چهره درخشان قمر بنى هاشم ابوالفضل العباس (ع)
جلد دوم

على ربانى خلخالى

- ۳ -

شبيه روضه نجف اشرف در شهر لكنهو ⁽³⁰⁾ 
شهر لكنهو: در اين شهر شبيه روضه و مقبره جميع شهدا از كربلاى معلى و روضه منوره حضرت سيد الشهدا عليه السلام و حضرت عباس عليه السلام و كاظمين عليه السلام و نجف اشرف را ساخته اند كه نسبت به اصل ، يك سر مو كم و زياد ندارد و موقوفات زياد بر آنها قرار داده اند، در ايام محرم شبها قريب ده هزار چراغ روشن مى كنند و در ميان روضه مباركه عطريات عوض شمع مى سوزانند و شمعها را از موم مى ريزند. در روضه شريفه نجف اشرف يك زوج پرده و سه علم گذاشته اند كه بهاى هر يك معادل اخراج يك مملكت است و جواهرهاى بسيار قيمتى و گرانبها در روى پرده و علمها نصب نموده اند. تمام پرده و علمها زر دوزى شده از طلاى ناب است .
در ايام ده روز محرم همه جا تكيه و حسينيه بنا كرده و طاق نماها از بلور آلات و قنديل مى بندند صدها هزار مرتبه بهتر از وضع ايران تعزيه دارى مى كنند. در اين ده روزه هندو و مسلمان مشغول نوحه و ماتم و گريه اند و لكها روپيه مخارج حضرت سيد الشهدا عليه السلام مى نمايند. ⁽³¹⁾
(جام جم : تاريخ هندوستان )
فصل سوم : سيرى كوتاه در زندگانى مادر داغديده حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام حضرت ام البنين سلام الله عليها
نام و نسب ام البنين عليهاالسلام 
نام : فاطمه ⁽³²⁾
كنيه : ام البنين ⁽³³⁾
نام پدر: حزام ⁽³⁴⁾
نام مادر: ثمامه ⁽³⁵⁾ و برخى ليلى گفته اند ⁽³⁶⁾
همسر: اميرالمومنين على بن ابيطالب عليه السلام
مادر: چهار شهيد (عباس ، عبدالله ، جعفر و عثمان )
آرامگاه : مدينه منوره ، قبرستان بقيع
ولادت ام البين 
مورخان سال ولادت او را يادآورى نكرده اند، لكن متذكر شده اند كه تولد پسر ارشد وى حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام در سال 26 هجرى بوده است . ⁽³⁷⁾
خطيب مهدى سويج وقوع ولادت ام البنين عليه السلام را در حدود پنج سال پس از هجرت تخمين مى زند. ⁽³⁸⁾
خواستگارى ام البنين عليه السلام 
هنگامى كه امير مومنان على بن ابيطالب عليه السلام از ام البنين عليه السلام خواستگارى كرد، به وى گفت : آيا ميل دارى على عليه السلام شوهرت باشد؟ وى هر چند در ظاهر سكوت اختيار كرد، لكن شادمانى تمام وجودش را فرا گرفته بود، و دلش سخن مى گفت (و خشنودى او را از اين ازدواج اعلام مى كرد) آرى چرا وى شادمان نباشد در حاليكه در چشمان على عليه السلام حيا و در دستان او قدرت اسلام ، در گامهاى او استوارى و عدالت و در دل او نور هدايت محمدى قرار داشت چنانكه وى همنام بتول حضرت فاطمه زهرا عليه السلام نيز بود.
ام البنين عليه السلام گفت : به خدا سوگند من براى حسن و حسين عليه السلام همچون مادر دلسوز خواهم بود. از اين رو با يك دنيا محبت ، مهربانى و همدردى به خانه عصمت قدم گذاشت . ⁽³⁹⁾
همين دو دست كند حسين را عملدارى 

روايت است كه چون رفت حضرت زهرا عليه السلام

از اين جهان فنا رو به عالم عقبى

ز بعد چند على مير منصب لولاك

امام جن و بشر خسرو نهم افلاك

نمود رو به عقيل اى يگانه دوران

كه اى عقيل وفادار برادر جان

بيا عقيل زمانى به من تو يارى كن

زنى براى من از مهر خواستگارى كن

زنى كه چند علامت از او بود پيدا

رفع جاه و ملك مقدم و نكو سيما

بلند قد و قوى تن درشت انگشتان

فصيح سينه و گردن فراز و در دندان

لبش چه غنچه مسلسل سخن بود نيكو

رخش چه لاله و چشمش سيه كمان ابرو

عقيل گفت اينها صفات مردان است

چنين صفات زنان را كمال نقصان است

على بگفت كه اين راز را نمى دانى

چرا كه بى خبر از رازهاى پنهانى

عقيل گفت از آن زن چه دلپذير آيد

على بگفت كه فرزند او دلير آيد

به سوى واديه ها شد عقيل از آن فرمان

بديد همچو زنى در بنى كلاب عيان

به خواستگاريش آمد عقيل خوش منظر

به عقد شاه ولايت بر آمد آن دختر

عقيل بست همى عقد مهر و مه با هم

دوباره گشت جهان رشك گلستان ارم

به يوسف ازلى چرخ برقرار آمد

شب وصال زليخا به روزگار آمد

چه گشت از دل شب تا طلوع صبح عيان

ز چاك پيرهنش قرص ماه شد رخشان

به روى دامن ام البنين چو پيدا شد

نگر كه ماه بنى هاشم هويدا شد

براى ديدن آن طفل شاه خيبر كن

درون حجره ام البنين شدش مسكن

چه ديد روى همان طفل آن شه مردان

همى گرفت ز گهواره اش همچون جان

براى اسم على خسرو سپهر اساس

نمود نام گرامش حضرت عباس

گهى نگاه به چشم و گهى به ابرويش

گهى به گريه بوسيد هر دو بازويش

از اين معامله شد تنگ قلب ام البنين

روانه كرد سرشك از مژه به روى زمين

بگفت اى شه لولاك اى امير عرب

از اين قضيه شده روزگار من چون شب

به دست طفل من اى شه مگر بود عيبى

كزين دو دست شما را بود شك و ريبى

على بگفت به آن بانوى حميده سير

شوى تو واقف از اين دستها زنى بر سر

ز بعد قتل من از كينه كوفيان دغا

طلب كنند حسين مرا به كرب و بلا

همين دو دست حسين را كند علمدارى

كند براى حسين من از وفا يارى

همين دو دست كشد مشك آب را بر دوش

كز اين دو دست فتد آب و كودكان بخروش

همين دو دست نه تنها فتد ز پيكر او

جدا ز خنجر بيداد مى شود سر او

همين دو دست به مشكين زار غم پرور

شود شفيع محشر به حق باب و پدر (40)

