا خير؟ بدهى اعم از اينكه بر اثر قرض گرفتن باشد و يا بر اثر خريد نسيه لوازم خانگى، اگر به خاطر تأمين مخارج سالانه زندگى همان سال درآمد باشد اگر بخواهد پرداخت نمايد، از درآمد سال كسر مىشود، ولى اگر براى بدهىهاى سالهاى قبل باشد، هر چند مصرف در آمد سالانه براى پرداخت آن جايز است، ولى اگر تا پايان سال پرداخت نشود از درآمد سالانه استثنا نمىشود. س 875: آيا خمس بر كسى كه مالى در حساب سالانهاش باقى مانده، و در حالى سال خمسىاش رسيده كه بدهكار است، با توجه به اينكه چند سال براى پرداخت قرضش فرصت دارد، واجب است؟ بدهى پرداخت نشده چه بدون مدت باشد و چه مدت دار، از درآمد سالانه استثنا نمىشود، مگر اين كه براى تأمين هزينههاى سال درآمد باشد كه از درآمد آن سال مقدارى را كه مىخواهد صرف بدهى خود كند، استثنا مىشود و به معادل آن از درآمد سالانه، خمس تعلق نمىگيرد. س 876: آيا به مالى كه شركتهاى بيمه بر اساس قرارداد براى جبران خسارت به بيمه شده پرداخت مىكنند، خمس تعلق مىگيرد؟ پولى كه شركتهاى بيمه به فرد بيمه شده پرداخت مىكنند، خمس ندارد. س 877: در سال گذشته مبلغى را قرض گرفته و با آن زمينى خريدم به اين اميد كه افزايش قيمت پيدا كند و بعد از فروش آن و خانه مسكونى فعلى ام، مشكل مسكن خود را در آينده حل كنم، اكنون سال خمسى من فرا رسيده، سؤال من اين است كه آيا مىتوانم آن بدهى را از منفعت كسب سال گذشتهام كه خمس به آن تعلق گرفته، استثنا كنم يا خير؟ با فرض اين كه قرض مزبور جهت خريد زمين براى فروش آن در آينده بوده است، از منفعت كسب سالى كه در آن قرض گرفتهايد، استثناء نمىشود، و پرداخت خمس درآمد سالانه كسب كه از مخارج آن سال زياد آمده، واجب است. س 878: من از بانك مقدارى وام گرفتم كه وقت پرداخت آن بعد از تاريخ سال خمسىام فرا مىرسد و مىترسم كه اگر آن مبلغ را امسال نپردازم، سال آينده قادر به اداى آن نباشم، تكليف من هنگام رسيدن سال خمسى ام در رابطه با پرداخت خمس چيست؟ اگر درآمد سال را پيش از پايان آن در پرداخت قرض خود مصرف كنيد و قرض هم براى افزايش سرمايه نباشد، خمس ندارد، ولى اگر قرض براى افزايش سرمايه باشد و يا قصد پس انداز درآمد سالانه را داشته باشيد، پرداخت خمس آن بر شما واجب است. س 879: معمول است كه براى اجاره خانه مقدارى پولِ پيش پرداخت مىكنند، اگر اين پول از منابع كسب باشد، و چند سال در نزد صاحب خانه بماند آيا پس از دريافت بلافاصله بايد خمس آن پرداخت شود و در صورتى كه بخواهد با همان پول در جاى ديگر منزل اجاره كند، چطور؟ مادامى كه به اين پول براى اجاره
منزل نياز دارد خمس ندارد. فروش خانه، وسائل نقليه و زمين س 880: آيا به خانهاى كه قبلا با مالى كه خمس آن داده نشده، ساخته شده، خمس تعلق مىگيرد؟ بر فرض وجوب پرداخت خمس، آيا خمس بر اساس قيمت فعلى محاسبه مىشود يا قيمت زمان ساخت آن؟ اگر خانه از درآمد بين سال براى زندگى و سكونت ساخته شده و پس از سكونت در آن به فروش رفته است، پول فروش آن خمس ندارد، ولى اگر از درآمدى كه سال بر آن گذشته، ساخته شده است، خمس پولى كه در ساخت آن هزينه شده، بايد پرداخت شود. س 881: مدتى قبل آپارتمان مسكونى خود را فروختم. اين معامله هم زمان با رسيدن سال خمسى من بود و چون خود را موظف به اداى حقوق شرعى مىدانم، بر اثر شرايط خاص زندگىام در اين رابطه با مشكل مواجه شدهام، اميدوارم مرا در اين رابطه راهنمائى فرمائيد. اگر خانه مسكونى فروخته شده را با پولى كه خمس نداشته و يا با درآمد بين سال خريدهايد، پول فروش آن در هر صورت خمس ندارد. س 882: خانه نيمه سازى در يكى از شهرها دارم كه به علت سكونت در ساختمانهاى دولتى نيازى به آن ندارم، لذا قصد دارم آن را فروخته و با پول آن ماشينى براى استفاده شخصى بخرم، آيا به پول آن خمس تعلق مىگيرد؟ اگر خانهمزبور را از درآمدسالانهو در بينسالبه قصدسكونتدر آن ساختهيا خريدهايد، و در همان سال آن را فروختهايد پول فروش آن اگر درهمان سال فروش در مؤونه زندگىمصرف شود، خمس ندارد، و همچنين اگر بعد از سكونت در آن، درسال بعد آن را فروخته باشيد، پول فروش آن خمس ندارد. س 883: تعدادى درب پروفيلى براى خانه مسكونىام خريدارى كردم، ولى بعد از دو سال به علت عدم تمايل به استفاده، آنها را فروخته و پولش را به حساب شركت آلومينيوم واريز كردم تا به جاى دربهاى قبلى، به همان قيمت براى من دربهاى آلومينيومى بسازد، آيا به آن پول خمس تعلق مىگيرد؟ در فرض مرقوم، پول فروش آن خمس ندارد. س 884: مبلغ صد هزار تومان به مؤسسهاى پرداخت نمودم تا در آينده زمين مسكونى به من تحويل دهد و الآن يك سال از آن مىگذرد و از طرفى قسمتى از آن پول مال خودم است و قسمت ديگر را قرض كرده و مقدارى از قرض را هم پرداختهام، آيا به آن خمس تعلق مىگيرد؟ مقدار آن چقدر است؟ اگر گرفتن زمين براى ساخت مسكن مورد نياز متوقف بر پيش پرداخت مقدارى از پول آن باشد، مبلغ پرداخت شده خمس ندارد، حتى اگر از درآمد كسب شما باشد. س 885: اگر شخصى خانه خود را فروخته و پول آن را براى استفاده از سود آن در بانك بگذارد و سپس سال خمسى اش فرا برسد، چه حكمى دارد؟ و اگر اين پول را براى خريد خانه ، پس انداز نمايد، چه حكمى دارد؟ اگر خانه را از درآمد سالانه شغلى و در اثناى همان سال براى سكونت و به حساب مخارج سالانه، ساخته يا خريده و بعد آن را فروخته باشد، پول فروش آن در هر صورت خمس ندارد. س 886: آيا به اموالى كه به تدريج براى خريد خانه يا ساير مايحتاج زندگى پس انداز مىشود، خمس تعلق مىگيرد؟ اگر خريد مايحتاج زندگى برحسب وضع مالى شخص متوقف بر پس انداز درآمد سال باشد، و بنا دارد پس اندازها را در آينده نزديك مثلا دو سه ماه ديگر، صرف خريد مايحتاج زندگى نمايد، خمس ندارد. س 887: چند سال پيش ماشينى خريدم كه در حال حاضر فروش آن به چندين برابر قيمت ممكن است، با توجه به اينكه پول خريد آن، مخمس نبوده است، و در صورت فروش و گرفتن قيمت فعلى آن، مىخواهم خانهاى براى سكونت بخرم، آيا به مجرد دريافت پول، همه آن خمس دارد يا فقط به پولى كه با آن ماشين را خريدهام، خمس تعلق مىگيرد و مقدار باقيمانده كه همان مقدار افزايش قيمت ماشين است، جزء درآمد سال فروش ماشين محسوب مىشود كه اگر تا پايان سال فروش در مخارج زندگى مصرف نشود، خمس به آن تعلّق مىگيرد؟ اگر ماشينجزء مؤونه شما باشدو آنرا از درآمدبينسال جهتاستفادهشخصى زندگىخريدهباشيد، پول فروش آن خمس ندارد. ولى اگر ماشين را براى كار كردن خريدهايد، در صورتى كه با مال قرضى يا نسيه خريده باشيد، فقط خمس مالى كه براى اداى دين صرف كردهايد، واجباست، و اگر آنرا با عين درآمدى كه خمس به آن تعلق گرفته ولى پرداخت نشده، خريدهايد، بايد خمس تمام پول فروش آنرا بپردازيد. س 888: من مالك خانه بسيار محقرى هستم، و به عللى تصميم به خريد خانه ديگرى گرفتم، ولى به علت بدهى مجبور به فروش ماشينى كه از آن استفاده مىكردم و گرفتن مبلغى وام از بانك استان و صندوق قرض الحسنه شهرمان شدم تا بتوانم پول خانه را بپردازم، با توجه به اينكه ماشين را قبل از تاريخ سال خمسى ام فروخته و پول آن را براى پرداخت مقدارى از بدهى هايم مصرف كردهام، آيا به پول حاصل از فروش ماشين خمس تعلق مىگيرد يا خير؟ در فرض سؤال، پول حاصل از فروش ماشين خمس ندارد. س 889: خانه، ماشين و لوازم مورد نياز انسان يا خانواده او كه از درآمد سال خريده شده است، اگر در اثر ضرورت و يا به منظور تبديل به جنس بهتر فروخته شود، از جهت خمس چه حكمى دارد؟ پول حاصل از فروش چيزى كه از مؤونه بوده، خمس ندارد. س 890: اگر خانه يا ماشين يا غير آنها از احتياجات زندگى با پولى كه خمس آن پرداخت شده، جهت استفاده شخصى نه به قصد استفاده از آنها براى فروش يا تجارت خريدارى شده و سپس به علتى فروخته شود، آيا به اضافه قيمت آنها كه بر اثر افزايش قيمت بازار بوده، خمس تعلق مىگيرد؟ سود حاصل از افزايش قيمت در فرض
سؤال، خمس ندارد. گنج، غنيمت و مال حلال مخلوط به حرام س 891: نظر حضرتعالى درباره گنجى كه افراد در زمينى كه مالك آن هستند، پيدا مىكنند، چيست؟ ميزان در اين گونه امور مقررات نظام جمهورى اسلامى است. س 892: اگر مقدارى سكه نقره كه تاريخ آن به حدود صد سال پيش بر مىگردد، از زير خاك ساختمان ملكى شخصى پيدا شود، آيا اين سكهها متعلق به مالك فعلى آن ساختمان مانند وارث قانونى يا خريدار است يا خير؟ حكم گنج را دارد كه قبلا بيان شد. س 893: شبهه
زير براى ما مطرح شده است: از شرائط وجوب خمس در معادن اين است كه شخص يا اشخاصى با مشاركت با يكديگر آن را استخراج كنند، مشروط بر اينكه سهم هر يك به حد نصاب برسد و آنچه استخراج شده، ملك آنها شود، و معادنى كه دولت استخراج مىكند، نظر به اينكه ملك خاص شخص يا اشخاص نيست، بلكه ملك جهت است لذا شرط وجوب خمس را دارا نيست و در نتيجه جائى براى وجوب خمس بر دولت و حكومت باقى نمىماند، و اين استثنائى بر وجوب خمس در معدن نيست. بله، معادنى كه توسط شخص خاصى يا با مشاركت اشخاص با يكديگر استخراج مىشود، خمس در آن واجب است، مشروط بر اينكه آنچه آن شخص استخراج كرده و يا سهم هر يك از اشخاصى كه با مشاركت با يكديگر اقدام به استخراج كردهاند، بعد از كم كردن هزينههاى استخراج و تصفيه، به مقدار بيست دينار طلا يا دويست درهم نقره يا معادل قيمت يكى از آن دو باشد. س 894: اگر مال حرامى با مال انسان مخلوط شود، آن مال چه حكمى دارد و چگونه حلال مىشود و در صورت علم به حرمت يا عدم علم به آن وظيفه انسان چيست؟ اگر يقين به وجود مال حرام در اموالش دارد، ولى مقدار دقيق آن را نمىداند و صاحب آن را هم نمىشناسد، راه حلال كردن آنها اين است كه خمس آن را بپردازد، ولى اگر شك در مخلوط شدن مال حرام با اموال خود داشته باشد، چيزى بر عهده او نيست. س 895: قبل از رسيدن سر سال خمسى ام، مبلغى پول به شخصى قرض دادم، آن فرد قصد داشت آن پول را به كار بيندازد و سود آن بين ما بالمناصفه تقسيم شود، با توجه به اينكه آن مال در حال حاضر در دست من نيست و خمس آن را هم نپرداختهام، نظر حضرتعالى در اين باره چيست؟ اگر آن مال را قرض دادهايد و سر سال خمسى قابل وصول نيست، فعلا خمس آن بر شما واجب نيست، بلكه هنگامى واجب مىشود كه آن را دريافت كنيد، ولى در اين صورت شما حقى در سود حاصل از كار قرض گيرنده نداريد، و اگر چيزى از او مطالبه نمائيد، ربا و حرام است، و اگر آن مال را به عنوان سرمايه مضاربه به او دادهايد، بر اساس قرارداد، در سود آن شريك هستيد و واجب است كه خمس سرمايه را بپردازيد. س 896: من در بانك كار مىكنم، براى شروع به كار از روى اجبار مبلغ پانصد هزار تومان را در بانك به وديعه گذاشتم، اين مبلغ به اسم خودم و در يك حساب بلند مدت است كه هر ماه سود آن به من پرداخت مىشود، آيا پرداخت خمس اين مال كه درحساب بانكى گذاشته شده واجب است؟ قابل ذكر است كه اين پول به مدت چهار سال است كه در بانك گذاشته شده است. اگر پس گرفتن اين مبلغ در حال حاضر ممكن نيست تا آن را پس نگرفتهايد، خمس آن واجب نيست. ولى سود سالانه آن در زائد بر مؤونه سال خمس دارد. س 897: روشى براى سپرده گذارى اموال در بانكها وجود دارد كه براساس آن هيچگاه پول به دست استفاده كننده نمىرسد، ولى به حساب او در بانك طبق شماره معينى واريز مىشود، آيا به اين اموال خمس تعلق مىگيرد يا خير؟ اگر مالى را كه نزد بانك به وديعه گذاشتهايد از منافع كسب شما باشد و هنگام رسيدن سال خمسى گرفتن آن مبلغ از بانك براى شما ممكن باشد، واجب است خمس آن در سر سال خمسى، پرداخت شود. س 898: آيا خمس مالى كه مستأجر به عنوان رهن به مؤجر مىدهد، بر عهده مستأجر است يا مؤجر؟ اگر از منفعت كسب مستأجر باشد، بر او واجب است كه بعد از گرفتن آن از مؤجر، خمس آن را بپردازد، مگر آنكه براى اجاره در جاى ديگر به آن نياز داشته باشد كه در اين صورت پس از رفع نياز، بايد خمس آن را بپردازد، و خمس آن بر عهده مؤجر كه آن مال را به عنوان قرض مىگيرد، واجب نيست. س 899: حقوق ماهيانه كارمندان كه پرداخت آن توسط دولت چند سال به تأخير افتاده، آيا هنگام دريافت، جزء درآمدهاى همان سال (سال دريافت) محسوب مىشود و محاسبه خمس آن در سر سال خمسى واجب است يا اينكه به اين مال اصلا خمس تعلق نمىگيرد؟ حقوق معوقه از درآمدهاى سال دريافت
