اينها يك حرف است ، " ای آدمها " ی نيما هم كه پريشب نقل كردند ،
كه تا نقل نكرده بودند ما خيال می‏كرديم واقعا يك حرفهايی دارد حرف‏
ديگری است ، [ چيزی نيست ] غير از يك سلسله مفاهيمی كه اصلا به نظر من‏
هيچ چيز نيست . يا ما بايد بگوييم اصلا هيچ چيز نمی‏فهميم يا بايد بگوييم‏
هيچ چيز نيست ، جز اينكه اسمش را آدم بخواهد دهن كجی بگذارد . بچه‏ها را
ديده‏ايد ؟ بچه وقتی كه در مقابل آدم بزرگ در می‏ماند ، ناقص می‏ماند ،
می‏خواهد عكس العمل نشان بدهد ، دهن كجی می‏كند . اينها خواسته‏اند در
مقابل شعرای بزرگ كاری كرده باشند ولی نتوانسته‏اند ، در مقابل آنها دهن‏
كجی كرده‏اند . تا آن حدی كه ما سراغ داريم اين طور است . البته ما يك‏
شاعر شعر كهن معاصر حسابی هم نداريم . آنهايی كه من می‏شناسم چيزی نيستند
. البته بعضی شان خوب هستند ولی اينهايی كه از آنها [ شاعران نوپرداز ]
دفاع می‏كنند ، ما كه هنری از آنها نديديم .
غرضم اين جهت است : بشر همين طوری كه تكامل پيدا می‏كند انحراف هم‏
پيدا می‏كند . ما يك اعتقادی داريم و آن اعتقاد اين است كه مقارن با
تحول علمی جديدی كه در دنيای اروپا پيدا شد يك انحراف هم پيدا شد ،
يعنی علم همين طوری كه می‏رفت می‏توانست يك جهش بكند و لا اقل از قسمتی‏
از سرمايه‏های گذشته خودش استفاده كند و راه مستقيمی را طی كند . علم‏
البته رو به پيش رفت ولی از روی خط منحنی ، نه از روی خط مستقيم . بيكن‏
و . . در عين اينكه به بشريت خدمت كردند ، خيانت بزرگی هم كردند ، به‏
عقيده ما افرادی بودند كه خلوص نيت نداشتند ، خودخواه بودند ، برای‏
اينكه شخصيت خودشان را خيلی بزرگتر از آنچه هست جلوه بدهند ، جنايتهايی‏
هم نسبت به بشريت مرتكب شدند . ولی علم برای هميشه در گمراهی باقی‏
نمی‏ماند ، همين طوری كه عرض كردم اگر روی خط مستقيم هم به سوی مقصد طی [
طريق ] نكند و روی خط منحنی برود ولی علم است و بالاخره به مقصد می‏رسد .
من معتقدم كه ما نبايد گوشمان فقط به دهن فرنگيها باشد كه اگر روزی گفتند
روح وجود ندارد ما بگوييم وجود ندارد ، بعد فردا كه خود آنها برگشتند و
گفتند روح وجود دارد ما بگوييم وجود دارد . ما می‏خواهيم آن خط منحنی‏ای كه‏
آنها طی كرده‏اند ، با استفاده از همان راهی كه خود آنها طی كرده‏اند با خط
مستقيم طی كنيم . ما نمی‏خواهيم بازگشت به گذشته كرده باشيم ، ما
می‏خواهيم خط منحنی را تبديل به خط مستقيم كنيم . ما می‏خواهيم بگوييم بر
اساس همين تحقيقاتی كه شما در اينجا كرده‏ايد بر خلاف آن