پاورقی : . 1 البته ما در اصول فلسفه از جنبههای متعدد اين قضيه را مورد بحث قرار دادهايم كه در مقدمه مقاله چهارم خيلی مفصل بحث كردهايم .
میگويند فلسفه بودن به منطقی میانجامد كه همان منطق صوری ارسطويی است كه
منطق ثابت است ، منطقی كه مفاهيم و معانی در آن تحرك ندارد ، و فلسفه
شدن به منطقی میانجامد كه در آن معانی و مفاهيم تحرك دارد كه همان منطق
ديالكتيك است . لازمه منطق ديالكتيك اين است كه همه چيز در جريان است
، يعنی در منطق ديالكتيك همه چيز وارد تاريخ است ، همه چيز تاريخ دارد
، چون تاريخ به زمان مربوط است . بر اساس منطق ديالكتيك همه چيز
تاريخی است . شی غير تاريخی يعنی شی غير متغير و متبدل كه در جريان زمان
قرار بگيرد نداريم . پس بهتر اين بود كه اين طور میگفت كه اين فلسفه به
منطقی میانجامد و اين فلسفه ديگر به منطق ديگر .
البته بعد يك حرف ديگر زده است ، میگويد فلسفه هستی به ابديت و
تغييرناپذيری روح و تغييرناپذيری حقيقت و تغييرناپذيری ارزشها و اصول
اخلاقی میانجامد ، بر خلاف فلسفه شدن كه به ابديت و تغييرناپذيری [ اين
امور قائل نيست ] بلكه [ طبق اين فلسفه ] اصلا امر ابدی وجود ندارد چون
همه چيز در جريان تاريخ قرار میگيرد يعنی " جريانی " است و آغازی دارد
و انجامی ، و قهرا تغييرناپذيری روح معنی ندارد و مساله ثبات حقيقت هم
منتفی میشود . (حقيقت يعنی آنكه ما میگوييم حقايق علمی ، حقايق فلسفی .
)میگويد همانطور كه واقعيت تاريخ دارد يعنی زمان دارد ، نسبی است ،
تولدی دارد و مرگی ، حقيقت هم - يعنی هر حقيقتی كه شما آن را حقيقت
علمی يا فلسفی بدانيد - هيچ وقت جاودانه نيست يعنی موقت است . ما در
اصول فلسفه درباره اين مطلب بحث كردهايم . [ میگويند ] هر حقيقتی شما
در نظر بگيريد موقت است . هيچ حقيقت ثابت نداريم ، كه از بحثهای
فوقالعاده مهمی كه با اين ديالكتيسينها هميشه هست اين است كه لازمه اين
حرف كه هيچ حقيقت جاودانی وجود ندارد اين است(1)كه حتی اگر ما الان
بگوييم دو دو تا چهار تا ، نمیتوانيم بگوييم اين حقيقتی است كه از ازل
تا به ابد صادق بوده است . اينطور بايد بگوييم : الان دو دو تا چهار
تاست ، اما [ اينكه ] اين حقيقتی بوده است كه در ميليونها سال قبل بوده
و در آينده هم باز دو دو تا چهارتا خواهد بود [ چنين نيست ]
پاورقی : . 1 البته ما در اصول فلسفه از جنبههای متعدد اين قضيه را مورد بحث قرار دادهايم كه در مقدمه مقاله چهارم خيلی مفصل بحث كردهايم . |