تعريف معقولات ثانيه و فرق آنها با معقولات اوليه
وقتی كه ما به ذهن خود مراجعه میكنيم دو سنخ و دو دسته از مفاهيم و تصورات پيدا میكنيم كه با يكديگر فرقهائی دارند . مثلا ما تصوری از انسان و حيوان ، نبات و جماد ، زمين و آسمان ، سردی و گرمی ، سفيدی و سياهی ، شيرينی و ترشی و هزاران چيز ديگر داريم كه حكم میكنيم به وجود اين اشياء در خارج از ذهن خودمان و نيز خارج از نفس خودمان و میگوئيم مثلا ماده در خارج موجود است ، قوه موجود است ، حجر و شجر موجود است . به علاوه ما تصوراتی داريم از حالات نفسانی خودمان ، تصوری از درد و تصوری از لذت ، تصوری از ترس ، تصوری از نشاط و امثال اينها ، و حكم میكنيم كه اين امور در نفس انسان موجود است . وجه تمايز اين دو سلسله از تصورات فقط در اين است كه تصورات نوع اول مربوط است به اموری كه خارج از نفس و روح ما قرار دارند اما تصورات نوع دوم مربوط است به اموری كه در روح ما موجود است . تصورات نوع اول به كمك حواس ظاهری و تصورات نوع دوم به كمك حواس باطنی نزد ما حاصل شدهاند . اما وجه مشترك اين دو نوع از تصورات در اين است كه هر فردی از يكی از اين دو سلسله از تصورات از فرد ديگر همان سلسله جدا و متمايز است يعنی هر كدام موجودی است غير از ديگری ، هر يك از آنها نماينده يك موجود خاص است در خارج و يا در نفس . اما در برابر اين تصورات يك دسته تصورات ديگر در ذهن ما وجود دارد مانند تصور وجود و عدم ، وجوب و امكان