در ذهن ما موجود است عين همان صورت جزئی است كه در خيال موجود بوده ،
و آنچه در خيال موجود است عين همان چيزی است كه در حاسه موجود بوده و
آنچه در حاسه موجود است عين همان چيزی است كه در خارج موجود بوده است‏
.
اين نوع معقولات همانها هستند كه ما می‏توانيم با يك اشاره حسی يا غير
حسی ( عقلی ) آنها را از ساير امور متمايز كنيم ، و مثلا بگوئيم " انسان‏
" يا " سياهی " يا " سفيدی " كه مقصود ، اين دسته بالخصوص از
موجودات مثلا انسانها است در مقابل ساير موجودات . چنين معقولاتی را
معقولات اوليه می‏ناميم . پس هر گاه در ذهن خود يك صورت مستقيم از يك‏
عده از موجودات داشته باشيم - به ترتيبی كه گفته شد - آن صورت كلی را
معقول اولی می‏ناميم .
تمام ماهياتی كه در ذهن ما وجود دارد همه از اين دسته‏اند . ماهيت -
يعنی آن چيزی كه صلاحيت دارد در جواب " ماهو " واقع شود - معقول اولی‏
است . هر معنائی كه بشود با اشاره حسی يا عقلی به شی‏ء يا اشيائی ، آن را
بر آن شی‏ء يا اشياء حمل كرده و آنها را با آن معنا تبيين كرد و مثلا گفت‏
كه " اين شی‏ء الف است " و " اين شی‏ء ب است " و " اين ، فلان است‏
و آن فلان " ، معقول اولی نام دارد . معقولات اوليه مناط تمايز و افتراق‏
و تذوت‏های مختلف اشياء و مبين تعين‏های جدا جدای آنها است .
اما برخی ديگر از معقولات و مفاهيم ذهنی ما اينطور نيستند و اين احكام‏

پاورقی :
1 - مطابق آنچه در باب " وجود ذهنی " تحقيق شده است .