نماز جماعت

نماز جماعت

از آنجا كه مساجد مهمترين مكان برگزارى نمازجماعت است و اگر مسجد نماز جماعت نداشته باشد،نقش خود را به طور كامل ايفا نكرده و تاثير چندانى‏براى حفظ دين دارى افراد جامعه نخواهد داشت.بدين‏سبب در اين قسمت‏برخى از احكام نماز جماعت‏آورده مى‏شود.

اهميت نماز جماعت

گذشته از آن كه در روايات،براى نماز جماعت اجرو پاداش بسيارى وارد شده است،با دقت در برخى ازمسائل فقهى،به اهميت اين عبادت پى مى‏بريم و دراينجا به برخى از آنها اشاره مى‏كنيم.

116-مستحب است نمازهاى واجب،به خصوص‏نمازهاى يوميه را به جماعت‏بخوانند.

117-شركت در نماز جماعت‏براى هر كسى‏مستحب است،به ويژه براى همسايه مسجد.

118-مستحب است انسان صبر كند كه نماز را به‏جماعت‏بخواند.

119-نماز جماعت هر چند اول وقت‏خوانده نشود،از نماز فرادى اول وقت‏بهتر است.

120-نماز جماعتى كه مختصر خوانده مى‏شود،ازنماز فرادايى كه طول بدهد بهتر است.

121-سزاوار نيست انسان بدون عذر نماز جماعت‏را ترك كند.

122-حاضر شدن در نماز جماعت از روى‏بى‏اعتنايى به آن،جايز نيست.

123-وقتى كه جماعت‏بر پا مى‏شود،مستحب است‏كسى كه نمازش را فرادا خوانده دوباره به جماعت‏بخواند.

124-امام يا ماموم مى‏تواند نمازى را كه به جماعت خوانده،دوباره به جماعت‏بخواند،در صورتى كه‏جماعت دوم و اشخاص آن غير از اول باشد ⁽¹⁾ .

125-س:اگر كسى در نماز جماعت توجه كافى‏نداشته باشد ولى در منزل و به طور فرادا نمازش ازتوجه بيشترى برخوردار باشد مى‏تواند در منزل نمازبخواند به جاى جماعت؟

ج-مانع ندارد و جماعت‏بهتر است ⁽²⁾ .

شرايط نماز جماعت

126-هنگام برپايى نماز جماعت،شرايط زير بايدمراعات شود:

ماموم از امام جلوتر نايستد و احتياط واجب آن‏است كه كمى عقب‏تر بايستد.

جايگاه امام جماعت از جايگاه مامومين بالاترنباشد.

فاصله امام و ماموم و فاصله صف‏ها زياد نباشد.

بين امام و ماموم و همچنين بين صف‏ها چيزى‏مانند ديوار يا پرده مانع نباشد.ولى نصب پرده بين‏صف مردها و زنها اشكال ندارد ⁽³⁾ .

127-س:طبقه دوم مسجد،مامومين زن يا مرداقتدا مى‏نمايند و لبه اين طبقه يك ديوار نيم مترى‏وجود دارد،آيا وجود اين ديوار ضررى به جماعت آنهامى‏زند يا خير؟

ج-اشكال ندارد ⁽⁴⁾ .

نماز جماعت چند طبقه‏«اقتدا در طبقات مختلف‏»

128-اگر جاى ماموم بلندتر از امام باشد،در صورتى‏كه بلندى آن به مقدار متعارف باشد اشكال ندارد،مثل‏آنكه امام در صحن مسجد و ماموم در پشت‏بام به‏نماز بايستد ولى اگر مثل ساختمانهاى چند طبقه اين زمان باشد،جماعت اشكال ندارد ⁽⁵⁾ .

129-س:مسجدى در كراچى[هست كه در آن]نمازجماعت‏بر پا مى‏شود و داراى چهار طبقه و طبقه‏همكف است،حالت نمازگزاران در طبقات به شرح زيراست:

الف-بعضى از نمازگزاران طبقه اول،مى‏توانندامام جماعت و بعضى از نمازگزاران طبقه همكف راببينند.

