41 - مراقبت قوى ، مكاشفه زلال
از خاطرم نمى رود كه مرحوم علامه طباطبايى وقتى به من فرمود: (( آقا من هر روز مراقبتم قوى تر است شب مشاهدات من ، مكاشفات من زلالتر است ، صافى تر است . هر چه روز مراقبت شريف تر باشد، شب مكاشفات زلال تر و صافى تر است ⁽⁴⁷⁾ . ))
42- وظيفه مؤ منين
خداوند متعال فرمود:
قل انما انا بشر مثلكم يوحى الى انما الهكم اله واحد فمن كان يرجوا لقاء ربه فليعمل عملا صالحا و لا يشرك بعباده ربه احدا
(اى رسول !) بگو به امت كه : من مانند شما بشرى هستم (دعوى احاطه به جهانهاى نامنتاهى و كليه كلمات الهى نكنم )، تنها فرق من با شما اين است كه به من وحى مى رسد كه خداى شما خداى يكتا است و هر كس به لقاى (رحمت ) او اميدوار است بايد نيكوكار شود و هرگز در پرستش ‍ خدا، احدى را با او شريك نگرداند. ⁽⁴⁸⁾ ))
43- كمال علم
امير المومنين على (عليه السلام ) فرمود:
(( لن يحرز العلم الا من يطيل درسه ⁽⁴⁹⁾ ))
هرگز به حد كمال علمى نمى رسد مگر كسى كه طول مدت به كار آن علم پردازد و ادامه فكر و نظر و بحث در آن علم دهد. ))
44- زياد سخن مگوييد
امام صادق (عليه السلام ) فرمود: حضرت مسيح - على نبينا و آله و عليه السلام - مى فرمودند:
(( در غير ياد خدا، زياد سخن مگوييد؛ زيرا كسانى كه در غير ياد خدا زياد سخن مى گويند، قسى القلب و سخت دل مى شوند، گر چه خودشان ندانند. ⁽⁵⁰⁾
45- حكمت مرگ
از افادات متاءله سبزوارى در شرح دعاى صباح اين است كه : مرگ و فنا از لوازم حركت جبلى و توجه غريزى همه به سوى خداست (( و لكل وجهه هو موليها؛ ⁽⁵¹⁾ )) پس هركس رويى دارد كه او مولى بر آن است )) ، (( و ما من دابه الا هو اخذ بناصيتها؛ و هيچ جنبنده اى نيست مگر خدا پيشانى آن را در دست دارد. ⁽⁵²⁾ ))
46- دو بال پرواز انسان
بنابر تعبير متاله سبزوارى مرحوم حاجى در اسرار الحكم كه مى فرمايد: (( عرفان نظرى و عرفان عمل به منزله دو بال انسانند كه انسان بايد با اين دو بال پرواز كند و اوج بگيرد )) هر دو جهت مهم عرفان نظرى و عرفان عملى مكمل يكديگرند و جناب علامه با داشتن اين دو بال ، دارا و متنعم بود آن هم دو بال صحيح و سالم هم در عرفان نظرى و هم در عرفان عملى قوى و داراى دو بال كذايى طيران بود. خداوند درجاتش را متعالى بفرمايد ⁽⁵³⁾ .
47- از رحمت خدا نااميد مباشيد
و الذين كفروا بايات الله ولقائه اولئك يئسوا من رحمتى و اولئك لهم عذاب اليم و آنان كه با آيات خدا و شهود لقاى او كافر شدند، آنان از رحمت من نااميدند و سخت به عذاب دردناك گرفتار خواهند شد ⁽⁵⁴⁾ . ))
48- پاك ترين سلوك
بهترين حركات نماز، و بهترين سكنات روزه است . بالاترين نيكى صدقه است ، و پاك ترين سلوك ، صبر و باطل ترين سعى ، ريا است . و نفس از بدن خلاصى نمى يابد، به حالى منتقل نمى گردد، مادامى كه متوجه قيل و قال و مناقشه و جدال است .