آن محسوب مىشود و در مقدار زائد بر مخارج آن سال، خمس واجب
است. مؤونه س 900: شخصى داراى كتابخانهاى شخصى است كه مدتى از آن كتابها استفاده مىنموده است، فعلا چند سال است كه از آن استفاده نمىكند، ولى احتمال مىدهد كه در آينده از آن بهره ببرد، آيا در مدتى كه از كتابها استفاده نمىكند، به آن خمس تعلّق مىگيرد؟ و آيا در تعلّق خمس، فرقى بين اينكه خودش خريده باشد يا پدرش، وجود دارد؟ اگر كتابها در زمان خريد آن مورد نياز او براى مراجعه و مطالعه بوده و مقدار آن هم مناسب شأن عرفى او باشد، خمس ندارد، حتى اگر پس از سال اول از آن استفاده نكند. همچنين اگر كتابها به او ارث رسيده و يا از طرف پدر و مادر و يا ديگران به او هديه شده باشد، خمس به آن تعلّق نمىگيرد. س 901: آيا به طلائى كه شوهر براى همسرش مىخرد، خمس تعلّق مىگيرد؟ اگر به مقدار متعارف و مناسب شأن او باشد، از مؤونه سال محسوب مىشود و خمس ندارد. س 902: آيا به پولى كه براى خريد كتاب از نمايشگاه بينالمللى كتاب در تهران قبل از تحويل آن پرداخت شده، ولى هنوز كتابها ارسال نشده است، خمس تعلّق مىگيرد؟ اگر كتابهاى مزبور، مورد نياز و به مقدار متناسب با شأن عرفى شخص بوده و تهيه آن متوقف بر پيش پرداخت قيمت آن باشد، خمس ندارد. س 903: اگر فردى زمين دومى كه مناسب شأن او و مورد نياز جهت ساختمان مسكن براى عائله اوست داشته باشد، ولى در طول سال خمسى قدرت ساخت آن را ندارد و يا در يك سال نمىتواند آن را تكميل كند، آيا پرداخت خمس آن بر او واجب است؟ در عدم وجوب خمس، در زمينى كه براى ساخت مسكن بدان نياز دارد، فرقى بين اينكه يك قطعه باشد يا چند قطعه، و يا يك مسكن باشد يا چند مسكن، وجود ندارد، بلكه ملاك، صدق عنوان نياز به آن به مقتضاى موقعيت و شأن عرفى وى و همچنين وضع مالى او براى ساخت تدريجى آن است. س 904: يك سرويس ظروف منزل وجود دارد، آيا استفاده از بعضى از آنها براى عدم تعلّق خمس به آن كافى است؟ معيار عدم تعلّق خمس به لوازم منزل، صدق عنوان نياز به آن مطابق با شأن عرفى مناسب با انسان است، هرچند در طول سال از آن استفاده نشود. س 905: اگر فرش و ظرفها اتفاقا در طول سال مورد استفاده قرار نگيرد، ولى براى استفاده ميهمان به آنها نياز باشد، آيا خمس در آنها واجب است؟ در فرض سؤال خمس در آنها واجب نيست. س 906: با توجه به فتواى امام خمينى «قدس سره» در مسأله جهيزيه عروس كه دختر هنگام ازدواج به خانه شوهر مىبرد، اگر در منطقهاى رسم براين باشد كه خانواده داماد اقدام به تهيه و تأمين اثاثيه و لوازم خانه كنند و به مرور زمان و به تدريج به تهيه آن لوازم بپردازند و سال بر آنها بگذرد، چه حكمى دارد؟ اگر تهيه اساس و لوازم زندگى براى آينده، عرفا جزء مؤونه محسوب شود، خمس ندارد. س 907: آيا استفاده از يك جلد از دوره كتابى كه از چندين جلد تشكيل شده (مانند وسائل الشيعه) باعث ساقط شدن خمس تمام آندوره مىشود يا اينكه بايد از هر جلد كتاب يك صفحه خوانده شود؟ اگر مجموع آن دوره مورد نياز باشد و يا خريد جلدى كه به آن احتياج است متوقف بر خريد دوره كامل آن باشد، خمس ندارد، در غير اين صورت بايد خمس مجلّداتى كه الآن مورد نياز نيست، پرداخت شود، و مجرد خواندن يك صفحه از هر جلد كتاب، براى ساقط شدن خمس كافى نيست. س 908: داروهايى كه از درآمد وسط سال خريده شده و پول آن توسط سازمان تأمين اجتماعى پرداخت مىشود، اگر بدون فاسد شدن تا سر سال خمسى باقى بماند، خمس به آن تعلّق مىگيرد يا خير؟ اگر خريد داروها جهت استفاده از آن در مواقع نياز باشد و در معرض احتياج هم باشد، خمس ندارد. س 909: شخصى خانهاى براى سكونت ندارد و براى خريد مسكن يا تهيه مايحتاج زندگى، مالى را پسانداز كرده است، آيا اين مبلغ خمس دارد؟ مال پس انداز شده از منفعت كسب اگر براى تأمين هزينههاى زندگى باشد، سر سال خمسى، خمس دارد مگر اين كه پس انداز براى تهيّه لوازم ضرورى زندگى و يا تأمين هزينههاى لازم باشد كه در اين صورت اگر بعد از سال خمسى در آينده نزديك (مثلا دو سه ماه پس از سال خمسى) در راههاى مذكور مصرف شود، خمس ندارد. س 910: همسر من قالى مىبافد كه سرمايه آن متعلّق به خود ماست و براى تهيه آن قرض گرفتهايم، در حال حاضر قسمتى از فرش بافته شده است و از آنجا كه سال خمسى من به پايان رسيده، آيا پس از تمام شدن فرش و فروش آن براى تهيه احتياجات خانه، به مقدار بافته شده خمس تعلق مىگيرد يا خير؟ سرمايه ما از جهت خمس چه وضعيتى دارد؟ پس از استثناى سرمايه كه قرض است از قيمت فروش قالى، باقيمانده جزء سود سال فروش محسوب مىشود، بنابراين اگر در سالى كه بافت قالى تمام و فروخته شده، در مخارج زندگى مصرف شود، خمس ندارد. س 911: تمام دارائى من ساختمان سه طبقهاى است كه هر طبقه آن دو اتاق دارد. در يك طبقه من زندگى مىكنم و در دو طبقه ديگر فرزندانم سكونت دارند، آيا به اين خانه در حال حيات من خمس تعلّق مىگيرد يا اينكه بعد از وفات من خمس دارد تا به ورثهام وصيت كنم كه بعد از مردنم خمس آن را بپردازند؟ ساختمان مورد سؤال خمس ندارد، البته كسى كه حساب سال نداشتهاست بايد بهنحوى مصالحهنمايد. س 912: خمس لوازم منزل چگونه محاسبه مىشود؟ لوازمى كه با استفاده از آنها عين آن باقى مىماند مثل فرش و غير آن، خمس ندارد. ولى از نيازهاى مصرفى روزمره مانند برنج و روغن و غير آنها، آنچه اضافه بيايد و تا سر سال خمسى باقى بماند، خمس دارد. س 913: شخصى خانه ملكى براى سكونت ندارد، لذا زمينى خريده تا در آن خانهاى براى خودش بسازد، ولى چون پول كافى براى ساخت نداشته، سال بر آن گذشته و آن را به فروش هم نرسانده است، آيا خمس آن واجب است؟ بر فرض وجوب، آيا خمس پول خريد را بايد بپردازد يا قيمت فعلى زمين را؟ اگر زمين را از منفعت كسب سال، براى ساخت مسكن مورد نياز، خريده باشد، خمس ندارد. س 914: در سؤال قبلى، اگر آن شخص شروع به ساختن خانه كند، ولى قبل از اتمام آن، سال خمسى برسد، آيا خمس آنچه در مصالح ساختمان مصرف كرده، واجب است؟ در فرض سؤال، خمس ندارد. س 915: اگر شخصى براى آينده فرزندانش، با اينكه خودش در طبقه اول زندگى مىكند، اقدام به ساختن طبقه دوم كند، آيا با وجود عدم نياز به آن تا چند سال ديگر پرداخت خمس آنچه در آن خرج كرده، واجب است؟ اگر ساختن طبقه دوم براى آينده فرزندانش در حال حاضر از مخارج مناسب با شأن عرفى وى محسوب شود، آنچه به مصرف رسانده است، خمس ندارد و در صورتى كه اين چنين نباشد و در حال حاضر هم، نه خودش و نه فرزندانش به آن نياز ندارند، پرداخت خمس آن واجب است. س 916: شما مىفرماييد آنچه از مخارج سال محسوب مىشود، خمس ندارد، پس شخصى كه خانهاى براى سكونت ندارد، ولى مالك قطعه زمينى است كه يك سال يا بيشتر بر آن گذشته و او نمىتواند آن را بسازد، پس چرا اين از مخارج او محسوب نمىشود؟ اميدواريم توضيح بفرماييد. اگر زمين را براى ساخت مسكن مورد نياز، در آن، از درآمد بين سال خريده باشد، جزء مخارج كنونى وى محسوب مىشود و خمس آن واجب نيست، ولى اگر آن را از درآمد سال به قصد فروش و مصرف پول آن براى ساخت خانه خريده باشد، پرداخت خمس آن واجباست. س 917: سر سال خمسى من اول شهريور است، معمولا امتحانات دانشگاهها و مدارس در ارديبهشت و خرداد برگزار مىشود و بعد از شش ماه، اجرت اضافهكارى ما در ايام امتحانات پرداخت مىشود، خواهشمندم توضيح فرماييد كه اگر اجرت كارى را كه قبل از پايان سال خمسى انجام دادهام، بعد از پايان سال دريافت كنم، آيا خمس به آن تعلق مىگيرد؟ حقوق معوّقه جزئى از درآمدهاى سال دريافت آن محسوب مىشود نه سال اضافه كارى، و اگر در هزينههاى سال دريافت مصرف شود، خمس ندارد. س 918: گاهى لوازم منزل مثل يخچال به قيمتى كمتر از قيمت بازار به ما فروخته مىشود، اين لوازم در آينده يعنى پس از ازدواج مورد نياز ماست، با توجه به اينكه بعد از ازدواج بايد آنها را به چند برابر قيمت فعلى تهيه كنيم، آيا به آنها كه در حال حاضر بدون استفاده در خانه مانده است، خمس تعلق مىگيرد؟ اگر آنها را با منفعت كسب سال براى استفاده در آينده خريدهايد و در سال خريد مورد نياز شما نبوده، بايد خمس قيمت عادلانه آن را در سر سال خمسى بپردازيد، مگر آنكه به علت عدم توانايى از تهيه يك باره آن هنگام نياز، ناگزير از تهيه تدريجى و نگهدارى آن براى زمان احتياج باشيد، و مقدار آن هم به اندازه شأن عرفى شما باشد، كه در اين صورت جزء مؤونه محسوب مىشود و خمس ندارد. س 919: مبالغى را كه انسان براى امور خيريه مانند كمك به مدارس، آسيبديدگان از سيل و ملت فلسطين و بوسنى، انفاق مىكند، آيا از مؤونه سال محسوب مىشود و خمس ندارد؟ اين چنين انفاقها از مخارج سال انفاق محسوب مىشود و خمس ندارد. س 920: مبلغى را در سال گذشته براى خريد فرش پسانداز كرديم و در اواخر آن سال به چند فرش فروشى براى خريد آن مراجعه نموديم تا اينكه قرار شد يكى از آنان فرش مناسب با ذوق و سليقه ما را فراهم كند، اين كار تا ماه دوم سال جديد طول كشيد، با توجه به اينكه سر سال خمسى من ابتداى سال هجرى شمسى است، آيا به آن مبلغ خمس تعلق مىگيرد؟ مبلغ مذكور و فرش تهيه شده در فرض سؤال خمس ندارد. س 921: تعدادى از اشخاص اقدام به تأسيس مدرسه خصوصى (غيرانتفاعى) كردهاند و بعد از استفاده از سرمايه كمى كه اعضا داشتند، هيئت مؤسسّ تصميم گرفت براى تأمين مخارج آن از بانك وام بگيرد و همچنين مقرر نمود كه براى تكميل سرمايه و پرداخت اقساط بانك، هريك از اعضا مبلغى را به طور ماهيانه بپردازد. اين مؤسسه هنوز به مرحله سوددهى نرسيده است، آيا به مبلغى كه اعضا ماهيانه مىپردازند، خمس تعلق مىگيرد؟ آيا مجموع سرمايه كه همان قيمت مؤسسه است، خمس دارد؟ بر هر يك از اعضا واجب است خمس سهم ماهانه خود را كه به عنوان سرمايه شركت مىپردازند، و همچنين خمس آنچه را كه در ابتدا به عنوان سهم مشاركت در تأسيس مدرسه دادهاند، پرداخت نمايند، و پس از آنكه هر يك از اعضا خمس سهم خود از سرمايه شركت را پرداخت نمود، ديگر مجموع سرمايه دوباره خمس ندارد. س 922: جايى كه در آن كار مىكنم، چند سال است مبلغى به من بدهكار است كه تاكنون آن را نپرداخته است، آيا به اين مبلغ به مجرّد دريافت آن خمس تعلق مىگيرد يا اينكه بايد يك سال بر آن بگذرد؟ مبالغى كه طلب داريد اگر بابت اجرت كار باشد و سر سال خمسى قابل دريافت نباشد، جزء درآمد سالِ دريافت آن محسوب مىشود، كه اگر در همان سالِ دريافت در مؤونه مصرف شود، خمس ندارد. س 923: آيا ملاك عدم وجوب خمس در مؤونه استفاده از آن در طول سال است يا اينكه نياز به آن در طى سال كافى است، هر چند موردى براى استفاده از آن پيش نيايد؟ ملاك در امثال لباس و فرش و مانند آن از چيزهايى كه هنگام استفاده، عين آنها باقى مىماند، نياز به آنها است. ولى معيار در احتياجات مصرفى روزانه زندگى مانند برنج و روغن و غيره، مصرف است كه هر چه از مصرف سالانه آنها زياد بيايد، خمس دارد. س 924: شخصى براى آسايش و رفع نيازهاى خانوادهاش اقدام به خريد ماشينى با مال غير مخمّس و سودى كه در وسط سال به دست آمده، نموده است، آيا پرداخت خمس آن بر او واجب است؟ در صورتى كه ماشين را براى انجام امور مربوط به كارش و يا به هر دو منظور خريده باشد، چه حكمى دارد؟ ماشين اگر براى انجام امور مربوط