ام البنين همسر اميرالمومنين عليه السلام 
يكى از همسران محترم ، معروف و بزرگوار اميرالمومنين على بن ابيطالب عليه السلام ، فاطمه مشهور به ام البنين سلام الله عليها دختر حزام بن حالد بن ربيعه از دودمان جعفر بن كلاب رئيس طايفه هوازن است كه در قسمت جنوبى شهر مكه سكونت داشتند.
طايفه هوازن از قبايل متعدد و مختلفى تشكيل يافته بود و منطقه نفوذ آنها تا مرز يمن ادامه پيدا مى كرد
بين اين طايفه از زمانهاى گذشته ، با اهل مكه دشمنى و عداوت بود و آنان به دفعات با هم جنگيده بودند
پدر حضرت خديجه ، زوجه مكرمه پيغمبر صلى الله عليه و آله در يكى از جنگهاى قريش و هوازن كشته شده بود. حتى حضرت محمد صلى الله عليه و آله در دوران جوانى خود به اتفاق عمويش ابوطالب عليه السلام ، در جنگى بر ضد هوازن شركت داشت .
هوازن ، جمع كلمه هوازن است . چون هوازنها، همانطورى كه گفته شد، از قبايل متعددى تشكيل مى شد، كه قسمتى از آنها صحرانشين و قسمتى ديگر شهر نشين بودند. لذا مجموع آنها را هوازن مى خواندند و همه آنها بت پرست بودند.
چند روز بعد از فتح مكه به دست مسلمين رسول گرامى اسلام دستور داد كه سپاهيان اسلام ، به اطراف و حوالى مكه رفته و بتها را درهم بشكنند. قبايل هوازن وقتى از اين فرمان آگاه شدند، به فكر افتادند به هر طريقى كه هست از بتهاى مورد پرستش خويش دفاع كنند و از نابودى آنها جلوگيرى نمايند.
بزودى قبايل مختلف هوازن از گوشه و كنار به هم پيوستند و افراد و احشام و زن و فرزندان خود را جمع كرده ، آماده پيكار با مسلمين شدند. آنها درحدود بيست هزار مرد جنگى گرد آورى كردند و هدفشان اين بود كه اين بار شهر مكه را تصرف نمايند، تا بكلى خود را از شر افراد قريش خلاص ‍ كنند
هنگامى كه خبر حمله هوازن به مكه رسيد، جماعت قريش بشدت نگران شدند، زيرا آنها مى دانستند كه مردان رشيد و جنگجويان بى باك هوازن ، از بلاى آسمانى هم خطرناكترند.
مسلمانان ، نومسلمانان و ساير افراد، اختلاف خود راكنار گذاشته و با همديگر متحد شدند تا جلوى اين سيل خروشان ، يعنى حمله قباى هوازن را بگيرند. مخصوصا كه اين بار هوازن با احتشام و چهار پايان و زن و فرزندان خود به راه افتاده بودند و اين امر، نشانگر آن بود كه قبايل هوازن تصميم جدى گرفته بودند كه يا بكلى از بين بروند، و يا مكه را تسخير كنند.
سپاه اسلام و افراد قريش ، در حدود دو هزار نفر بودند. اين عده در وادى حنين ، كه منطقه اى كوهستانى بين طائف و مكه بوده و داراى تنگه خطرناك و باريكى است ، راه مى پيمودند، غافل از اينكه هوازن در بالاى كوه و در نقاط نامرئى مخفش دشه و منتظر فرصت مناسبى هستند تا حمله را آغاز كنند.
مالك بن عوف نصرى ، فرمانده سپاه هوازن ، كه مردى كارديده و جنگاور بود، افراد خود را آنچنان در اطراف اين تنگه خطرناك و در پشت كوهها و تپه ها مخفى كرده بود كه جلوداران سپاه اسلام به هيچ وجه متوجه خطرى كه در كمين شان بود نشدند و همچنان بى خيال به راه خود ادامه مى دادند. مالك بن عوف ، آن قدر صبر كرد تا تمام سپاه اسلام وارد تنگه شد. در اين هنگام فرمان حمله را صادر كرد و افراد هوازن ، سنگ و تير و خاك و خاشاك بر سر آنها باريدند.
مسلمانان كه به طور ناگهانى غافلگير شده و آمادگى جنگى نداشتند، روحيه خود را باختند و فرار را بر قرار ترجيح دادند. آنها تلاش مى كردند تا از همان راهى كه آمده بودند برگردند و به اين ترتيب عده قابل توجهى از مسلمين كشته شده ، زير دست و پا و سم اسبان از بين رفتند. افراد هوازن ، از بالاى كوه با خشونت و فرياد، همچنان مسلمانان را مورد هدف و حمله قرار مى دادند، در حاليكه مسلمانان در پايين بودند و به آنها دسترسى نداشتند. وحشت و اضطراب بر قواى قريش چيره شده بود و هركس در اين فكر بود كه جان خود را برداشته از معركه به سلامت بگريزد. با اين اوضاع جنگ به نفع هوازن و به زيان مسلمين پيش مى رفت . در اين ميان حضرت محمد صلى الله عليه و آله و حضرت على عليه السلام و چند تن از فدائيان اسلام ، كه براى جان خويش ارزش قائل نبودند، مقاومت به خرج داده و تلاش ‍ مى كردند تا از متلاشى شدن سپاه جلوگيرى نمايند، اما اين كوششها بيهوده بود. ناچار پيغمبر اكرم ص بر فراز قطعه سنگ بلندى رفت و فرياد برآورد:
اى جماعت مهاجر و انصار، كجا فرار مى كنيد؟ شما در جنگهاى فراوانى پيروز شده ايد، در حاليكه تعداد نفراتتان خيلى كمتر از امروز بوده است . فراز نكنيد و برگرديد، خدا ما را كمك مى كند. در اين جنگ پيروزى با ماست ، پيروزى از آن ماست !
