بعد از اين است كه پيوند ميان اشياء برقرار باشد . حكمت بعد از اين‏
است كه پيوند ميان اشياء برقرار باشد . اگر پيوند ميان اشياء برقرار
نباشد مصلحت و حكمت و از اين حرفها نيست . می‏گويد اگر خدا اينجور نكند
هرج و مرج لازم می‏آيد . هرج و مرج چگونه لازم می‏آيد ؟ ! هرج و مرج نيز وقتی‏
است كه ما از وسيله‏ها به نتيجه‏ها نرسيم . وقتی او هر نتيجه‏ای را می‏خواهد
از هر وسيله‏ای ايجاد می‏كند ، ديگر چه هرج و مرجی است ؟
به هر حال اين نظريه درستی نمی‏تواند باشد . ايشان می‏گويند - اين را
خيلی‏ها گفته‏اند - كه اگر ما قائل بشويم كه عالم قانون دارد و قانون عالم‏
هم قانون قطعی است بايد قدرت و اراده خداوند را محدود بدانيم . هرگز
چنين چيزی نيست . ما اول مثالی در انسان ذكر می‏كنيم تا در خدا هم روشن‏
بشود .
يك وقت هست كه شما يك كار را نمی‏كنيد به موجب اينكه قدرت و اراده‏
شما محدود است يعنی جلوی شما گرفته شده است . از كارهای خوب مثال‏
می‏زنم . شما دلتان می‏خواهد كه عالم درجه اول دنيا باشيد ولی قدرت و
اراده شما به شما اجازه نمی‏دهد ، چون نمی‏توانيد . مثلا شما نمی‏توانيد در
ظرف عمرتان تمام علوم عالم را داشته باشيد . پس اين كار را كه شما
نمی‏كنيد ، به خاطر محدوديت قدرت است . ولی يك كار هست كه شما
می‏توانيد و قدرت داريد انجام بدهيد اما شما دارای يك كمال روحی هستيد
كه به موجب آن كمال روحی اين كار را نمی‏كنيد . مثل يك آدم عادل . آدمی‏
كه ملكه تقوا دارد ، آدمی كه به مقام عدالت و ملكه تقوا رسيده است ، به‏
موجب ملكه تقوای خودش يك عمل زشت و پليد را انجام نمی‏دهد . همه ما در
هر درجه‏ای كه باشيم نسبت به بعضی از كارهای پليد ملكه تقوا و حتی ملكه‏
عصمت داريم ولی اين نه به معنای آن است كه قدرت ما محدود است كه آن‏
كار را انجام بدهيم ، و نه به معنی اين است كه جلوی اراده ما را يك‏
مانعی از خارج گرفته است ، بلكه روح ما يك علوی پيدا كرده است كه به‏
موجب اين علو اين كار از آن پيدا نمی‏شود ، ضد اين كار از آن پيدا می‏شود
، به موجب آن علوم روحی هميشه سخنی كه از ما پيدا می‏شود سخن راست است‏
نه سخن دروغ . حالا ما به هر درجه كه ملكه تقوا پيدا كنيم ، به هر درجه كه‏
عدالت پيدا كنيم ، به هر درجه كه به مقام عصمت برسيم - يعنی آنقدر خوبی‏
فضيلتها برای ما روشن باشد كه عملا در تمام عمر يك بار هم مرتكب [
رذيلت ] نشويم - آيا معنايش اين است كه دائما به سوی محدوديت گرايش‏
پيدا می‏كنيم ؟ در تمام عمر يك