به كار و كسب او باشد، حكم ابزار كار را در وجوب خمس دارد، ولى
اگر براى رفع نيازهاى زندگى و جزء احتياجات مناسب با شأن عرفى
او باشد، خمس ندارد. البته اگر به پول خريد آن خمس تعلق گرفته
بايد پرداخت شود. دست گردان، مصالحه و مخلوط شدن خمس با غير آن س 925: افرادى هستند كه خمس بر آنها واجب است، ولى تاكنون آن را نپرداختهاند و در حال حاضر هم توانايى پرداخت آن را ندارند و يا بر آنها بسيار دشوار است، حكم آنان در اين باره چيست؟ مجرد عدم توانائى يا دشوارى پرداخت خمس موجب برائت ذمه و سقوط تكليف نيست، بلكه اداى آن تا حد امكان واجب است، چنين افرادى مىتوانند با دست گردانِ مبالغ بدهى خود با ولىّ امر خمس يا وكيل او، آن را به تدريج برحسب استطاعت خودشان از جهت مقدار و زمان بپردازند. س 926: خانهاى دارم كه داراى وام قسطبندى شده است و مالك محلى تجارى هستم كه در آن كاسبى مىكنم و براى عمل به وظيفه شرعىام، سال خمسى براى خود تعيين كردهام، اميدوارم لطف فرموده و مرا از پرداخت خمس آن خانه معاف كنيد. ولى توان پرداخت خمس محل تجارى را به صورت قسطى دارم؟ خانه مسكونى شما در فرض سؤالكه نسيه خريدارى شده خمس ندارد، ولى پرداخت خمس محل تجارىتان واجب است، هرچند به تدريج بعد از دست گردان با يكى از وكلاى مجاز ما باشد. س 927: شخصى در خارج به سر مىبرد كه خمس اموالش را نمىپرداخته است و خانهاى با مال غير مخمّس خريده كه در حال حاضر مال كافى براى اداى خمس آن ندارد، ولى هرسال مقدارى بيشتر از خمس به جاى خمسى كه بدهكار است مىپردازد، آيا اين كار او صحيح است يا خير؟ در فرض سؤال بايد خمسى را كه برعهده دارد، دست گردان كند تا بعدا آن را به تدريج بپردازد، و در مورد آنچه تا به حال پرداخته، به يكى از وكلاى ما مراجعه نمايد. س 928: شخصى چندين سال است كه خمس درآمد سالانه خود را نمىپرداخته، و فعلا نمىداند چه مقدار بدهى از اين بابت دارد، او در حال حاضر چگونه مىتواند خود را از خمس برىالذمّه نمايد؟ واجب است تمام اموالى را كه خمس به آنها تعلق گرفته، حساب كند و خمس آنها را بپردازد، و در موارد مشكوك بايد با ولىّ امر خمس يا وكيل او مصالحه نمايد. س 929: من جوانى هستم كه با خانوادهام زندگى مىكنم، پدرم خمس و زكاتش را نمىپردازد، حتى خانهاى را با مال ربوى ساخته است و حرام بودن غذائى كه در خانه مىخورم، آشكار است. با توجه به اينكه نمىتوانم از خانوادهام جدا شوم، اميدوارم تكليف مرا در اين باره بيان فرمائيد؟ بر فرض كه يقين داشته باشيد كه اموال پدرتان مخلوط با رباست و يا او خمس و زكات خود رإ؛ئئ نمىپردازد، لازمهاش يقين به حرمت چيزى كه او مصرف مىكند و يا اموال وى كه شما در آن تصرف مىكنيد، نيست، و تا يقين به حرمت اين اموال پيدا نكردهايد، استفاده از آن براى شما اشكال ندارد. البته، اگر يقين به حرام بودن آنچه از اموال او مصرف مىكنيد، داشته باشيد، استفاده از آن براى شما جايز نيست مگر آنكه جدايى از خانواده و قطع رابطه با آنان براى شما، حرجى باشد كه در اين صورت استفاده از اموال مخلوط به حرام آنان اشكال ندارد، ولى ضامن خمس، زكات و مال ديگران كه در اموال مورد مصرف شما وجود دارد، هستيد. س 930: من اطمينان دارم كه پدرم خمس و زكاتش را نمىپردازد، و وقتى به او تذكر مىدهم، در پاسخ مىگويد كه ما مستحق هستيم و خمس و زكاتى بر ما واجب نيست، حكم اين مسأله چيست؟ اگر پدرتان مالى كه خمس و زكات به آن تعلق بگيرد، نداشته باشد، خمس و زكات بر او واجب نيست و تحقيق در اين زمينه بر شما لازم نيست. س 931: ما با اشخاصى معامله مىكنيم كه خمس نمىدهند و حساب سال هم ندارند، با آنان خريد و فروش داريم و به ديدن آنان رفته و با آنان غذا مىخوريم، اين مسأله چه حكمى دارد؟ اگر يقين به وجود خمس در اموالى داريد كه از طريق خريد و فروش از آنان گرفتهايد و يا هنگام رفتن نزد آنان، مصرف مىكنيد، معامله در مقدار خمس موجود در اموالى كه از طريق خريد و فروش از آنان مىگيريد، فضولى است و احتياج به اجازه ولىّ امر خمس يا وكيل او دارد، و تصرف در اموال ايشان براى شما جايز نيست مگر اينكه ترك معاشرت و خوددارى از خوردن غذاى آنان و تصرف در اموالشان براى شما حرجى باشد كه در اين صورت تصرف جايز است، ولى ضامن خمس اموالى كه در آنها تصرف مىكنيد، هستيد. س 932: اگر شخصى مالى را كه خمس آن داده نشده، به مسجد ببخشد، آيا گرفتن آن مال از او جايز است؟ اگر يقين به وجود خمس در آن مال دارند، گرفتن آن جايز نيست و در صورت دريافت آن، بايد نسبت به خمس آن، به ولى امر خمس يا وكيل او مراجعه نمايند. س 933: معاشرت با مسلمانانى كه به امور دينى بخصوص نماز و خمس پايبند نيستند، چه حكمى دارد؟ آيا غذاخوردن در خانههاى آنان اشكال دارد؟ در صورت اشكال داشتن، كسى كه چندين بار اين كار را انجام داده، چه حكمى دارد؟ اگر معاشرت با آنان مستلزم تأييد ايشان در عدم التزام به امور دينى نباشد، اشكال ندارد، مگر آنكه ترك معاشرت با آنان مؤثر در اهتمام ايشان به امور دينى باشد كه در اين صورت واجب است كه معاشرت به طور موقت از باب نهى از منكر ترك شود، ولى استفاده از اموال آنان از قبيل غذا و مانند آن، تا يقين به تعلق خمس به آن نداشته باشيد، اشكال ندارد. س 934: يكى از دوستانم مرا زياد به صرف غذا دعوت مىكند، به تازگى متوجه شدهام كه شوهر او خمس نمىدهد، آيا خوردن غذاى كسى كه خمس نمىدهد، براى من جايز است؟ تا علم به تعلّق خمس به غذايى كه در اختيار شما قرار داده مىشود، نداريد، خوردن آن اشكال ندارد. س 935: فردى براى اولين بار مىخواهد خمس اموالش را حساب كند، خانه مسكونى كه نمىداند با چه مالى آن را خريده، چه حكمى دارد؟ در صورتى كه بداند آن را با مالى كه چند سال پسانداز شده، خريده است، حكم آن چيست؟ خانه مسكونى يا ساير لوازم زندگى را اگر احتمال مىدهد كه با مالى كه شرعا متعلّق خمس نبوده (مانند ارث يا هبه) خريده باشد چيزى از بابت خمس آن بر او نيست، ولى اگر يقين دارد كه آن را با درآمد كسب خود خريده است، ليكن نمىداند كه آيا درآمد كسب را در بين سال صرف خريد آن كرده است يا پس از پايان سال و پيش از پرداخت خمس درآمد، بايد با يكى از وكلاى ما مصالحه نمايد و اگر يقين دارد خانه را از درآمد كسبى كه چند سال پس انداز كرده است پيش از پرداخت خمس آن خريده است، بايد خمس آن درآمد پس انداز شده را بپردازد. س 936: عالمى در يكى از شهرها مبلغى را به عنوان خمس دريافت كرده، ولى براى او انتقال عين آن مال به شما يا دفترتان مشكل است، آيا مىتواند آن را از طريق بانك حواله كند؟ با توجه به اينكه مالى كه از بانك گرفته مىشود عين مالى كه در آن شهر به بانك پرداخت شده، نيست؟ تحويل خمس و ساير حقوق شرعى از طريق بانك اشكال ندارد. س 937: اگر زمينى را با مال غير مخمّس بخرم، آيا نماز خواندن در آن زمين جايز است يإ؛ؤؤ خير؟ اگر زمين با عين مال غير مخمّس خريده شده باشد، معامله به مقدار خمس، فضولى است و متوقف بر اجازه ولىّ امر خمس است و تا آن را اجازه و تنفيذ نكند، نماز خواندن در آن جايز نيست. س 938: اگر مشترى بداند كه به عين مالى كه خريده، خمس تعلّق گرفته و فروشنده آن را نپرداخته است، آيا تصرف در آن كالا براى او جايز است؟ با فرض وجود خمس در كالا، معامله به مقدار خمس فضولى و متوقف بر اجازه ولىّ امر خمس است. س 939: اگر صاحب مغازهاى نداند كه مشترى كه با او معامله مىكند، خمس مالش را پرداخته است يا خير، آيا دادن خمس آن اموال بر او واجب است؟ تا زمانى كه علم به وجود خمس در پولى كه مشترى به او مىپردازد، نداشته باشد، چيزى برعهده او نيست و وظيفهاى هم نسبت به فحص ندارد. س 940: اگر مثلا چهار نفر با هم صد هزار تومان به عنوان شراكت براى به كارگيرى در يك كار توليدى سرمايهگذارى كنند و يكى از آنها خمس ندهد، آيا شراكت با او صحيح است يا خير؟ و آيا ديگر شريكان مىتوانند مال فردى را كه خمس نمىدهد به عنوان قرضالحسنه گرفته و به كار بياندازند؟ و به طور كلى اگر چند نفر با هم شريك باشند، آيا بر هر كدام از آنها واجب است خمس درآمد خود را به طور مستقل بپردازد يا اينكه خمس بايد از صندوق مشترك پرداخت شود؟ شراكت با شخصى كه به سرمايهاش خمس تعلق گرفته ولى آن را نپرداخته است، به مقدار خمس مال او فضولى است كه بايد نسبت به آن به ولىّ امر مراجعه شود، و اگر بعضى از شركاء خمس سهم خود در سرمايه را نداده باشند، تصرف در سرمايه مشترك جايز نيست، و هنگامى كه شركاء سود حاصل از سرمايه مشترك را دريافت مىكنند، هركدام از آنان مكلّف هستند خمس مازاد بر مؤونه از سهم خود را سر سال خمسى بپردازند. س 941: اگر شركاى من حساب سال خمسى نداشته باشند، تكليف من چيست؟ بر هريك از شركاء واجب است كه حقوق
شرعى سهام خود را بپردازند تا تصرفات آنان در مال مشترك حلال
باشد، و اگر بقيه شريكها آن را پرداخت نمىكنند و انحلال شركت
و جداشدن از آنان براى شما ضررى يا حرجى باشد، مجاز هستيد به
شراكت خود با آنان ادامه دهيد. سرمايه س 942: شركتى از برادران فرهنگى به نام شركت تعاونى فرهنگيان چندين سال است كه تأسيس گرديده و سرمايه آن از همان ابتدا از سهم تعدادى از فرهنگيان تشكيل شده بود كه هريك صد تومان پرداختند، در ابتدا سرمايه شركت كم بود، ولى در حال حاضر با افزايش تعداد اعضاء، سرمايه آن بالغ بر هجده ميليون تومان به اضافه ماشينهاى شركت است. سود آن بين سهامداران به نسبت سهمشان تقسيم مىشود، و هريك از آنان براحتى مىتواند سهم خود را دريافت نموده و با شركت تسويه حساب نمايد. تاكنون خمس سرمايه و سود آن پرداخت نشده است، آيا با توجه به موقعيت من به عنوان رئيس هيئت ادارى شركت، جايز است كه اگر خمسى به حساب شركت تعلق بگيرد، اقدام به پرداخت آن كنم؟ آيا رضايت سهامداران در اين باره شرط است؟ پرداخت خمس سرمايه شركت و سود حاصل از آن، تكليف هريك از اعضا نسبت به سهم خود از مجموع دارائى شركت است، و انجام اين كار توسط مسئول هيئت ادارى آن، متوقف بر كسب اجازه و وكالت از سهامداران شركت است. س 943: تعدادى از افراد تصميم به ايجاد صندوق قرضالحسنه بين خود گرفتهاند تا هنگام نياز به يكديگر قرضالحسنه بدهند. هر عضو علاوه بر مبلغى كه در ابتداى تشكيل پرداخته، بايستى هرماه براى افزايش موجودى صندوق مبلغى را بپردازد، اميدواريم لطف فرموده چگونگى پرداخت خمس هر عضو را بيان فرمائيد و در صورتى كه سرمايه صندوق به طور دائمى به عنوان قرض در دست اعضا باشد، اداى خمس آن چگونه خواهد بود؟ اگر هر يك از افراد سهامدار سهم شراكت خود را از منفعت كسب يا از حقوق خود بعد از پايان سال خمسى پرداخته باشد، واجب است خمس آن را بپردازد. ولى اگر آن را در بين سال داده است، در صورتى كه دريافت آن براى او در پايان سال خمسى وى ممكن باشد، بايد خمس آن را در پايان سال بدهد، و در غير اين صورت تا آن را از صندوق دريافت نكرده، پرداخت خمس آن بر او واجب نيست. س 944: آيا صندوق قرضالحسنه شخصيت حقوقى مستقلى دارد؟ اگر داشته باشد، آيا به سود حاصل، خمس تعلّق مىگيرد؟ اگر شخصيت حقوقى مستقلى نداشته باشد، كيفيت پرداخت خمس آن چگونه است؟ اگر سرمايه صندوق ملك شخصى اشخاص به نحو اشتراك باشد، سود حاصل از آن، نسبت به سهم هريك از اعضا ملك شخصى او خواهد بود و بايد خمس آن را در زائد برمؤونه سالش بپردازد. ولى اگر سرمايه صندوق ملك شخص يا اشخاص نباشد مثل اينكه از مال وقف عام و مانند آن باشد، سود حاصل از آن، خمس ندارد. س 945: تعداد دوازده نفر از مؤمنين توافق كردهاند كه هريك از آنان هرماه مثلا بيست دينار در صندوقى بريزند، و در هر ماه يك نفر آن مبلغ را برداشته و به مصرف هزينههاى شخصى خود برساند، كه بعد از دوازده ماه نوبت به آخرين نفر خواهد رسيد، بدين معنى كه او آنچه را در اين مدت پرداخته كه مقدار آن دويست و چهل دينار مىشود، برمىدارد، آيا خمس بر او واجب است يا اينكه جزء مؤونه وى محسوب مىشود؟ اگر اين فرد سال خمسى معينى داشته باشد و مقدارى از پولى كه دريافت شده، پس از پايان سال نزد او بماند، آيا جايز است براى اين قسمت از آن مبلغ، سال خمسى معينى قرار دهد تا از لزوم پرداخت خمس آن رهائى يابد؟ آنچه را كه افراد به صندوق مىپردازند، اگر از درآمد سالانه شان در بين سال باشد، هر آنچه را كه هر يك از افراد در نوبت خود از صندوق دريافت مىنمايد تا در مخارج سال صرف كند اگر مقدارى از آن قرض از صندوق و مقدارى معادل مبالغى باشد كه از منافع همان سال به صندوق پرداخته است، خمس ندارد، ولى اگر از منافع سال قبل باشد، بايد خمس آنچه را كه از منافع سال قبل است، بپردازد، و اگر از منافع هر دو سال باشد، منفعت هرسالى حكم خاص خود را دارد، و چنانچه مبلغ دريافتى او از سهم خود كه از منافع سال به صندوق واريز نموده، زائد بر مخارج آن سال باشد، نمىتواند براى رهائى از خمس مقدار زائد، سال خمسى مستقلى براى آن قرار دهد، بلكه واجب است كه براى همه منافع سالانه خود يك سال خمسى قرار دهد و خمس مازاد بر مؤونه آن سال را بپردازد. س 946: خانهاى را با پرداخت مبلغى به عنوان رهن اجاره كردهام، آيا پس از گذشت يك سال به آن مبلغ خمس تعلق مىگيرد؟ مبلغى را كه به مؤجر قرض دادهايد، اگر از منعفت كسب باشد،تا ماداميكه به آن براى اين منظور نياز داريد پرداخت خمس آن واجب نيست، ولى بعدا هر وقت آن را دريافت نموديد، بايد خمس آن را بپردازيد. س 947: ما براى انجام كارهاى عمرانى احتياج به هزينه زيادى داريم كه پرداخت يكباره آن براى ما مشكل است، لذا اقدام به تأسيس صندوقى براى عمران كردهايم، و هر ماه مبلغى را در آن به وديعه مىگذاريم و بعد از آنكه مقدارى جمع شد، آن را صرف كارهاى عمرانى مىكنيم، آيا به اين مال پسانداز شده خمس تعلّق مىگيرد؟ اگر مبالغ پرداخت شده از طرف هر شخص از در آمد سال او باشد و تا زمان مصرف آن در كارهاى عمرانى تحت مالكيت او باقى بماند و آن شخص بتواند در پايان سال خمسى آن را از صندوق پس بگيرد، واجب است كه خمس آن را بپردازد. س 948: چند سال قبل اقدام به محاسبه اموالم و تعيين سال خمسى براى خودم نمودم، در آن زمان نود و هشت رأس گوسفند كه خمس آنها داده شده بود و همچنين مقدارى پول نقد و يك موتورسيكلت داشتم. چند سال است كه گوسفندان من براثر فروش تدريجى آنها كم شده، ولى پول نقدم زياد شده است. در حال حاضر شصت رأس گوسفند و مقدارى پول نقد دارم، آيا پرداخت خمس اين پول بر من واجب است يا اينكه فقط بايد خمس مقدار زيادى آن را بدهم؟ اگر مجموع قيمت گوسفندهاى موجود با اموال نقدى كه داريد، بيشتر از مجموع قيمت نود و هشت رأس گوسفند با پول نقدى باشد كه قبلا خمس آن را پرداخت كردهايد، مقدار زائد خمس دارد. س 949: فردى ملكى (خانه يا زمين) دارد كه خمس به آن تعلق گرفته است، آيا مىتواند خمس آن را از درآمد سال بپردازد؟ يا اينكه واجب است اول خمس سود را بدهد و سپس خمس ملك را از سود مخمّس پرداخت كند؟ اگر بخواهد خمس آن را از درآمد سال بپردازد، واجب است كه خمس آن را هم بپردازد. س 950: اموالى را از محل پولى كه بنياد شهيد ماهيانه به فرزندان صغير شهداى عزيز مىپردازد يا از محل سود كارخانه يا زمين زراعى كه ملك بعضى از شهداى عزيز جهت امرار معاش شان بوده، براى فرزندان شهدا پسانداز كردهايم و گاهى مقدارى از اين اموال پس انداز شده براى تأمين نيازهاى ضرورى آنان مصرف مىشود. خواهشمنديم بيان فرمائيد كه آيا اين سودها و حقوق پسانداز شده خمس دارد يا اينكه تا زمانى كه بزرگ نشدهاند، خمس ندارد؟ آنچه به فرزندان عزيز شهدا از پدران آنان به ارث مىرسد و يا توسط بنياد شهيد به آنان پرداخت مىشود، خمس ندارد، ولى از سود حاصل از ارث يا هديهاى كه بنياد شهيد به آنان مىدهد، آن مقدارى كه تا زمان رسيدن به بلوغ شرعى در ملك آنان باقى مىماند، بنابر احتياط بر هريك از آنان واجب است كه بعد از رسيدن به سن تكليف، خمس سود آن را بپردازد. س 951: آيا به مالى كه انسان براى تحصيل درآمد و انجام معاملات تجارى مصرف مىكند، خمس تعلّق مىگيرد يا خير؟ آنچه را كه از در آمد سال براى به دست آوردن درآمد از كارهاى تجارى و غير آن مصرف مىكند از قبيل هزينههاى انباردارى، حمل و نقل، وزن كردن، واسطه معامله و مانند آن، از درآمد همان سال استثنا مىشود و خمس ندارد. س 952: آيا اصل سرمايه و سود آن خمس دارد؟ اگر انسان سرمايه را با كسب و كار (اعم از حقوق و غيره) به دست آورده باشد، خمس دارد، ولى سود حاصل از تجارت با آن هر مقدار كه صرف مؤونه زندگى مىشود خمس ندارد، و اگر چيزى از آن از مخارج سال زياد بيايد، خمس دارد. س 953: اگر كسى طلاى مسكوك داشته باشد و به حد نصاب هم برسد، آيا علاوه بر زكات، پرداخت خمس آن هم واجب است؟ اگر جزء منفعت كسب محسوب شود، حكم ساير درآمدهاى كسب را در وجوب خمس دارد. س 954: من و همسرم از كارمندان وزارت آموزش و پرورش هستيم، همسرم هميشه حقوق خود را به من هديه مىكند، و با مقدارى پول در شركت كشاورزى كارمندان آموزش و پرورش كه عضو آن هستم، سهيم شدهام، ولى نمىدانم كه آن مبلغ از حقوق خودم بوده يا همسرم، با توجه به اينكه پولى كه از حقوق ماهيانه همسرم تا پايان سال خمسىام پسانداز شده كمتر از پولى است كه او در طول سال مىگيرد، آيا به مبلغ مذكور خمس تعلق مىگيرد؟ آنچه از اموال پسانداز شده و از پولى كه بابت خريد سهم الشركه پرداختهايد كه مربوط به حقوق خودتان است، خمس دارد، و آن قسمت كه توسط همسرتان هديه شده، خمس ندارد، و آنچه را هم كه شك داريد از حقوق خودتان است يا همسرتان، پرداخت خمس آن واجب نيست، اگر چه احوط پرداخت خمس و يا مصالحه آن است. س 955: آيا به پولى كه به مدت دو سال به صورت قرضالحسنه در بانك بوده، خمس تعلق مىگيرد؟ هر مقدارى كه از منفعت كسب پسانداز مىشود، يكبار به آن خمس تعلق مىگيرد و پسانداز آن در بانك به صورت قرضالحسنه موجب سقوط خمس آن نمىشود. بله، قرضى كه نمىتواند آن را تا سر سال خمسى از قرض گيرنده پس بگيرد، تا آن را پس نگرفته، پرداخت خمس آن واجب نيست. س 956: شخصى كه برخود يا خانواده تحت تكفل خود سخت مىگيرد تا بتواند مقدارى پسانداز نمايد و يا مقدارى قرض مىكند تا بتواند مشكلات زندگىاش را حلّ كند، اگر مال پسانداز شده و يا مالى كه قرض گرفته، تا سر سال باقى بماند، آيا خمس به آن تعلق مىگيرد؟ سود پسانداز شده اگر براى صرف در احتياجات زندگى باشد و در آينده نزديك مثلا تا دو سه ماه بعد از پايان سال خمسى در همان مورد صرف شود، پرداخت خمس آن واجب نيست و خمس پولى كه قرض كرده است، برعهده قرض گيرنده نيست، ولى اگر از درآمد سال خود قسطهاى آن را بپردازد و عين مالى كه قرض گرفته هنگام رسيدن سال خمسى نزد او باقى باشد، واجب است كه خمس آن را به ميزان اقساطى كه پرداخت نموده، بپردازد. س 957: دو سال است قطعه زمينى را براى ساخت خانه خريدهام، اگر از مخارج روزمره پولى را براى ساختن خانه در آن پس انداز كنم، زيرا در حال حاضر مستأجر هستم، آيا در پايان سال به آن خمس تعلق مىگيرد؟ اگر عين مال از در آمد سال را قبل از رسيدن سال خمسى به مصالح ساختمانى مورد نياز تبديل كنيد، و يا آنكه پول پس انداز شده از درآمد سال را مىخواهيد تا چند ماه پس از پايان سال خمسى صرف ساختمان مسكن خود نمائيد، خمس ندارد. س 958: من تصميم به ازدواج گرفتهام، و براى كسب درآمد، قسمتى از سرمايه خود را به دانشگاه سپردهام، آيا مصالحه در رابطه با خمس آن امكان دارد؟ اگر مال مذكور از منفعت كسب شما باشد، با گذشت سال خمسى، پرداخت خمس آن واجب است و خمسِ قطعى قابل مصالحه نيست. س 959: سازمان حج در سال گذشته اقدام به خريد همه اثاثيه و لوازم مورد نياز كاروان حج كه ملك اينجانب بود، كرد، من پول لوازم فروخته شدهام را كه دويست و چهارده هزار تومان بود، در تابستان امسال دريافت كردم، علاوه بر آن، مبلغ هشتاد هزار تومان در سال گذشته گرفتهام، با توجه به اينكه سال خمسى براى خود تعيين كردهام و هر سال خمس زائد بر مؤونه را مىپردازم، و با توجه به اينكه اثاثيه و لوازم مذكور مورد نياز من در ايام عهده دارى مديريت كاروان حج جهت اداره حجّاج بوده است، و در وقت فروش آن ترقى قيمت نسبت به قيمت خريد آن داشته است، آيا پرداخت خمس پول فروش آن يا خمس تفاوت قيمت آن در حال حاضر واجب است؟ اگر لوازم را با مال مخمس خريده باشيد، پول فروش آن خمس ندارد، در غير اين صورت، پرداخت خمس آن واجب است. س 960: من صاحب مغازهاى هستم كه هر سال پول نقد و جنسهاى خود را محاسبه مىكنم و چون بعضى از كالاها تا آخر سال خمسى فروخته نمىشود، آيا پرداخت خمس آن در آخر سال و قبل از فروش واجب است يا اينكه بايد بعد از فروش، خمس آنها پرداخت شود؟ اگر خمس كالا را بدهم و سپس آن را بفروشم، چگونه بايد در سال آينده محاسبه كنم؟ و اگر آن را به فروش نرسانم و قيمت آن تغيير كند، چه حكمى دارد؟ كالائى كه تا سر سال فروخته نشده و مشترى براى خريد آن پيدا نشده است، در حال حاضر پرداخت خمس افزايش قيمت آن واجب نيست بلكه سود حاصل از فروش آن در آينده از سود سال فروش محسوب مىشود، ولى كالائى كه افزايش قيمت پيدا كرده و كسى هست كه در طول سال آن را بخرد، ولى شما براى اينكه سود بيشترى ببريد، آن را تا پايان سال نفروختهايد، بايد با رسيدن سال خمسى، خمس افزايش قيمت آن را بپردازيد، و در اين صورت آن كالا به قيمتى كه در سر سال خمسى ارزيابى شده و خمس افزايش قيمت آن پرداخت شده، در سال آينده استثناء مىشود. س 961: سه برادر، خانه سه طبقهاى خريدارى نموده و در يك طبقه ساكن شده و دو طبقه ديگر را اجاره، دادهاند. آيا به دو طبقه مورد اجاره خمس تعلق مىگيرد يا خير؟ و آيا جزء مؤونه آنها محسوب مىشود؟ اگر خانه را از محل درآمد سالانه شان براى سكونت تهيه نمودهاند و فعلا به خاطر نياز به مخارج زندگى اجاره دادهاند، به آن خمس تعلق نمىگيرد، ولى اگر بعضى طبقات آن را به قصد اجاره دادن ساخته يا تهيه كردهاند تا اجاره آن را صرف هزينههاى زندگى كنند، آن مقدار از خانه حكم سرمايه را دارد، كه خمس دارد. س 962: شخصى مالك مقدارى گندم بوده كه خمس آن را پرداخت نموده و هنگام برداشت محصول جديد، همان گندم مخمس را مصرف مىكرده و به جاى آن گندم جديد مىگذاشته و چندين سال به همين ترتيب عمل نموده است، آيا به گندمى كه به جاى گندم مصرف شده مىگذاشته، خمس تعلق مىگيرد؟ و در صورت تعلق خمس، آيا همه آن خمس دارد؟ گندمى را كه خمس آن را پرداخته، اگر مصرف كند، نمىتواند معادل آن از گندم جديد را از خمس استثنا كند. بنابراين آنچه را كه از گندم جديد مصرف مؤونه سال خود كرده، خمس ندارد، و آنچه كه از آن تا سر سال خمسى باقى مانده، خمس دارد. س 963: من به توفيق خداوند هر سال خمس اموالم را مىپردازم، ولى در طى سالهائى كه اقدام به محاسبه خمس اموالم كردهام، هميشه در حساب آنها شك داشتهام، اين شك چه حكمى دارد؟ آيا واجب است امسال همه اموال نقد خود را حساب كنم يا اينكه به شك در اين مسأله اعتنا نمىشود؟ اگر در صحت حساب خمس منفعت كسب سالهاى گذشته شك داشته باشيد، به آن اعتنا نمىشود و پرداخت مجدد خمس بر شما واجب نيست. ولى اگر در منفعت كسب شك داشته باشيد كه آيا جزء منفعت كسب سالهاى قبل است كه خمس آن پرداخت شده، يا جزء منفعت كسب امسال است كه خمس آن داده نشده، بر شما واجب است كه احتياطا خمس آن را بپردازيد، مگر اينكه احراز كنيد كه خمس آن را قبلا پرداختهايد. س 964: اگر مثلا فرشى را با مال مخمس به قيمت ده هزار تومان بخرم و بعد از مدتى آن را به پانزده هزار تومان بفروشم، آيا پنج هزار تومان اضافه بر مال مخمس، جزء منعفت كسب محسوب مىشود و خمس به آن تعلق مىگيرد؟ اگر آن را به قصد فروش خريدهايد، آن مقدارى كه بيشتر از قيمت خريد است، جزء منفعت كسب محسوب مىشود و در زائد بر مؤونه سال، خمس واجباست. س 965: آيا كسى كه براى هر يك از درآمدهاى خود سال خمس جداگانهاى قرارداده، جايز است خمس سودى را كه سر سال خمسى آن رسيده، از سودهاى ديگرى كه سال بر آنها نگذشته است، بپردازد؟ در صورتى كه بداند اين درآمدها به طور كامل تا پايان سال باقى مىمانند و چيزى از آنها صرف مؤونه نمىشود، چه حكمى دارد؟ هرگاه بخواهد خمس منفعت يك كسب را از درآمد كسب ديگر بپردازد، بايد خمس مبلغ پرداختى را نيز بپردازد و درآمدهائى كه چيزى از آن به مصرف هزينههاى زندگى نمىرسد، مخير است بين اينكه خمس آن را هنگام حصول آن بپردازد يا تا رسيدن سال خمسى، صبر كند. س 966: شخصى مالك ساختمان دو طبقهاى است، و خودش در طبقه بالا سكونت دارد و طبقه پايين را به شخص ديگرى داده است و به علت بدهكارى مبلغى از او قرض گرفته بدون اينكه اجارهاى بگيرد، آيا به اين مبلغ خمس تعلق مىگيرد؟ واگذارى استفاده مجانى از خانه به كسى به خاطر اينكه مالى از او قرض گرفته است، وجه شرعى ندارد، و به هر حال مالى كه قرض گرفته است، خمس ندارد. س 967: مكانى را براى معاينه پزشكى بيماران از اداره اوقاف و متولى وقف به مبلغ معينى در هر ماه اجاره كردهام و مبلغى پول هم به عنوان پذيره از من گرفتهاند، با توجه به اينكه در حال حاضر اين پول از ملك من خارج شده و هيچگاه مالك آن نخواهم شد، آيا خمس به آن تعلق مىگيرد؟ اگر پرداخت اين مبلغ در حكم قيمت انتقال سرقفلى باشد و از منفعت كسب باشد، واجب است كه خمس آن پرداخت شود. س 968: شخصى براى احياى زمين موات جهت كاشت درختان ميوه به اميد استفاده از حاصل آن اقدام به حفر چاه عميق نموده است، با توجه به اينكه اين درختان بعد از چند سال ديگر ثمر مىدهند و هزينه زيادى هم دارند، اين شخص مبلغى بيش از يك ميليون تومان صرف آن نموده است. وى تاكنون حساب سال نداشته، ولى در حال حاضر كه تصميم گرفته براى اداى خمس، اموالش را حساب كند، مىبيند كه قيمت چاه و زمين و باغ بر اثر تورم، معادل چندين برابر هزينه اوليه شده است، بنابراين اگر مكلّف به پرداخت خمس قيمت فعلى آنها شود، توانائى آن را ندارد و اگر مكلّف به دادن خمس از عين زمين و باغ و غير آن شود، در مضيقه و سختى مىافتد، زيرا خود را به زحمت انداخته و به اميد استفاده از ثمرات آن براى تأمين مخارج زندگى خود و خانوادهاش متحمل هزينهها و مشكلاتى شده است، تكليف او نسبت به خمس اموالش چيست؟ چگونه خمس خود را حساب كند تا به راحتى بتواند آن را بپردازد؟ زمين مواتى را كه به قصد تبديل آن به باغ ميوه احياء نمود، بعد از كم كردن مخارج احياى آن، خمس دارد، و مخير است كه خمس زمين را از عين آن بدهد و يا از قيمت فعلى آن. و همچنين چاه، لوله آب، پمپ آب، نهالها و كاشت و پرورش آن و مانند آن، به قيمت عادلانه فعلى خمس دارد، و اگر پرداخت يكباره خمس براى او مقدور نيست، مىتواند بعد از دستگردان با يكى از وكلاى ما، آن را به تدريج و به نحوى كه برايش از لحاظ مقدار و مدت ممكن است، بپردازد. س 969: شخصى حساب سال براى خمس نداشته و اكنون تصميم گرفته است كه حساب سال داشته باشد، وى كه از ابتداى ازدواج تا به حال بدهكار بوده است، خمس خود را چگونه محاسبه كند؟ اگر از گذشته تا به حال درآمدى بيشتر از مخارج زندگى نداشته، نسبت به گذشته چيزى بر عهده او نيست. س 970: منافع و محصولات زمين و اموال موقوفه، از جهت خمس و زكات چه حكمى دارد؟ اعيان موقوفه مطلقا خمس ندارد، حتى اگر وقف خاص باشد، ثمره و نماء آن هم مطلقا خمس ندارد، و به نماء وقف عام قبل از قبض توسط موقوف عليه زكات تعلق نمىگيرد، ولى بعد از قبض، پرداخت زكات آنچه از نماء وقف كه قبض شده، در صورتى كه واجد شرائط وجوب زكات باشد، واجب است، و در نماء وقف خاص هم اگر سهم هر يك از موقوف عليه به حد نصاب برسد، زكات واجباست. س 971: آيا سهم سادات «كثر هم الله تعالى» و سهم امام «عليهالسلام» به منفعت كسب كودكان تعلق مىگيرد؟ بنابر احتياط بر آنان واجب است كه بعد از رسيدن به سن بلوغ خمس منفعت كسب خود را كه قبل از بلوغ به دست آوردهاند و تا زمان بلوغ بر ملك ايشان باقى مانده است، بپردازند. س 972: آيا به ابزارى كه در كار و كسب استفاده مىشود، خمس تعلق مىگيرد؟ ابزار و آلات كسب، حكم سرمايه را دارد كه اگر از درآمد كسب تهيه شود، خمس دارد. س 973: چند سال قبل مبلغى را جهت ثبت نام براى رفتن به حج به بانك واريز كرديم، ولى تاكنون موفق به تشرف نشدهايم و نمىدانيم كه آيا خمس آن را پرداختهايم يا خير، آيا در حال حاضر پرداخت خمس آن واجب است؟ آيا پولى كه براى ثبت نام حج پرداخته مىشود و چند سال بر آن مىگذرد، خمس دارد يا خير؟ مبلغى كه براى ثبت نام حج پرداخت مىشود، اگر به عنوان قيمت يا اجرت سفر حج بر اساس قرارداد منعقده با سازمان حج و زيارت باشد و از منفعت كسب همان سال شما باشد، و ثبت نام كننده با آن ولو پس از چند سال به حج برود، خمس ندارد. س 974: كارمندانى كه سر سال خمسى آنها در پايان ماه اسفند است و حقوق خود را پنج روز زودتر از سر سال خمسى مىگيرند تا در ماه اول سال جديد مصرف كنند، آيا پرداخت خمس آن واجب است؟ اگر حقوقى را كه قبل از پايان سال دريافت مىكنند تا آخر سال خمسى در مؤونه مصرف نكنند، پرداخت خمس آن واجب است. س 975: بسيارى از دانشجويان براى حل مشكلات غيرقابل پيش بينى خود در هزينههاى زندگى صرفهجوئى مىكنند و در نتيجه مبلغ قابل توجهى از كمك هزينه تحصيلى كه به آنها پرداخت مىگردد، جمع مىشود، سؤال اين است كه با توجه به اين كه اين مبلغ از طريق صرفه جوئى در پولى كه وزارت آموزش عالى به آنها مىپردازد، جمع مىشود، آيا به آن خمس تعلق مىگيرد؟ كمك هزينه تحصيلى خمس ندارد. نحوه محاسبه خمس س 976: تأخير پرداخت خمس تا سال آينده چه حكمى دارد؟ تأخير پرداخت خمس از سال خمسى به سال ديگر جايز نيست، هر چند هر وقت آن را بپردازد اداى بدهى حاصل مىشود. مكلف پس از رسيدن سال خمسى تا خمس مالش را نداده، نمىتواند در آن تصرف كند، و اگر در آن قبل از پرداخت خمس تصرف كند، مقدار خمس آن را ضامن است، و چنانچه با عين مال غير مخمّس كالا يا زمين و يا مانند آنها بخرد، معامله در مقدار خمس فضولى و موقوف بر اجازه ولىّ امر خمس است، كه پس از اجازه ولىّ امر بايد خمس آن كالا يا زمين را به قيمت فعلى حساب نمايد و آن را بپردازد. س 977: من مالك مالى هستم كه مقدارى از آن نقد و مقدار ديگر به صورت قرض الحسنه نزد بعضى از افراد است و از طرفى به علت خريد زمين مسكونى مقروض هستم و بايد يكى از چكهاى آن را چند ماه ديگر بپردازم، آيا جايز است بدهى زمين را از مبلغ مذكور (نقد و قرض الحسنه) كم كنم و خمس باقيمانده را بپردازم؟ همچنين آيا زمينى كه براى سكونت خريدارى شده، خمس دارد؟ مالى كه از درآمد سال به بعضى افراد قرض دادهايد، اگر تا سر سال خمسى قابل وصول نباشد، پرداخت خمس آن تا وصول نشده است، واجب نيست و اموالى كه از درآمد سال در دست شماست جايز است كه از آن، قبل از رسيدن سر سال خمسى، بدهى خود را كه مهلت آن چند ماه ديگر مىرسد، بپردازيد، ولى اگر در اثناى سال آن را در اداى قرض مصرف نكنيد و سر سال خمسى شما برسد، نمىتوانيد قرض خود را از آن مبلغ استثنا كنيد، بلكه واجب است خمس همه آن را بپردازيد. ولى اگر بنا داريد تمام يا قسمتى از آن را تا چند ماه ديگر صرف اداى بدهى خود نمائيد و چنانچه بخواهيد خمس آن را بپردازيد، باقيمانده وافى براى اداى بدهى نيست و از اين بابت در زحمت و مشقت قرار مىگيريد، در اين صورت پرداخت خمس آنچه را كه مىخواهيد صرف اداى بدهى نمائيد، واجب نيست. اما زمينى كه براى سكونت مورد نياز از درآمد بين سال تهيه مىشود، خمس ندارد. س 978: از آنجا كه تا كنون ازدواج نكردهام، آيا جايز است مقدارى از مالى را كه در حال حاضر دارم، براى هزينههائى كه در آينده به آنها نياز دارم، پس انداز كنم؟ پس انداز درآمد سال اگر براى هزينه ازدواج در چند ماه آينده باشد، به نحوى كه اگر خمس آن را بپردازيد نتوانيد تمام هزينه ازدواج را تأمين نمائيد، خمس ندارد. س 979: سر سال خمسى من آخر ماه دهم از هر سال است، آيا حقوق ماه دهم را كه در آخر آن مىگيرم، خمس دارد؟ اگر بعد از دريافت، مقدار باقيمانده آن را (كه طبق عادت، هر ماه پس انداز مىشود) به همسرم هديه كنم، آيا خمس به آن تعلق مىگيرد؟ حقوقى كه قبل از سال خمسى دريافت مىكنيد و يا قبل از آخرين روز سال خمسى قابل دريافت است، پرداخت خمس مقدار زائد بر مؤونه سال آن واجب است. اما آنچه به همسر خود يا به ديگرى هديه مىنمائيد، اگر صورىو به قصدفرار از خمسنباشد و بهمقدار مناسببا شأنعرفىشما باشد، خمس ندارد. س 980: پول يا كالاى مخمسى دارم كه اقدام به مصرف آن كردهام، آيا جايز است در پايان سال، مقدارى از درآمد سال به جاى آن پول يا كالائى كه خمس آن پرداخت شده، استثنا شود؟ چيزى از درآمد سال به جاى مال مخمسى كه مصرف شده، استثنا نمىشود. س 981: اگر مالى كه خمس ندارد مانند جايزه و مانند آن، با سرمايه مخلوط شود، آيا در پايان سال خمسى جايز است كه آن را از سرمايه استثنا كرد و سپس خمس بقيه اموال را پرداخت؟ استثناى آن اشكال ندارد. س 982: سه سال پيش مغازهاى را با مالى كه خمس آن پرداخت شده، افتتاح كردم و سر سال خمسىام هم پايان سال شمسى يعنى شب عيد نوروز است، و تاكنون هرگاه سر سال خمسىام رسيده، مشاهده كردهام كه همه سرمايهام به صورت قرض بر عهده مردم است و در عين حال خودم هم مبلغ زيادى بدهكارم، اميدواريم ما را نسبت به تكليفمان راهنمائى فرمائيد. اگر سر سال خمسى چيزى از سرمايه و سود نزد شما نباشد و يا چيزى بر سرمايه شما افزوده نشده باشد، پرداخت خمس بر شما واجب نيست و طلبهاى شما كه ناشى از فروش نسيه كالا به مردم است، جزء درآمد سالى محسوب مىشود كه آنها را دريافت مىكنيد. س 983: تعيين قيمت كالاهاى موجود در مغازه، هنگام حساب سال خمسى، مشكل است، چگونه بايد آن را حساب كرد؟ تعيين قيمت اجناس موجود در مغازه به هر صورت ممكن هر چند با تخمين، براى محاسبه درآمد سال كه بايد خمس آن پرداخت شود، واجب است. س 984: اگر چند سال درآمد سالانهام را محاسبه نكنم تا اينكه اموال من نقد و سرمايهام زياد شود و بعد از آن، خمس غير از سرمايه قبلى ام را بپردازم، آيا اين كار اشكال دارد؟ اگر در اموال شما هنگام رسيدن سال خمسى، خمس هر چند به مقدار كم باشد، تا خمس آن را نپردازيد، حق تصرف در آن اموال را نداريد، و اگر با عين آن اموال قبل از پرداخت خمس خريد و فروش كنيد، معامله نسبت به مقدار خمس آن، فضولى و متوقف بر اجازه ولىّ امر خمس است. س 985: خواهشمنديم آسانترين راه ممكن براى پرداخت خمس توسط صاحب مغازه را بيان فرمائيد. هر چه كالا و پول نقد دارد، در سر سال خمسى حساب كرده و قيمت گذارى مىكند و سپس مجموعه آن را با سرمايه اصلى مىسنجد، اگر چيزى اضافه بر سرمايه موجود باشد، سود محسوب مىشود و به آن خمس تعلق مىگيرد. س 986: سر سال خمسىام را اول ماه سوم سال گذشته قرار دادهام و در همين تاريخ براى محاسبه خمس سود حساب بانكىام مراجعه كردم، آيا اين روش براى حساب سال مالى درست است؟ ابتداى سال خمسى شما، روزى است كه براى اولين بار سود قابل دريافت براى شما حاصل شده است، و تأخير ابتداى سال از آن روز براى شما جايز نيست. س 987: اگر وسائل و چيزهاى مورد نياز زندگى مانند ماشين، موتور، فرش كه خمس آن داده نشده است، فروخته شود، آيا پس از فروش بايد خمس آنها فورا پرداخت شود؟ وسايل ذكر شده اگر جزو احتياجات زندگى بوده و از درآمد بين سال آن را تهيه كرده است، پول فروش آن خمس ندارد، ولى اگر وسايل را با پولى كه سال بر آن گذشته بدون اداى خمس تهيه كرده، بايد خمس پول خريد آنها را بدهد، هر چند آن وسايل را نفروشد و اگر حساب سال نداشته در مورد پول خريد آنها بايد با يكى از نمايندگان ما مصالحه نمايد. س 988: كسى كه نياز به تهيه يكى از لوازم خانگى مانند يخچال دارد و استطاعت خريد آن را يكجا ندارد و ماهيانه پولى پسانداز مىنمايد تا وقتى كه پول به حد لازم رسيد، آن را خريدارى نمايد، اكنون كه سال خمسى او رسيده، آيا به پولى كه به اين منظور كنار گذاشته شده، خمس تعلق مىگيرد؟ پول پس انداز شده اگر جهت تهيه مايحتاج زندگى در آينده نزديك (مثلا دو تا سه ماه پس از پايان سال خمسى) مورد نياز باشد، خمس ندارد. س 989: اگر كسى قبل از سال خمسىاش، مقدارى از درآمد خود را به كسى قرض دهد و بعد از گذشت چند ماه از سر سال خمسى خود آن را دريافت كند، اين مبلغ چه حكمى دارد؟ پرداخت خمس قرض پس از گرفتن آن از بدهكار، واجباست. س 990: اشيائى را كه انسان در طول سال خمسى مىخرد و سپس آن را بعد از سال خمسىاش مىفروشد، چه حكمى دارد؟ اشياء ياد شده اگر جزو لوازم زندگى است و جهت استفاده شخصى خريده است، خمس ندارد؛ ولى اگر آن را براى فروش خريده و فروش آن هم تا سر سال خمسى ممكن است، پرداخت خمس سود آن واجب است. در غير اين صورت، تا آن را نفروخته، خمس ندارد و هنگامى كه آن را فروخت، سود حاصل از فروش آن از درآمدهاى همان سال فروش محسوب مىشود. س 991: اگر كارمندى حقوق سال خمسى خود را بعد از رسيدن آن دريافت كند، آيا دادن خمس بر او واجب است يا خير؟ اگر تا سر سال خمسى قابل دريافت باشد، پرداخت خمس آن واجب است، هر چند هنوز آن را نگرفته باشد؛ در غير اين صورت، جزء درآمدهاى سالى كه آن را دريافت مىكند، محسوب مىشود. س 992: خمس سكههاى طلا كه قيمت آنها هميشه در حال تغيير است، چگونه است؟ اگر قصد دارد خمس را از قيمت آنها بدهد، ملاك، قيمت روز پرداخت است. س 993: اگر شخصى سال مالى خود را به قيمت طلا محاسبه نمايد، به طور مثال اگر همه سرمايهاش معادل با صد سكه طلا از نوع بهار آزادى باشد كه مقدار بيست سكه از آن را به عنوان خمس پرداخته و هشتاد سكه مخمس باقى بماند و در سال بعد اگر قيمت سكه افزايش يابد (ولى سرمايه او معادل همان هشتاد سكه است)، آيا به آن خمس تعلق مىگيرد؟ آيا واجب است كه خمس افزايش قيمت را بپردازد؟ ملاك در استثناى سرمايه مخمس، همان
سرمايه اصلى است. اگر سرمايه اصلى كه با آن كار مىكند،
سكههاى طلا از نوع مثلا بهار آزادى باشد، در سر سال مالى
سكههاى مخمس استثنا مىشوند، هر چند قيمت آنها به واحد ريال
نسبت به سال گذشته، افزايش يافته باشد. ولى اگر سرمايه او پول
نقد يا كالا باشد كه در سر سال خمسى آن را با سكههاى طلا
مقايسه كرده و خمس آن را داده باشد، بايد در سر سال خمسى آينده
فقط قيمت سكههاى طلا را كه سال گذشته آنها را حساب كرده،
استثنا كند نه تعداد سكهها را. بنابراين اگر قيمت سكهها در
سال آينده افزايش يابد، مقدار افزايش قيمت، استثنا نمىشود،
بلكه سود محسوب شده و پرداخت خمس آن واجب است. س 994: كسى كه اطمينان دارد به اينكه چيزى از درآمد سالانهاش تا پايان سال باقى نمىماند، بلكه تمامى درآمد و منفعت او در خلال سال خرج هزينههاى زندگى او مىشود، آيا واجب است براى خود سال خمسى تعيين كند؟ كسى كه بر اثر اطمينان به اينكه چيزى از درآمدش زياد نمىآيد، سال خمسى تعيين نكرده، چه حكمى دارد؟ ابتداى سال خمسى با تعيين از جانب مكلّف مشخص نمىشود، بلكه يك امر واقعى است كه براى كسى كه شغل او كاسبى است با شروع كاسبى و براى كشاورز با رسيدن وقت برداشتِ محصول و براى كارگر و كارمند با دستيابى به اولين درآمد، آغاز مىشود. حساب سر سال خمسى و محاسبه درآمد سالانه واجب مستقلى نيست، بلكه راهى براى شناخت مقدار خمس است و وقتى محاسبه واجب مىشود كه بداند خمسى به او تعلق گرفته، ولى مقدار آن را نمىداند و اگر از منفعت كسب چيزى نزد او نماند و همه آن در مؤونه زندگى مصرف شود، خمس هيچكدام از آنها بر او واجب نيست. س 995: آيا ابتداى سال مالى همان ماه اول كار است يا اولين ماهى كه حقوق دريافت مىكند؟ شروع سال خمسى حقوق بگيران اعم از كارگران و كارمندان و غيره همان روز اولى است كه مزد يا حقوق خود را دريافت مىكنند و يا مىتوانند دريافت نمايند. س 996: تعيين ابتداى سال براى پرداخت خمس چگونه است؟ شروع سال خمسى نياز به تعيين از سوى خود مكلف ندارد، بلكه خود بخود بر اساس چگونگى حصول درآمد سالانه متعيّن مىشود. بنابراين ابتداى سال خمسى امثال كارگران و كارمندان از اولين روز امكان دريافت اولين درآمد از درآمدهاى كار و كارمندى است، و سال خمسى تجّار و مغازه داران از تاريخ شروع به خريد و فروش و سال خمسى امثال كشاورزان از تاريخ برداشت اولين محصول كشاورزى سال شروع مىشود. س 997: آيا تعيين سال خمسى بر جوانان مجردى كه با پدر و مادر خود زندگى مىكنند، واجب است؟ ابتداى سال خمسى آنان از چه زمانى است و چگونه بايد آن را حساب كنند؟ اگر جوان مجرد درآمد شخصى هر چند به مقدار كم داشته باشد، واجب است كه سال خمسى تعيين نموده و درآمد سالانه خود را محاسبه كند تا در صورتى كه چيزى از درآمد تا پايان سال باقى ماند، خمس آن را بپردازد و ابتداى سال خمسى او هنگام حصول اولين درآمد است. س 998: آيا زن و شوهرى كه حقوق خود را به طور مشترك در امور منزل مصرف مىكنند، مىتوانند سال خمسى مشترك داشته باشند؟ هر يك از آنان سال خمسى مستقلى به حساب درآمد خودش دارد، و واجب است، هر كدام خمس باقيمانده حقوق و درآمد سالانه خود را در پايان سال خمسى بپردازد. س 999: من زنى خانهدار و مقلد حضرت امام «قدس سره» هستم و همسرم سال خمسى دارد كه در آن هنگام خمس اموال خود را مىپردازد و من نيز گاهى درآمدى دارم، آيا مىتوانم براى خودسال خمسى جهت پرداخت خمس قرار دهم و ابتداى آن را زمان دستيابى به اولين سودى كه خمس آن را ندادهام، قرار دهم و در پايان سال خمس باقيمانده را بعد از كم كردن مؤونه بپردازم؟ آيا به آنچه در طول سال خرج زيارت، هديه و مانند آن كردهام، خمس تعلق مىگيرد؟ بر شما واجب است كه زمان دستيابى به اولين درآمد سال را ابتداى سال خمسى خود قرار دهيد، و هر چه را در طول سال از منفعت كسب خرج مصارف شخصى خود از قبيل آنچه ذكر كردهايد، مىكنيد خمس ندارد و هر چه از منفعت كسب سال، از مؤونه و مخارج سالانهتان تا سر سال زياد بيايد، واجب است كه خمس آن را بپردازيد. س 1000: آيا سال خمسى بايد شمسى باشد يا قمرى؟ مكلّف در اين مورد مخيّر است. س 1001: شخصى مىگويد كه سر سال خمسىاش ماه يازدهم سال بوده است، ولى بر اثر فراموش كردن آن، قبل از پرداخت خمس در ماه دوازدهم براى خانهاش فرش و ساعت و موكت خريده است و در حال حاضر تصميم گرفته كه سال خمسى اش را به ماه رمضان تغيير دهد، اشاره به اين نكته لازم است كه اين شخص مبلغ هشتاد و سه هزار تومان سهمين مربوط به سال گذشته و امسال بدهكار است كه آن را به صورت قسطى مىپردازد، نظر شريف حضرتعالى راجع به سهم امام و سادات كالاهاى مذكور چيست؟ تقديم و تأخير سال خمسى جايز نيست مگر با اجازه ولى امر خمس و بعد از حساب مدت گذشته و مشروط است به اينكه موجب وارد شدن ضرر به صاحبان خمس نشود، و در مورد اجناسى كه پول پرداختى بابت خريد آن از درآمد سال قبل بوده است، بايد خمس آن پولها پرداخت شود. س 1002: آيا انسان مىتواند خودش خمس مالش را حساب نموده و سپس آنچه را بر او واجب است به وكلاى جنابعالى بپردازد؟ اشكال ندارد. ولىّ امر خمس س 1003: با توجه به نظر مبارك حضرت امام راحل «قدس سره» و نظر مبارك حضرتعالى و بعضى فقهاى ديگر كه امر و جوهات راجع به ولى امر مسلمين است، پرداخت وجوهات به غير ولى امر چه حكمى دارد؟ مقلدين هر يك از مراجع محترمِ تقليد دامت بركاتهم، اگر در پرداخت سهمين مباركين به استناد فتواى مرجع تقليد خود عمل كنند، موجب برائت ذمه مىشود. س 1004: آيا مصرف سهم مبارك سادات در امور خيريه ماننه ازدواج سادات، جايز است؟ سهم سادات مانند سهم مبارك امام عليه السلام در اختيار ولىّ امر مسلمين است و در صورتى كه اذن خاص باشد، مصرف سهم سادات در آنچه ذكر شده، اشكال ندارد. س 1005: آيا اجازه گرفتن از مجتهدى كه مقلد از او تقليد مىكند، براى مصرف سهم امام عليه السلام در عمل خير مثلا در حوزه علميه يا دارالايتام، ضرورت دارد و يا اجازه هر مجتهدى كافى است؟ و اصولا آيا اجازه مجتهد ضرورى است؟ اختيار سهمين مباركين به طور كلى مربوط به ولى امر مسلمين است و كسى كه بر عهده او و يا در مال وى مقدارى حق امام عليه السلام يا سهم سادات باشد، بايد آن را به ولىّ امر خمس يا وكيلى كه از طرف او اجازه دارد، تسليم كند، و اگر مىخواهد آن را در يكى از موارد مقرر مصرف كند، بايد ابتدا راجع به آن اجازه بگيرد، و در عين حال مكلّف بايد فتواى مرجع تقليد خود را در آن رعايت نمايد. س 1006: آيا وكلاى حضرتعالى يا اشخاصى كه وكيل در اخذ حقوق شرعى نيستند، مكلّف به دادن قبض رسيد سهمين به پرداخت كنندگان آن هستند يا خير؟ كسانى كه حقوق شرعى خود را به وكلاى محترم ما يا به اشخاص ديگر به قصد وصول به دفتر ما مىدهند، مىتوانند از آنها قبضى را كه داراى مهر ما مىباشد، مطالبه كنند. س 1007: هنگامى كه خمس را به وكلاى حضرتعالى در منطقه تحويل مىدهيم، گاهى سهم امام عليه السلام را به ما بر مىگردانند و مىگويند كه از طرف حضرتعالى در اين كار مجاز هستند، آيا مصرف مبلغى كه به ما برگردانده شده، در امور خانواده جايز است؟ اگر در اجازه كسى كه مدعى اجازه است، شك داريد، مىتوانيد به صورت محترمانه از او بخواهيد كه اجازه خطى خود را به شما نشان بدهد و يا از او قبض رسيد را كه مهر ما بر آن خورده، درخواست كنيد، اگر آنان طبق اجازهاى كه از ما دارند عمل كردهاند، عملشان مورد تأييد است. س 1008: شخصى ملكى را با مال غير مخمّس به قيمت بالائى خريده و مبلغ زيادى هم خرج اصلاح و تعمير آن كرده است و بعد آن را به فرزند غير بالغ خود هبه كرده و بطور رسمى به اسم او نموده است، با توجه به اينكه آن فرد در قيد حيات است، مسأله خمس مكلّف مذكور چگونه است؟ اگر آنچه را براى خريد ملك و اصلاح
و تعمير آن صرف كرده، از درآمدهاى سال باشد و بخشش آن ملك به
فرزندش در همان سال و متناسب با شأن عرفى او باشد، خمس ندارد.