سخنان پيامبر در آن بحبوحه و جنگ و گريز، اثر عميقى گذاشت . فراريان همين كه فرياد اميدوار كننده رسول گرامى اسلام را شنيدند، چون مى دانستند گفتار وى با حقيقت پيوند دارد و سرانجام پيروزى از آن مسلمين خواهد بود، مراجعت كردند و در اطراف پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله جمع شدند و سپس با آرايش جنگى كاملترى ، به هر ترتيبى كه بود، از آن تنگه مرگ خارج شدند و در دشت اوطاس با هوازن روبرو گرديدند. همان طور كه حضرت محمد صلى الله عليه و آله فرموده بودند، عاقبت بر طايفه هوازن غالب آمدند.
افراد اين طايفه بزرگ اسير مسلمين شدند و اموالشان به تصرف آنها در آمد، ولى چون حليمه دايه حضرت محمد صلى الله عليه و آله كه در كودكى او راشير داده و پرستارى كرده بود، از قبيله هوازن بود، لذا پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله افرادى را كه در اين جنگ به عنوان برده به اسارت مسلمين در آمده بودند، به احترام حليمه آزاد كردند. سپس حضرت على عليه السلام و برخى از صحابه نيز سهم خود را آزاد كردند و در نتيجه ساير مسلمانان نيز از آنها پيروى نموده ، همه بردگان را رها ساختند. وقتى قبيله هوازن ، اين همه گذشت و مروت و جوانمردى از افراد مسلمانان ديدند، دسته دسته به اسلام روى آوردند و با اجازه پيامبر به سوى مساكن خويش ‍ رهسپار شدند. از جمله آنان مالك بن عوف ، فرمانده لايق و شجاع هوازن ، بود كه دين اسلام را پذيرفت و بعدها در راه اعتلاى دين بلند آوازه شد.
ام البنين عليه السلام دخترى از اين طايفه بود. او در خانه اى پرورش يافته بود كه همه مردان آن به شجاعت و سخاوت معروف بودندو از علم و معرفت نيز بهره كافى داشتند.
لبيد، شاعر مشهور عرب ، داى وى بود. عامر، جد مادرش ، دلاورى بى همتا بود كه در جنگ ها فقط با نيزه و سنان به دشمن حمله مى كرد و چون هيچكس در برابر ضربات نيزه او تاب مقاومت نداشت نيزه پرانى و جنگ با نيزه اش زبانزد خاص و عام بود.
عروه ، جد ديگر ام البنين عليه السلام ، در دستگاه سلاطين همسايه ، به خصوص در دربار نعمان بن منذر، قدر و منزلتى فراوان داشت و اغلب اوقات از طرف نعمان به عنوان مامور حفظ انتظامات به بازار مشهور عكاظ اعزام مى شد و وظيفه خود را به نحو احسن انجام مى داد. طفيل ، برادر عامر نيز از جمله شجاعانعصر خويش بود و تمام جنگ جويان به قدرت بازو و مهارت وى در شمشير زنى اعتراف داشتند.
با قبيله و شخصيت هاى خاندان فاطمه (ام البنين عليه السلام ) آشنا شديم . اينك ببينيم كه اين بانوى بزرگوار چگونه با اميرالمومنين على بن ابيطالب عليه السلام وصلت نمود؟
معروف است كه عقيل ، برادر حضرت على عليه السلام ، از علم انساب (نسبت شناسى ) اطلاع وافى داشت و در اين رشته فردى متخصص و نام آور بود
در اين دوره شاعرى ، قصه پردازى ، نسب شناسى ، و شمشير زنى ، غيب گويى ، و عرافى كار همه كس نبود و در هر يك از اين علوم و فنون ، افراد انگشت شمارى تخصص داشتند.
آنان در كار خود متبحر بودند و نظرياتشان براى مردم نافذ و قابل قبول بود. همانطور كه حضرت على عليه السلام در شمشير زنى معروفيت داشت ، واشعار امرء القيس دست به دست مى گشت و يا فلان عرب در مدينه شهرت داشت (و چنانكه در تاريخ آمد: عبدالله فرزند عبدالمطلب از قربانى شدن نجات بخشيد)، عقيل بن ابى طالب نيز در علم انساب و شناسايى افراد خانواده ها و قبايل مختلف عرب تسلط كامل داشت . با توجه به تبحر و تجربه عقيل ، روزى حضرت على عليه السلام از او خواست كه دخترى از طوايف مشهور عرب را برايش انتخاب كند تا از او فرزندانى رشيد و شجاع دلير و با شهامت به وجود آيد.
عقيل پس از تفحص و تجسس فراوان در بين قبايل و طوايف مختلف عرب ، و مطالعه در اخلاق و رفتار آنان ، سرانجام فاطمه را كه بعدها به ام البنين عليه السلام معروف شد پسنديد اوصاف او را به استحضار حضرت اميرالمومنين على عليه السلام رسانيد. حضرت على عليه السلام به او دستور داد كه براى خواستگارى فاطمه (ام البنين عليه السلام ) به بستگانش ‍ مراجعه كند. عقيل به ديدن حزان بن خالد رفت و وقتى كه حزام از مقصود او آگاهشد، بيدرنگ ، موافقت خويش را با اين وصلت اعلام داشت و براى اينكه دخترش فاطمه را نيز در خوشحالى خود شريك نمايدت اين خبر مهم و قابل توجه را به اطلاع او رسانيد.
هنگامى كه فاطمه عليه السلام (ام البنين ) به هويت خواستگار با فضيلت خويش پى برد، در حاليكه عرق شرم وحيا بر جبينش نشسته بود، نتوانست از ابراز شعف خوددارى نمايد.