ب-بعضى از نمازگزاران طبقه دوم و طبقه سوم‏مى‏توانند بعضى از نمازگزاران طبقه همكف را ببينندولى هيچكدام از آنان نمى‏توانند امام جماعت را كه درطبقه همكف است‏ببينند.

ج-و اما نمازگزاران طبقه چهارم نمى‏توانندهيچكدام از نمازگزاران طبقه همكف و طبقه اول راببينند آنها فقط مى‏توانند بعضى از نمازگزاران‏طبقه دوم و طبقه سوم را ببينند.در اينجا اضافه مى‏كنم كه در هر طبقه صفهاى نمازگزاران برپاست و هيچ‏طبقه تماما خالى نمى‏باشد و اتصال مامومين در هرطبقه با طبقه قبل حاصل است،آيا نماز جماعت درطبقات اول،دوم، سوم و چهارم،در مسجد فوق ان‏شاء الله قبول است‏يا خير؟

ج-در صورتى كه طبقات نسبت‏به‏يكديگر علو فاحش( بلند زياد)نداشته باشد و كسى‏كه در صف اول هر طبقه مى‏ايستد از صف‏قبل از خودش در طبقه قبل و لو يك نفر راببينند نماز صحيح است ⁽⁶⁾ .

اتصال صفوف جماعت

130-مامومين بايد با امام جماعت مرتبط باشند وارتباط آنها يا بدون واسطه است كه بين امام و ماموم‏نبايد بيش از يك گام فاصله باشد،يعنى از محل‏سجده ماموم تا محل ايستاده امام.يا با واسطه ساير مامومين كه از جلو يا سمت راست‏يا چپ بايد اين‏ارتباط برقرار باشد و بين نمازگزار و صف جلو يا كسى‏كه طرف راست‏يا چپ او قرار دارد بيش از يك گام‏فاصله نباشد ⁽⁷⁾ .

مانع بين صفوف

131-اگر نمازگزار در صف اول ايستاده،نبايد مقابل‏او مانعى باشد كه نتواند امام جماعت را ببيند،پس اگرامام جماعت در محراب باشد،كسانى كه دو طرف‏محراب پشت ديوار مى‏ايستند و امام جماعت رانمى‏بينند نمى‏توانند اقتدا كنند،ولى اگر مانعى در كارنباشد و به جهت طولانى بودن صف،امام جماعت رانبيند،اشكال ندارد.

و اگر در صفوف بعدى مى‏ايستد،نبايد مانعى ازدين صف جلو وجود داشته باشد،پس اگر صفوف‏جماعت تا در شبستان برسد،كسى كه بيرون شبستان، مقابل در ايستادن كه صف جلو را مى‏بيند و كسانى كه‏پشت‏سر او ايستاده‏اند نمازشان صحيح است ولى‏كسانى كه دو طرف پشت ديوار ايستاده‏اند و از صف‏جلو،كسى(حتى يك نفر)را نمى‏بينند،نمازشان باطل‏است ⁽⁸⁾ .

132-س:از قديم در مساجد،حائلى مثل پرده بين‏زنان و مردان بوده و اكنون عده‏اى مى‏گويند،پرده وديوار بين زنان و مردان در حال نماز خواندن و موعظه‏كردن لزومى ندارد، نظر امام در اين مورد چيست؟

ج-در صورتى كه مفسده‏اى نيست پرده‏لزوم ندارد،بلى در نماز،احتياط مستحب‏آن است كه زن عقب‏تر از مرد باشد،مگر درصورتى كه بين آنها حائلى مثل پرده باشد ⁽⁹⁾ .

133-س:در وسط مسجد حوضى است كه صفهاى‏جماعت طويل مى‏شوند و عده‏اى در جائى مى‏ايستند كه از طرف راست‏يا چپ متصل هستند ولى پيش‏روى آنها حوض آب است، اينگونه اتصال كافى است؟

ج-كافى است ⁽¹⁰⁾ .

شركت‏بانوان در نماز جماعت

134-س:آيا شركت‏بانوان در نمازهاى جماعت‏يوميه و نماز جمعه كراهت دارد يا خير؟

ج-كراهت ندارد،بلكه در بعض مواردمطلوب است ⁽¹¹⁾ .

