پس " توبه " عبارتست از عكس العمل نشان دادن مقامات عالی و مقدس‏
روح انسان عليه مقامات دانی و پست و حيوانی انسان . " توبه "
عبارتست از قيام و انقلاب مقدس قوای فرشته صفت انسان عليه قوای بهيمی‏
صفت وشيطان صفت انسان . اين ماهيت توبه است . حالا چطور می‏شود كه اين‏
حالت بازگشت و ندامت و پشيمانی برای انسان پيدا شود .
اولا اين را بدانيد كه اگر در وجود انسان كاری بشود كه آن عناصر مقدس‏
وجود انسان بكلی از كار بيفتد ، يك زنجيرهای بسيار نيرومندی بانها بسته‏
شده باشد كه نتوانند آزاد بشوند ، ديگر انسان توفيق توبه پيدا نمی‏كند ولی‏
همان طوری كه در يك كشور آنوقت انقلاب می‏شود كهعده‏ای ولو كم ، عناصر
پاك در ميان مردم آن كشور باقی مانده باشند ، در وجود انسان هم اگر
عناصر مقدس و پاكی فی الجمله باقی باشند ، انسان توفيق توبه پيدا می‏كند
والا هرگز توفيق توبه پيدا نمی‏كند حالا در چه شرايطی انسان بازگشت می‏كند ،
پشيمان می‏شود و اگر خدا را بشناسد بسوی خدا توبه می‏كند و اگر خدا را
نشناسد ، حالت ديگری پيدا می‏كند ، احيانا جنون و ديوانگی پيدا می‏كند ،
وضع ديگری پيش می‏آيد .
گفتيم " توبه " عكس العمل است . شما توپی را بدست می‏گيريد و بزمين‏
می‏زنيد . توپ از زمين بلند می‏شود . زدن شما يعنی حركت توپ بطرف زمين‏
كه بانيروی دست شما صورت می‏گيرد ، عمل شماست و بلند شدن توپ از زمين‏
عكس العملی است كه در اثر خوردن توپ بزمين پيدا می‏شود . پس آن عمل‏
است و اين عكس العمل ، آن فعل