زيرا اين وصلت مبارك ، براى او و خانواده اش افتخار بزرگ و سعادت غير مترقبه اى محسوب مى شد.
عقيل به وكالت از طرف برادرش ، حضرت على بن ابيطالب عليه السلام خطبه عقد را جارى كرد و بدين ترتيب فاطمه دختر حزام ، به زودى رهسپار خانه اميرالمومنين على عليه السلام گرديد.
اين دختر جوان وقتى كودكان خردسال حضرت على عليه السلام را ديد، بلافاصله تصميم به خدمت و پرستارى آنان گرفت و در اين كار، تا حد يك ، مادر واقعى پيش رفت . ام البنين همان زنى بود كه حضرت على عليه السلام در جستجوى وى بود، زنى كه بنشيند و شير مردان پر قدرت و زور مندى چون قمر بنى هاشم ابوالفضل العباس عليه السلام ، را به جهانيان عرضهكند، شجاعانى كه در همان ابتداى جوانى در دوران پيكار از انبوه لشگر نهراسند و در مقابل شمشيرهاى برنده و نيزه هاى جگر سوز، بيمى به دل را ندهند.
ام البنين عليه السلام براى شوهر گرانقدرش ، چه در زمان حيات و چه بعد از شهادت ، زنى صميمى فداكار و با عفت بود. پس از آنكه على عليه السلام به شهادت رسيد، يكى از شخصيت هاى مشهور عرب ، از امامه تقاضاى ازدواج كرد و امامه در اين باره ، با ام البنين مشورت نمود. اين زن وفادار و با تقوى در جواب امامه گفت :
سزاوار نيست بعد از اميرالمومنين على بن ابيطالب عليه السلام بدن ما با بدن مرد ديگرى تماس بگيرد
اين سخن آنچنان اثر عميقى در روحيه امامه و ليلا و اسما گذاشت كه از آن پس هيچ يك از آنها به فكر ازدواج نيفتادند.
اين چهار زن فداكار - يعنى ام البنين عليه السلام ، امامه ، ليلا و اسما - بعد از شهادت حضرت على عليه السلام همچنان در حال تجرد باقى ماندند تا وفات نمودند و به همسر ارجمند خويش پيوستند. فاطمه ام البنين عليه السلام چهارمين است كه به حباله نكاح حضرت على عليه السلام در آمد و چهار فرزند به دنيا آورد كه عبارتند از:
عباس ، جعفر، عبدالله و عثمان ، و هر چهار نفرشان نيز در واقعه كربلا پس از پيكار با دشمنان ، جام شهادت نوشيدند. ⁽⁴¹⁾
ام البنين عليه السلام و سفر امام حسين عليه السلام 
هنگامى كه امام حسين عليه السلام بر وليد بن عتبه وارد شد، پرسيد چرا از من دعوت كردى ؟ وى گفت : تو را دعوت كردم تا با يزيد بيعت كنى امام حسين عليه السلام فرمود: ما خاندان نبوت معدن رسالت محل رفت و آمد فرشتگان ، جايگاه رحمت هستيم خداوند به وسيله ما آفرينش را آغاز كرد و به وسيله ما پايان خواهد داد اما يزيد مردى است گناهكار، شرابخوار، كشنده نفس محترمه و متجاهر به فسق و شخصيتى همانند من با او بيعت نمى كند.
امام حسين خاندان ، مواليان و اصحاب خود را كه از پيروان پرهيزكارش ‍ بودند گرد آورد آنان (با شجاعت و ايثار گريهاى خود) ستاره درخشانى را به وجود آوردند كه انقلابيون جهان مى توانند در پرتوى آن بلنداى عظمت را تماشا كنند.
مردم مى پرسيدند: امام حسين عليه السلام با خاندان و يارانش به كجا مى خواهند بروند، آيا عزم سفر حج دارند؟ اگر چنين است پس چرا باخود سلاح حمل مى كنند؟ و يا به تجارت مى خواهند بروند؟
وقتى براى مردم روشن شد كه آنان ه منظور اصلاح مفاسد بنى اميه آماده سفر گشته اند، عده اى از آنها با شور و شوق عازم سفر شدند و عده اى از شركت در اين سفر خوددارى كردند و نيز امام حسين عليه السلام را نصيحت مى كردند كه از رفتن (به عراق ) صرف نظر كند.
گويى ام البنين عليه السلام در حالى كه عبدالله فرزند حضرت عباس ‍ عليه السلام را با خود حمل مى كرد تا وى را در فراق پدرش دلدارى بدهد به كسانى كه عازم سفر بودند چنين سفارش مى كرد: چشم و دل مولايم امام حسين عليه السلام و فرمان بردار او باشيد. ⁽⁴²⁾
بشير خبر به ام البنين مى دهد 
بشير خبر شهادت امام حسين عليه السلام و فرزندان ام البنين عليه السلام را به ام البنين بدهد. راوى مى گويد: اهل بيت امام حسين عليه السلام از كربلا دور شدند و روانه مدينه گرديدند. بشير گفت وقتى كه به نزديك مدينه رسيديم ، امام على بن الحسين عليه السلام فرود آمد، بار شترش را پايين آورد چادرش را نصب كرد، زنانش را پياده كرد و آنگاه فرمود اى بشير خدا پدرت را رحمت كند. او شاعر خوبى بود و آيا تو نيز از شعر بهره اى دارى ؟ بشير مى گويد عرض كردم : آرى اى فرزند پيامبر خدا صلى الله عليه و آله من هم شاعرم . امام زين العابدين عليه السلام فرمود: برو به مدينه و خبر شهادت ابا عبدالله الحسين عليه السلام را برسان بشير مى گويد: اسبم را سوار شدم و تند آمدم تا اين كه وارد مدينه شدم وقتى كه به مسجد النبى صلى الله عليه و آله رسيدم ، صدايم را به گريه بلند كردم و اين شعر را سرودم .