135-س:زنانى كه عادت ماهانه خود را مى‏گذرانندو از خواندن نماز معذورند،آيا مى‏توانند در نماز جمعه‏يا جماعات در غير مسجد شركت كنند؟

ج-مى‏توانند در اجتماع براى نماز شركت‏كنند و صورتا متابعت نمايند ولى نبايدنماز بخوانند ⁽¹²⁾ .

136-س:دختر جوانى هستم كه همسايه مسجدمى‏باشم،با توجه به مساله 894 رساله و با توجه به‏رهنمودهايى كه در مورد حفظ مساجد فرموده‏ايد،خواهشمند است‏بفرمائيد كه تا چه حد رفتن يك دختربه مسجد جايز است؟

ج-حدى ندارد و با رضايت ولى خودعمل كنيد ⁽¹³⁾ .

شرايط امام جماعت

امام جماعت‏بايد اين شرايط را داشته باشد:

بلوغ و عقل

عدالت

رجوليت(مرد بودن)

نماز را به طور صحيح بخواند.

مسلوس (كسى است كه كنترل ادار ندارد)و مبطون( كسى است كه مدفوع را نمى‏تواند كنترل كند)نباشد

به واسطه عذرى با لباس نجس نماز نخواند

بيمارى خوره يا پيسى نداشته باشد ⁽¹⁴⁾ .

137-س:آيا مامومى كه قرائتش فصيحتر از امام‏جماعت است،مى‏تواند براى نماز جماعت‏به اين امام‏اقتدا كند؟

ج-اقتدا صحيح است ⁽¹⁵⁾ .

138-س:شخصى مسجدى،وقف كرده كه‏امام جماعت مسجد،هاشمى باشد،آيا اين شرطلازم الرعايه است؟

ج-لزوم رعايت اين شرط معلوم نيست ⁽¹⁶⁾ .

آيت‏الله اراكى قدس‏سره

حفظ احترام امام جماعت

139-س:شخصى در يك مسجد كه نماز جماعت‏برگزار شده و امام جماعت نيز عادل و مورد تاييدمى‏باشد،نماز فرادى مى‏خواند به قصد اين كه به ديگران بفهماند كه امام،عادل نيست و يا اين كه‏قصدش اين نيست ولى عملش طورى است كه مردم‏اينطور فكر مى‏كنند،آيا نماز اين شخص باطل است؟

ج-اگر عمل او به قصد هتك جماعت وامام باشد و آيا آنكه موجب هتك جماعت‏يا امام گردد حرام است ⁽¹⁷⁾ .

امام راتب

140-س:خواندن نماز جماعت در مسجدى كه امام‏جماعت دارد چه حكمى دارد؟

ج-با رعايت‏شرايط و عدم هتك امام‏راتب،مانع ندارد ⁽¹⁸⁾ .

141-س:آيا كسى مى‏تواند بدون اجازه امام راتب‏مسجدى در آن مسجد اقامه جماعت نمايد و اگرنمى‏تواند تكليف مردم نسبت‏به اقتداى به اين امام‏چيست؟

ج-اجازه معتبر نيست ولى مزاحمت نكند ⁽¹⁹⁾ .

امام جماعت دو مسجد

142-امام جماعت مى‏تواند نمازى را كه به جماعت‏خوانده،در صورتى كه جماعت دوم و اشخاص آن غيراول باشد دوباره به جماعت‏بخواند ⁽²⁰⁾ .

143-س:امام جماعت در محلى اقامه جماعت‏مى‏نمايد،پس از اتمام به محل و مسجد ديگر مى‏رودو براى عده ديگر همان نماز را كه خوانده اعاده‏مى‏نمايد تا آنها هم به فيض ماعت‏برسند،آيا اقامه‏جماعت در دو محل براى امام جايز يا مستحب است؟

ج-مانع ندارد ⁽²¹⁾ .

144-س:صلوة معاده( نمازى كه دوباره خوانده مى‏شود.)را مى‏شود بيش از دو مرتبه‏امام بخواند؟

ج-بيشتر از دو مرتبه نخوانند ⁽²²⁾ .