در غير اين صورت واجب است كه خمس آن را بدهد. سهم سادات و انتساب به آنان س 1009:
مادر من از سادات است، لطف فرموده امور ذيل را بيان فرمائيد: گرچه منتسبين به پيامبر اكرم «صلى الله عليه و آله» از طرف مادر هم از اولاد رسول اكرم «صلى الله عليه و آله» محسوب مىشوند، ولى ملاك ترتب آثار و احكام شرعى سيادت، انتساب از طرف پدر است. س 1010: آيا فرزندان عباس بن على بن ابى طالب عليهم السلام احكام ساير سادات را دارند، مثلا آيا طلبه علوم دينى كه منسوب به اين خانواده است، مىتواند ملبس به لباس سادات شود؟ آيا اولاد عقيل بن ابى طالب هم اين حكم را دارند؟ كسى كه از طرف پدر به عباس بن على بن ابى طالب «عليهم السلام» منسوب است، سيد علوى مىباشد و همه سادات علوى و عقيلى، هاشمى هستند و حق استفاده از مزاياى خاص سادات هاشمى را دارند. س 1011: به تازگى به سند شخصى يكى از فرزندان عموى پدرم دست يافتهام كه در آن اسم صاحب سند شخصى با عنوان سيد ذكر شده، بنابراين و با توجه به اينكه در ميان فاميل مشهور است كه ما از سادات هستيم و با قرينه بودن دليلى كه اخيرا به آن دست يافتهام، خواهشمندم نظر مبارك خود را راجع به سيادت من بيان فرمائيد. صرف ذكر عنوان سيّد در سندى كه به نام يكى از اقوام نسبى شماست، حجت شرعى بر سيادت شما محسوب نمىشود، و تا زمانى كه سيادت خود را با اطمينان يا با استناد به دليل شرعى احراز نكردهايد، احكام و آثار شرعى سيادت بر شما مترتب نمىشود. س 1012: كودكى را به فرزندى پذيرفته و نام او را على گذاشتهام و براى گرفتن شناسنامه به اداره ثبت احوال مراجعه كردم و در آنجا براى فرزند خواندهام لقب سيد گذاشتند، ولى من به علت خوف از جدم رسول الله «صلى الله عليه و آله» آن را نپذيرفتم و در حال حاضر مردد هستم بين اينكه فرزند خواندگى آن طفل را رد كنم و يا اينكه مرتكب معصيت قبول سيادت كسى شوم كه سيد نيست، كداميك از دو راه را انتخاب كنم؟ اميدوارم مرا راهنمائى فرمائيد. بر فرزند خواندگى آثار شرعى بنوّت
مترتب نمىشود، و كسى هم كه از طرف پدر واقعى اش سيّد نيست،
آثار و احكام سيادت را ندارد، ولى به هر حال نگهدارى كودك بى
سرپرست شرعا عمل بسيار خوب و پسنديدهاى است. موارد مصرف خمس، كسب اجازه، هديه و شهريه حوزوى س 1013: بعضى از اشخاص از طرف خود اقدام به پرداخت قبض آب و برق سادات مىكنند، آيا احتساب آن از خمس جايز است يا خير؟ آنچه را تاكنون به قصد سهم سادات پرداختند، مورد قبول است، ولى براى موارد بعدى، قبل از پرداخت، لازم است كسب اجازه كنند. س 1014: آيا حضرتعالى مصرف ثلث سهم مبارك امام عليه السلام را براى خريد و توزيع كتابهاى دينى، اجازه مىفرمائيد؟ اگر وكلاى مجاز ما تهيه و توزيع كتابهاى مفيد دينى را لازم بدانند، جايز است كه از ثلثى كه مجاز به صرف آن در موارد معين شرعى هستند، آن كار را انجام دهند. س 1015: آيا جايز است سهم سادات به علويه فقيرى كه ازدواج كرده و فرزندانى دارد ولى شوهرش غير علوى و فقير است، داده شود، و آيا او مىتواند آن را صرف فرزندان و شوهرش نمايد؟ اگر شوهر بر اثر فقر نتواند نفقه همسرش را بدهد و همسر وى هم شرعا فقير باشد، مىتواند براى رفع نيازش، سهم سادات بگيرد و آن را براى خود و فرزندان و حتى شوهرش مصرف كند. س 1016: گرفتن سهم امام «عليه السلام» و سهم سادات توسط اشخاصى كه علاوه بر شهريه حوزه درآمدهاى ديگرى كه براى تأمين زندگى آنها كافى است داشته باشند، چه حكمى دارد؟ كسى كه شرعا مستحق نبوده و مشمول مقررات شهريه حوزه هم نباشد، گرفتن سهمين براى او جايز نيست. س 1017: زن علويهاى ادعا مىكند كه پدرش در پرداخت هزينه خانوادهاش كوتاهى نموده و مجبور به گدائى در كنار مساجد شدهاند تا از اين طريق مالى به دست آورده و مصرف كنند. اهالى منطقه هم آن سيد را فردى ثروتمند، ولى خسيس نسبت به خانوادهاش مىدانند، آيا دادن نفقه آنان از سهم سادات جايز است؟ و بر فرض كه پدر بگويد كه بر من فقط دادن هزينه پوشاك و خوراك واجب است، ولى پرداخت بقيه مخارج مثل لوازم اختصاصى زنان و پول روزانه كودكان، واجب نيست، آيا مىتوان به مقدار رفع احتياج از سهم سادات به آنان داد؟ در صورت اول اگر نمىتوانند نفقه خود را از پدرشان بگيرند، جايز است به مقدار نفقه از سهم سادات به آنان داده شود. همچنين در صورت دوم، اگر علاوه بر خوراك و پوشاك، به چيز ديگرى كه مناسب حالشان است، نياز داشته باشند، جايز است به مقدار رفع نياز از سهم سادات به آنان پرداخت شود. س 1018: آيا اجازه مىفرمائيد كه افرادى خودشان سهم سادات را به سادات فقير بدهند؟ كسى كه سهم سادات بر عهده اوست، واجب است در پرداخت آن به مستحقين اجازه بگيرد. س 1019: آيا مقلدين حضرتعالى در مصرف خمس مىتوانند سهم سادات را به سيد فقير بدهند يا اينكه بايد همه خمس يعنى سهم سادات و سهم امام «عليه السلام» را تحويل وكيل شما بدهند تا در موارد شرعى آن مصرف كند؟ در اين رابطه فرقى بين سهم سادات و سهم مبارك امام «عليه السلام» نيست. س 1020: آيا حقوق شرعى (خمس، ردّ مظالم، زكات) از شؤون حكومت است يا خير؟ و كسى كه خمس بر عهده اوست، آيا مىتواند خودش سهم سادات و ردّ مظالم و زكات را به افراد مستحق بدهد؟ در زكات جايز است كه خودش آنها را به فقراى متدين و عفيف بدهد، و در ردّ مظالم أحوط آن است كه با اذن حاكم شرع باشد، ولى در خمس واجب است كه همه آن را به دفتر ما و يا به يكى از وكلاى مجاز ما تحويل دهد تا در موارد شرعى كه براى آن مقرر شده، مصرف شود، و يا در پرداخت آن به مستحقين اجازه بگيرد. س 1021: آيا ساداتى كه داراى شغل و كسبى هستند، استحقاق خمس دارند يا خير؟ اميدوارم توضيح فرمائيد. اگر درآمد آنان براى زندگىشان به طور متعارف و مناسب با شأن عرفىشان كافى باشد، مستحق خمس نيستند. س 1022: جوانى بيست و پنج ساله و كارمند هستم، تا به حال مجرد بوده و با پدر و مادرم زندگى مىكنم، پدرم پيرمردى كهنسال و از كار افتاده است كه درآمدى ندارد و چهار سال است كه همه مخارج زندگى را من تأمين مىكنم. با توجه به اينكه نمىتوانم هم خمس درآمد سالانه را بدهم و هم مخارج زندگى را تأمين كنم، و مبلغ نوزده هزار تومان هم از خمس درآمد سالهاى قبل بدهكارم و آن را يادداشت كردهام تا بعدا بپردازم، خواهشمندم توضيح فرمائيد كه آيا جايز است خمس درآمدهاى سال را به نزديكان خود مثل پدر و مادر بدهم؟ اگر پدر و مادر شما قدرت مالى اداره امور زندگى خود را ندارند و شما توانائى كمك به آنان را داريد، كمك به آنان بر شما واجب مىشود، و آنچه را كه جهت تأمين نفقه آنان مىپردازيد، جزو مؤونه شما محسوب است، ولى شرعا نمىتوانيد آن را به جاى خمس كه دادن آن هم واجب است، حساب نمائيد. س 1023: مبلغى بابت سهم مبارك امام «عليه السلام» بر عهده من است كه بايد آن را به حضرتعالى بپردازم، و از طرفى مسجدى هست كه احتياج به كمك دارد، آيا اجازه مىفرمائيد كه مبلغ مزبور را به امام جماعت آن مسجد بدهم تا در ساختمان و تكميل آن مصرف نمايد؟ در حال حاضر، سهمين مباركين براى اداره حوزههاى علميه مورد نياز است. براى ساختمان مسجد و تكميل آن مىتوان از كمكهاى مؤمنين استفاده كرد. س 1024: با توجه به اينكه احتمال مىدهيم پدر ما در زمان حيات خمس اموال خود را به طور كامل نپرداخته باشد، و ما قطعهاى از زمينهاى او را براى ساخت بيمارستان بخشيدهايم، آيا مىتوان آن زمين را از خمس اموال متوفّى حساب كرد؟ زمين مذكور به عنوان خمس محسوب نمىشود. س 1025: در چه مواردى بخشيدن خمس به كسى كه آن را مىدهد، جايز است؟ سهم مبارك امام عليه السلام و سهم سادات، قابل بخشش نيست. س 1026: شخصى در پايان سال خمسى، به طور مثال صد هزار تومان زائد بر مؤونه دارد كه خمس آن را داده است، اگر در سال بعد مقدار آن به صد و پنجاه هزار تومان برسد، آيا در سال جديد بايد خمس پنجاه هزار تومان را بپردازد يا اينكه بايد دوباره خمس صد و پنجاه هزار تومان را بدهد؟ اگر مالى كه خمس آن داده شده، در سال جديد مصرف نشود و باقى بماند، دوباره خمس ندارد، و اگر درآمد آن سال به طور مشترك با مال مخمس در مؤونه سال مصرف شود، واجب است كه خمس باقيمانده در پايان سال به نسبت غير مخمّس به مخمّس پرداخت شود. س 1027: طلاب علوم دينى كه هنوز ازدواج نكردهاند و مسكنى ندارند، اگر درآمدى از طريق تبليغ و كار يا سهم امام عليه السلام داشته باشند، آيا مشمول خمس است يا اينكه مىتوانند بدون پرداخت خمس، آن را به اين دليل كه از وجوب خمس استثنا شده، براى هزينههاى ازدواج پس انداز كنند؟ حقوق شرعى كه از طرف مراجع به طلّاب محترمى اهدا مىشود كه مشغول تحصيل در حوزههاى علوم دينى هستند، خمس ندارد، ولى ساير درآمدهائى كه از راه تبليغ و كار دارند، اگر تا سر سال خمسى باقى بماند، خمس آن واجب است. س 1028: اگر شخصى پس اندازى داشته باشد كه مخلوطى از مال مخمّس و غير مخمّس است و گاهى از آن براى مخارج خود برداشت كرده و گاهى هم به آن اضافه مىكند. با توجه به اينكه مقدار مال مخمّس معلوم است، آيا پرداخت خمس مجموع مبلغ باقيمانده واجب است يا اينكه بايد فقط خمس مال غير مخمّس را بدهد؟ واجب است كه خمس مبلغ باقيمانده را به نسبت مال غير مخمّس به مخمّس، بپردازد. س 1029: كفنى را خريده و چندين سال مانده است، آيا پرداخت خمس آن واجب است يا اينكه فقط پرداخت خمس قيمت خريد آن واجب است؟ پولى كه با آن كفن خريده، اگرمخمّس باشد، ديگر خمس ندارد وگرنه بايد خمس كفن را بپردازد. س 1030: من طلبه علوم دينى هستم، مقدارى پول داشتم كه با آن و كمك ديگران و استفاده از سهم سادات و گرفتن قرض، توانستم خانه كوچكى بخرم و اكنون آن را فروختهام، اگر بر پول آن سال بگذرد و خانهاى نخرم، آيا به آن پول كه آماده براى خريد خانه است، خمس تعلق مىگيرد؟ خانهاى كه از شهريه حوزه علميه و