يا اهل يثرب لا مقام لكم بها

قتل الحسين فادمعى مدرارا

اى اهل مدينه ديگر در مدينه نمايند چرا كه حسين كشته شد پس فراوان اشك بريزيد.

الجسم منه بكربلا مضرج

و الراس منه على القناه يدار

بدنش در كربلا در ميان خاك و خون غلتيده است درحالى كه سر او بالاى نيزه گردش مى كند.
در اين هنگام بود كه تمام زنان محجبه و پرده نشين مدينه از خانه هاى خود بيرون آمدند موهايشان را پريشان كردند صورتهايشان را خراشيده فرياد ماتم سر مى دادند. من گريه كننده اى بيشتز از آن روز و براى مسلمانان روزى ناگوارتر از آن روز نديدم . ⁽⁴³⁾
ام البنين عليه السلام گفت : اى بشير از ابا عبدالله الحسين عليه السلام برايم بگو. بشير خبر شهادت چهار فرزندش را به او داد وى گفت : رگهاى قلبم بريده شد فرزندانم و هر آنچه در زير آسمان كبود است فداى ابا عبدالله الحسين عليه السلام باداز حسين برايم ⁽⁴⁴⁾ خبر بده بشير گفت : خداوند به سبب مصيبت مولايمان امام حسين عليه السلام به شما پاداش بزرگ عنايت كند.
اين سخنان ام البنين عليه السلام نيروى ايمان و مقدار پيروى او را از امام حسين عليه السلام نشان مى دهد. چرا كه علاقه او نسبت به آن حضرت تنها به خاطر امامت بود. همچنين ، اين سخن ام البنين عليهاالسلام كه : اگر حسين عليه السلام زنده باشد كشته شدن چهار فرزندم اهميت ندارد، درجه بلند ديانت او را آشكار مى سازد ⁽⁴⁵⁾
اينجاست كه بعد از واقعه جانكداز كربلا ام البنين عليهاالسلام در مدينه و در قبرستان بقيع هر روز مى رود براى امام حسين عليه السلام و فرزندانش ‍ عزادارى مى كند در اول كتاب چهره درخشان قمر بنى هاشم عليه السلام مفصلا بيان شده است .
ام البنين 

كسى كه غم به دلش كرده آشيانه منم

شرار درد به جانش كشد زبانه منم

كسى كه در دل درياى غم فتاده و نيست

ره نجاتش از اين ابر بيكرانه منم

كسى كه مادر خوشبخت روزگاران است

وليك تير بلا را بود نشانه منم

كسى كه همسرى با على بود فخرش

وليك غم زده بر هستيش زبانه منم

كسى كه سيده ام البنين بود نامش

وليك مانده از اين نام نام بى نشانه منم

به ياد قبر عزيزان خويشتن هر روز

كسى كه ساخته اندر بقيع لانه منم

شدم غريب پس از عون و جعفر و عباس

كسى كه بار غريبى كشد به شانه منم

شنيده ام كه به چشمش نشست تير جفا

كسى كه باز بر آن تير شد نشانه منم

شنيده ام كه شده پايمال ، جسم حسين

كسى كه سوزد از اين داغ جاودانه منم

غريب داشت بلا را دريغ مادر نيست

كسى كه گريه بر او كرده مادرانه منم

دو نازدانه ز عباس من بجا مانده

كسى كه سوخته با اين دو شمع خانه منم

قلم زده است (مويد) چو در مصيبت من

كسى كه شافع او شد به اين بهانه منم (46)