امامت غير روحانى

145-س:نظر به اينكه امام،اخيرا فتوايى صادركرده‏اند و فرموده‏اند كه امام جماعت‏بايد از اهل علم‏باشد،با در نظر گرفتن فتواى صادره،شخصى است‏تمام شرايطى كه در توضيح المسائل ذكر شده داراست،فقط از اهل علم نيست،يادآورى مى‏شود از اهل علم‏در محله حضور ندارد آيا شخص مذكور مى‏تواند نمازجماعت‏بخواند يا خير؟

ج-اگر دسترسى به روحانى نباشد،غيرروحانى با وجود ساير شرايط مى‏تواندامامت نمايد ⁽²³⁾ .

146-س:طبق فتواى امام در صورتى كه دسترسى‏به روحانى نباشد مى‏توان به افراد غير روحانى اقتدا كرد(و اين كار در بعضى از ادارات و نهادها و جبهه‏هاانجام مى‏گيرد)آيا اين حكم شامل مساجد هم مى‏شود؟چون مشاهده شده است كه در مساجد اگر يك شب‏امام جماعت نتواند به مسجد بيايد يا دير برسد،افرادى‏جوان از غيبت امام استفاده كرده و در محراب قرارگرفته و نماز مى‏خوانند و در اين موقع اگر امام برسد،مى‏بيند كه ديگرى در محراب است، آيا چنين عملى‏صحيح است؟

ج-در فرض مرقوم امامت غير روحانى درمساجد درست نيست ⁽²⁴⁾ .

147-س:بعضى از برادران اهل علم با اينكه ازمعلومات بالايى برخوردار هستند ولى معمم نشده‏اندآيا امامت جماعت‏براى آنها جايز است؟

ج-چنانچه معمم وجود نداشته باشد،امامت غير معمم اشكال ندارد ولى با وجودمعمم خالى از اشكال نيست،مخصوصا در مساجد و اگر امامت غير معمم موجب‏هتك باشد،حرام و جايز نيست ⁽²⁵⁾ .

آيت‏الله فاضل‏لنكرانى دامت‏بركاته

آداب نماز جماعت

148-مستحب است،امام در وسط صف بايستد واهل علم و كمال تقوا در صف اول بايستند.

149-مستحب است،صفهاى جماعت منظم باشد وبين كسانى كه در يك صف ايستاده‏اند فاصله نباشد.

150-مستحب است،بعد از گفتن‏«قد قامت الصلوة‏» مامومين برخيزند.

151-مستحب است،امام جماعت‏حال مامومى راكه از ديگران ضعيف‏تر است رعايت كند و عجله نكندتا افراد ضعيف برسند و قنوت و ركوع و سجود را طول‏ندهد،مگر آن كه بداند همه كسانى كه به او اقتداكرده‏اند به طولانى شدن نماز مايلند.

152-اگر در صفهاى جماعت جا باشد،مكروه است انسان تنها بايستد.

153-مكروه است ماموم ذكرهاى نماز را طورى‏بگويد كه امام بشنود ⁽²⁶⁾ .

پى‏نوشتها:

1-توضيح المسائل،م 1399،تا 1404.

2-استفتاآت،ج 1،ص 277،س 476.

3-العروة الوثقى،ج 1،ص 777 و 778،توضيح المسائل،م 1415،1432 و 1433.

4-استفتاآت،ج 1،ص 283،س 498.

5-توضيح المسائل،م 1416.

6-استفتاآت،ج 1،ص 283،س 497.

7-توضيح المسائل،م 1435 و 1436.

8-توضيح المسائل،م 1411 و 1412.

9-استفتاآت،ج 1،ص 150،س 78.

10-استفتاآت،ج 1،ص 281،س 492.

11-استفتاآت،ج 1،ص 272،س 456.

12-همان،س 455.

13-همان،ص 275،س 470.

14-توضيح المسائل،م 1453،1455 تا 1459.

15-استفتاآت،ج 1،ص 280،س 489.

16-استفتاآت،ص 150،س 28.

17-استفتاآت،ج 1،ص 277،س 475.

18-همان،ص 297،س 546.

19-همان،س 547.

20-توضيح المسائل،م 1404.

21-استفتاآت،ج 1،ص 294،س 538.

22-استفتاآت،ج 1،ص 280،س 687.

23-استفتاآت،ج 1،ص 286،س 509.

24-همان،ص 294،س 536.

25-جامع المسائل،ج 2،س 325.