كمك افراد خيّر و حقوق شرعى ديگر و قرض خريدارى شده، پول فروش
آن خمس ندارد. مسائل متفرقه خمس س 1031: من در سال 1341 شمسى از امام خمينى «قدس سره» تقليد نموده و حقوق شرعى خود را طبق فتاواى ايشان به او مىپرداختم. در سال 1346 امام «قدس سره» در ضمن پاسخ به سؤالى درباره حقوق شرعى و ماليات، فرمودند كه حقوق شرعى همان خمس و زكات است، ولى ماليات جزء حقوق شرعى نيست. در حال حاضر كه در دوران جمهورى اسلامى به سر مىبريم، خواهشمنديم وظيفه ما را نسبت به حقوق شرعى مالى و ماليات بيان فرمائيد. مالياتى كه حكومت جمهورى اسلامى بر اساس قوانين و مقررات وضع مىكند، هر چند پرداخت آن بر كسانى كه قانون شامل آنان مىشود، واجب است، و مالياتِ پرداختى هر سال از مؤونه همان سال محسوب است، ولى از سهمين مباركين محسوب نمىشود، بلكه بر آنان دادن خمس درآمد سالانهشان در زائد بر مؤونه سال به طور مستقل، واجب است. س 1032: آيا تبديل حقوق شرعى به ارزى كه داراى قيمت ثابت است، با توجه به عدم ثبات قيمت برابرى پولهاى ديگر، از نظر شرعى جايز است يا خير؟ اين كار براى شخصى كه حقوق شرعى بر ذمّه دارد، جايز است، ولى بايد هنگام پرداختِ حقوقِ واجبِ شرعى خود، آن را به قيمت روزِ پرداخت محاسبه كند، ولى كسى كه از طرف ولىّ امر در گرفتن حقوق شرعى وكيل است و به او اعتماد شده، نمىتواند آنچه را دريافت كرده، به پول ديگرى تبديل كند، مگر آنكه در اين كار مجاز باشد، و تغيير قيمت مجوّز شرعى تبديل آن نيست. س 1033: در يك مؤسسه فرهنگى براى تأمين نيازهاى مالى آن در آينده، واحدى تجارى تشكيل شده كه سرمايه آن از حقوق شرعى است، آيا پرداخت خمس درآمد آن واجب است؟ آيا مصرف خمس آن به نفع مؤسسه جايز است؟ تجارت با حقوق شرعى كه واجب است به مصرف موارد مقرره شرعيه آن برسد و خوددارى از مصرف آن، هر چند به قصد استفاده از منافع آن در يك مؤسسه فرهنگى باشد، بدون اجازه ولىّ امر خمس اشكال دارد، و در صورتى كه با آن تجارت شود، سود حاصله تابع سرمايه است كه بايد در همان موارد مصرف سرمايه صرف شود و خمس ندارد. بله، تجارت با هدايايى كه به مؤسسه داده مىشود، اشكال ندارد، و سود و درآمد آن در صورتى كه سرمايه ملك مؤسسه باشد، خمس ندارد. س 1034: اگر در چيزى شك داشته باشيم كه خمس آن را دادهايم يا خير، ولى ظنّ غالب به پرداخت خمس آن باشد، وظيفه ما چيست؟ اگر مشكوك از چيزهائى باشد كه خمس به آن تعلق گرفته است، تحصيل يقين به پرداختِ خمس آن واجب است. س 1035: هفت سال پيش مقدارى خمس بر من واجب شد، و آن را با مجتهد دستگردان كرده و قسمتى از آن را پرداختم، بقيه آن بر ذمّهام باقى ماند و از آن تاريخ تاكنون نتوانستهام مبلغ باقيمانده را بپردازم، تكليف من چيست؟ مجرد عجز از پرداخت خمس، موجب فراغت ذمّه نمىشود، بلكه واجب است كه هر زمانى كه توانائىِ پرداختِ بدهى بابت خمس را داشتيد، آن را هر چند به تدريج بپردازيد. س 1036: آيا مبلغى را كه به عنوان خمس مالى كه متعلق خمس نبوده، پرداختم، مىتوانم بابت خمس مالى كه فعلا بدهكارم، حساب كنم؟ اگر در مصارف شرعى آن مصرف شده، بابت اداى بدهى كنونى شما از خمس محسوب نمىشود.ولى اگر عين آن موجود باشد مىتوانيد آن را مطالبه نمائيد. س 1037: آيا خمس و زكات بر كودكانى كه هنوز به سن تكليف نرسيدهاند، واجب مىشود؟ زكات مال بر شخص غيربالغ واجب نيست، ولى اگر خمس به مال او تعلق بگيرد (مثل اينكه معدن يا حلال مخلوط به حرام باشد)، بر ولى شرعى او پرداخت آن واجب است، مگر خمسِ سودِ حاصل از تجارت با اموالِ او يا منافع كسبش كه پرداخت آن بر ولى واجب نيست، بلكه بنابراحتياط در صورتيكه سود حاصله باقى بماند اداى خمس آن بر خود طفل بعد از رسيدن به سن تكليف، واجب است. س 1038: اگر شخصى مقدارى از حقوق شرعى و سهم امام عليه السلام و چيزهائى را كه صرف آن در مصارف شرعيش بايد با اجازه يكى از مراجع باشد، در يكى از مؤسسات دينى يا ساختمان مدرسه يا مسجد يا حسينيّه مصرف كند، آيا شرعا حق دارد آنچه را كه به عنوان اداى حقوق شرعى كه بر عهده او بوده، به مصرف رسانده، پس بگيرد و يا زمين آن را پس بگيرد و يا اقدام به فروش ساختمان آن مؤسسه نمايد يا خير؟ اگر اموال خود را طبق اجازه كسى كه
واجب بود حقوق شرعى خود را به او تسليم نمايد، به نيتِ پرداختِ
حقوقِ شرعى كه بر عهده داشت، براى تأسيس مدرسه و مانند آن به
مصرف رسانده است، حق پس گرفتن و تصرف مالكانه در آن را ندارد. انفال س 1039: بر
اساس قانون زمين شهرى: زمينى كه در اصل موات است و شرعا ملك كسى كه سند به نام اوست، نيست، واگذارى آن به عنوان خمس و احتساب آن به جاى بدهى خمس صحيح نيست. همچنين زمين ملكى كه گرفتن آن توسط دولت يا شهردارى، با عوض يا بدون عوض، بر اساس قانون جايز است، مالك آن نمىتواند آن را به عنوان خمس واگذار نمايد و به جاى بدهى خمس حساب كند. س 1040: اگر شخصى زمينى را در كنار كارخانههاى آجرسازى براى استفاده از فروش خاك آن بخرد، آيا از انفال محسوب مىشود؟ بر فرض اينكه از انفال نباشد، با توجه به اينكه به نسبت ده درصد به شهردارى داده مىشود، آيا دولت حق مطالبه ماليات براى خاك آن دارد؟ زمين مورد معامله، اگر آباد و ملك خاص شرعى فروشنده باشد، گرچه با خريد آن ملك خاص خريدار مىشود و جزو أنفال محسوب نيست، ليكن پرداخت مالياتِ درآمدِ حاصل از فروش خاك آن، اگر مستند به قانون مصوب مجلس شوراى اسلامى (در ايران) و مورد تأييد شوراى نگهبان قانون اساسى باشد، لازم است و دولت حق مطالبه آن را دارد. س 1041: آيا شهردارى حق بهرهبردارى اختصاصى از ماسهها و شنهاى كف رودخانهها براى آبادانى و احداث شهر و غير آن را دارد، و در صورتى كه اين حق را داشته باشند، اگر شخصى غير از شهردارى مدعى مالكيت آن باشد، آيا دعواى او مسموع است يا خير؟ اين كار براى شهردارىها جايز است و ادعاهاى مالكيت خصوصى كف و بستر رودهاى بزرگ و عمومى از سوى اشخاص پذيرفته نيست. س 1042: آيا حق اولويت عشائر در استفاده از چراگاههاى خود (هر قبيلهاى نسبت به چراگاه خودش) با كوچ كردن از آن و تصميم به بازگشت دوباره به آنجا از بين مىرود؟ با توجه به اينكه اين كوچ كردن از قديم بوده و در طول دهها سال ادامه داشته است. ثبوت حق اولويت شرعى براى آنان نسبت به چراگاه چهارپايانشان، بعد از كوچ كردن از آنجا، محل اشكال است و احتياط در اين مورد خوب است. س 1043: روستائى از نظر چراگاه و زمينهاى زراعى در مضيقه است و هزينههاى عمومى آن از راه فروش علفهاى چراگاه تأمين مىشود، اين وضعيت بعد از انقلاب اسلامى هم تاكنون استمرار داشته، ولى مسئولين آنان را از اين كار منع كردهاند، با توجه به فقر مادى اهالى روستا و باير بودن چراگاهها، آيا شوراى روستا حق دارد كه اهالى را از فروش علفهاى چراگاه منع كرده و درآمد حاصل از فروش آن را براى تأمين هزينههاى عمومى روستا اختصاص دهد؟ علفهاى چراگاههاى عمومى طبيعى كه سابقه ملكيت خصوصى ندارد، ملك اختصاصى كسى نيست و فروش آن از سوى كسى جايز نيست، ولى كسى كه از طرفِ دولت، مسئول امور روستاست، مىتواند مبلغى را براى مصالح عمومى روستا از كسانى كه اجازه چراندن چهارپايان در آن مراتع را دارند، بگيرد. س 1044: آيا براى عشائر جايز است كه چراگاههاى تابستانى و زمستانى را كه از دهها سال پيش به صورت دورهاى در آن تردد دارند، به مالكيت خود در آورند؟ چراگاههاى طبيعى كه كسى نسبت به آنها سابقه ملكيت اختصاصى ندارد، از انفال و اموال عمومى است كه اختيار آن با ولىّ امر مسلمين است و سابقه تردد عشائر موجب مالكيت آنان نمىشود. س 1045: خريد و فروش چراگاههاى عشائرى در چه زمانى صحيح است و در چه زمانى صحيح نيست؟ خريد و فروش چراگاههايى كه ملك كسى نيست و از انفال و اموال عمومى است، در هيچ حالى صحيح نيست. س 1046: شغل ما دامدارى است كه چهارپايان خود را در يكى از جنگلها مىچرانيم و بيشتر از پنجاه سال است كه به اين كار مشغول هستيم، سندى نزد ما وجود دارد كه دلالت مىكند كه ما از طريق ارث مالك شرعى اين جنگل هستيم، سند مزبور هم يك سند قانونى است، بعلاوه اين جنگلها وقف اميرالمومنين و سيدالشهداء و ابوالفضل العباس «سلام الله عليهم اجمعين» است، و دامداران ساليانى است كه در اين جنگل زندگى مىكنند و خانههاى مسكونى و زمينهاى زراعى و بستان دارند. اخيرا جنگلبانان تصميم گرفتهاند ما را از آن اخراج نموده و بر آن مسلط شوند، آيا آنان حق اخراج ما را از اين جنگل دارند؟ از آنجائى كه شرعا صحت وقف متوقف بر سابقه ملكيت شرعى است، همانگونه كه انتقال از طريق ارث هم متوقف بر مالكيت شرعى مورّث است، لذا جنگلها و چراگاههاى طبيعى كه تا به حال ملك كسى نبوده است و هيچگونه سابقه احيا و آباد كردن در آنها وجود ندارد، ملك اختصاصى كسى محسوب نمىشود تا وقفيّت آن صحيح باشد يا از طريق ارث انتقال يابد. به هر حال هر مقدار از جنگل كه به صورت مزرعه يا مسكن و مانند آن احيا شده و ملك شرعى گرديده، اگر وقف باشد، حق تصرف در آن با متولّى شرعى آن است و اگر وقف نباشد حق تصرف در آن با مالك آن است، و اما آن مقدار از جنگل و مراتع كه به صورت جنگل طبيعى يا مرتع طبيعى باقى مانده است، از انفال و اموال عمومى است و اختيار آن براساس مقررات قانونى، با دولت اسلامى است. س 1047: دامدارانى كه اجازه چراندن حيوانات خود را دارند، آيا جايز است كه وارد مزرعههاى خصوصى كنار چراگاه شده تا خود و چهارپايان آنان از آب مزرعه، بدون رضايت مالك آن بنوشند؟ مجرد داشتن اجازه چراندن حيوانات در چراگاههاى مجاور املاك اشخاص، براى جواز ورود در ملك غير و استفاده از آب ملكى آن كافى نيست و اين كار براى آنان بدون رضايت مالك آن جايز نمىباشد.
|