سخنانى كه درباره ام البنين گفته اند 
1. عقيل بن ابى طالب عليه السلام مى گويد: در ميان عرب شجاعتر از پدران ام البنين نبود. ⁽⁴⁷⁾
2. ابو نصر بخارى در كتاب خود، (سر السلسله العلويه ) مى گويد: امير المومنان على عليه السلام پس از حضرت فاطمه عليهاالسلام از قبيله فهر تنها از ام البنين عليها السلام فرزند داشت و او پيش از آن حضرت و نيز پس ‍ از وفات وى ، با كسى ازدواج نكرد. ⁽⁴⁸⁾
3. سيد محسن امين در اعيان الشيعه مى گويد: او شاعرى خوش بيان و از خانواده اى اصيل و شجاع بود. ⁽⁴⁹⁾
4. سيد باقر شيريف قرشى در كتاب خود العباس رائد الكرامه و الفدا فى الاسلام گفته است : در تاريخ ديده نشده كه زنى نسبت به فرزندان هووى خود محبتى مخلصانه و رزد و آنها را بر فرزندان خود مقدم بدارد، جز اين بانوى پاك عليه السلام يعنى ام البنين . ⁽⁵⁰⁾
شيخ جعفر نقدى در كتاب خود (زينب كبرى ) مى گويد: ام البنين عليه السلام از جمله بانوان با فضيلت ، خوش بيان ، و سخنور، پرهيزكار و اهل عبادت و تقوا بود. اهل بيت را به خوبى مى شناخت . ⁽⁵¹⁾
علاوه مقرم مى گويد ام البنين عليه السلام از بانوان با فضيلت به شمار مى رفت . وى حق اهل بيت را خوب مى شناخت و در محبت و دوستى با آنان خالص بود و متقابلا خود در ميان آنان جايگاه بلند و مقام ارجمندى داشت . ⁽⁵²⁾
على محمد دخيل در كتابش (العباس )، مى گويد: عظمت اين زن (ام البنين عليه السلام ) در آنجا آشكار مى شود كه وقتى خبر شهادت فرزندانش را به او مى دهند، بر آن توجه نمى كند بلكه از سلامتى امام حسين عليه السلام مى پرسد، گويى امام حسين عليه السلام فرزند اوست ، نه آنان . ⁽⁵³⁾
1. از مرحوم آيت الله العظمى آقاى حاج سيد محمود حسينى شاهرودى (متوفى 17 شعبان 1394 هجرى قمرى ) نقل است كه فرموده بود:
من در مشكلات ، صد مرتبه صلوات براى مادر حضرت ابوالفضل العباس ‍ عليه السلام ، ام البنين عليه السلام ، مى فرستم و حاجت مى گيرم . ⁽⁵⁴⁾
2. به تجربه رسيده است كه نذر براى ام البنينعع و اطعام مستمندان به نام حضرت اباالفضل العباس عليه السلام ، براى بر آورده شدن حاجات موثر است . ⁽⁵⁵⁾
3. چهار شب جمعه ، ده مرتبه سوره يس ، بدين طريق خوانده شود انشاء الله كارساز خواهد بود: شب جمعه اول سه مرتبه ، شب جمعه دوم سه مرتبه ، شب جمعه سوم سه مرتبه ، شب جمعه چهارم يك مرتبه ، سوره يس ‍ به نيابت از حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام و هديه براى مادرش ‍ ام البنين عليه السلام بخواند، انشاء الله كه حاجات بر آورده به خير خواهد گرديد. ⁽⁵⁶⁾
نيابت از ام البنين عليه السلام 
توسل آيه الله العظمى مرحوم حاج سيد محمد روحانى متوفى شب جمعه 19 ربيع الاول سال 1418 هجرى قمرى (قدس سره ) به ام البنين عليه السلام
جناب حجت الاسلام آقاى حاج شيخ محمود خليلى در تاريخ شوال المكرم سال 1418 هجرى قمرى در منزل آيه الله العظمى سيد شهاب الدين مرعشى نجفى 0 قدس سره ) براى حقير چنين نقل كردند:
مرحوم آيه الله آقاى حاج سيد محمد روحانى (ره ) در گرفتاريها و نيز در امور مهمه ، معمولا به حضرت ام البنين سلام الله عليها والده ماجده حضرت اباالفضل العباس قمر بنى هاشم عليه السلام متوسل مى شدند.
كيفيت توسلشان به آن مخدره مجلله سلام الله عليها نيز به اين نحو بود كه نذر مى كردند پس از رفع گرفتارى و بر آورده شدن حاجات ايشان هزينه سفر كربلاى كسى را تامين كرده وى را به كربلا بفرستند به نيابت از ام البنين عليه السلام و از سوى آن مخدره ، زيارت كاملى انجام بدهد.
خوب به ياد دارم در سالها 1383 هجرى قمرى كه احيانا اين افتخار، يعنى نيابت زيارت كربلا از طرف حضرت ام البنين عليه السلام با تامين هزينه معظم له نصيب اين جانب شد، مبلغ نيم دينار معادل ده درهم به من دادند، واين در حالى بود كه آن روزها حداكثركرايه رفت و آمد به كربلا حدود چهار درهم ، و حداقل آن سه درهم ، مى شد.
و نيز اضافه كردند كه آيت الله روحانى فرمودند يك بار به دندان درد شديدى مبتلا شدم ، به دكتر طريحى داندانپزشك مراجعه كردم ، اتفاقا دكتر نبود، از بس كه درد شديد بود، فورا نذر كردم كه اگر از اين درد شديد نجات يابم ، همين شب جمعه آينده كسى را اجير كرده و به كربلا به نيابت آن مخدره بفرستم و لحظاتى نگذشت كه درد به كلى ساكت شد. فردا عصر در خانه نشسته بودم كه ناگهان مجددا درد شروع شد به نظرم رسيد كه دكتر آمده و بايد به نزد او به روم فورا به مطب دكتر مراجعه كردم ديدم بله دكتر آمده است دندانم را كه قبلا درد شديدى داشت و در اين مدت به بركت آم مخدره آرام گرفته بود كشيدم آقاى خليلى افزودند افرادى كه گرفتارى داشتند، اين توسل را به اين كيفيت به آنها تعليم نمودم ، آنها هم عمل كردند و از گرفتارى نجات پيدا كردند.
مولف گويد: يكى از علماى بزرگ شيعه در تاريخ 27 ذى الحجه الحرام سال 1416 قمرى در عظمت و شخصيت والاى حضرت قمر بنى هاشم عليه السلام صحبت مى كردند فرمودند: كسى در عالم مكاشفه حضرت ابوالفضل العباس قمر بنى هاشم عليه السلام را مى بيند. به حضرت قمر بنى هاشم عليه السلام عرض مى كند: آقا جان من حاجتى دارم ، به چه كسى متوسل بشوم تا حاجتم روا گردد؟ حضرت در جواب مى فرمايد: به مادرم ام البنين عليه السلام
توسل به حضرت ام البنين عليه السلام 
در ميان جامعه ما، نه تنها توجه و توسل به حضرت ابوالفضل العباس ‍ عليه السلام كاملا مرسوم است ، بلكه توسل به حضرت ام البنين عليه السلام مادر بزرگوار آن حضرت نيز رواج دارد.
بسيارى از مردم متدين و نيك انديش ، براى رفع شدايد و گرفتاريها، و بر طرف شدن نيازها، به حضرت ام البنين عليه السلام متوسل مى شوند، و به زودى نيز حاجت خود را مى گيرند. اين خود گواه روشنى است بر عظمت و شان و جلالت آن بانوى داغدار در پيشگاه خداوند بزرگ
در يكى از ختومات مجربه پس از چهارده معصوم عليه السلام ، حضرت ام البنين عليه السلام را نيز وسيله تقرب به درگاه خداوند قرار مى دهند و حاجت خود را مى گيرند. طريقه آن ختم در كتاب مجموعه علم جفر به اين صورت ذكر شده است :
و قت انجام اين ختم بعد از نماز صبح و يا پس از نماز عشا مى باشد و اگر از اول ماه شروع كنند بهتر است . روز اول به نيت ساحت قدس حضرت خاتم الانبيا حضرت محمد بن عبدالله صلى الله عليه و آله ، روز دوم به نيت حضرت اميرالمومنين على بن ابيطالب عليه السلام ، روز سوم به نيت ساحت مقدسه حضرت فاطمه زهرا عليه السلام ، روز چهارم به نيت حضرت امام حسن مجتبى عليه السلام و...روز چهاردهم به نيت حضرت بقيه الله الاعظم امام زمان ارواحنا فداه ، هر روز هزار مرتبه صلوات با ذكر (و عجل فرجهم ) قرائت شود، ضمنا روز پانزدهم به نيت حضرت ابوالفضل العباس عليه السلام ، و روز شانزدهم به نيت حضرت ام البنين عليه السلام ، و روز هفدهم نيز به نيت حضرت زينب كبرى عليه السلام هر روز هزار بار صلوات بفرستد در روز آخر پس از اتمام صلوات دعاى توسل معروف را كه در مفاتيح الجنان ذكر شده و اول آن :