49- محاسبه اعمال
امام كاظم (عليه السلام ) مى فرمايد: ليس منا من لم يحاسب نفسه فى كل يوم فان عمل حسنا استزاد الله و ان عمل سيئا استغفر الله منه و تاب اليه كسى كه در هر شبانه روز اعمالش را محاسبه نكند از ما نيست ، به اين صورت كه حساب كند در طى دور، اگر كار نيكى انجام داده بود، از خدا فزونى آن را بطلبد و اگر گناهى مرتكب شده بود استغفار كند و از آن توبه نمايد. (اصول كافى ، ج 2، ص 453)
50- هراس از خود
خداى تعالى فرمودند: (( قل ان الموت الذى تفرون منه فانه ملاقيكم ؛ هر كس از مرگ بهراسد در حقيقت از خود مى هراسد ⁽⁵⁵⁾ ))
51- نياز حوزه به تفسير قرآن
استاد طباطبائى مى فرمايد: من چون ديدم حوزه احتياج به آگاهى به قرآن دارد، شروع كردم به تفسير قرآن و ديديم فقه و اصول را ديگران دارند مى گويند ما گفتيم به كارى مشغول بشويم كه آن نيست ⁽⁵⁶⁾ .
52- از خدا يارى بخواهيد
و استعينوا بالصبر و الصلوه و انها لكبيره الا على الخاشعين # الذين يظنون انهم ملاقوا ربهم و انهم اليه راجعون از خداوند باصبر و نماز يارى جوييد، كه نماز در دين امرى بزرگ و دشوار است ، مگر براى خدا پرستان ؛ آنان كه مى دانند در پيشگاه خدا حاضر خواهند شد و بازگشتشان به سوى او خواهد بود ⁽⁵⁷⁾ .
53- عملى در تهذيب نفس
(( شايسته است بر تو كه از معاشرات هاى خالى از تعليم با مردم بكاهى ، به ويژه با ثروتمندان و مترفين و دنيا خواهان ، بايد آنچه را كه آخرت را از ياد تو مى برد و ميل و رغبت به دنيا را در تو ايجاد مى كند، رها كنى ، و با صالحان و پارسايان و اهل عبادت همراه گردى ؛ زيرا اين عمل به طور كلى در تهذيب نفس موثر است ⁽⁵⁸⁾ ))
54- حسابرسى دقيق
اى ابوذر! انسان جزء متقين نخواهد بود، مگر اين كه هر روز، خودش را با دقتى بيشتر، از محاسبه شريك مالى اش محاسبه كند و بداند اين غذا از كجا آمده است ؟ اين مايع نوشيدنى از چه راهى تهيه شده است و اين لباس كه پوشيده چگونه به دست آمده است ؟ آيا از مال حلال است يا حرام ؟ ⁽⁵⁹⁾
55- تفاوت روح و نفس
اولين تفاوت اين است كه روح جسم است و نفس لاجسم .
اين كه روح در بدن جاى مى گيرد به خلاف نفس ، اين بدان معنا است كه بدن نمى تواند ظرف براى نفس باشد.
روح وقتى از بدن مفارقت كند باطل مى شود اما نفس به هنگام مفارقت ، اعمال او در بدن باطل مى شود و خود فى ذاته باطل نمى گردد.
نفس به توسط روح ، بدن را به حركت در آورده و حيات را به او مى رساند و اما روح اين كار را بدون واسطه انجام مى دهد.
نفس بدن را به حركت درآورده و حس و حيات را به او مى رساند به طورى كه نفس اولين علت براى آن است و اما روح به نحو علت ثانى ، اين كار را انجام مى دهد.
پس روح براى حيات انسان و براى حركت و ساير افعال او، علت قريب ، و نفس ، علت بعيد آن است .
بدن انسان چون مركب است از يك سلسله اجزاى سخت مثل استخوان ها و غضروفها و اعصاب و عروق و مانند آن و يك سلسله رطوبات ، چون خون و بلغم و سودا و صفرا؛ و از روحى كه در حفره هاى مغز و شريانات و اعصاب قرار دارد، و چون روح در ميان اين اجزا از همه دقيقتر و لطيف تر و خالص تر است ، افعال نفس را از ساير اجزاى بدن ، بهتر و شديدتر قبول مى كند و به اندازه دقت و لطافت و صفاى خويش افعال نفس را پذيرا مى شود. ⁽⁶⁰⁾
56- غزلى در رثاى استاد الهى طباطبائى
مرحوم آيه الله آقا سيد محمد حسن الهى در روز دوشنبه سيزدهم ربيع المولود 1388 ه .ش در سن 63 سالگى اين نشاءه را بدرود گفت و به اعلى عليين قدس آرميد. غزل ذيل را در رثاى آن حضرت سروده ام :