پاورقی : . 1 آل عمران / . 49 . 2 قرآن كه میگويد " آيت " يعنی خودش نشانه است ، نشانه نشانه است .
فرضيهای میتوانيم در اين زمينه بياوريم .
مسأله بعدی مسأله آيات و بينات - در تعبير قرآن - است . وحی چون از
مختصات انبياء است قهرا بر ساير افراد بشر مجهول است ، حداكثر ،
كوششمان اين است كه ما در امكانش بحث میكنيم و يك فرضيهای برايش
درست میكنيم ، به چه دليل قبول كنيم كه سخن يك نفر وحی است ؟ وحی ،
قبول و ممكن ، اما يك آدمی كه میآيد ادعا میكند كه سخن من وحی است ما
به چه دليل بپذيريم كه سخن او وحی است ؟ اين است كه قرآن میگويد هر
پيغمبری كه آمده ، با يك سلسله آيات و بينات آمده است يعنی با يك
سلسله نشانهها و قرائن ، كه از همين كلمه " آيات " در تعبير متكلمين
اسلامی به " معجزه " تعبير شده است . آنچه كه قرآن " آيات " مینامد
و آنچه كه متكلمين " معجزه " مینامند ، بهطور مشخص در بسياری از آيات
قرآن نقل شده است . حالا اينها همه از چه نوع است ؟ البته آن معجزاتی كه
خيلی جلب نظر میكند همانهاست كه خيلی جنبه خرق عادت دارد مثل اينكه
پيغمبری به نام موسی - قرآن نقل میكند - میآيد و عصای خودش را القاء
میكند و اين عصا تبديل به يك اژدها میشود . اين میشود آيت موسی يا به
تعبير متكلمين میشود معجزه ، يا پيغمبرانی كه باز به نص قرآن مجيد از
غيب خبر میدادهاند يعنی از چيزی كه از راه عادی هيچ كس نمیتوانست اطلاع
پيدا كند آنها اطلاع داشتند و خبر میدادند ( « و انبئكم بما تأكلون و ما
تدخرون فی بيوتكم ») ( 1 ) كه آيات در اين زمينه زياد است . اينها را
بايد از قرآن جمع و ذكر كنيم ، و يك سلسله آيات ديگر و شواهد ديگر .
بالاخره مسأله معجزه - به اصطلاح متكلمين - در قرآن مطرح است . معجزه
چيست ؟ اصلا معجزه ممكن است يا ممكن نيست ؟ اولا چيست و بعد آيا ممكن
است يا ممكن نيست ؟ يعنی اول معجزه را بايد تعريف كنيم ، بعد ببينيم
ممكن است يا ممكن نيست ؟ مرحله سوم ، آيت بودن و طرز دلالت آن است ،
يعنی فرضا معجزه را قبول كرديم ، ممكن دانستيم وفرضا توجيهی هم كرديم (
معنی كرديم ، بعد ممكن هم دانستيم و حتی قبول كرديم كه واقع هم میشود )
به چه دليل معجزه به معنی خرق عادت ( 2 ) ، آيت است ؟ حالا يك كسی آمد
از غيب خبر داد ، يك كسی آمد عصا را اژدها كرد ، چه رابطهای است ميان
چنين عمل خارقالعادهای و اينكه ما بپذيريم كه دعوت
پاورقی : . 1 آل عمران / . 49 . 2 قرآن كه میگويد " آيت " يعنی خودش نشانه است ، نشانه نشانه است . |