(اللهم انى اسئلك و اتوجه اليك بنبيك نبى الرحمه ) مى باشد بخواند.
در كتاب ياد شده ، از قول شخصى موثق نقل شده است كه عده اى اين ختم را باهم انجام داده و در آخر ختم ، حضرت باب الحوائج قمر بنى هاشم اباالفضل العباس عليه السلام را زيارت نمودند. آن حضرت به آنان فرموده بودند:
(حاجاتكم مقضيه )
يعنى : حاجاتهاى شما بر آورده شده است
آن شخص قسم ياد كرد كه ما چند نفر بوديم ، حاجات يكايك ما برآورده شد. ⁽⁵⁷⁾
ام البنين عليه السلام و قرائت فاتحه 
در ميان مردم ، به ويژه كسانى كه نسبت به مقام ام البنين عليه السلام شناخت دارند، مشهور است كه هرگاه چيزى را گم كنند يا در جستجوى آن باشند، هديه به روح آن بانوى بزرگوار سوره فاتحه اى مى خوانند و صلواتى مى فرستند. درنتيجه به اذن خدا به شى گمشده و يا حاجتى كه دارند، دست مى يابند، و اين امر بارها تجربه شده است . ⁽⁵⁸⁾
بر كرانه وفا 
فاطمه كلابيه بنا به نقل تاريخ دومين يا سومين همسر على بن ابيطالب عليه السلام بوده است . آنچه در زندگى مشترك اين دو بزرگوار مطرح است حس وفادارى به يكديگر و احترام متقابل مى باشد.
وقتى عقيل به خواستگارى ام البنين براى مولايش على بن ابيطالب عليه السلام آمد با حزام بن خالد، پدر او، در اين باره صحبت كرد و (حزام ) با كمال صداقت و راستگويى گفت : (شايسته اميرالمومنين يك زن باديه نشين با فرهنگ ابتدايى باديه نشينان نيست . او با يك زن كه فرهنگ بالاترى دارد بايد ازدواج كند و اين دو فرهنگ باهم فرق دارد)
عقيل پس از شنيدن سخنان وى گفت :
اميرالمومنين از آنچه تو مى گويى خبر دارد و با اين اوصاف ميل به ازدواج با او دارد
پدر ام البنين از عقيل مهلت خواست تا از مادر دختر، ثمامه بنت سهيل ، و خود دختر سوال كند و به او گفت :
(زنان بيشتر از روحيات و حالات دخترانشان آگاه هستند و مصلحت آنها را بيشتر مى دانند)
وقتى پدر ام البنين به نزد همسر و دخترش برگشت ديد همسرش موهاى ام البنين را شانه مى زند و او خوابى كه شب گذشته ديده بود براى مادر سخن مى گويد:
(مادر خواب ديدم كه در باغ سر سبز و پر درختى نشسته ام . نهرهاى روان و ميوه هاى فراوان در آنجا وجود داشت . ماه و ستارگان مى درخشيدند و من به آنها چشم دوخته بودم بودم و درباره عظمت آفرينش و مخلوقات خدا فكر مى كردم . در مورد آسمان كه بدون ستون بالا قرار گرفته است و همچنين روشنى ماه و ستارگان ...در اين افكار غرق بودم كه ماه از آسمان فرود آمد و در دامن من قرار گرفت و نورى از آن ساطع مى شد كه چشمها را خيره مى كرد. درحال تعجب و تحير بودم كه سه ستاره نورانى ديگر هم در دامنم ديدم . نور آنها نيز مرا مبهوت كرده بود. هنوز در حيرت و تعجب بودم كه هاتفى ندا داد و مرا با اسم خطاب كرد من صدايش را مى شنيدم ولى او را نمى ديدم گفت :
(فاطمه مژده باد تو را به سيادت و نورانيت به ماه نورانى و سه ستاره درخشان پدرشان سيد و سرور همه انسانها بعد از پيامبر گرامى صلى الله عليه و آله و اينگونه در خبر آمده است )
پس از خواب بيدار شدم در حالى كه مى ترسيدم . مادرم ! تاويل روياى من چيست ؟ مادر به دختر فهميده و عاقله خود گفت :
(دخترم روياى تو صادقه است اى دختركم به زودى تو با مرد جليل القدرى كه مجد وعظمت فراوانى دارد ازدواج مى كنى . مردى كه مورد اطاعت امت خود است .
از او صاحب 4 فرزند مى شوى كه اولين آنها مثل ماه چهره اش درخشان است و سه تاى ديگر چونان ستارگانند)
پس از صحبتهاى دوستانه و صميمانه مادر و دختر، حزام بن خالد وارد اتاق شد و از آنها در مورد پذيرش على عليه السلام سوال كرد و گفت :
آيا دخترمان را شايسته همسرى اميرالمومنين عليه السلام مى دانى ؟ بدان كه خانه او خانه وحى و نبوت و خانه علم و حكمت و آداب است اگر او را (دخترت را) اهل و لايق اين خانه مى دانى - كه خادمه اين خانه باشد - قبول كنيم و اگر اهليت در او نمى بينى پس نه ؟
همسر او كه قلبى مالامال از عشق به امامت داشت گفت :
اى (حزام ) به خدا سوگند من او را خوب تربيت كرده ام و از خداى متعال و قادر خواستارم كه او واقعا سعادتمند شود و صالح باشد براى خدمت به آقا و مولايم اميرالمومنين على عليه السلام پس او را به على بن ابيطالب ، مولايم ، تزويج كن . ⁽⁵⁹⁾
ام البنين از شخيتهايى بود كه اين طهارت را داشته و همواره در رفتار و كردار خويش راه صحيح و مناسب را پيش مى گرفته است و از اين رو روياى او به اين زيبايى لباس واقعيت و حقيقت مى پوشد و چهار پسر براى سيد عالميان على عليه السلام مى آورد كه يكى قمر بنى هاشم ابوالفضل العباس ‍ عليه السلام مى شود و ديگران نيز ستارگان آسمان ولايت و امامت هستند.
اينگونه ازدواج آسمانى اين دو بزرگوار صورت مى گيرد و در طول زندگى مشترك همواره اطاعت و احترام و تكريم و ملاطفت در مورد فرزندان على عليه السلام از سوى ام البنين مشهود بوده است .
درهنگام شهادت مولاى متقيان حضرت على بن ابيطالب عليه السلام فرزند بزرگ ام البنين ، عباس بن على عليه السلام كمتر از 15 سال سن داشت و همراه با برادرانش كه كوچكتر از وى بودند در دوران كودكى پدر بزرگوار خويش را از دست داده و غبار يتيمى بر سيمايشان نشسته بود.
اين زن فداكار و ايثار گر جوانى و نيروى خويش را صرف تربيت و حفظ فرزندان خانه ولايت نموده و چونان گذشته خود را وقف فرزندان فاطمه زهرا سلام الله عليها مى كرد و بسان مادرى مهربان و دلسوز در خدمت آنها بود.
وفادارى ام البنين عليه السلام به همسر بزرگوار خويش به حدى است كه پس از شهادت حضرت على عليه السلام با آنكه جوان بود و از زيبايى ويژه برخوردار بود تا پايان عمر ازدواج نكرد و همسر ديگرى را اختيار ننمود. اين همسر شهيد ايثار گونه به تربيت فرزندان على عليه السلام مشغول بوده و بذر عشق و محبت و ايثار در وجود آنها مى افشاند.
نگرش سياسى 
از ويژگى هاى بسيار مهم ام البنين توجه به زمان و مسايل مربوط به آن است . وى پس از واقعه عاشورا از مرثيه خوانى و نوحه سرايى استفاده كرده تا نداى مظلوميت كربلائيان را به گوش نسل هاى آينده برساند.
ام البنين عليه السلام براى عزادارى هر روز به همراه عبيدالله (فرزند عباس ‍ بن على عليه السلام ) به بقيع مى رفت و نوحه مى خواند و گريه مى كرد واين اشعار را مى خواند

