ذاتی و نه در عرضی لازم ، قهرا سخن در جعل تأليفی است و اينكه گفته شد
لوازم غير مجعولند مقصود عرضی‏های لازم است نه مطلق آنچه اطلاق لازم بر آن‏
می‏شود و شك نيست كه معلول كه لازم علت است عرضی علت نيست بلكه صفت‏
و حالت علت است و اگر احيانا در مورد معلول به شأن و يا صفت تعبير
می‏شود به معنای ديگری است . و اما اينكه جعل تأليفی جدا و مستقل از جعل‏
بسيط مقصود هست يا نيست مطلب ديگری است كه مكرر به آن اشاره كرده و
می‏كنيم .

مقدمه دهم :

عليت به معنای اعم يعنی دخالت داشتن چيزی در تحقق چيزی به طوری كه‏
اگر شی‏ء اول نباشد شی‏ء دوم تحقق پيدا نمی‏كند و اما عليت در اين بحث كه‏
مرادف جعل است به معنای علت فاعلی است يعنی علت موجده پس حقيقت‏
علت در اينجا يعنی وجود دادن چيزی به چيزی ، اما چون ذهن انسان با
محسوسات مأنوس است و از روی آنها قياس می‏كند ، ممكن است در مورد
وجود دادن علت معلول را چنين تصور كند كه در اينجا نيز مانند وقتی كه‏
شخصی به شخص ديگر جامه‏ای را اهدا می‏كند ، پنج امر مستقل وجود دارند كه‏
عبارتند از :
عليت اهدای هديه
1 - وجود دهنده . 1 هديه دهنده
2 - وجود گيرنده . 2 هديه گيرنده
3 - وجود . 3 هديه ( جامه )
4 - دادن علت ، وجود را به گيرنده وجود . 4 عمل دادن هديه از سوی هديه‏
دهنده