يا من راى العباس كر

على جماهير النقد

و وراه من ابنا حيدر

كل ليث ذى لبد

(اى آنكه عباس را ديدى در حالى كه بر گروه ضعيفان حمله مى كرد و دنبال او از فرزندان حيدر (على عليه السلام ) جنگاورانى بودند كه هريك داراى يال و كوپالى بودند)
و آنگاه كه در عزاى فرزندان شجاع و دلى خود مى گريست و مى گفت :
(ديگر مرا ام البنين مخوانيد زيرا كه به ياد شيران بيشه مى اندازد (اين نام ) مرا من پسرانى داشتم كه به نام آنها مرا ام البنين مى خواندند امام ديگر فرزندى (پسرى ) ندارم )
خواندن اشعار براى عزادارى گاه جنبه هاى ديگرى دارد. ام البنين با اين اشعهار هم حماسه كربلا و شجاعت پسران خود و مظلوميت حق را به مردم زمان خود و آيندگان معرفى مى كرد و هم تاريخ كربلا را باز گو مى كرد و در قالب عزادارى و مرثيه سرايى نوعى اعتراض به حكومت وقت مى كرد ومردم كه اطراف او اجتماع مى كردند نسبت به عمال بنى اميه متنفر و منزجر مى شدند.
به راستى وقتى قبر مطهر عباس عليه السلام و برادرانش در كربلاست چرا ام البنين به بقيع مى رود؟ آيا به اين نيست كه مردم در آنجا اجتماع مى كنند؟ و آيا به خاطر اين نيست كه بزرگان اسلام و پيشينه اسلامى مردم در اين خاك خفته اند و در آنجا مردم به ياد حماسه هاى جوانمردان صدر اسلام مى افتادند؟
مسئله مهم ديگر اينكه چرا فرزند عباس عليه السلام ، عبيدالله ، را همراه خود مى برد؟ آيا اين عمل براى اين نبود كه نسل آينده را نسبت به حقايق آگاه و بينا كند؟ آيا اين يك تربيت سياسى نبود؟ آيا او در صدد اين نبود كه پيام عاشورا را به مردم ابلاغ كند و پرچمدار اين پيام رسانى همانا فرزند علمدار حسين عليه السلام ، عبيدالله ، نبايد باشد؟ ام البنين ، اين شجاعترين زن بنى كلاب ، كه از پيام آوران كربلاست چونان زينب عليهاالسلام دختر حضرت على عليه السلام ، رسالتى بر دوش دارد و اكنون به انجام آن رسالت مهم و ويژه همت مى گمارد گفتنى است كه عبيدالله بن عباس عليه السلام به همراه مادرش لبابه در كربلا حضور داشت و سند زنده اى براى بيان وقايع عاشورا بود.
عروج عرشى 
زندگى سراسر مهر و عاطفه و مبارزه ام البنين عليه السلام رو به پايان بود. او به عنوان همسر شهيد، رسالت خويش را به خوبى به پايان رسانيد و فرزندانى تربيت كرد كه فدايى ولايت و امامت بودند و هر 4 تن در كربلا قربانى آرمانهاى (ولى ) و (امام ) خويش شدند و بدين وسيله بر صحيفه تربيت ام البنين امضاى سبز مولاى متقيان على عليه السلام قرار گرفت .
پس از كربلا بار رسالت سياسى و اجتماعى خويش را به دوش گرفت و پيامهاى مهم كربلا را صادر كرد و ارزشهاى معنوى اين حماسه عرفانى را زنده نگاه داشت .
همسر شهيد، مادر چهار شهيد و طلايه دار پيام آوران كربلا پس از زينب سلام الله عليها كه لحظه لحظه عمر خويش را با خداى خود معامله كرد و لحظه اى خطا و انحراف در زندگى وى راه نيافت در سال 70 هجرى قمرى دار فانى را وداع گفت و در قبرستان بقيع در كنار سبط رسول خدا صلى الله عليه و آله ، امام حسن عليه السلام ، و فاطمه بنت اسد و ديگر چهره هاى درخشان شريعت محمدى صلى الله عليه و آله به خاك سپرده شد.
اگر چه جسم او در خاك است اما روح بلند او و صفات كريمه و عظيمه وى نام او را به بلندى آفتاب زنده نگاه داشته است و در پرتو صفات اين بانوى فاضله انسانهايى تربيت شده اند كه در تاريخ مانا و ماندگار خواهد بود.